Türk Ekonomi Bankası Haftalık Ekonomi Bülteni Emin Öztürk (212) 251 21 21 (1671) 25 Aralık 2006 emin.ozturk@teb.com.tr Sanayi ihracata çalışıyor, piyasalar tavşan uykusunda Geçen haftadan iz bırakanlar Hem yurt içi hem de yurt dışı piyasalarda önceki haftaların hareketliliği geçen haftadan itibaren yerini tatil rehavetine bıraktı Beklentiler doğrultusunda Merkez Bankası Para Politikası Kurulu faizlerde değişiklik yapmadı, toplantı sonrasında yaptığı açıklamada da piyasalara yönelik yeni bir mesaj vermedi Yabancı ziyaretçi girişindeki düşüş eğilimi Kasım ayında da devam etti Beyaz eşya sektörü Kasım ayı verileri üretimdeki canlılığın ihracat sayesinde sürdüğünü bir defa daha gösterdi Tayland da sermaye giriş-çıkışlarına getirilen sınırlamalar piyasaların kısa bir süre için dalgalanmasına yol açtı ABD de açıklanan ve beklenenden çok yüksek çıkan ÜFE enflasyonunun piyasalar üzerindeki etkisi son derece sınırlı kaldı Gelişmekte olan piyasaların hisse senedi fonlarına giren para miktarı 13 Aralık itibariyle geçen yılın rekor seviyesini de aştı Bu haftaya bakış Sene sonu olması, Noel tatili ve yurt içinde Kurban Bayramı tatilinin yaklaşması gibi nedenlerle piyasalarda işlem hacminin minimum düzeyde olması bekleniyor Ancak, sığ piyasalarda az sayıdaki oyuncu tarafından yapılabilecek işlemlerin sert fiyat hareketleri yaratabileceğini hatırda tutmakta yine de yarar var Yurt içinde Cuma günü açıklanacak Kasım ayı dış ticaret verilerinin cari açıktaki artış eğiliminin kırılmaya başladığı yönünde bir sinyal vermesi ihtimali yüksek Her hakkı saklıdır. İzinsiz çoğaltılamaz. Bu raporda yer alan bilgi ve veriler güvenilir olduğu düşünülen kamuya açık kaynaklara dayanmaktadır. İfade edilen görüşler, tahminler ve beklentiler bu raporun yazıldığı tarih itibariyle yazarın vardığı sonuçları yansıtmaktadır. Türk Ekonomi Bankası nı bağlamaz. Ticari kararlar için veya yatırım tercihi yapmak amacıyla kullanılması durumunda Türk Ekonomi Bankası hiç bir sorumluluk üstlenmez.
Yurt dışı piyasalarda Aralık ayının ikinci yarısının hareketsiz geçmesi alışılmış bir durumdur. Bunun bir nedeni, yılın son haftasında Noel tatilinin olması ve bunun arkasından da yeni yıl tatilinin gelmesidir. İkinci bir neden ise yıllık ikramiye beklentisindeki fon yöneticilerinin yılın son günlerinde büyük pozisyon değişiklikleri yaparak risk almak istememeleridir. Türkiye özelinde ise Kurban Bayramı tatili ile yeni yıl tatilinin çakışması nedeniyle yurt içi piyasalardaki tatil döneminin 2007 yılının ilk üç gününde de devam edeceği bilinmektedir. Bu şartlar altında piyasalarda işlem hacminin düşük olması son derece doğaldır. Ancak, yine de hatırlanması gereken bir nokta, piyasaların sığ olduğu bu tür dönemlerde az sayıdaki oyuncunun yaptığı hareketlerin bile fiyatlarda kayda değer ölçüde dalgalanma yaratması ihtimalidir. Dolayısıyla, hem iç hem de dış piyasaların tam anlamıyla tatil havasında olduğu günlerde bile sükunet havasının kolayca bozulması mümkündür. Bu girişten sonra içte ve dışta geçen hafta boyunca görülen bazı gelişmeleri hatırlatmakta ve yorumlamakta yarar görmekteyiz. Her ne kadar piyasalar geçen hafta ve bu hafta tatil rehavetinde olsa da çıkan bazı veriler ve haberler 2007 yılının ilk günlerinden itibaren görülebilecek gelişmeler hakkında ip uçları vermektedir. Büyümenin yavaşlamasıyla birlikte Merkez Bankası na yönelik tepkiler yüzeye vuruyor. Hatırlanacağı üzere 3. çeyrek büyüme verileri özellikle iç talepte bir duraklama olduğuna işaret etmişti. 