Yerel YönetimlerinY Su Sektörü Projelerine Finansman Sağlanmas lanması Hazine MüsteM steşarlığı Dış Ekonomik İlişkiler Genel MüdürlM rlüğü Ülkü TÜRKMEN Hazine Uzmanı Artan Yatırım İhtiyacı Giderek artan yatırım m ihtiyacına karşı şın tasarruf oranlarının n yetersizliği Avrupa Birliği ne üyelik süreci s ile birlikte temel fiziki altyapı yatırımlar mlarının n AB normlarında nda tamamlanmasına na yönelik y taahhütlerimiz tlerimiz Sadece su-at atıksu sektörlerinde ihtiyaç duyulan tutar 34 milyar Avro Söz konusu yatırımlar mların n büyük b ölçüde belediyeler tarafından hayata geçirilmesi zorunluluğu: u: 1
Yerel Yönetim Y Altyapı Projelerinin Finansman Problemi Yatırımlar için i in belediyelerin özgelirlerinin yeterli olmaması Kendi gelirlerini yaratma kapasitelerinin sınırlı olması Yerel Yönetim Y Altyapı Projelerinin Finansman Kaynakları İç Kaynaklar Öz z Kaynaklar Yerel Vergiler Harçlar Hizmet Bedelleri Sair Merkezi Yönetim Vergi Payları Hibeler Yerel Banka Kredileri İller Bankası Dış Kaynaklar AB Hibeleri Uluslararası Finansman Kuruluşlar ları Kredi ve Hibeleri (DB, AYB, CEB, İKB, EBRD, IFC) İki Taraflı Kalkınma Kuruluşlar ları Kredi ve Hibeleri (KfW,, JICA, AFD, ICO, KİK) K K) Yabancı Banka Kredileri Tahvil İhracı Alternatif Finansman Kaynakları Kamu Özel İşbirli birliği Tahvil İhracı/ Sukuk Gelir Ortaklığı Senetleri İmar gelirleri Varlığ ığa a Dayalı Diğer Sermaye Piyasası Araçlar ları 2
Belediyelere DışD Finansman Sağlanmas lanmasında nda Temel Hedefler En düşük d k maliyetli ve en uzun vadeli finansmanın zamanında nda temin edilmesi Belediyelerin mali ve idari kapasitelerinin geliştirilmesi Sağlanan finansmanın n yerinde, ihtiyaç duyulan projelerde ve etkin olarak kullanılmas lması Su Sektörü İçin Hazine Müsteşarlığınca Sağlanan Dış Krediler Milyon $ 350 300 İçmesuyu / Atıksu 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 3
Su Sektörü İçin Sağlanan Krediler (Kaynaklarına Göre) G Milyon $ 300 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Uluslararası Kuruluşlar Hükümet Kredisi Ticari Kredi İhracat Kredisi Belediyelere DışD Finansman Sağlanmas lanmasında nda Esas Alınan Temel Hususlar Teknik, ekonomik ve mali açıdan a uygulanabilir projelerin gerçekle ekleştirilmesi Belediyelerin orta-uzun vadeli mali planlama ve programlama yeteneklerinin geliştirilmesi Belediyelerde mali sorumluluk kavramının oluşturulmas turulması Belediyelerin mali kapasitelerinin üzerinde yük y getirecek borçlanmalar lanmalarının n engellenerek, borçlanmadan doğan yükümly mlülüklerinin takibi ile yerine getirilmesinin güvence g altına alınmas nması 4
Belediyelere DışD Finansman Sağlanmas lanmasında nda Esas Alınan Temel Hususlar Belediyelerin mali raporlama kapasitelerinin iyileştirilmesi Koşullu yükümlülüklerin azaltılmas lması Az gelişmi miş bölgelerdeki küçük üçük k ve orta ölçekli belediyelerin temel altyapı projelerinin finansmanı için in modeller geliştirilmesi Her bir belediye projesine Hazine nin nin katılımı yerine bu projelere finansman ve teknik destek sağlamakla görevli g güçlü bir aracı yatırım m bankası oluşturulmas turulması İller Bankası nı gerçek ek anlamda bir yatırım m ve kalkınma bankası olarak yeniden yapıland landırılması Belediyelere DışD Finansman Sağlanmas lanmasında nda Esas Alınan Temel Hususlar Etkin bir mali yönetim y mekanizması kurulması Harcama ve gelirlerin şeffaflık k ilkesi çerçevesinde evesinde uluslararası norm ve standartlara uygun şekilde kaydı ve muhasebeleştirilmesi 5
