İş Yargılaması Usul Hukuku
Avukat H. Argun BOZKURT İŞ YARGILAMASI USUL HUKUKU 4857 sayılı İş Kanunu 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu 5235-5236 Bölge Adliye Mahkemeleri Kanunu İçerikli Olarak Yargılama Usulü, Davaların İşleyişi, İşe İade, Görev, Yetki, Kanıtlar, İstinaf Mahkemesi, İş Mahkemelerinde Bilirkişilik, Örnek Kararlar Güncellenmiş ve Geliştirilmiş 3. Baskı Ankara, 2011
İş Yargılaması Usul Hukuku Avukat H. Argun BOZKURT argunbozkurt@yahoo.com Hukuk Kitapları Dizisi: 566 ISBN 978-975-02-1408-0 Üçüncü Baskı: Ocak - 2011 Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu Kapak Tasarımı: İsmail Çam 738 Sayfa, 16x23,5 cm. 1. İş Mahkemesi 2. Sözlü Yargılama Usulü 3. Toplu İş Sözleşmesi 4. Sendikaların taraf Ehliyeti 5. İspat Hukuku 6. Delil Sözleşmesi 7. İş Mahkemelerinde Temyiz 8. İş Mahkemelerinde Yargılama 9. Olağanüstü Yasa Yolu 10. Uyuşmazlıklarda Tahkim Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez Sağlık Sok. No: 21 06410 Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 435 30 30 Faks: (312) 435 24 72 satis@seckin.com.tr Şube Strazburg Cad. No: 23/B Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Şube Ankara Adliye Sarayı K-Blok Zemin Kat Sıhhiye / ANKARA Tel: (312) 309 52 48 adliyesube@seckin.com.tr Şube Abide-i Hürriyet Cad. No: 179/E Şişli / İSTANBUL Tel: (212) 234 34 77 Faks: (212) 231 24 69 sislisube@seckin.com.tr Web Adresi www.seckin.com.tr / yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30
İyilik, fedakarlık ve doğruluk timsali Emine Sönmez e. Kardeşime
Önsöz İş Yargılaması Usul Hukuku isimli kitabım okuyucuya üçüncü baskısını yapmış ve pek çok içtihadı yenilenmiş, bazı yasal değişiklikler yapıta işlenmiş olarak sunulmaktadır. 1993 yılından bu yana bu kitap üzerine yaptığım çalışmalar halen devam etmektedir. Okuyucu her yeni baskıda yeni konular, yeni içtihatlar, yeni eleştiri ve gelişmeleri kitapta bulabilecek. 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Soysal Güvenlik Kanunu ve İstinaf Mahkemelerini düzenleyen 5308, 5235 ve 5236 sayılı kanunlar ve bu yasaların oluşturduğu Görev, İspat Yükü, Bildirimler, Kanıtlar, Dava Türü olarak İş Yargısına getirdiği yenilikler bu kitapta ele alınmıştır. Okuyucu içtihatlarla bezeli öz bilgilere bu kitapta ulaşacaktır. Operada bir deyim vardır. Bu deyim Kırmızı elbiseli şişman, tombul kadın şarkı söylemeden opera bitmez. şeklindedir. İş Yargısı nın tombul şişman kadını emeğe, sosyal devlet kavramına değer veren iş hukukçularıdır. Dolayısıyla bu yöndeki eserlerin iş hukukuna katılmasıyla birlikte İş Yargılaması Usul Hukuku da kendi yönünü yeniden ayarlayacaktır. Yirmi beş yıla yakın bir süreyi İş Mahkemelerinde avukatlık ve bilirkişilik yapmış birisi olarak İş Yargılaması Usul Hukuku konusunu doktrin ve mahkeme kararları bazında ele almak ve sunmak beni çok keyiflendiriyor. Okumak kadar yazmak da insana huzur veren bir eylem ve yaşam biçimi. Yazılanların okunması ve sürekli olumlu eleştiri ve destek almak ise insanı mutlu eden olayların başında geliyor. Her yazar kitabının tutup tutmayacağına, okunup okunmayacağına dair kaygılar duyar. Ancak yine de yazar. Yazmalıdır da... İşte bu kaygıları yenmiş, çok istenen ve okunan bir kitap sahibi olarak okuyucunun karşısına çıkmak ise mutlulukların en büyüğü. Bu kitabın oluşum sürecinde katkısı olan pek çok arkadaşım oldu. Yazmam için beni yüreklendiren olumlu eleştirilerini aldığım tüm dostlarıma burada teşekkür ediyorum. Eşim Avukat Asuman Bozkurt ve çocuklarım Cenk Bozkurt ve Berk Bozkurt a çalışırken yanıma sokulup güler yüzleri ve şefkat dolu yaklaşımlarıyla bana destek oldukları için kendilerine ayrı ayrı teşekkür ediyorum. İlk baskısını kendim yaparak, kısa sürede sattığım kitabımın 2. ve 3. baskılarının Seçkin Yayınevi tarafından basılmasına karar vermeme Seçkin Yayınevi nin özel konumu etkili olmuştur. Sayın Aytaç Seçkin ve Sayın Koray Seçkin önderliğinde faaliyet gösteren Seçkin Yayınevi nin çağdaş ve ülkemize yakışan bir yayınevi olarak kitabımın basım ve dağıtımını üstlenmesi beni mutlu eden
