EGZERSİZDE KALP - DOLAŞIM FİZYOLOJİSİ Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER UÜTF Fizyoloji AD
Kuvvet-Çabukluk (sprint) egzersizleri Atmalar: gülle, çekiç, vb Halter egzersizleri Atlamalar: yüksek, sırıkla, tek adım, üç adım, vb. Kısa mesafe koşma, yüzme, pedal çevirme, vs ATP PCr, glikolizis
Dayanıklılık (endurans) egzersizleri Uzun mesafe koşma, yüzme, pedal çevirme, vs egzersizleri (en az 800m) ATP oksidatif fosforilasyon ağırlıklı
Egzersiz protokolleri a) artan yüke/dirence karşı
Egzersiz protokolleri b) sabit yüke/dirence karşı
EGZERSİZDE ÖNCELİKLE GÖZLENEN FİZYOLJİK YANITLAR KALP ATIM SAYISI SOLUNUM SAYISI KAS KASILMASI VE GÜÇ OLUŞUMU VÜCUT ISI DEĞİŞİKLİĞİ
ANA KOMUTA MERKEZİ
KASLARA O 2 TAŞINMASINI BELİRLEYEN UNSURLAR Kan akım miktarı (kalp, damarlar ve lokal unsurlar) Ventilasyon Kanın O 2 miktarı (Hb düzeyi) Kandaki O 2 in hücreye geçişi
EGZERSİZE KARDİYAK UYUM KALP ATIM SAYISI (NABIZ) Bir dakikada kalbin kasılma sayısı = 60-90 (ortalama 70-75)
ATIM HACMİ Kalbin her kasılmada damarlara fırlattığı kan miktarı = 70 ml Diyastol/Gevşeme sonu hacim (DHS) =120 ml Sistol/Kasılma sonu hacim (SSH) = 50 ml
KARDIYAK DEBİ Dinlenimde olan bir kişide ventrikülün bir dakikada damarlara pompaladığı toplam kan miktarı = Nbz X AH = 70 X 70 = 4900 ml = 4.9 l.dak -1
Akut ve kronik egzersizin kardiyak sisteme etkisi
Kardiyak debi artışı nabız ve atım hacmi artışı dolayısıyladır.
Kardiyak Sistemin Çalışma Esasları Kalp Döngüsü Kalbin Ritmik Uyarılması Kalbin Pompolama İşlevinin Düzenlenmesi
a)kardiyak döngü Kalbin kasılması = sistol Kalbin gevşemesi = diyastol Sistol + diyastol = kardiyak döngü
b) Kalbin ritmik uyarılması 1. Normal ritmik uyarıları doğuran sinüs düğümü (sinoatrial düğüm) 2. Uyarıları sinüs düğümünden atrioventriküler (A-V) düğüme ileten düğümlerarası yollar 3. Atriyumlardan gelen uyarıların ventriküle geçişini geciktiren A-V düğüm 4. Uyarıları atriyumlardan ventriküllere ileten A-V demet 5. Uyarıları tüm ventrikül bölgelerine ileten sağ ve sol Purkinje lifleri
c) Kalbin pompalama işlevi İç-kaynaklı düzenleme: Kalp kası fizyolojik sınırlar içinde kalan tüm kanı çevreye pompalayabilir.
Otonom sinir sistemi ile düzenlenme: sempatik (uyarıcı) parasempatik (yavaşlatıcı)
Akut ve kronik egzersizin kardiyak sisteme etkisi
Nabız ve atım hacmi akut egzersizle.
Antrenman düzeyi de nabız ve atım hacmini etkiler.
Nabız, atım hacmi ve kardiyak debide ki artış: Egzersiz şiddeti ve tipine Kişinin fiziksel yeterliliğine (Yaş, cinsiyet, antrenman durumu) bağlıdır.
KARDIAK DEBİ/OUTPUT = Nbz X AH = 70 X 70 = 4.9 l.dak -1 (istirahatte) 200 x 100 = 20 l.dak -1 (maksimal egzde) 200 x 150 = 30 l.dak -1 (maksimal egzersiz/antrenmanlı kişi)
Spora yeni başlayanlar (sedanterler) için temel ilkeler Haftada 3 gün, en az 30 dak (ısınma dahil), maksimun kalp atımının %60 ı ile yapılan dayanıklılık egzersizleri (yürüme, koşma, yüzme gibi) Haftada 3 gün, en az 40-60 dak, maksimun gücün zorlandığı kuvvet egzersizleri (sprint, ağırlık, atma, atlama gibi) HR maks =220 yaş (Andersen formulü)(-10)
Kronik egzersizin (antrenman) kardiyak sisteme etkisi
Egzersizin tipi ne olursa olsun; şiddeti, süresi ve kişinin başlangıç fiziksel yeterliliğine göre miyokarda, akciğerlere ve iskelet kaslarına ait ilk değişiklikler 2-8 hafta içersinde ortaya çıkar.
Antrenman ile KALP BÜYÜKLÜĞÜ iki şekilde artar: Dayanıklılık Sporlarında Hacim Miyokardiyal Genişleme Güç-çabukluk Sporlarında Kitle Miyokardiyal Hipertrofi Ekokardiografik analiz
Ventrikül kas kitlesi/duvar kalınlığı (özellikle güç egz.) Ventrikül diyastol sonu çapı (özellikle dayanıklılık egz.de)
Antrenman ile göreceli KALP BÜYÜKLÜĞÜ artışı Dayanıklılık sporcularında daha belirgindir.
Antrenman sonrası aynı iş yükü daha az nabız sayısı ile karşılanabilir.
Antrenman sonucu her vuruda perifere atılan kan hacmi artar.
Sonuçta kardiyak debide antrenman öncesine göre ciddi artışlar saptanır.