Hazine MüsteM steşarlığının n Rolü-I DPT ile işbirlii birliği i içinde i inde dışd finansmanla gerçekle ekleştirilecek öncelikli belediye projelerinin belirlenmesi Öncelikli projeler için i in en uygun koşullu finansman paketinin oluşturulmas turulması amacıyla ikili ve çokuluslu donör ve kreditör kuruluşlarla larla temas kurulması Bu kuruluşlarla larla belediyeler arasında etkin koordinasyonun temini Hazine MüsteM steşarlığının n Rolü-II Dış borcun ikrazen kullandırılmas lması Dış kredi Hazine Müsteşarlığı nca borçlu sıfatıyla temin edilir, belediye ile Hazine MüsteM steşarlığı arasında imzalanan ikraz anlaşmas ması ile Belediye ye ikrazen kullandırılır. r. Hazine Garantisi altında kredi sağlanmas lanması %100 oranında nda garanti: ikili işbirliği i anlaşmalar malarından, çok taraflı kuruluşlardan, lardan, İhracat Sigorta Kuruluşunun unun garantisi altında sağlanan krediler Kısmi garanti (en çok %95): Ticari bankalardan sağlanan krediler Belediyenin Hazine Garantisi olmaksızın n (ancak( Hazine Müsteşarlığının n onayına tabi olarak) ) dışd borç sağlamas laması Belediye altyapı projeleri için i in Hazine MüsteM steşarlığı tarafından sağlanan hibeler 6
Hukuki Çerçeveeve Kanunlar 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 5393 sayılı Belediye Kanunu Yönetmelik 4749 Sayılı Kanun Kapsamında DışD Finansman Sağlanmas lanmasına na İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik (17 Aralık 2009 tarih ve 27435 say k 2009 tarih ve 27435 sayılı Resmi Gazete) Doğrudan Hazine Aracılığı ığıyla DışD Finansman Sağlanmas lanması Kuruluşun Dış Finansman İzni için Hazineye Başvurusu Uluslararası Kuruluş/Yabancı Hükümet ile Hazine nin temasları Talep Reddedilir OLUMSUZ Teknik Analiz (DPT nin Görüşü) OLUMLU Finansal Analiz OLUMSUZ Talep Reddedilir 1 GARANTİ OLUMLU 2 İKRAZ Geri Ödeme Garantili Kredi için Dış Finansman İzni Onayı Kuruluşa Bildirim Dış Borcun İkrazen Kullandırılması için Dış Finansman İzni Onayı Finansal Analiz-DBÖH Kurulması Müzakere ve İmza Onayı Projeye İlişkin İhale Fiyat (Kuruluş) Garanti Ücreti Kuruluşla Garanti Protokolünün İmzası GARANTİ Anlaşmaların Müzakeresi Kreditörle Anlaşmaların İmzası Kredilerin Yürürlüğe Girmesi ve Kullanılması İKRAZ BKK İkraz Koşulları ve Ücreti Kuruluşla İkraz Anlaşmasının İmzası DBÖH ndan Borç Servisi Ödemelerinin Gerçekleştirilmesi 7
Uluslararası Kredili İhale (UKİ) ) Yoluyla DışD Finansman Sağlanmas lanması Kuruluşun UKİ İzni için Talebi Teknik Analiz (DPT nin Görüşü) OLUMLU OLUMSUZ Talep Reddedilir Finansal Analiz OLUMSUZ Talep Reddedilir 1 GARANTİ OLUMLU 2 İKRAZ Geri Ödeme Garantili Kredi için UKİ Onayı Kuruluşa Bildirim Dış Borcun İkrazen Kullandırılması için UKİ Onayı Projeye İlişkin İhale Fiyat+Finansman (Kuruluş) Kuruluş Tarafından Finansman Paketinin Hazineye İletilmesi Finansal Analiz- DBÖH Kurulması Garanti Ücreti GARANTİ Müzakere ve İmza Onayı Anlaşmaların Müzakeresi İKRAZ İkraz Koşulları ve Ücreti Kuruluşla Garanti Protokolünün İmzası Kreditörle Anlaşmaların İmzası BKK Kuruluşla İkraz Anlaşmasının