8 İş Yargılaması Usul Hukuku bir olaydır. Birlikteliğimiz için, başta Sayın Aytaç Seçkin ve Koray Seçkin olmak üzere tüm Seçkin Yayınevi çalışanlarına teşekkür ediyorum. Her zaman söylediğim gibi; yazarken, okuyucuya sadece her yeni baskıda biraz daha iyiyi vaat ediyorum. Kitabımın üçüncü baskısına beni kavuşturan tüm okuyucularıma burada tekrar tekrar teşekkür ederim. Beysukent-Ankara-2011 Avukat H. Argun Bozkurt
İçindekiler Önsöz... 7 Kısaltmalar... 25 I. BÖLÜM: İŞ MAHKEMELERİ... 27 I. GENEL OLARAK... 27 II. İŞ MAHKEMESİNİN NİTELİĞİ... 27 III. İŞ MAHKEMELERİNİN KURULUŞ AMACI... 28 IV. İŞ MAHKEMELERİ KANUNUNUN ANAYASA MAHKEMESİNCE İPTAL EDİLEN HÜKÜMLERİ... 28 V. İŞ MAHKEMELERİ YARGILAMASINA GETİRİLEN ELEŞTİRİ VE ÖNERİLER... 29 II. BÖLÜM: İŞ MAHKEMELERİNDE YARGILAMA USULÜ... 33 I. GİRİŞ... 33 II. SÖZLÜ YARGILAMA YÖNTEMİ VE HUMK... 34 A. HUMK. m. 473-491 in Öztürkçe Metni... 34 1. Soruşturma... 35 2. Olay... 36 3. İspat Edici Belgelerin İncelenmesi... 37 4. Yargılama ve Hüküm... 37 III. SÖZLÜ YARGILAMA USULÜ... 40 A. Genel Olarak... 40 B. Dava Açılması... 40 1. Dava Açılma Türleri... 40 a. Yazı Bilen Davacı Yazı Yazmasını Bilmeyen Davacı... 40 b. Tarafların Birlikte Mahkemeye Başvurarak Dava Açması... 41 c. Dava Dilekçesi Düzenlenerek Dava Açma... 42 d. İdari Dava Açma... 45 e. İş Mahkemesince Yapılacak İşlem... 46 ea. Resen Gün Tayini... 46 eb. Başvuru Sahibinin Davacı Olduğunu Tespit... 46 ec. Davacının İmzasını Almak... 47 ed. Harcın İkmali... 47 2. Dava Açılmasının Sonuçları... 47 a. Dava Açılmasının Maddi Hukuk Bakımından Sonuçları... 47 aa. Zamanaşımının Kesilmesi... 47 ab. Bazı Şahsa Bağlı Hakların Mirasçılara Geçmesi... 47
10 İş Yargılaması Usul Hukuku ac. İyi Niyetin Kötü Niyete Dönüşmesi... 48 ad. Davalının Mütemerrit Hale Gelmesi... 48 b. Dava Açılmasının Usul Hukuku Bakımından Sonuçları... 48 ba. Davanın Müracaata Bırakılması Bakımından... 48 bb. Tevsi ve Tedbil Bakımından... 48 bc. Dava Şartları Bakımından... 48 bd. Her Dava Hakkında Olumlu veya Olumsuz Bir Karar Verilmesi... 49 be. Derdestlik... 49 3. Dava Ne Zaman Açılmış Sayılır?... 49 4. İdari Merci Tarafından Evrak ve Belgelerin Tevdiinde Dava Açılma Tarihi... 49 5. İdari Merciin Başvurusunun, Göreve ve Yetkiye Etkisi Olmadığı... 49 6. Dava Dilekçesinin İdareye Kaydının Yapılması... 51 IV. İŞ MAHKEMELERİ NDE YARGILAMA... 55 A. Karşılık Dava... 60 1. Genel Olarak... 60 2. İş Mahkemelerinde Karşılık Dava... 61 B. Davaya Cevap... 63 1. Genel Olarak... 63 2. Sözlü Yargılama Usulü ve Davaya Cevap... 64 c. İlk İtirazlar... 67 ca. İlk İtirazın Kavram Olarak Açıklanması... 67 d. Defiler... 71 V. DAVA (YARGILAMA) KOŞULLARI... 77 A. Mahkemeye İlişkin Koşullar... 84 B. Taraflara Ait Koşullar... 84 1. Giriş... 84 a. Taraf ve Dava Yeteneği... 84 aa. Genel Olarak... 84 b. Sıfat Yeteneği (Husumet Ehliyeti)... 89 ba. Genel Olarak... 89 bb. Hükümlülerin Husumet Ehliyeti - Vasi nin Konumu... 97 bc. Hak Sahibinin Ölümü Halinde Husumet... 99 bd. Temsilcide Yanılma... 101 be. İşletmenin El Değiştirmesi Halinde Husumet... 105 bea. Genel Olarak... 105 beb. Derdest Davalar Yönünden Devir ve Birleşme... 107 bec. Açılacak Davalar Yönünden Devir ve Birleşme... 108 2. Ayrıksı Durum Sendikaların Üyeleri Adına Dava Açabilmesi... 108 a. Genel Olarak... 108 b. Sendikanın Üyesi ya da Mirasçılarının Başvurusu Üzerine Dava Açması... 109 3. Dava Konusuna İlişkin Dava Koşulları... 112 4. Kesin Hüküm Bulunmaması... 116 5. Kesin Hükmün Bir İstisnası Olarak Cismani Zarardan Doğan Hükmün Değiştirilmesi Olanağı... 119
