Değişen Dünya ve GDOlar Prof. Dr. Selim ÇETİNER Sabancı Üniversitesi cetiner@sabanciuniv.edu 13 Kasım 2014
Biyoteknolojinin Gelişimi Modern Biyoteknoloji Monoklonal antikor üretimi Hayvanlarda embriyo transferi Bitki doku kültürü Biyolojik azot fiksasyonu Fermentasyon Hayvanlarda genetik müh. Bitkilerde genetik müh. Mikroorganizma genetik müh. Rekombinant DNA teknolojisi Klasik Biyoteknoloji Karmaşıklık düzeyi
Doğal Mısır-Modern Mısır
Ekmeklik Buğday
Genetik Mühendisliği Nedir?
Biyoteknoloji Uygulamaları Sağlık Gıda Hayvancılık Endüstri Çevre Tarım
GDO Tarımının Etkileri
GDO Konusunda Endişeler Gıda güvenliği Çevresel etkiler Tekelleşme (küreselleşme) Ticari kaygılar İdeolojik ve duygusal tercihler
Biyogüvenlik: Biyoteknolojinin, insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden uygulanmasını sağlamak için alınması gereken politik ve işlevsel önlemlerin tümü.
Düzenleyici Kurallar A. B. D. USDA (APHIS) FDA EPA NIH A. B. Dir 90/219-98/81/EC Dir 90/220-2001/18 Reg EC 258/97 Reg 1829/2003 Reg 1830/2003 Uluslararası Cartagena Biyogüvenlik Protokolü Codex Alimentarius
GDO ların insan sağlığı ve çevre üzerinde hiçbir zararı yoktur!
GDO ların insan sağlığı ve çevre üzerinde birçok zararları vardır!
Doğrusu! Her biyoteknoloji ürünü GDO birbirinden farklıdır; Bunların her birisi ayrı ayrı bilimsel risk analizlerinden geçer; Bu analizler sonucu üretilip yetiştirilmesine onay verilen GDOlar en az klasik ürünler kadar güvenlidir. Son 18 yıldır dünyada üretilip tüketilen GDOların neden olduğu bir sağlık sorunu kaydedilmemiştir.
Bilim İnsanlarının GDOlar Konusundaki Görüşü: Dünyada 37 bilimler akademisi Royal Society, AAAS, TWAS Ulusal ve Uluslararası meslek örgütleri WHO, FAO, UNIDO 32 000+ bilimsel makale
Avrupa Birliği GDO Güvenlik Araştırmaları 1985-2000: 81 Proje 400 Kamu araştırma grubu, 70,000,000 Avro 2000-2010: 50 Proje 400 Kamu araştırma grubu 200,000,000 Avro Toplam: 25 yıl, 270M Avro
Türkiye de GDO Algısı Genetik delikanlıyı bozar mı? GDO kısırlık yapıyor! Genetik özürlü mısırlar geldi! Genetiği değişmiş tohum istenmiyor! İthal edilmek istenen 6 GDOlu mısır riskli bulundu Modern çağın gerekliliği mi, gıda terörünün yeni adı mı? 2011 yılında 1839 yayın, hepsi olumsuz!!!
Neden Korku Stratejisi? Korkmak; hayatta kalmak için korunmayı; Beslenmek; yaşamı sürdürmek için yemeyi; Cinsel yaşam; nesli devam ettirmek için; Annelerin yavrularını koruma güdüsü
GDO karşıtlığının faydaları: Yemezler telefon kampanyası; Ayda 20 TL; yılda 240 TL bağış; Yılda 8-9 milyon TL gelir
Hayvan Yemleri 2 4 4 4 3 1 4 2 İthalat limanlarından ve üreticilerden 51 adet hayvan yemi örneği toplandı. 5 4 7 4 2 3 3 Bu örneklerin 50 sinde yüksek oranda Round Up Ready Soya içeriği tespit edildi. RR Soya 50 98% GDO Negatif 1 2%
Türkiye gıda-tarım zincirinin maruz kaldığı maliyetler özeti Ekim 2009- Aralık 2011 Maliyet Tipi Milyon $ Kısa dönemdeki maliyetler(ekim-kasım 2009) soya ve türevlerinin fiyat artışı Tutulan ek stokların maliyeti (soya ve türevleri) 47.7 (477) İthalatta GDO analizi 0.7 ilâ 5.8 Demuraj bedelleri 47.0 Yerli mısırın fiyat artışı 417.0 Gıda amaçlı kullanımda soya yağının ikamesi 73.7 Mısır yağının ikamesi 43.5 Gıda amaçlı kullanımda sertifikalı GDO suz ürünlere ödenen fiyat primi 33.0 Soya proteini türevleri ve lesitinin ikamesi 13.2 ilâ 14.6 Kedi-köpek maması hammaddelerinde fiyat artışı 8.5 48.0 Kanatlı ve yumurta sektörlerinde soya ve türevlerine erişim imkanının kalmaması: ek yem maliyetleri ve üretim kayıpları (2009 sonu/ 2010 başı) 103.0 Toplam 835.3 ilâ 841.8 (1,312.3 ilâ 1,318.8)
Biyogüvenlik Kanunu: AB ve Cartagena ile uyumsuz GDO yetiştirmek yasak Her türlü Ar-Ge engelleniyor Kendi içinde tutarsız ve orantısız Şeffaf değil Çok ağır cezai hükümler (4-12 yıl hapis) İthalat mümkün ama belki
Aksayan başlıca noktalar: Numune alma uygulamaları yanlış; Test yapan 39 laboratuvar var, ama uluslararası akredite değil; GDOsuz ürünler test ediliyor; GDOlu ürünler, verilen izinler yasal olmadığı halde ithal ediliyor; Gıdada GDO toleransı 0 olduğu için hiçbir ürün giremez! Ama ithalat devam ediyor!
Dünya Tahıl Ticaretinde GDOlar AB de 50 GDO gıda ve yem amaçlı onay almış; ABD de 120+ GDO gıda ve yem amaçlı kullanım için yetiştirme onayı almış; Türkiye 16 (-2) mısır, 3 soya;sadece Yem Onayı GDOsuz ürünlerin taşınmasında istem dışı karışma kaçınılmaz!!
Son GDO lu Gıda Vakaları: Çeltik Aptamil Buğday DDGS Hero baby Pamuk
Eser Miktarda İstem Dışı Mevcudiyet (LLP ve AP)
Özetle... Yasal tutarsızlık- ticari belirsizlik... Ekim yasak! İthal mümkün ama yasal değil... Araştırma mümkün ama yasal değil... İstem dışı karışma kaçınılmaz Ağır para ve hapis cezaları... Teknolojinin ıskalanması-rekabet gücünün yitirilmesi Tek çözüm AB müktesebatı ile tam uyum!