Chapter 9 Ticaret Politikasının Araçları (devam) Slides prepared by Thomas Bishop Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
İhracat Teşviki (Export Subsidy) İhracat teşvikleri de spesifik ya da ad valorem olabilir. İhracat teşviki ihracatçı ülkede ürünün fiyatını arttır: tüketici fazlasını azaltır (tüketicileri daha kötü duruma gelir) üretici fazlasını arttırır (üreticileri daha iyi duruma gelir). Devlet geliri de ödenen ihracat teşviki kadar = s XS* azalır Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-2
İhracat Teşviki (Export Subsidy) (devam) İhracat teşviki ihracatçı ülkede ürünün fiyatını arttırırken İthalatçı ülkede ürünün fiyatını azaltır. P S* = P S s. Gümrük tarifesinden farklı olarak ihracatı yapılan ürünün dünya piyasalarındaki fiyatını düşürerek ülkenin TOT sini kötüleştirir. İhracat teşvikleri ülke refahını olumsuz etkiler. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-3
Şekil 9-11: İhracat Teşvikinin Etkileri Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-4
İhracat Teşviki (Export Subsidy) (devam) b + c + d + e+ f + g : devlet teşvikinin zararları Devlet Teşvikinin Zararları = Sübvanse fiyatı X İhracat miktarı Net refah kaybı: b + d + e+ f + g b ve d: verimlilik kaybı (efficiency loss). Gümrük tarifesi üretim ve tüketim kararlarını bozar: Piyasa dengesine durumuna göre üreticiler gereğinden fazla ve tüketiciler gereğinden az tüketir. e+ f + g: dış ticaret haddi kaybı (terms of trade loss) Yabancı piyasaya ihraç edilen ürünlerin fiyatı P w dan P * s ye düştüğü için TOT düşer. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-5
Avrupa da İhracat Teşviki Avrupa Birliği in Ortak Tarım Politikası tarım ürünlerine yüksek fiyatlar koyar ve üretim fazlasını elden çıkartmak için ihracatı sübvanse eder. Bu sübvanse edilmiş ihracat dünyadaki tarım ürünü fiyatlarını düşürüyor. Bu politikanın Avrupalı vergi mükelleflerine masrafı politikanın kazancından yaklaşık 30 milyar $ daha fazla (2007 yılında) Ancak AB, AB fiyatlarının ve üretimin düşmesine yardımcı olmak amacıyla, çiftçilerin yapılan üretimden bağımsız olarak direkt ödeme almalarını önerdi. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-6
Şekil 9-12: Avrupa Ortak Tarım Programı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-7
İthalat Kotası (İmport Quota) İthalat kotası: ithal edilebilecek ürün miktarına getirilen kısıt. Bu kısıtlama genellikle ithalat lisansı ya da kota hakları (quota rights) vermekle olur. Kısıtlayıcı bir ithalat kotası durumunda ürün talebi yerli üretici ve ithalatçının sağladığı ürün arzını aşacağı için ithalat fiyatını arttırır. Ör: Amerika daki ithal peynir kotası Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-8
İthalat Kotası (İmport Quota) (devam) (İthalat kotası ithal ürün fiyatını aynı miktar ithalata izin veren gümrük tarifesi ile aynı miktarda arttırır.) İthalatı kısıtlamak için gümrük tarifesi yerine kota kullanılırsa, devlet gelir elde etmez. İthalatı yüksek fiyattan satmanın sonucu elde edilen gelir kota lisans sahiplerine (yerli firmalar ya da yabancı devletler) gider. Bu ekstra gelirlere kota rantı denir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-9
Şekil 9-13: A.B.D. Şeker İthalat Kotasının Etkileri Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-10
Gönüllü İhracat Kısıtları (Voluntary Export Restraint) (VER) Gönüllü İhracat Kısıtı (Voluntary Export Restraint, VER) (ya da Volunatary Restraint Agreement, VRA) İthalat kotası gibi çalışır. Ancak ithalatçı ülke yerine ihracatçı ülke tarafından uygulanır. Genellikle ithalatçı ülke tarafından talep edilir. Bu politikanın kar ye da rantları yabancı devlet ya da yabancı üreticilere geçer. - Yabancılar kısıtlı miktarda ürünü daha yüksek fiyattan satarlar İthalatı aynı miktarda engelleyen bir gümrük tarifesine göre daha masraflıdır çünkü gümrük tarifesindeki vergi kazancı VER durumunda yabancılara geçer. VER ithalatçı ülkenin zararınadır Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-13
Gönüllü İhracat Kısıtları (Voluntary Export Restraint) (VER) Örnek: 1981 sonrası Japonya nın A.B.D. ye araba ihracatına uygulanan VER: 1981 de ABD ye ithal edilen araba sayısı 1.68, milyon ile kısıtlandı1 (984 yılında 1.85 e çıktı). A.B.D. ekonomisine zararı (çoğunluğu verimlilik kaybı yerine Japanya ya gelir transferi olmak üzere) 1984 yılında 3.2 milyar A.B.D. doları. (Japon araba fiyatları arttı) Bazı VER lar birden çok ülkeyi kapsar ve Orderly Marketing Agreement (OMA) adıyla da anılır. Örnek: 2005 yılı başına kadar 22 ülkeden olan tekstil ihracatını önleyen Multi Fiber Arrangement Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-14
