2015 Yılında Para ve Kur Politikası Erdem BAŞÇI Başkan 10 Aralık 2014 Ankara
Temel Amaç: Fiyat İstikrarı 2017 yılı enflasyon hedefi Hükümet ile varılan mutabakatla uyumlu olarak yüzde 5 seviyesinde belirlenmiştir. 2
FİYAT İSTİKRARI 3
Yüzde Enflasyonun 2015 yılı boyunca kademeli bir düşüş sergilemesi amaçlanmaktadır. Enflasyon Raporu Tahmini (Yüzde) Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı Gerçekleşme 12 12 10 8 Kontrol Ufku 10 8 6 6 4 4 2 2 0 0-2 -2-4 -4 * Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70 tir. Son Veri: Kasım 2014. 4
Fiyat İstikrarı Dış Denge Kur İstikrarı Maliyetlerde İstikrar Fiyat İstikrarı Enflasyon Beklentilerinde İstikrar İç Denge 5
Kur Dengesi TL Varlık Talebi (+) Kur (TL Değeri) TL Varlık Arzı (-) 6
Son bir yılda döviz kuru geçişkenliği enflasyonun temel belirleyicisi olmuştur. İthalat Fiyat Endeksi (2010=100) 170 150 ABD doları Cinsinden İthalat Fiyatları (2010=100) TL Cinsinden İthalat Fiyatları 130 110 90 70 50 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Eylül 2014. 7
Birikimli döviz kuru gelişmelerinin yıllık enflasyon üzerindeki olumsuz etkisi kademeli olarak azalmaktadır. Döviz Kurunun Tüketici Fiyatlarına Etkisi 6 Döviz Kurunun Yıllık Tüketici Enflasyona Etkisi (Yüzde Puan) 45 5 Döviz Kuru Sepeti (Yıllık % Değişim, Sağ Eksen) 35 3 2 0 25 15 5-5 -2-15 -3-25 Kaynak: TCMB. Son Veri: Kasım 2014. 8
Para Politikası Duruşu [ ] enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar getiri eğrisini yataya yakın tutmak suretiyle para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir. 9
Faiz Oranları* Para politikasındaki sıkı duruş beklenen enflasyonu azaltmak yoluyla uzun vadeli faizler üzerinde düşürücü etki yapmaktadır. 35 30 25 Önden Yüklemeli Parasal Sıkılaştırma D 20 Ölçülü Faiz İndirimleri Sert Faiz İndirimi 15 B Kısa Vadeli Faizler 10 5 A C Tedbir Alınmadığı Durum 0 0 5 10 15 20 25 Kaynak: Stephen Williamson Blogu, TCMB. Enflasyon Oranı A: Enflasyon Hedefi, B: Şok Öncesi Durum, C: Enflasyon Şoku D: Gecikmiş ve Zayıf Politika Tepkisi Sonucunda Varılan Nokta *Uzun vadeli ilişki eğrisi için uzun vadeli faizleri, dinamik eğriler için kısa vadeli faizleri göstermektedir. Not: Vade primi ve risk priminin sıfır olduğu varsayılmıştır. 10
BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizi Para politikasındaki sıkı duruş beklenen enflasyonu azaltmak yoluyla uzun vadeli faizler üzerinde düşürücü etki yapmaktadır. 13 BİST Bankalararası Repo Faizi ve 5 Yıllık Piyasa Faizi (Mayıs 2013-Temmuz 2014, Aylık) 12 11 10 9 8 7 6 5 4 FED in Normalleşme Süreci 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 5 Yıllık Piyasa Faizi Kaynak: Bloomberg, BİST. 11
Isvicre Izlanda Euro Israil Polonya Brezilya Kore Romanya Yeni Zelanda Arjantin Cin Cek Cumh. Japonya Macaristan Tayvan Kolombiya Meksika Tayland Malezya Avustralya Sili Hindistan Guney Afrika Endonezya Turkiye Türkiye Brezilya Hindistan Arjantin Tayland Endonezya G.Afrika Kore Çin Tayvan Malezya Avustralya Meksika Y.Zelanda Romanya İzlanda İsviçre Polonya Macaristan Euro Çek Cumh. Şili İsrail Japonya Kolombiya 35 30 25 20 15 10 Para politikasındaki sıkı duruş sonucunda Türk lirasındaki aşırı değer kaybı önlenmiştir. Para Birimlerinin ABD Dolarına Karşı Değerindeki Değişim Para Politikasındaki Sıkı Duruş Öncesi (22.05.2013-27.01.2014) 20 15 10 5 Para Politikasındaki Sıkı Duruş Sonrası (27.01.2014-09.12.2014) 5 0-5 -10-15 0-5 -10 Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg 12