İçindekiler 11 6. Replik ve Düplik (Cevaba Cevap ve İkinci Cevap)... 121 7. Davayı Genişletme ve Değiştirme Yasağı... 122 a. Genel Olarak... 122 b. İş Mahkemelerinde Genişletme ve Değiştirme Yasağı... 123 c. Değiştirmeye ve Genişletmeye Muvafakat (Onam)... 125 8. Dava Dosyasının İşlemden Kaldırılması Yenileme, Davanın Açılmamış Sayılması... 127 a. Dava Dosyasının İşlemden Yenilenmesi... 127 b. Davanın Yenilenmesi... 130 c. Davanın Açılmamış Sayılması... 130 VI. EK DAVA... 134 III. BÖLÜM: GÖREV... 137 I. GENEL OLARAK... 137 II. İŞ MAHKEMELERİ GENEL MAHKEME İLİŞKİSİ... 138 A. Giriş... 138 B. Görev Kurallarının Yaptırımı Görevsizlik Kararı... 139 III. İŞ MAHKEMELERİNİN GÖREVİ... 142 A. 5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kuruluşu Hakkındaki Kanuna Göre... 142 B. Görev Hususunun 5521 Sayılı Yasaya Göre Unsurları... 144 1. Kişi unsuru... 144 a. İşçi... 144 b. İşveren... 159 ba. Alt İşveren (Taşeron, Tali İşveren, Aracı)... 160 bb. İşveren Vekili... 161 c. Çırakların Hukuki Durumu ve Görev... 162 d. Sözleşmeli Personel in Hukuki Durumu ve Görev... 165 2. Konu unsuru... 170 a. Genel Olarak... 170 b. Ceza Hukukunu İlgilendiren Uyuşmazlıklar... 173 ba. Genel Olarak... 173 bb. İdari Para Cezası, İtiraz ve Görevli Mahkeme... 174 C. Sendikalar Kanunundan Kaynaklanan Davalar... 175 D. Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu Davaları... 177 E. 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik Kanununa Göre Görev... 180 F. 4857 Sayılı İş Kanunundan Doğan Davalarda Görev... 186 G. Basın İş Kanunundan Doğan Davalarda Görev... 190 H. Deniz İş Kanunundan Doğan Davalarda Görev... 191 I. Borçlar Kanunundan Doğan Davalarda Görev... 193 İ. İcra İflas Kanununa Göre Görev... 195 1. İcra Hukukunda Görev... 195
12 İş Yargılaması Usul Hukuku 2. İflas Hukukunda Görev... 197 a. Dava Açıldıktan Sonra Davalının (İşverenin) İflas Etmesi... 197 b. İşverenin İflasından Sonra İşçiler Tarafından Açılan Davalar... 198 3. İcra Hukuku ve Görev... 201 J. Özelleştirme Kanunu ve Görev... 204 K. 3417 Sayılı Kanundan Doğan Davalarda Görev... 212 L. Sendikalar Kanunundan Doğan Davalarda Görev... 213 M. 2822 Sayılı TİSGLK dan Doğan Davalarda Görev... 214 N. Delillerin Tespiti ve İhtiyati Tedbirde Görev... 215 1. Delillerin Tespiti... 215 2. İhtiyati Tedbir... 215 O. 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu ve Görev... 215 IV. BÖLÜM: YETKİ... 217 I. YETKİNİN KAVRAMSAL YÖNÜ... 217 A. Genel Olarak... 217 II. 5521 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ KANUNUNA GÖRE YETKİ... 222 A. Genel Olarak... 222 B. İkametgah Esasına Dayalı Yetki... 226 C. İşyeri Esasına Dayalı Yetki... 227 D. İşyeri Kavramından Kaynaklanan Yetki Problemleri Örnek İçtihatları... 227 III. ÖZEL YASALAR VE YETKİ KURALLARI... 229 A. Giriş... 229 1. 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununa Göre Yetki Kuralları... 229 2. 2821 Sayılı Sendikalar Kanununa Göre... 232 3. 5510 Sayılı Yasaya Göre Yetki... 234 4. Yargılama Yöntemlerine Göre Yetkisizlik İtirazlarında Bulunma Süreleri... 239 IV. OLUMLU VE OLUMSUZ YETKİ UYUŞMAZLIĞI... 241 A. Olumlu Yetki Uyuşmazlığı... 241 B. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı... 241 V. BÖLÜM: DAVANIN TARAFLARI (HUMK M: 38-42) 5521 S. İMK M: 1... 245 I. KAVRAMSAL OLARAK DAVANIN TARAFLARI (YANLARI) (HUMK. M. 38-42)... 245 II. TARAF YETENEĞİ (EHLİYETİ)... 245 III. DAVA (KOVUŞTURMA) YETENEĞİ (EHLİYET)... 247 IV. DAVADA SIFAT... 248