Yerli Katkı Gerekleri (Local Content Requirement) Yerli Katkı Gerekleri (Local Content Requirement) Bir ülkede üretilen bir nihai ürünün belirli bir oranının yerli üretim olmasını gerektiren regülasyon. Yerli katkı oranı Ürünün fiyatı üzerinden (ürün fiyatı üzerinden en az belirli bir oranın yerli katma değer olması) ya da fiziksel birim üzerinden belirtilebilir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-16
Yerli Katkı Gerekleri (Local Content Requirement) (devam) Yerli girdi üreticileri açısından yerli katkı gerekleri ithalat kotası ile aynı şekilde koruma sağlar. Yerli girdi alacak firmalar açısından ise farklıdır. İthalata kesin limitler koymaz. Bu firmaların daha çok yerli parça kullanmaları durumunda daha çok ithalat yapmalarına izin verir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-17
Yerli Katkı Gerekleri (Local Content Requirement) (devam) Yerli katkı gerekleri ne devlet geliri (tarifin aksine) ne de kota rantına sebep olmaz. İthal ürün fiyatı ile yerli ürün fiyat arasındaki fark nihai ürün fiyatına ortalanır ve tüketici tarafından ödenir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-18
Diğer Ticaret Politikaları İhracat Kredi Teşvikleri (Export credit subsidies) - İhracatçılara verilen sübvanse edilmiş krediler - A.B.D. deki İhracat-İthalat Bankası (Export-Import Bank) Amerikalı ihracatçılara borç sübvanse eder. Bürokratik regülasyonlar (red tape barriers) - Sağlık, güvenlik ve gümrük prosedürlerinin ticareti kısıtlayıcı şekilde kullanılması. Ör: 1982 yılındaki Fransa da Japan video kayıt cihazlarının Poitiers daki küçük bir gümrükten geçmesi kuralı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-19
Diğer Ticaret Politikaları Milli Tedarik - Devlet kurumlarının yabancı tedarikçilere oranla daha yüksek fiyat (ya da daha düşük kalite) dahi olsa yerli tedarikçilerden alma zorunluğu. Örnek: Avrupa birliğinde telekom endüstrisindeki regülasyon telekom cihazlarında çok az ticarete neden olmuştur. Örnek: ABD nin 1933 de başlayan Buy American Act ithal edilecek ürünlerin ABD fiyatından belirli oranda ucuz olmasını şart koşuyor. Otobüs için %25 ucuz olmalı, %51 ABD de yapılmış olmalı Amerika ya Macaristan dan otobüs ihracatı,1995 (Macaristan da 1500 saat vs ABD de 900 saat montaj) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-20
Ticaret Politikasının Etkileri Tüm ticaret politikalarında politikayı uygulayan yerli ülkede fiyatlar artar. Yerli üreticiler daha fazla üretir ve kazanç sağlarlar. Yerli tüketiciler daha az talep eder ve kayıptadırlar. Yerli ülke dünya fiyatlarlını etkileyecek kadar büyükse dünya fiyatları düşer. Gümrük tarifeleri devlete gelir sağlar, ihracat teşvikleri azaltır, ithalat kotaları devlet gelirini ekilemez. Tüm bu ticaret politikaları üretim ve tüketim bozuklukları doğurur. 9-21
Özet Gümrük Tarifesi İhracat Teşviki İthalat kotası Gönüllü Ticaret Kısıtı Üretici Fazlası Artar Artar Artar Artar Tüketici Fazlası Azalır Azalır Azalır Azalır Devlet Net Geliri Artar Azalır Değişmez: rantlar lisans sahiplerine Değişmez: rantlar yabancılara Milli Refah Belirsiz, Küçük ülke için düşer Azalır Belirsiz, Küçük ülke için düşer Azalır Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 8-22
Özet 1. Gümrük tarifesi ülke içi fiyatı ve arzı artırır, talebi ve ticaret miktarını azaltır (yerli ülke ithalatını), ülke büyük ise dünya fiyatını da düşürür. (Çünkü: Fiyat artınca arz artar, fiyat artınca talep azalır) 2. Kota da aynısını yapar; İhracat teşviki (export subsidy) de aynısını. 3. Tarifeler devlete gelir yaratır; ihracat teşvikleri azaltır; ithalat kotaları devlet geliri açısından nötr. 9-24
Özet (devam) 4. Bir tarife, kota ya da ihracat teşvikinin refah aşağıdaki ölümlerle belirlenir: 9-25 Tüketimdeki ve üretimdeki bozukluktan (consumption and production distortions) kaynaklanan verimlilik kayıpları TOT kazanç ya da kaybı 5. İthalat kotaları, gönüllü ihracat kısıtları (voluntary export restraints) ve yerli katkı gerekleri (local content requirements) ile ithalatçı ülkede devlet hiçbir kazanç sağlamaz. 6. Gönüllü ihracat kısıtları ile ve nadiren de ithalat kotaları ile kota rantları yabancılara gider.