ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1
İş Ölçümünde Kullanılan Teknikler Zaman etüdü İş örneklemesi Önceden saptanmış zaman standartları Standart veriler Tahmin, çözümsel tahmin, karşılaştırmalı tahmin 2
İş Ölçümünün Aşamaları İşin Seçilmesi İş ile ilgili verilerin toplanması ve kaydı Verilerin incelenmesi İş öğelerinin zaman cinsinden ölçülmesi Dinlenme ve kişisel gereksinmeleri ve diğer etmenleri düşünerek standart zaman hesabı Zaman standartlarını ortaya çıkararak etkinliklerin ve işlem yöntemlerinin açık seçik tanımlanması 3
İş Etüdünün Ağırlık Noktaları Veri belirleme maliyet muhasebesi İş düzenleme İş değerlendirme Taleplere ve verime bağlı ücretlendirme İş Öğretimi 4
İş Etüdü Metotları ANALİZ Verilerin, olayların ve koşulların anlaşılır hale getirilmesi ve değerlendirilmesi olayıdır SENTEZ İş sistemlerinin düzenlenmesi istenen amaca ulaşabilmek için uygun görülen önlem ve önerilerin aranması ve geliştirilmesinden oluşur. 5
Veri Belirleme Veri belirlemenin koşulları Verilerin sınıflandırılması Akış türleri Akış Dilimleri Zamanlarının Değerlendirilmesi Zaman Ölçümü İş Örneklenmesi 6
İş etüdünde veriler Planlama Yönlendirme Ücretlendirme Denetim 7
Veriler Temel Veriler: Oranlama değerleri bulunmayan sayılardır Oranlanmış Veriler: Temel verilerin bir oranlama birimiyle bağlantılı olarak ifade edilmeleridir. Oranlar: Oranlanmış iki verinin bölümü sonucu elde edilirler. 8
Akış Türleri Ana faaliyet Yan faaliyet Ek faaliyet İş akışı gereği ara verme Aksama nedeniyle ara verme Dinleme gereği ara verme Kişisel nedenlerle ara verme 9
Birim zaman(te) Temel Zamanı+Dinlenme Zamanı+Dağılım Zamanı Temel zaman(tg): faaliyet zamanı(tt)+bekleme zamanı(tw) :(ana faaliyet+yarı faaliyet)+akış gereği ara verme Dinlenme zamanı(tv): Dinlenme gereği ara verme zamanı(diğer dinlendirici zamanlar çıkarıldıktan sonra temel zamanın % si şeklinde hesap edilir Dağılım zamanı(ter): nesnel dağılım zamanı+kişisel dağılım zamanı dağılım zamanı : (ek faaliyet+aksama nedeniyle ara)+kişisel 10
Zaman Ölçümümünün Aşamaları 1. İş, işçi ve işin yapıldığı çevre koşulları ile ilgili bütün mevcut bilgilerin kaydedilmesi 2. İşlemin öğelerine ayrılması 3. En etkin yöntem ve hareketlerin kullanılmasını sağlamak için ayrıntılı olarak öğelerin incelenmesi 4. Bir zamanlama aracı ile ölçmenin yapılması 5. İşçinin çalışma hızının derecelendirilmesi 6. Gözlenen zamanların temel zaman lara dönüştürülmesi 7. Ek sürelerin saptanması 8. Standart zamanın saptanması 11
Zaman Ölçme Yöntemleri Sürekli zaman ölçme yöntemi: İş devamlı olarak izlenir ve iş dilimlerinin bitiminde kronometre veya saniye göstergeli bir saate bakılarak okunan değer kayda alınır. Sıfırlama yöntemi ( Tek Zaman Ölçme): Zaman ölçme aleti her akış dilimi başlangıcında çalıştırılır ve akış bitiminde yani bir sonraki ölçme noktasında durdurulur, kronometre üzerindeki değer okunur, kronometre tekrar sıfırlanır. İş Örneklemesi: İş örneklemesinde eşit zaman aralıkları ile bir iş gözlenir. O anda yapılan akış dilimi, ilgili forma ve tabloya kaydedilir. 12