2002 yılından başlayarak bu yılın ilk yarısına kadar süren hızlı büyüme döneminden sonra tam da seçimler yaklaşırken milli gelir büyüme hızında belirgin bir yavaşlama olması Hükümet açısından sevimsiz bir durumdur. Ekonominin yavaşlamakta olduğu olgusunun arkasındaki en önemli neden olarak ise faizlerin yüksekliği akla gelmektedir. Bu durumda, mevcut Merkez Bankası Başkanı işbaşındaki Hükümet tarafından göreve getirilmiş olmasına rağmen, enflasyonu yüzde 4 hedefine doğru indirme çabası içinde olan Merkez Bankası nın izlediği faiz politikasına yönelik siyasi tepkiler ortaya çıkmaya başlamış bulunmaktadır. Bunun ilk ve en önemli örneği, yaklaşık on gün kadar önce bizzat Başbakan ın yaptığı bir konuşmada Merkez Bankası Başkanı nı doğrudan eleştirmesi ve faizlerin 2007 yılının büyük bir bölümünde de düşürülmeyeceği yönündeki mesajdan hoşnut kalmadığını sertçe ifade etmesidir. Bunu takiben geçen hafta Para Politikası Kurulu nun toplandığı Perşembe günü Hükümet e yakın basında üç puanlık bir faiz indirimi talep eden bir başlık atılmıştır. Hatırlanacak olursa, bir önceki Merkez Bankası Başkanı nın görev yaptığı dönemde de aynı kaynaklardan benzer talepler ve eleştiriler gelmekteydi. Bu gelişmeler, Merkez Bankası na ve faiz politikasına yönelik olarak siyasi cephede birikmekte olan gerginliğin bir tezahürü olarak görülebilir. Seçim yılına girerken büyümeye ilişkin endişelerin artması ise muhtemelen sözünü ettiğimiz gerginliğin yüzeye vurmasına vesile olmaktadır. Buradan 2007 yılı hakkında bir çıkarsama yapılacak olursa, büyüme hızı Hükümet tarafından yetersiz görüldüğü ölçüde, Merkez Bankası na yönelik tepkilerin giderek artan bir dozda sürmesi beklenebilir. Otomotiv ve beyaz eşya sektörlerindeki veriler üretimin ihracata yöneldiğini gösteriyor. İki hafta önce açıklanan 3. çeyrek milli gelir verilerine ilişkin yaptığımız yorumlarda bir taraftan özel sektörün tüketim talebi hızla yavaşlarken sanayi üretiminin oldukça yüksek bir tempoda devam etmesini (üstelik stoklarda da bir düşüş olmasını) izah etmekte zorlanmış ve bunun ancak ihracat amaçlı üretim yapılmış olmasıyla açıklanabileceğini belirtmiştik. Ancak, üçüncü çeyrekteki ihracat verileri üretimin canlı seyrini sürdürmesini açıklayabilecek nicelikte görünmemekteydi. Geçen hafta Cuma günü açıklanan beyaz eşya sektörüne ait Kasım ayı verileri ile daha önce açıklanmış olan otomotiv sektörü verileri bir arada değerlendirildiğinde en azından bu iki önemli sektörde üretimin büyük ölçüde ihracat sayesinde canlılığını sürdürdüğü açıkça ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki tabloda söz konusu iki sektördeki üretim, yurt içi satışlar ve ihracat verileri yer almaktadır:
Otomotiv ve beyaz eşya sektörlerinde son beş aydaki gelişmeler (yıllık % değişim) Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Temmuz-Kasım Üretim 33.8-24.8 8.0-0.4 35.6 13.9 Otomotiv Yurt içi satış İhracat -36.9 28.7-31.0 32.0-25.2 31.6-34.5 24.2-15.0 61.2-28.4 35.3 Üretim 19.0 19.3 11.8 19.4 45.7 22.5 Beyaz eşya Yurt içi satış -4.6-8.3 10.8 21.2 10.4 5.1 İhracat 25.6 33.3 42.5 32.6 46.5 35.9 Görüldüğü üzere, Temmuz-Kasım arasındaki son beş aylık dönemde otomotiv sektöründe yurt içi satışlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28.4 düşmüş olmasına rağmen üretim yüzde 13.9 