Likidite politikasındaki sıkılaştırma, uzun vadeli faizler üzerinde düşürücü etki yapmıştır. 11,0 5 Yıl Vadeli Tahvil Faizi (Yüzde) 10,5 10,0 Likidite Politikası Yoluyla Parasal Sıkılaştırma 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 Kaynak: TCMB, Bloomberg. Son Veri: 05 Aralık 2014. 13
BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizi Para politikasındaki sıkı duruş beklenen enflasyonu azaltmak yoluyla uzun vadeli faizler üzerinde düşürücü etki yapmaktadır. 13 BİST Bankalararası Repo Faizi ve 5 Yıllık Piyasa Faizi (Ağustos 2014-Kasım 2014, Aylık) 12 11 10 9 8 7 6 5 4 FED in Normalleşme Süreci 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 5 Yıllık Piyasa Faizi Kaynak: Bloomberg, BİST. Son Veri: Kasım 2014. 14
TCMB para politikasındaki sıkı duruşunu sürdürmektedir. 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru TCMB Ortalama Fonlama Faizi BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri 1 Haftalık Repo Faizi 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB. Son Veri: 03 Aralık 2014. 15
Para politikasının sıkı duruşu ve yılın başında alınan makroihtiyati önlemler çekirdek enflasyonun eğilimi üzerinde olumlu etki yapmıştır. 18 Çekirdek Enflasyon Göstergeleri H ve I (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış 3 Aylık Ortalama, Yüzde) 16 H I 14 Parasal Sıkılaştırma 12 10 8 6 4 2 0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Kasım 2014. 16
Gıda fiyatlarındaki artış enflasyon görünümündeki iyileşmeyi geciktirmiştir. Yıllık Enflasyon (Yüzde) 16 14 14,54 12 10 8 6 6,84 4 2 Gıda ve Yemek H. Gıda ve Yemek H. Hariç TÜFE 0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Kasım 2014. 17
KURAK NEMLİ Kuraklık gıda fiyatları üzerinde olumsuz etki yapmıştır. 1972-2014 Yılları Kuraklık Analizi* (12 Aylık) NORMAL Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü * Haziran ayları itibarıyla son 12 aylık yağışın dönem ortalamasından sapmasını göstermektedir. 18
Gıda dışı enflasyonla birlikte gıda enflasyonunun da 2015 yılında önemli ölçüde düşeceği öngörülmektedir. Gıda Dışı Kalemlerin Enflasyona Katkısı (Yüzde Puan) Gıdanın Enflasyona Katkısı (Yüzde Puan) 9,0 9,0 8,0 7,0 Tahmin* 8,0 7,0 Tahmin* 6,0 6,0 5,0 5,0 4,0 4,0 3,0 3,0 2,0 2,0 1,0 1,0 0,0 0,0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Kasım 2014. * Enflasyon Raporundaki enflasyon tahminleriyle uyumlu gıda ve gıda dışı kalemlerin enflasyona katkıları. 19
Başta petrol olmak üzere düşen emtia fiyatlarının önümüzdeki yıl için enflasyonda öngörülen düşüş sürecini desteklemesi beklenmektedir. S&P GS Endeksleri (01.01.2013=100) 120 Ana Endeks Enerji End. Metal Tarım 110 100 90 80 70 60 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 04 Aralık 2014. 20
Alınan ve alınacak önlemler sayesinde beklenen enflasyonun kontrol altına alınması ve kademeli olarak iyileşmesi amaçlanmaktadır. 10 Enflasyon Beklentileri (Yüzde) 9 8 7 12 Ay 6,9 6 24 Ay 5,8 1,1 yp 5 4 3 Kaynak: TCMB. Son Veri: Kasım 2014. 21
FİNANSAL İSTİKRAR 22
Küresel finans krizi sonrasında gelişmiş ülke merkez bankaları faizlerini sıfıra yakın seviyelere indirmişlerdir. Politika Faiz Oranları (Yüzde) 6 5 Küresel Finans Krizi 4 3 ABD Avrupa Japonya 2 1 0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: Avrupa ve Japonya için Aralık 2014; ABD için Ekim 2014. 23