Zaman Ölçme Yöntemleri Sürekli zaman ölçme yöntemi: Avantajları Kesintisiz Yanlış okumaların dengelenmesi Zaman kaybı yok Basit kronometre veya saniye göstergeli saat yeterli Dezavantajları İş dilimlerine ait süreleri bulmak için hesap yapmak Bir gözlemci yalnız bir işçi veya makineyi gözlemler İş dilimlerine ait kayıtlarda büyük sayıları yazmak 13
Zaman Ölçme Yöntemleri Sıfırlama yöntemi (Tek Zaman Ölçme) Avantajları İş dilimlerine ait süreler hemen görülür ve hesap hatası olmaz Formlara küçük sayılar yazılır İşin yapılış süresindeki dağılım hemen görülür Dezavantajları Sıfırlamadaki zorluklar ve zaman kayıpları Bir gözlemci yalnız bir işçi veya makineyi gözlemler Sıfırlama imkanı olmayan saatler kullanılamaz Boşa geçen zamanlar için ayrı kayıt 14
Zaman Ölçme Yöntemleri İş Örneklemesi Avantajları Ölçme noktalarına bağımlı değilidir. Birden fazla makine veya işçi gözlemlenebilir. Gözlemcinin uzman olması gerekmez Kronometre veya saniye göstergeli saat yeterli Dezavantajları Hata payı vardır. Kısa süreli gözlem aralıklarında hata olasılığı artar. Uzun süreli ve çok sayıda iş objesinin takibinde gözlemciye aşırı psikolojik ve zihinsel yükleme 15
Zaman Ölçmede Hata Kaynakları Sistematik hatalar Kaba hatalar Tesadüfü hatalar Metot hataları 16
17
Zaman ölçümü yapılırken Gözlenecek işcilerin ortalamayı yansıtan nitelikli işcilerden seçilmesine dikkat edilmelidir. Ölçüm sırasında işcinin biyolojik ritmi dikkate alınarak etüdün bütün günü kapsamasına dikkat edilmeli Ölçüm sırasında yapılan işlerin haftanın günlerine yayılmasına özen gösterilmeli Ölçümler o iş için bir ölçü teşkil edecek sayıda yapılmalıdır 18
İş Düzenleme AMAÇLARI İşletmenin ekonomikliğini ve iş sistemlerinin etkenliğini artırmak İşi insanlara uyumlandırmak ve böylece fazla zorlanmayı azaltmak İş güvenliğini artırmak( ağır bedensel ve zihinsel işler azaltılır, işçinin ve işletmenin memnuniyeti artar 19
Yapılan düzenlemeler ve iyileştirmeler sonucu İş kalitesi İşin Miktarı İş Süresi Çalışan üzerinde yüklemenin azalması Çalışan insanın güvencesinin artması Konularında belirgin iyileştirmeler sağlar 20
İş Düzenleme 6 BASAMAK METODU 1 Amaçların saptanması (a. İnsancıl Amaçlar, b. Biyolojik Amaçlar, c. Ekonomik Amaçlar, d. Organizasyon Amaçları) 2 Görevin Sınırlandırılması (a. Çalışma sisteminin büyüklüğü, b. Rasyonalizasyon çalışmaları, c. Minimum isteklerin belirlenmesi, d. Çalışma gruplarının oluşturulması) 3. İdeal çözümlerin aranması 4. Veril toplamak ve uygulanabilir çözümler geliştirilmek 5. En Uygun Çözümün Seçimi (a. Güvenlik, b. Kabul edilebilirlik, c. Ekonomiklik, d. Çevre koşulları, e. Yasal düzenlemeler) 6. Çözümlerin hayata geçirilmesi amacın gerçekleşmesinin kontrolü 21
Çalışma Yeri Düzenleme Yüksek miktarda performans Yeterli bir kalite Düşük değişken giderler Çalışanların düşük yüklenme ve zorlanmaya maruz kalması Öngörülen iş güvenliği 22
Ergonomik açıdan iş yeri düzenleme 1. Antropometrik açıdan düzenlemeler 2. Fizyolojik açıdan düzenlemeler 3. Psikolojik açıdan düzenlemeler 4. Enformasyon tekniğine dayalı düzenlemeler 5. Güvenlik tekniğine dayalı düzenlemeler 6. Organizasyon açısından düzenlemeler. 23
ÜCRET Zamana bağlı ücret sistemi Yapılan işe bağlı ücret sistemi Primli Ücret Sistemi 24