artmıştır. Bu ilk bakışta şaşırtıcı olmakla birlikte, aynı dönemde otomotiv sektöründeki ihracatın yüzde 35.3 artmış olması yeterince açıklayıcıdır. Beyaz eşya sektöründe ise yurt içi satışların sadece yüzde 5.1 artmasına rağmen üretimin yüzde 22.5 artması dikkat çekicidir. Bu sektörde de ihracatın yüzde 35.9 oranında artmış olması durumu açıklamaktadır. Diğer sektörlerde beyaz eşya ve otomotivde olduğu kadar detaylı ve güncel veriler olmaması nedeniyle yukarıdaki saptamaların sanayinin tümü için geçerli olduğunu söylemekte tereddüt etmekteyiz. Ancak, iç talebin daralmasına rağmen üretimin oldukça canlı seyrettiği sektörlerdeki mevcut durumu açıklamak için başka bir seçenek görünmemektedir. Kanımızca, Mayıs-Haziran dalgalanması sonrasındaki beş ayda yurt içi otomotiv satışlarında yüzde 28.4 düşüş olurken beyaz eşyada yüzde 5.1 lik bir artış olması iki sektör arasındaki faize duyarlılık farkından kaynaklanmaktadır. Otomotiv sektöründe satışların yüksekçe bir bölümü banka kredileriyle finanse edilirken bu oran beyaz eşya sektöründe oldukça düşüktür. En azından sanayinin bir bölümünde üretimin önemli ölçüde ihracata yönelmiş olması ve iç talep durgunluğuna rağmen üretimin makul bir tempoda büyümeye devam etmesi makro ekonomik açıdan iyi bir haberdir. İlk olarak, Merkez Bankası tarafından faizlerin yükseltilmiş olması, yurt içi satışların faize duyarlı olduğu sektörlerde iç talebin yavaşlamasına yol açmış görünmektedir. İç tüketim talepteki yavaşlama ise enflasyonu düşürme çabasına destek verecektir. İkinci olarak, üretimin ihracat ağırlıklı olmasının dış dengedeki bozulmayı yavaşlatacağı hatta tersine çevirebileceği akla gelmektedir. Yurt dışından üç gözlem: Tayland, ABD ÜFE verileri ve gelişen piyasalara fon girişleri. Her ne kadar geçen hafta boyunca yurt dışı piyasalar tatil rehavetine girmiş olsa bile hareketlilik yaratacak haberler de eksik değildi. Bunlardan ilki Pazartesi günü Tayland Merkez Bankası nın yabancı sermaye portföy hareketlerine sınırlamalar getirmesiydi. Ancak, sermaye hareketlerine sınırlama getirilmesi denildiğinde ilk akla gelenin aksine, Tayland Merkez Bankası nın amacı yabancı sermayenin çıkmasını engellemek değil kısa vadeli çok fazla para girişinin önüne bir set koymaktı. Yine de sermaye hareketlerine sınırlama getirildiği haberi piyasalarda bir miktar kıpırtı yarattı. Daha sonra Tayland borsasının çok sert düşüş göstermesi üzerine, hisse senedi piyasasına giren sermaye için konulan sınırlamalar iptal edildi. Bu eylem Tayland borsasının toparlamasını sağlasa da başta Merkez Bankası olmak üzere otoriteler kredibilite kaybetti. Tayland da olanların detayları bir yana, piyasaların bu habere aşırı tepki göstermemiş olması mevcut havanın iyimser olmaya devam ettiğinin bir göstergesi olarak alınabilir. Tayland haberinden bir gün sonra Salı günü ABD Kasım ayı ÜFE enflasyonu verileri açıklandı. Aylık ÜFE enflasyonunun yüzde 2, çekirdek ÜFE enflasyonunun ise yüzde 1.3 gibi son derece yüksek rakamlar çıkması piyasalar için tam bir sürprizdi. Ancak, bu habere yönelik piyasa tepkisi de son derece sınırlı kaldı. Bu haberin piyasalarda tedirginlik havasının hakim olduğu bir zamanda çıkması durumunda Fed in faiz artışı yapacağı endişelerini canlandırması ve satışlara yol açması beklenirdi. Bunun olmaması ise uluslararası piyasalardaki havanın halen olumlu seyrettiği yönündeki izlenimimizi desteklemektedir.