İçindekiler 13 V. ANAYASA NIN 129/5 MADDESİ KARŞISINDA HUSUMET... 251 VI. SENDİKALARIN TARAF EHLİYETİ İŞÇİNİN TEMSİLİ... 254 VI. BÖLÜM: KAVRAMSAL OLARAK TARAFLARIN ÇOĞALMASI VE DAVALARIN AYRILMASI - BİRLEŞTİRİLMESİ... 257 I. DAVADA TARAFLARIN ÇOĞALMASI... 257 A. HUMK 43, 44 ve 47. Maddelerinin Öztürkçe Metni... 257 B. Tarafların Çoğalması (Dava Arkadaşlığı) (HUMK. m. 43, 44, 47)... 257 1. Seçimlik (İhtiyari) Dava Arkadaşlığı... 258 2. Zorunlu (Mecburi) Dava Arkadaşlığı... 261 II. DAVALARIN AYRILMASI VE BİRLEŞTİRİLMESİ (HUMK. M. 45-48)... 263 A. HUMK. 45-48 Maddelerinin Öztürkçe Metni... 263 B. Genel Olarak... 263 1. Davaların Ayrılması... 263 2. Davaların Birleştirilmesi... 266 III. DAVAYA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN KATILMASI (DAVAYA MÜDAHALE) (HUMK m. 49-52, 53-58)... 269 A. HUMK 49-58 Maddelerinin Öztürkçe Metni... 269 B. Kavramsal Olarak Davaya Üçüncü Kişilerin Katılması... 270 1. Asıl Katılma (Asli Müdahale)... 270 2. Yardımcı Katılma (Fer i Müdahale) (HUMK. m. 53-58)... 271 3. Davanın Duyurulması (İhbarı) (HUMK. m. 49-52; BK. m.190)... 274 VII. BÖLÜM: ÖZEL YARGILAMA YÖNTEMLERİ... 279 I. BASİT YARGILAMA YÖNTEMİ (HUMK. m. 507-511)... 279 II. SERİ YARGILAMA YÖNTEMİ (HUMK. m. 501-506)... 280 A. Genel Olarak... 280 B. Seri Yargılama Yönetiminin İş Yargısı İçindeki Yeri... 281 VIII. BÖLÜM: DAVA TÜRLERİ... 283 I. EDİM (EDA) DAVASI... 283 II. İŞ KANUNUNDAN KAYNAKLANAN EDA DAVALARI... 286 A. Kıdem Tazminatı Alacağı Davası... 286 B. İhbar Tazminatı Alacağı Davası... 287 C. Kötüniyet Tazminatı Davası... 287 D. Ücret Alacağı Davası... 287
14 İş Yargılaması Usul Hukuku E. Hafta Tatili Zamlı Ücret Alacağı Davası... 287 F. Bayram Tatili Alacağı Davası... 288 G. Fazla Mesai Ücret Alacağı Davası... 288 H. Yıllık Ücretli İzin Alacağı Davası... 288 I. Manevi Tazminat... 288 İ. İş Yargısı İçinde İşe İade Davaları... 289 III. SENDİKALAR KANUNUNDAN DOĞAN EDA DAVALARI... 296 A. Sendikal Tazminat Davası... 296 B. Sendika Yöneticisinin 29. Maddeye Aykırı İşe Alınmaması Zararı Davası... 297 C. İşverenden Aidatların Tahsili Davası... 297 D. Grevden Doğan Zararın Giderimi Davası... 297 E. Sendika Özgürlüğüne Aykırı Önlemler Nedeniyle Tazminat Davası... 297 F. Sendika Özgürlüğüne Aykırı Önlemler Nedeniyle Durdurma Davası... 298 IV. İŞÇİLERİN İŞ KANUNLARI NDAN (DENİZ, BASIN, İŞ) DOĞAN HAKLARINA İLİŞİN EDA DAVALARI... 298 V. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, GREV VE LOKAVT KANUNUNDAN DOĞAN EDA DAVALARI... 299 A. Toplu İş Sözleşmesinin Tanımı... 299 B. Hak ve Çıkar Uyuşmazlıkları... 299 C. İfaya Zorlama: Eda Davası... 299 VI. KISMİ DAVA... 301 VII. SAPTAMA (TESPİT) DAVASI... 311 A. Tespit Davası Koşulları... 312 B. Yorum Davası... 315 VIII. TİS GREV LOKAVT KANUNU DAVALARI... 318 A. Grev ve Lokavta Katılmayacak İşçilerin Niteliklerinin ve Sayılarının Saptanması... 318 B. Grev ve Lokavt Halinde Konut Kirasının Tahliyesinin İş Mahkemesi Tarafından Saptanması... 319 C. Grevde üretilen Malın Dışarı Çıkarılması Hakkındaki Uyuşmazlıklar... 319 D. Grev Oylaması Kesin Karar... 319 E. Grevin Yasadışılığının Mahkemece Tespiti ve Durdurulması Davası Grevin Yasadışılığının Mahkemece Tespiti (Saptanması)... 319 1. Tespit (Saptama) Davası... 319 2. Tespit Davasında Davacı ve Davalı... 320 3. Tespit Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme... 320 F. Lokavtın İşyerini Temelli Kapatmak Amacıyla Yapılması Halinde Durdurma Davası... 320 G. Grevin Hakkının ve Lokavtın Kötüye Kullanılması Halinde Durdurma Davası... 321