İmzası Kredilerin Yürürlüğe Girmesi ve Kullanılması DBÖH ndan Borç Servisi Ödemelerinin Gerçekleştirilmesi Belediyelerin DışD Borçlanmas lanmasına na İlişkin Koşullar Yalnızca proje finansmanı amacıyla Projenin YıllY llık k Yatırım m Programında dış kredili olarak yer alması Belediye nin borçlanma limiti içinde i inde yer alması Hazine Müsteşarlığı nın garanti ve ikraz limiti içinde i inde yer alması Belediye nin Hazine MüsteM steşarlığına vadesi geçmi miş borcunun bulunmaması Belediye nin borç servisini aksatmadan gerçekle ekleştirebilecek sağlam bir mali yapıya sahip olması Belediye nin yetkili organları tarafından dışd borçlanma yapılmas lması ve belediye nin Dış Borç Ödeme Hesabı kurmasına ilişkin karar alınmas nması ile DışD Borç Ödeme Hesabı nın n fiilen teşekk ekkülü 8
Finansal Analiz-I Belediyenin krediye ait ödeme yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceğinin tespiti için Belediye den aşağıdaki bilgiler talep edilir: Belediyenin son 5 yıla ait kesinleşmiş bütçesi ile öngörülen finansman vadesi kapsamındaki gelir ve gider projeksiyonları Projeye ilişkin nakit akış projeksiyonları Dış Borç Ödeme Hesabı Fon Akış projeksiyonları Öngörülen/mevcut tarife bilgilerine, abone/yolcu sayısına, kullanılan döviz kuruna ilişkin bilgiler ile projeksiyonlarda yapılan diğer varsayımlar Belediyenin mevcut borçları ile borçlanma limitine ilişkin hususun değerlendirilebilmesine ilişkin bilgiler Belediyenin diğer kamu kurumlarına olan borçlar ları Finansal Analiz-II Belediyenin kanunda belirtilen borçlanma limiti içinde olması Belediye bütçesinin durumu Projeksiyonlarda kullanılan varsayımların geçmiş yıllara ait gerçekleşmiş rakamlarla uyumlu olması Proje gelirleri ile belediyenin diğer gelirlerinin, proje giderlerini ve krediye ilişkin borç servisini karşılayacak düzeyde olması 9
Alternatif Yöntem: Y Kamu Özel Sektör İşbirli birliği i Modelleri KÖİ (PPP) Geleneksel finansman yöntemini y ve kamu satım m alım m sürecini s tamamlayıcı ve belli ölçüde ikâme edici alternatif bir yöntem. y Ancak, alternatif bir finansman aracı değil, alternatif bir satın n alma yöntemi! y Esas hedeflenen özel sektörün n tasarım, inşaa ve işletme i becerisinden faydalanma olmalıdır. Bu şekilde, yürütülen y faaliyetin öngörülen bütçe b e ve sürede s tamamlanması,, KÖİ nin K yaratacağı gerçek ek fayda olacaktır. Kamu yatırım m projelerinin gelecekteki bakım m ve onarım m giderlerinin optimize edilmesi ve bu harcamaların önceden planlanabilmesi Doğrudan yabancı yatırım m girişinde inde artış Belediyelerin KÖİK Modeli Uygulamaları Başar arılı KÖİ uygulamaları için: in: Yeterli ve kapsayıcı bir yasal altyapının n oluşturulmas turulması ve düzenleyici d bir otoritenin nezareti Özellikle mahalli idarelere hizmet verecek bir bilgi ve müşavirlik m biriminin öncelikle oluşturulmas turulması İlk etapta kamudan nakit çıkışıışı olmuyor gözükse g de, proje kapsamında verilen taahhütlerin tlerin uzun dönemli d mali yükler y yaratılmas lması ihtimalinin azaltılmas lmasını içinin gerçek ekçi i analizler içeren i fizibilite raporu hazırlanmas rlanması Dengeli risk paylaşı şımı: : Talep ve inşaa gibi riskler özel sektör, politik risk, tarife ve mevzuat gibi riskler kamu tarafından Kirleten/kullanan öder prensibi ile hizmet bedellerinin kullanıcılara lara yansıtılmas lması Garanti sağlanmas lanması durumunda söz s z konusu garantinin mutlaka katma değerinin erinin bulunması 10