Son olarak, gelişmekte olan piyasaların hisse senetlerine yatırım yapan fonlara giren para miktarının 13 Aralık tarihi itibariyle geçen yılın rekor düzeyini de aşmış olduğundan bahsedilebilir. Bu habere değinmemizin nedeni hisse senedi piyasalarına yönelik özel bir çıkarsama yapmak olmayıp, gelişmekte olan piyasalara yönelik fon girişinin Mayıs-Haziran dönemindeki çıkışlardan sonra son dönemde tekrar rekor hızda devam etmekte olduğunu vurgulamaktır. Bir başka deyişle, global piyasalardaki likidite ve risk alma iştahı yeniden yükselmiş görünmektedir. Kanımızca önceki iki paragrafta değinilen olumsuz gelişmelere yönelik tepkinin sınırlı kalmasını üçüncü örneğimiz açıklamaktadır. Piyasa yorumu: Likidite bol ama ekonomik ve siyasi riskler yine de uykuları kaçırıyor. Yukarıda değindiğimiz örnekler mevcut durumda uluslararası piyasalarda likidite bolluğundan kaynaklanan görece iyimser havanın devam ettiğine işaret etse de gerek ABD ekonomisine gerekse Türkiye ye ilişkin riskler ve belirsizlikler oldukça uzun bir liste oluşturmaktadır. Global piyasalardaki genel endişeler bir yana, Türkiye de cari işlemler açığının vardığı boyut, enflasyonda hedeften sapılmış olması, Hükümet ten Merkez Bankası na yönelik eleştirilerin başlaması ve 2007 yılının seçim yılı olması gibi olumsuzluklar aslında herkesin malumudur. Bu nedenle, içinde bulunduğumuz tatil dönemindeki piyasa rahatlığını tavşan uykusu olarak nitelemekteyiz. Yıl başından sonra yurt dışındaki havanın olumsuza dönmemesi şartıyla, yurt içi talepteki yavaşlamanın aşırı ölçülere varmaması, ama bu arada söz konusu yavaşlamanın hem enflasyonla mücadeleye hem de cari dengeye yardımcı olacağının anlaşılması durumunda, kısa süreli de olsa, yılın ilk aylarında yeni bir bahar havasının yaşanması mümkün görünmektedir. Bu hafta Cuma günü açıklanacak olan Kasım ayı dış ticaret verileri muhtemelen dış dengedeki bozulmanın artık durduğunu hatta tersine dönmeye başladığını gösterecek yönde bir sinyal olacaktır.