İçindekiler 15 H. İşçi Sendikasının Üyelerini Kaybetmesi (3/4 ünü) Halinde Durdurma Davası... 321 I. Grev Lokavtın Ertelenme Kararına Karşı Açılan Dava... 321 IX. SGK KANUNUNDAN DOĞAN TESPİT DAVASI... 321 A. Üst Düzey Yöneticinin Sıfatının Sona Erdiğinin Tespiti Talebi... 321 B. Hizmet Tespiti Davası (5510/86)... 322 X. YENİLİK DOĞURAN (İNŞAİ) DAVA... 328 A. Sendikalar Kanunundan Doğan Yenilik Doğuran Dava... 328 1. Uluslararası Kuruluşun Tüzüğünün Bakanlar Kurulunca Türk Devletinin Temel İlkelerine Aykırı Bulunması... 328 2. Olumlu Sendika Özgürlüğüne Karşı Yapılan Saldırılarda Dava Açma... 329 3. Genel Kurulların Süresinde Yapılmaması Nedeniyle Açılan Dava... 329 4. Genel Kurul Kararının İptali Davası... 330 5. Sendika Yönetim Kurulu Üye Sayısının Azalması Halinde Açılan Dava... 330 6. İşçinin Üyelik Başvurusunun Reddi Nedeniyle Açılan Dava... 330 7. Üyelikten Çıkarmaya İtiraz Davası... 331 a. Çıkarılan Üyenin İtiraz Hakkı... 331 aa. Mahkemeye başvurma... 331 bb. Mahkeme Kararı... 332 b. Bölge Çalışma Müdürlüğünün İtiraz Hakkı... 332 8. Sendika ve Konfederasyonun Kapatılması Davası... 332 a. Kapatma Davası Açılmış Olma... 332 b. Mahkemenin Faaliyetin Durdurulmasına Karar Vermesi... 332 9. İşyerinin Girdiği İşkolunun Tespiti Davası... 333 B. Toplu İş Sözleşmesi Grev, Lokavt Kanunundan Doğan Yenilik Doğuran Davalar... 334 1. İstatistiğe İtiraz Davası... 334 2. İşyerinde Çoğunluğa (Yetkiye İtiraz) Davası... 335 a. İtirazın İncelenmesi... 335 b. İtiraz Konusunu İspat Yükümlüsü... 335 c. İtirazın süresi ve yeri... 335 3. TİS in Hükümsüzlüğü Davası... 336 4. TİS nin Butlanı Davası... 337 5. Toplu Görüşmede Anlaşmaya Varılamaması Durumunda Arabulucunun Atanması Davası.. 337 IX. BÖLÜM: DAVANIN YÜRÜTÜMÜ VE SONUÇLANMASI... 339 I. DAVANIN YÜRÜTÜMÜ... 339 A. Duruşma İşlemleri Ara Kararlar... 339 B. Davayı Açıklatma... 341 C. Hükmün Tavzihi (Açıklanması)... 342 D. Davanın Sonuçlanması... 344
16 İş Yargılaması Usul Hukuku X. BÖLÜM: İSPAT HUKUKU... 347 I. İSPAT HUKUKU... 347 A. Davada Kanıtlanması Gereken Hususlar... 347 B. İspat Yükü... 347 C. İş Hukukunda İspat Yükü ve Deliller... 348 1. Giriş... 348 2. İspat Yükünün Genel İlkeleri... 348 3. İspat Yükünün Kanunla Belirlendiği Haller... 352 4. Karineler... 353 a. Fiili Karine... 353 b. Kanuni Karineler... 360 5. Karşı Delil... 362 6. Mahkemelerin Taleple Bağlılığı... 364 a. Genel Olarak... 364 b. Yargıtay İçtihatları Işığında HUMK 74... 364 c. Re sen Delil Toplama ve HUMK 74... 369 d. Talep ve Savunma Sınırları İçinde Delillerin Toplanması... 373 7. Hak ve Türlerine Göre İspat Yükü... 374 a. Yıllık Ücretli İznin Kullanıldığının İspatı... 374 b. Ücretin Bordroda Yazılı Olandan Fazla Olduğunun İspat Yükü... 374 c. Hizmet Aktinin Deneme Koşuluyla Yapılıp Yapılmadığının İspat Yükü... 379 d. İşveren Sıfatının İspat Yükü: İşveren Olmadığını İddia Eden Bunu İspatla Yükümlüdür... 379 e. Grevin Yasa Dışı Olup Olmadığı Konusunda İspat Yükü... 380 f. İş Hukukunda Çoğunluğun Saptanmasında İspat Yükü... 380 g. Sebepsiz Zenginleşmede İyiniyet İddiası (BK 63)... 380 h. İrade Bozukluğunun Varlığı Konusunda İspat Yükü... 381 ı. İş Sözleşmesi İçinde Karşılaşılan Kusurun İspatı... 381 i. Hukuksal İşlemlerin İçeriği ile İlgili Uyuşmazlıklarda İspat Yükü... 382 j. Sözleşmenin Belirli Süreli Olup Olmadığı Konusunda İspat Yükü... 383 k. Edimin Cinsi ve Kapsamı Konusunda Ortaya Çıkan Uyuşmazlıklarda İspat Yükü... 384 l. Hafta Tatili Ücretine Hak Kazandığının İspatı... 385 m. Fazla Mesai Ücretine Hak Kazanıldığının İspatı... 387 n. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretine Hak Kazanıldığının İspatı... 393 o. Sendikal Nedenlerle İş Aktinin Fesh Edildiğinin İspatı... 394 ö. Kötüniyetle İş Akdinin Fesih Edildiğinin İspatı... 396 p. Feshin Kimin Tarafından Gerçekleştirildiğinin İspatı... 400 r. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Yönünde İspat Yükü... 400 s. Hizmet Tespiti Davasının Hukuksal Dayanağı... 402 ş. Sigortalı Hizmetin Aslında Kendine Ait Olduğunun Saptanması Davasında İspat Yükü... 406 t. Bildirimin (Tebligatın) Yapıldığının İspatı... 407 u. Sendika Üyesi Olmanın İspatı... 407 ü. Sendika Üyeliğinden Çekilindiğinin İspatı... 408
