HİSSE SENETLERİ PİYASASI
Hisse Senetleri Piyasası Şirketler halka açılmak ve İMKB de işlem görmek suretiyle daha uzun vadeli ve daha uygun maliyetli alternatif bir finansman kaynağı sağlamanın yanı sıra kurumsallaşma, yurt içi ve yurt dışında tanınma, ortaklara likidite sağlama ve kredibilite gibi imkânlardan da yararlanmaktadırlar. Şirketlerin sermaye piyasasının sunduğu imkânlardan yararlanmasını sağlamak amacıyla İMKB bünyesinde farklı nitelikteki şirketlerin menkul kıymetlerinin işlem görebileceği çeşitli pazarlar oluşturulmuştur. Bu çerçevede, kotasyon koşullarını sağlayan şirketlerin hisse senetlerinin işlem görebileceği kot içi pazarların yanı sıra, kotasyon koşullarını sağlayamayan küçük ve orta ölçekli şirketlerin hisse senetlerine de işlem görme imkânı veren kot dışı pazarlar bulunmaktadır. Bu itibarla, şirketlere ait hisse senetleri aşağıdaki şemada yer alan pazarların birinde işlem görebilmektedir. 1
Ulusal Pazar İMKB nin en büyük pazarı olan Ulusal Pazar da, kotasyon kriterlerini sağlayan şirketlerin hisse senetleri işlem görmektedir. İMKB Kotasyon Yönetmeliği nin 13 üncü maddesinde düzenlenen kotasyon kriterleri aşağıda özetlenmektedir: Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin kotasyon başvurusunun, başvuru tarihine kadar ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olması ve ortaklığın; İzahnamede yer alacak mali tablolar ile bağımsız denetim raporlarının Borsa ya sunulmuş olması, Kuruluşundan itibaren en az 3 yıl geçmiş olması, Finansman yapısının sağlıklı olması, Ortaklığın aşağıda yer alan koşullardan aynı grup içerisinde yer alan koşulların tamamını sağlaması, Halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değeri Vergi öncesi kâr elde edilmiş olması Halka arz edilen hisse senetlerinin ödenmiş veya çıkarılmış sermayeye oranı Bağımsız denetimden geçmiş en son mali tablolardaki özsermaye 2
Esas sözleşmede menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar bulunmaması, Ortaklığın üretim ve faaliyetlerini etkileyecek önemli hukuki uyuşmazlıkların bulunmaması, Son 1 yıl içinde ortaklığın faaliyetlerine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya konkordato istenmemiş olması, Menkul kıymetlerin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması, Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi, Grup 1 Grup 2 Grup 3 Asgari 110.000.000 TL Son iki yıldan en az birinde Asgari 55.000.000 TL Son iki yıldan en az birinde Asgari 27.500.000 TL Son iki yıl --- Asgari %5 Asgari %25 Asgari 27.500.000 TL Asgari 17.600.000 TL Asgari 11.000.000 TL 3
4
Hisse Senetleri Piyasası nda, Ulusal Pazar dışında, kotasyon kriterlerini sağlayamayan şirketler ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler e (KOBİ) yönelik olarak İkinci Ulusal Pazar faaliyet göstermektedir. İkinci Ulusal Pazar da, Ulusal Pazar da aranan kârlılık ve özsermaye gibi kotasyon kriterleri aranmamakta olup, bu pazarda işlem görme şartları hafifletilmiştir. İkinci Ulusal Pazar İkinci Ulusal Pazar ın amacı; Ulusal Pazar kotasyon kriterlerini sağlayamayan şirketler ile gelişme ve büyüme potansiyeli taşıyan KOBİ hisse senetlerinin Hisse Senetleri Piyasası nda işlem görmesine olanak sağlayarak bu şirketlerin, -Hisse senetlerinin fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde oluşmasını temin etmek, -Hisse senetlerine likidite sağlamak ve böylece söz konusu şirketlere sermaye piyasasından kaynak 5
elde etme imkânı tanıyarak ucuz finansman ve büyüme olanağı yaratmaktır. İkinci Ulusal Pazar da işlem görmek için; a) Başvurunun sermayeyi temsil eden menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olması, b) Ortaklığın halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değeri ile bu hisse senetlerinin ödenmiş veya çıkarılmış sermayeye oranının sırasıyla en az, 5.500.000 TL ve %15 olması ya da 11.000.000 TL ve %5 olması, c) Hisse senetlerinin tedavülünü engelleyici bir husus bulunmaması kaydıyla, ortaklığın 6