Ekonomi gündemi 25 Aralık Pazartesi Noel tatili nedeniyle ABD ve Avrupa'da piyasalar kapalı Japonya: Kapsamlı hanehalkı harcamaları (Kasım 2006) Japonya: İşsizlik (Kasım 2006) Japonya: TÜFE (Kasım 2006) 26 Aralık Salı Türkiye: İmalat sanayiinde kişi ve saat başına ücret-kazanç (3. çeyrek, 2006) Almanya, İngiltere, İtalya ve Kanada'da piyasalar kapalı ABD: Richmond Fed imalat endeksi (Aralık 2006) Japonya: Perakende satışlar (Kasım 2006) 27 Aralık Çarşamba Türkiye: İmalat sanayiinde ücret ve kazanç (3. çeyrek, 2006) Türkiye: Asgari Ücret Tespit Komisyonu Toplantısı ABD: Mevcut ev satışları (Kasım 2006) Japonya: Sanayi üretimi (Kasım 2006) 28 Aralık Perşembe Türkiye: Hazine YTL cinsi iskontolu referans bono ihalesi (Vade: 04.04.2007) ABD: Tüketici güveni (Aralık 2006) ABD: Yeni ev satışları (Kasım 2006) ABD: Chicago PMI (Aralık 2006) ABD: Yeni işsizlik başvuruları (23 Kasım 2006) ABD: Devam eden işsizlik başvuruları (16 Kasım 2006) 29 Aralık Cuma Türkiye: Dış ticaret (Kasım 2006) Almanya: GfK tüketici güveni anketi (Ocak 2006) Mali araçların getirileri % Yılbaşından Haftalık beri Yıllık İMKB-100 (dolar bazında) İMKB-100 (YTL bazında) Dolar kuru (YTL/ABD$) Kur sepeti (0.5ABD$+0.5Euro) İMKB DİBS performans endeksi (15 ay) Eurobond (03/15) -2.77-2.55 0.23 0.55 0.28-0.23-6.83-1.50 5.72 12.35 12.53-0.93-3.05 2.16 5.37 12.01 12.85-0.81 Makroekonomik veriler Cari Fiyatlarla ve Dolar Bazında Milli Gelir Cari fiyatlarla GSMH Dolar bazında GSMH (Milyar YTL) (% değişim) (Milyar USD) (% değişim) 2003 toplam 356.7 29.7 239.2 32.3 2004 toplam 428.9 20.3 299.5 25.2 2005.I 94.5 17.4 71.3 18.3 2005.II 109.5 14.5 80.2 22.1 2005.III 149.5 12.1 111.4 22.3 2005.IV 132.9 98.0 1 2005 toplam 486.4 13.4 360.9 20.5 2006.I 107.2 13.4 80.4 12.8 2006.II 133.4 21.8 92.0 14.6 2006.III 175.4 17.4 117.7 5.7 2006 ilk 9 ay 416.0 17.7 290.1 10.3
Üret im Yöntemine Göre Milli Gelir ve Sektörel Büyüme Hızları Yıllık % reel değişim 2004 2005 2005 2005 2005 2005 2006 2006 2006 2006 Toplam I II III IV Toplam I II III İlk 9 ay Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma ve haberleşme Mali kuruluşlar İthalat vergisi Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gayri Safi Milli Hasıla 2.0 9.4 4.6 12.8 6.8 1.1 26.2 8.9 9.9 4,3 6,6 20,6 7,0 6,8 0,7 8,7 6,6 7,5 8,2 3,9 25,4 5,0 4,7 0,3 8,8 5,5 4,7 7,5 5,7 25,6 7,5 8,0-0,5 14,7 7,7 8,0-0,1 10,1 14,8 9,9 15,2-1,2 16,2 9,5 10,2 5,6 6,5 21,5 7,4 8,8-0,2 12,2 7,4 7,6 5.4 4.5 27.1 7.0 3.3 1.0 15.4 6.5 6.4-1.6 10.8 14.7 7.5 5.2-0.5 13.4 7.8-2.0 6.4 20.0 3.7 0.9 1.5 3.2 3.4 3.0-1.2 7.3 20.1 5.9 3.0 0.7 10.4 5.6 5.7 Milli Gelir Harcama Bileşenlerinin Büyüme Hızları Yıllık % reel değişim 2004 2005 2005 2005 2005 2005 2006 2006 2006 2006 Toplam I II III IV