İçindekiler 17 XI. BÖLÜM: KANITLAR... 411 I. KANIT (DELİL) KAVRAMI VE TÜRLERİ... 411 A. Genel Olarak... 411 B. Yazılı Delil Başlangıcı... 413 C. Yetkili Memurlar Tarafından Tutulan Tutanaklar... 417 D. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Yasasında Düzenlenen Müfettiş Raporlarının Delil Gücü... 419 E. Ödenmeyen Primler İçin SGK Tarafından Düzenlenen Belgeler... 423 II. KANITLARIN GÖSTERİLMESİ TOPLANMASI İNCELENMESİ... 425 A. Genel Olarak... 425 B. Delillerin Toplanması... 431 1. Genel Olarak... 431 2. Soruşturmanın Yöntemi... 431 3. Olayları İleri Sürme, İnceleme ve Karara Bağlama... 432 4. Hesap Görülmesine Gerek Duyulan Davalarda Hazırlayıcı İşlemler Yapılması... 433 5. Yargıcın İki Tarafı Sorguya Çekmesi Yöntemi... 433 6. Kanıtların İleri Sürülmesi... 434 7. Bilirkişiye ve Keşfe Başvurulması... 435 8. Senetlerin Değerlendirilmesi... 436 9. Tanık Dinlenmesi... 436 10. Belgelerdeki Yazı ve İmzanın İnkarı Halinde İzlenecek Yöntem... 437 11. Delil Gösterme Hakkının Kötüye Kullanılması... 439 III. KANIT (DELİL) SÖZLEŞMESİ... 439 IV. İBRA... 440 A. Genel Olarak... 440 1. İş Kazasından Doğan Maddi Manevi Tazminat Davalarında İbra... 451 2. İbra Sözleşmesinin İradeyi Sakatlayan Nedenlerle Hükümsüz Sayılması... 457 C. İbranın Yargılamanın Yöntemsel Sürecine Etkisi... 459 XII. BÖLÜM: TANIK... 461 I. GENEL OLARAK... 461 II. TANIĞIN DİNLENMESİ... 462 A. Tanığın Mahkemeye Çağrılması... 462 B. Tanığın Dinleneceği Yer... 462 C. Tanığın Dinlenmesi Prosedürü... 462 D. Tanık Sözlerinin Değerlendirilmesi... 463 1. Özel Olarak İş Mahkemelerindeki Tanıklığın Önemi... 463 2. İş Kanunu Çerçevesinde Tanıklık ve Yargı Kararları... 464 III. TANIK SÖZLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ... 470
18 İş Yargılaması Usul Hukuku XIII. BÖLÜM: BİLİRKİŞİ... 473 I. ANLAMI VE NİTELİĞİ... 473 II. ATAMA İŞLEMİ... 474 A. Atama İşlemi... 475 B. Görevi Kabul Zorunluluğu... 476 C. Bilirkişinin Reddi... 476 III. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ... 477 A. İnceleme ve Rapor... 477 B. Bilirkişi Raporunun Kanıt Olarak Değeri... 479 C. Bilirkişi Raporunun Bağlayıcı Hale Gelmesi... 480 D. İş Mahkemelerinde Bilirkişilik... 482 XIV. BÖLÜM: BEKLETİCİ SORUN... 495 I. GENEL OLARAK... 495 II. İŞ YARGISI VE BEKLETİCİ SORUN... 496 A. İş Mahkemesi nin Bir Başka İş Mahkemesi Kararını Beklemesi... 496 1. İş Mahkemesinin Bir Başka İş Mahkemesindeki Davanın Sonucunu Beklemesi... 496 2. İş Mahkemesinin Açılacak Bir Başka Davanın Sonucunu Beklemesi... 498 B. İş Mahkemesinin Ceza Mahkemesindeki Davanın Sonucunu Beklemesi... 500 C. Hakemlerin Açılan Hukuk ve Ceza Davalarının Sonucunu Beklemesi... 502 D. İş Mahkemesinde Dava Açmadan Önce İzlenmesi Gereken Prosedürlerin Yerine Getirilmesi, İş Mahkemesi Yönünden Bekletici Sorun Sayılması Hali... 502 XV. BÖLÜM: ESKİ HALE GETİRME... 507 I. KAVRAM VE KOŞULLARI... 508 II. PROSEDÜR... 510 XVI. BÖLÜM: İSTİNABE... 513 XVII. BÖLÜM: SÜRELER... 515 I. HUMK MADDELERİNİN ÖZTÜRKÇESİ... 515 II. SÜRE KAVRAMI VE TÜRLERİ... 516 III. SÜRELERİN İŞLEMESİ VE HESAPLANMASI... 519 IV. HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER... 521