mali ve hukuki durumu, faaliyetleri, hisse senetlerinin tedavül hacmi göz önüne alınarak yapılan değerlendirme sonucunda ortaklık hisse senetlerinin İkinci Ulusal Pazar da işlem görebilmesine ilişkin olarak Borsa Yönetim Kurulu nun olumlu karar vermesi, d) Son 1 yıl içinde ortaklığın faaliyetlerine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya konkordato istenmemiş olması gerekmektedir. Kot dışı pazarlarda işlem gören şirketlerin, kotasyon şartlarını sağlamaları halinde kot içi pazarlara (Ulusal Pazar) alınması mümkündür. 7
Kurumsal Ürünler Pazarı Kurumsal Ürünler Pazarı nın amacı; menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları hisse senetleri ve borsa yatırım fonları katılma belgeleri ile varantların ayrı bölümler halinde özel bir pazar bünyesinde işlem görmelerini sağlayarak söz konusu menkul kıymetlerin fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde oluşmasını temin etmek ve böylece Hisse Senetleri Piyasası bünyesindeki pazarların etkinliğini arttırmaktır. Kurumsal Ürünler Pazarı nda işlem gören Aracı Kuruluş Varantları, Borsa Yatırım Fonları ile her 3 ayda bir yapılan değerlendirme sonucunda halka açık piyasa değerinin art arda iki kez 10 milyon TL nin 8
altında kaldığı belirlenen Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları zorunlu olarak Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi ile işlem görür. Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi ile işlem görmesi zorunlu olan menkul kıymetlerde (Varantlar haricinde), atanmış bir piyasa yapıcı üye olmaması ya da atanmış olan piyasa yapıcı üyenin faaliyetinin sona ermesi durumunda, ilgili menkul kıymet Tek Fiyat Yöntemi ile işlem görür. İMKB 100 Endeksi nde yer alanlar hariç olmak üzere, Kurumsal Ürünler Pazarı nda sürekli müzayede yöntemi ile işlem gören menkul kıymetler, talepte bulunan bir üyenin piyasa yapıcısı olarak atanması halinde Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi ile işlem görür. 9
Piyasa yapıcının faaliyetinin sona ermesi durumunda, alternatif işlem yöntemi olarak bu menkul kıymetlerde sürekli müzayede işlem yöntemi uygulanır. Gözaltı Pazarı Gözaltı Pazarı nın amacı; olağan dışı koşulların ortaya çıkması sonucunda, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında 10
sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte, hisse senetlerinin İMKB bünyesinde işlem görebilmesini sağlamaktır. Gözaltı Pazarı nda işlem gören menkul kıymetler, SPK nın 23 Temmuz 2010 tarih ve 21/657 sayılı kararı gereğince C grubunda yer aldığından tek fiyat yöntemiyle işlem görmektedir. 11
12
İMKB Hisse Senetleri Piyasası nda İşlem Gören Şirketler, BYF ler, Varantlar (25.10.2011 itibarıyla) Menkul Kıymet Sayısı Ulusal Pazar 237 Toplam İçindeki Pay (%) 64 Kurumsal Ürünler Pazarı* Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Girişim Sermayesi Şirketleri Borsa Yatırım Fonları İkinci Ulusal Pazar Gözaltı Pazarı TOPLAM 65 28 22 3 12 56 12 370 18 8 6 1 3 15 3 100 * Kurumsal Ürünler Pazarı nın altındaki Varant Pazarı nda işlem gören 128 varant, menkul kıymet sayılarına ve yüzde hesabına dahil edilmemiştir. 13
Hisse Senetleri Piyasası nın İşlem Saatleri Ulusal Pazar, Kurumsal Ürünler Pazarı, İkinci Ulusal Pazar 1. Seans Açılış Seansı i) Emir Toplama ii) Açılış Fiyatlarının Belirlenmesi Sürekli Müzayede (SM) ve Piyasa Yapıcılı SM Tek Fiyat Seansı i) Emir Toplama ii) Tek Fiyatın Belirlenmesi 2. Seans Açılış Seansı i) Emir Toplama ii) Açılış Fiyatlarının Belirlenmesi Sürekli Müzayede (SM) ve Piyasa Yapıcılı SM Tek Fiyat Seansı i) Emir Toplama ii) Tek Fiyatın Belirlenmesi Gözaltı Pazarı (Açılış seansı ile başlar) 14
(+) İşlemlerin tamamlanmasına bağlı olarak değişebilecek bir saati ifade eder. 09:30-12:30 09:30-09:50 09:30-09:45 09:45(+) 09:50-12:30 09:50-12:30 09:50-12:25 12:25(+) - 12:30 14:00-17:30 14:00-14:20 14:00-14:15 14:15(+) 14:20-17:30 14:20-17:30 14:20-17:25 17:25(+) - 17:30 14:00-17:30 15
16 Notlar
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Müdürlüğü T. 0212 298 21 25 F. 0212 298 25 00 www.imkb.gov.tr www.halkaarzseferberligi.com
www.imkb.gov.tr İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Reşitpaşa Mahallesi Tuncay Artun Caddesi Emirgan 34467 İstanbul T. 0212 298 21 00 F. 0212 298 25 00 www.imkb.gov.tr Kasım 2011