Toplam I II III İlk 9 ay Özel tüketim harcaması Devlet tüketim harcaması Brüt özel yatırımlar Brüt devlet yatırımları Mal ve hizmet ihracatı Mal ve hizmet ithalatı (-) 10.1 0.5 45.5-4.7 12.5 24.7 4.1 4.4 30.7 14.0 10.6 3.9 4.0 18.4 30.2 6.7 9.1 10.4 3.2 29.0 38.2 3.9 16.7 0.0 41.6 17.1 10.9 15.3 2.4 23.6 25.9 8.5 11.5 8.4 8.1 30.4 34.5 2.9 8.2 10.4 18.0 15.4-11.4 3.4 9.5 1.3 15.4 13.0-5.6 5.7 1.7 6.2 14.2 1-2.2 4.1 6.6 Dış Ticaret Verileri Ekim Ekim Değişim Ocak-Ekim Ocak-Ekim Değişim 2005 2006 (%) 2005 2006 (%) İhracat İthalat Ticaret dengesi 6.8 10.1-3.3 6.8-4.4-0.2 10.8 33.3 60.3 95.4-35.1 67.8 112.3-44.5 12.5 17.7 26.7 İthalatın Ana Mal Gruplarına Göre Dağılımı Ekim Ekim Değişim Pay Ocak-Ekim Ocak-Ekim Değişim Pay 2005 2006 (%) (%) 2005 2006 (%) (%) Yatırım malları Ara mallar Tüketim malları 1.7 7.0 1.3 1.7 8.1 1.2 0.9 15.2-10.3 15.5 72.3 10.5 16.2 67.5 17.8 80.7 13.2 9.7 19.5 18.4 15.8 71.9 11.8 Yakıt İthalatı ve diğer ithalat Ekim Ekim Değişim Ocak-Ekim Ocak-Ekim Değişim 2005 2006 (%) 2005 2006 (%) Yakıt ithalatı Ara malı ithalatı Toplam ithalat Yakıt hariç ara malı ithalatı Yakıt hariç ithalat 2.2 7.0 10.1 4.8 7.9 2.4 8.1 5.7 8.7 15.2 10.8 18.1 11.4 17.0 67.5 95.4 50.6 78.5 23.4 80.7 112.3 57.3 88.9 38.1 19.5 17.7 13.3 13.3
Ödemeler Dengesi Özeti Ekim Ekim İlk 10 ay İlk 10 ay Değişim Son 2005 2006 2005 2006 (%) 12 ay Cari işlemler dengesi Sermaye hareketleri dengesi Net hata ve noksan Döviz rezervindeki değişim -0.9 4.1 0.0 3.1-2.5 2.6-0.8-0.6-16.8 30.6 2.6 16.5-28.0 36.6-0.7 7.8 67.1 19.5 --- --- -34.4 50.1-1.1 14.6 Enflasyon Verileri % Aylık (Kasım) Kümülatif (İlk 11 ay) Yıllık (Son 12 ay) Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 1.29 9.40 9.86 ( A) ( B) ( C) ( D) ( E) (F) Mevsimlik ürünler hariç İşlenmemiş gıda ürünleri hariç Enerji hariç (B) ve (C) (C) ve alkollü içkiler ile tütün hariç (E) ve fiyatı yönetilen ürünler 0.27 0.80 1.36 0.80 1.47 1.57 9.62 9.04 9.34 8.90 9.64 11.12 10.58 9.76 9.86 9.77 9.83 11.38 (G) (F) ve (B) 0.95 11.01 11.65 ( H) (D) ve alkollu içkiler, tütün, altın hariç 0.78 0 9.13 Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) Tarım İmalat sanayi -0.29-0.09-0.36 11.72 3.64 12.26 11.67 5.43 11.61 Petrol ürünleri Petrol ürünleri hariç ÜFE -2.88-0.09 14.62 11.50 11.84 11.66 TÜFE Ana Kalemleri % Aylık (Kasım) Kümülatif (İlk 11 ay) Yıllık (Son 12 ay) Gıda ve alkolsüz içecekler Alkollü içecekler ve tütün Giyim ve ayakkabı Konut ve kira Ev eşyası Sağlık Ulaştırma Haberleşme Eğlence ve kültür Eğitim Lokanta ve oteller Diğer mal ve hizmetler 2.71 0.01 4.80 1.30-0.48 0.17-0.28-0.15-1.86-0.11 0.71 0.81 10.51 5.05 3.98 13.23 7.16 7.91 9.75 1.48 6.97 7.69 13.19 12.46 10.22 10.21 3.37 13.73 8.28 8.01 9.55 1.23 7.49 7.69 13.77 15.16