Uluslararası Sermaye Piyasalarına Erişim im 5393 sayılı Belediye Kanunu nun borçlanmaya ilişkin 68. maddesi çerçevesinde evesinde proje finansmanı amacıyla yurtdışı ışına tahvil ihracı yapabilir. Piyasalara erişim im için i in öncelikle belediyelerin bilançolar olarının güçlendirilmesi gerekmektedir. Bilançolar oların n aktif kısımlark mlarının n sahip olunan taşı şınmazlar ve araçlar ların n yanı sıra su ve atıksu borularının n bedelleri gibi detaylara da bilançoda yer verilmesi bilançonun güçlendirilmesine yönelik y bir adım m olabilir. Ancak ülkemizde belediyeler bu derece detaylı bir aktif düzeltmesi yerine genellikle sahip oldukları taşı ile kamyon, işi makineleri ve itfaiye araçlar ları gibi taşı şınmazları dikkate almakta ve sadece bunları bedellerine bilançolar oların aktif tarafında yer vermektedir. AB Hibeleri Su ve katı atık k projeleri için i in AB tarafından sağlanacak hibe miktarı Çevre Operasyonel Programı (ÇOP) ile belirlenir ve sınırlıdır 2007-2009 2009 ve 2010-2011 2011 dönemleri d ÇOP toplam bütçesi ~554 milyon EUR (AB Katkısı: : 416 milyon EUR) En fazla %85 AB hibesi + %5 ÇOB hibesi + belediye katkısı Kaynaklar: Çevre ve Orman Bakanlığı IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi Çevre ve Orman Bakanlığı IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi 11
AB Hibeleri Projenin önceliklendirme listesinde yer alması Belediye katkısı (en az %10 tutarında) AB tarafından karşı şılanmayan giderler (örn:( işletme-bakım m giderleri) Projelerin AB standartlarında hazırlanmas rlanması belediyenin sorumluluğunda unda (ÇED( raporu, IPA başvuru paketi vs) AB fonlarının n kullanılmas lmasında süre s kısıtlamask tlaması Projenin finansman öncesi çalışmalarının n uzun sürmesi aciliyeti olan projeler için i in uygun olmaması Kaynak Çevre ve Orman Bakanlığı IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi AB Hibeleri Belediyelerin düşüncesi d AB Fonlarının n sınırss rsız z olduğu şeklindedir. Ancak, AB fonlarının n sınırss rsız z değildir Projenin önceliklendirme listesinde yer almasının n AB fonu ile finanse edileceğini ini garanti etmemesi Projelerin AB tarafından onaylanması için in AB standartlarında hazırlanmas rlanması kurumsal kapasite gerekliliği Belediyelerin proje hazırlama kapasiteleri geliştik tikçe e AB kaynaklarına erişim im daha kolay sağlanabilecektir Belediyelerin AB Hibe Fonlarından ndan faydalanmak için, i in, uluslararası finans kuruluşlar larından veya hükümetlerden h sağlanabilecek uzun vadeli düşük d k maliyetli kredilerden faydalanma fırsatf rsatını kaçırmalar rmaları 12
Belediye Projelerinin Finansmanında nda Geleceğe Yönelik Beklentiler Merkezi ve yerel kamu kaynaklarının kullanımına devam edilmesi Özel sektörün maddi kaynaklarının yanı sıra tecrübesi ile de katkıda bulunması Uluslararası yatırımcı ve kuruluşların kaynaklarının kullanılması Makroekonomik istikrar Rekabetçi piyasa koşulları Güçlü yasal ve kurumsal altyapı TEŞEKK EKKÜRLER Ülkü TÜRKMEN Hazine Uzmanı Hazine MüsteM steşarlığı Dış Ekonomik İlişkiler E-mail: ulku.turkmen@hazine.gov.tr Tel: (312) 204 6472 13