Benzer şekilde uzun vadeli faiz oranları da yakın tarihteki en düşük seviyelere gerilemiştir. 6,0 Almanya 10 Yıllık Tahvil Faizi (Yüzde) 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 8 Aralık 2014 24
Benzer şekilde uzun vadeli faiz oranları da yakın tarihteki en düşük seviyelere gerilemiştir. ABD 10 Yıllık Tahvil Faizi (Yüzde) 6,0 5,0 Normalleşme Sinyali Sonrası Dönem 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 8 Aralık 2014 25
Ülkemizde de hem nominal hem reel faiz oranları yakın tarihimizdeki en düşük değerlerde seyretmektedir. 80 70 Faizler ve Enflasyon (Yüzde) Gösterge Tahvil Faizi Ortalama Mevduat Faizi Enflasyon 60 50 40 30 20 10 0 Kaynak: Bloomberg, TUİK. Son Veri: Kasım 2014. 26
Makroihtiyati önlemlerin yardımıyla reel faizler küresel kriz öncesi seviyelerin altındadır. Gösterge Tahvil Reel Faizi* (Yüzde) 25 25 20 20 15 15 10 Bütçe Disiplini (Kamu) Basiretli Borçlanma (Özel) 10 5 5 0 0-5 -5 Kaynak: TCMB, BIST. *Reel faiz serisi, gösterge tahvilin getirisinden enflasyon beklentilerinin çıkarılması şeklinde hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak, 2006 yılı Nisan ayına kadar 12 ay sonrası enflasyon beklentisi kullanılırken, ondan sonraki dönemde ise 12 ve 24 ay sonrası enflasyon beklentileri kullanılarak 24 ay içindeki ortalama enflasyon beklentisi hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak uygun ortalama kullanılmıştır. Son Veri: 8 Aralık 2014 27
Düşük faiz ortamında basiretli borçlanma dengeli büyüme, gelir dağılımı ve istihdam için faydalı olacaktır. Basiretli Borçlanma Faydalı Döngü SONUÇ Güçlü ve Dengeli Büyüme Dengeli Gelir Dağılımı İstihdam Düşük Faiz (Risk Primi) 28
Basiretli Borçlanma Nicelik: Borçlanma Hızı Nitelik: Borçlanma Kompozisyonu 29
Kredilerin niteliği tüketim finansmanından üretim finansmanına yönelerek iyileşmektedir. Tüketici* ve Ticari Kredi Büyüme Oranları (Yıllık Değişim, Yüzde) 60 50 Tüketici Ticari (KEA) 60 50 40 40 30 30 20 20 10 10 0 0-10 -10 Kaynak: TCMB. Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç) *Kredi kartları dahil. Son Veri: 21 Kasım 2014. 30
Dış Borçlanmanın Vade Boyutu Reel Sektör: Uzun Bankacılık Sektörü: Uzayabilir Araçlar: Zorunlu Karşılıklar 31
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Reel sektörün dış borçlarının vadesi oldukça uzundur. Reel Sektörün Dış Borcunun Vade Dağılımı (Yüzde Pay) 100 90 80 70 60 50 5+ Yıl 5 Yıl 4 Yıl 40 30 20 3 Yıl 1-2 Yıl 10 0 Kaynak: TCMB. 32
Bankalarımızın da dış borçlanma vadelerini uzatmaları istikrarlı büyüme açısından faydalı olacaktır. Türkiye nin Kısa Vadeli Dış Borç Stoku* (Milyar ABD doları) Merkez Bankası 0,4 Genel Hükümet 0,0 Diğer Sektörler 36,3 Bankalar 94,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 2014 Ç3. * Orijinal vadeye göre, toplam 130,7 milyar ABD doları. 33
Borçlanmanın İstikrar Boyutu İç Kaynaklar: Daha İstikrarlı Dış Kaynaklar: Daha Oynak Araçlar: Çekirdek Yükümlülüklerin Desteklenmesi Rezerv Opsiyonları Döviz Depo Piyasası Döviz Alım Satımları 34