İçindekiler 19 V. ZAMANAŞIMI... 521 A. Zamanaşımının Kesilmesi... 522 B. İş Yargısı İçindeki Zamanaşımı Halleri... 522 XVIII. BÖLÜM: İHTİYATİ HACİZ İHTİYATİ TEDBİR VE DELİLLERİN TESPİTİ... 525 I. İHTİYATİ HACİZ... 525 II. İHTİYATİ TEDBİR... 527 III. KANITLARIN SAPTANMASI (DELİLLERİN TESPİTİ) (HUMK. M. 368-374)... 528 XIX. BÖLÜM: VEKALETLE TARAFLARIN DAVADA TEMSİLİ... 531 XX. BÖLÜM: TEBLİGAT... 535 I. GENEL BİR BAKIŞ VE TANIM... 535 II. ÖZEL OLARAK... 538 A. İş Kanununun 109. Maddesindeki Yazılı Bildirim Düzenlemesi... 538 B. İş Mahkemelerinde 7201 sayılı Tebligat Kanununun Uygulanması... 540 XXI. BÖLÜM: DAVAYI SONUÇLANDIRAN TARAF İŞLEMLERİ (FERAGAT KABUL SULH) (HUMK M. 91-95)... 547 I. HUMK MADDELERİNİN ÖZTÜRKÇE SUNUMU VAZGEÇME VE KABUL... 547 II. KAVRAMLAR VE İÇTİHATLAR... 547 III. ANT (YEMİN) (HUMK md. 337-362)... 559 A. Genel Olarak... 559 B. Ant Türleri... 563 1. Taraf Andı (Kesin Ant) (HUMK md. 344-354)... 563 2. Mahkemece (Resen) Önerilen Ant (HUMK md. 355-362)... 565 IV. ANDIN HUKUKİ SONUÇLARI... 567 XXII. BÖLÜM: DAVADA TARAFÇA YAPILAN DÜZELTME (ISLAH) (HUMK MD. 83-90)... 569 I. DÜZELTMEYİ DÜZENLEYEN HUMK 83-90. MADDELERİNİN ÖZTÜRKÇE METNİ... 569 II. KAVRAM VE AMACI... 570 III. KOŞULLARI... 570 A. İrade Bildirimi Koşulu... 570
20 İş Yargılaması Usul Hukuku B. Zaman Koşulu... 571 C. Bir Kez Yapılabilme Koşulu... 571 D. Giderlerin ve Zararların Ödenmesi Koşulu... 571 IV. ISLAH TÜRLERİ... 571 A. Davanın Tümünde Düzeltme... 571 B. Davanın Bir Bölümünde Düzeltme... 572 V. ISLAHIN KAPSAMI... 572 VI. ISLAH I GEREKTİRMEYEN DÜZELTME HALİ... 573 VII. YARGITAY A GÖRE ISLAH... 573 VIII. ISLAH YOLU İLE DÜZELTİLEMEYECEK İŞLEMLER... 574 IV. İKRAR (DOĞRULAMA)... 575 XXIII. BÖLÜM: KEŞİF... 579 I. KEŞİF İN KAVRAMSAL ANLAMI... 579 II. TAVZİH - AÇIKLAMA... 581 XXIV. BÖLÜM: YASA YOLLARI... 587 I. TEMYİZ... 587 A. Giriş... 587 B. Temyiz Süresi ve Yöntemi... 587 C. Temyiz Edilebilen Kararlar... 588 D. Yasa Yararına Temyiz... 592 E. Temyiz Nedenleri... 593 1. Yasanın ve İki Taraf Arasındaki Sözleşmenin Yanlış Uygulanması Nedeni... 593 2. Mahkemenin Davaya Bakmaya Görevli Olmaması... 594 3. Yargılama Yönteminin Yanlış Uygulanması... 594 4. Tarafları ve Dava Nedenleri Aynı Olan İki Ayrı Davada Birbirine Çelişik Kararlar Verilmesi... 595 5. Olayların Saptanıp İrdelenmesinde Hataya Düşülmesi... 595 6. İki Taraftan Birinin Davasını Kanıtlamak İçin Gösterdiği Kanıtların Yasal Bir Nedene Dayanmaksızın Kabul Edilmemesi... 595 F. İş Mahkemelerinde Temyiz Talebinin Biçim Zaman Etki ve İncelenmesi... 596 1. Temyiz Talebinde Bulunacak Kişiler... 596 2. Temyiz Süresi... 597 3. Temyiz Talebinin Şekli... 604 4. Temyiz Dilekçesinin Tevdiine İlişkin İstisnai Haller... 608 5. Temyiz ve Tehiri İcra... 608 G. Yargıtay ca Temyiz Talebinin İncelenmesi ve Karar... 609
İçindekiler 21 H. İş Mahkemelerinin Temyiz Edilemeyen Kararları... 611 1. 2821 Sayılı Sendikalar Kanunundan Doğan Uyuşmazlıklara İlişkin Kesin Nitelikli Kararlar... 612 a. Üyeliğin Reddiyle İlgili Dava... 612 b. Temsilcinin İşe İade Davası... 612 c. Tüzük ve Belgelerde Kanuna Aykırılık Nedeniyle Sendikanın Kapatılması... 614 d. Tüzük Değişikliğinde Kanuna Aykırılık Nedeniyle Sendika veya Konfederasyonun Kapatılması Davası... 615 2. 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunundan Doğan Uyuşmazlıklara İlişin Kesin Nitelikli Kararlar... 615 a. İşletme Toplu İş Sözleşmesi Yapılacak İşyerlerinin Aranılan Niteliğe Sahip Olup Olmadıkları Hakkında Maddi Hataya İlişin Uyuşmazlık Davası... 615 b. Arabulucu tayini... 615 c. Grev Oylamasına Ait Sonuca İtiraz Davası... 616 d. Greve Katılamayacak İşçilerin Tespiti ve Buna Karşı Açılacak İtiraz Davaları... 617 3. 4857 Sayılı İş Kanunundan Doğan Davalara İlişkin Kesin Nitelikli Kararlar... 617 a. İşin Durdurulması veya İşyerinin Kapatılması Kararı... 617 I. Yargıtayın Kesin Kararları... 617 1. İş Kolunu Belirleme Kararına İtiraz (2821/4. Md.)... 617 2. İşyerinde İşletme Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamına Girip Girmediğine İlişkin Dava (2822/3 md.)... 618 3. İstatistiğe İtiraz Davası (2822/12 md.)... 619 4. İşçinin İşe İade Davası (4857/20. Md)... 620 İ. Onama Kararı... 620 1. Düzelterek Onama... 621 2. Bozma... 623 J. Direnme Kararı... 630 K. Karar Düzeltme... 632 L. Maddi Hatanın Düzeltilmesi... 633 XXV. BÖLÜM: İSTİNAF... 635 XXVI. BÖLÜM: ADLİ TATİL... 645 XXVII. BÖLÜM: YARGILAMA GİDERLERİ (HUMK MD. 413-426). 647 I. MASRAFLAR... 647 II. HARÇLAR... 647 III. VEKALET ÜCRETİ... 652 A. Sözleşmeye Dayanan Vekalet Ücreti... 652 B. Yargılama Gideri Olan Vekalet Ücreti... 653 IV. YARGILAMA GİDERLERİNİN ÖDENMESİ... 658