İhracat reeskont kredileri hem döviz rezervlerine hem de ihracata önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. TCMB Rezervleri* (Milyar ABD doları) Milyar ABD doları Döviz Satışı (-) İhracat Reeskont Kredileri (+) 140 120 100 80 60 40 20 0 TCMB diğer döviz rez. YP ZK için döviz ROM döviz TCMB diğer altın rez. Kıym.mad. için altın ROM altın Ocak 2014 5.8 1 0.57 Şubat 2014 1.0 0.30 Mart 2014 1.05 0.48 Nisan 2014 1.02 0.36 Mayıs 2014 0.50 2.06 Haziran 2014 0.42 1.54 Temmuz 2014 0.38 1.46 Ağustos 2014 0.21 1.38 Eylül 2014 0.31 1.42 Ekim 2014 0.72 1.31 Kasım 2014 0.80 0.79 Aralık 2014 0.06 2 1.33 + TOPLAM 12,27 13 Milyar ABD doları ROM Döviz 37.2 Döviz ZK 34.4 Kaynak: TCMB. Son Veri: 21 Kasım 2014. * Toplam 132,6 milyar ABD doları. TOPLAM 71.6 1 Ocak 2014 teki doğrudan döviz müdahalesini de içermektedir. 2 3 Aralık 2014 itibarıyla. +Tahmin. 35
Döviz Depo Piyasası borçlanma limiti 10 Aralık 2014 tarihinden itibaren iki katına çıkarılarak 21,62 milyar ABD dolarına yükseltilmiştir. Öngörülen Faiz Oranları (%): 2015 2016 2017 ABD doları 7,5 8,5 9 Euro 6,5 6,5 6,5 36
Rezerv Yeterliliği Göstergeleri Rezervlerin İthalatı Karşılama Oranı Kapsamlı Göstergeler Rezervlerin Kısa Vadeli Borçları Karşılama Oranı 37
01.11 04.11 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 04.13 07.13 10.13 01.14 04.14 07.14 10.14 Ay Rezervlerin ithalatı karşılama oranı iyileşmeye devam etmekte 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: Ekim 2014 38
50 ve 2015 yılında da iyileşmenin devam edeceği öngörülmektedir. İhracat ve İthalat (Nominal, yıllık yüzde değişim, 6-aylık hareketli ortalama) 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 İhracat (Altın hariç) İthalat (Altın hariç) Kaynak: TCMB. Son Veri: Ekim 2014 39
2011-I 2011-II 2011-III 2011-IV 2012-I 2012-II 2012-III 2012-IV 2013-I Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 Mar.14 Nis.14 May.14 Haz.14 Tem.14 Ağu.14 Eyl.14 Rezerv Yeterliliği: Kapsamlı Göstergeler % 140 Rezerv Yeterlilik Göstergesi (*) 130 120 110 100 90 80 Kaynak: TCMB. (*) Rezerv Yeterlilik Göstergesi, 2011 yılında IMF tarafından geliştirilmiş yeni bir ölçüttür. Son Veri: Eylül 2014 Konu hakkında daha detaylı bilgi için bakınız: Ödemeler Dengesi Raporu 2012-IV, Kutu 5, sayfa 27. 40
Mar.11 May.11 Tem.11 Eyl.11 Kas.11 Oca.12 Mar.12 May.12 Tem.12 Eyl.12 Kas.12 Oca.13 Mar.13 May.13 Tem.13 Eyl.13 Kas.13 Oca.14 Mar.14 May.14 Tem.14 Eyl.14 Rezervlerin Kısa Vadeli Dış Borçları Karşılama Oranı Uluslararası Rezervlerin Kalan Vadeye Göre Kısa Vadeli Dış Borç (KVDB) Stokuna Oranı (%) 140 130 Uluslararası Rezervler (Brüt)/KVDB Uluslararası Rezervler (Brüt)/Yurtdışı Şube ve İştirakler Hariç KVDB 120 110 100 90 80 70 Kaynak: TCMB. Son Veri: Eylül 2014 41
Rezervlerin kısa vadeli dış borçları karşılama oranı dış borç vadelerinin uzaması ile önemli ölçüde iyileşebilecektir. Rasyo = Döviz Rezervleri Kısa Vadeli Dış Borçlar 42
2015 YILI TAKVİMİ 43
2015 Yılı Takvimi 2015 Yılı Para Politikası Kurulu Toplantıları ve Rapor Takvimi PPK Toplantıları PPK Özetinin İnternet Yayını Enflasyon Raporu Finansal İstikrar Raporu 20 Ocak 2015 27 Ocak 2015 27 Ocak 2015 24 Şubat 2015 3 Mart 2015 17 Mart 2015 24 Mart 2015 22 Nisan 2015 30 Nisan 2015 30 Nisan 2015 20 Mayıs 2015 27 Mayıs 2015 23 Haziran 2015 30 Haziran 2015 29 Mayıs 2015 23 Temmuz 2015 30 Temmuz 2015 30 Temmuz 2015 18 Ağustos 2015 25 Ağustos 2015 22 Eylül 2015 1 Ekim 2015 21 Ekim 2015 28 Ekim 2015 28 Ekim 2015 24 Kasım 2015 1 Aralık 2015 22 Aralık 2015 29 Aralık 2015 30 Kasım 2015 Not: 2016 Yılı Para ve Kur Politikası Metni 09 Aralık 2015 tarihinde yayımlanacaktır. 44
2015 Yılında Para ve Kur Politikası Erdem BAŞÇI Başkan 10 Aralık 2014 Ankara