22 İş Yargılaması Usul Hukuku XXVIII. BÖLÜM: KESİN HÜKÜM... 661 I. KAVRAM... 661 II. KESİN HÜKÜM USULİ KAZANILMIŞ HAK KAVRAMLARI... 663 III. KESİN HÜKMÜN UNSURLARI... 666 A. Davanın Taraflarının Aynı Olması... 666 B. Davanın Konusunun Aynı Olması... 667 C. Dava Nedeninin Aynı Olması... 669 D. Kesin Hükmün Sonucu... 670 E. Ceza Mahkemesi Kararının Yargılamaya Etkisi... 673 F. İcra Hakimliklerinin Verdikleri Kararın Yargılamaya Etkisi... 676 G. Alacak Davasının Tespit Hükmünün Hizmet Tespiti Davasındaki Etkisi... 676 H. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararının Etkisi... 677 I. Sayıştay Kararlarının Etkisi... 677 İ. Anayasa Mahkemesi nin İptal Kararlarının Etkisi... 677 XXIX. BÖLÜM: OLAĞANÜSTÜ YASA YOLU YARGILAMANIN YENİLENMESİ (İADEİ MUHAKEME) (HUMK MD. 445-454)... 679 I. KAVRAM VE AMAÇ... 679 II. YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDENLERİ... 679 A. Hüküm Verildikten Sonra Yeni Bir Senet veya Belgenin Ele Geçirilmiş Olması... 679 B. Hükme Dayanak Olan Senedin Uydurma (Sahte) Olduğunun Hükümden Sonra Anlaşılmış Olması... 680 C. Hükme Dayanak Olan Bir İlamın Geçersiz Kılınarak Kesin Bir Hükümle Tamamen Ortadan Kaldırılmış Olması... 680 D. Tanık Sözleri Hükme Dayanak Olarak Alındıktan Sonra Tanığın Yalan Yere Tanıklık Nedeniyle Cezalandırılmış Olması... 682 E. Bilirkişinin Bilerek Gerçeğe Aykırı Rapor Verdiğinin Mahkeme Kararıyla Saptanmış Olması... 683 F. Hüküm Yararına Verilen Tarafın Yalan Yere Ant İçtiğinin Kendi Doğrulayıcı Bildirimi veya Yazılı Bir Kanıt İle Kanıtlanmış Olması... 683 G. Hüküm Yararına Verilen Tarafın Hükmü Etkileyen Başka Bir Dolanlı (Hileli) Yöntem Kullanmış Olması... 683 H. Vekil ve Temsilci Olmayan Kişilerle Davanın Görülmüş ve Hükmün Verilmiş Olması... 683 I. Davaya Bakması Yasak Olan Bir Yargıcın Davaya Bakmış ve Hüküm Vermiş Olması... 684 İ. Tarafları, Konusu ve Dava Nedenleri Aynı Olan İki Dava Sonunda Verilen Birbirine Aykırı İki Kesinleşmiş Hükmün Bulunması... 684 J. Tarafların Anlaşarak Alacaklılar veya Mirasçılar Zararına Hüküm Verilmesini Sağlamış Olmaları... 684 III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ PROSEDÜRÜ... 684
İçindekiler 23 XXX. BÖLÜM: UYUŞMAZLIKLARDA TAHKİM... 689 I. GENEL OLARAK... 689 II. TAHKİM ANLAŞMASI... 689 III. HAKEM SÖZLEŞMESİ... 690 IV. TAHKİM VE ÖZEL HAKEME BAŞVURMANIN İŞ YARGISI İÇİNDEKİ YERİ... 696 V. ZORUNLU TAHKİM İN İŞ YARGISINDAKİ DÜZENLENİŞİ... 701 A. Genel Olarak... 701 B. Yüksek Hakem Kurulu nda Çözülecek Uyuşmazlıklar... 702 1. Toplu Görüşme ve Arabuluculukta Uyuşma Sağlanamayınca, Çözümü İçin YHK ya Başvurulabilecek Uyuşmazlıklar... 702 2. Olağanüstü Yönetim Hallerindeki YHK ya Başvurulacak Uyuşmazlıklar... 702 C. Yüksek Hakem Kuruluna Başvurma Şartları... 702 D. Uyuşmazlığın Karara Bağlanması... 704 E. Yüksek Hakem Kurulu Kararının Niteliği ve Etkisi... 706 XXXI. BÖLÜM: MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU... 707 I. GİRİŞ... 707 II. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK HÜKÜMLERİ... 707 III. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKU... 718 A. Yabancı Ülke Mahkemelerince Verilen İlamların Türkiye de Yürütülmesi (Tenfizi) Yöntemi... 718 Kaynakça... 725 Kavramlar Dizini... 729