Çarklardan Çiplere Sanayi Üretimi Temmuz Alt Sektör Değerlendirmeleri TSKB Ekonomik Araştırmalar
2 İmalat Sanayii Genel Görünüm ve Beklentiler
: Yapısal Sorunların Ağır Bastığı Yıl yılının veri takvimi açısından yarısı, fiili olarak da üçte ikisi geride kaldı. Türkiye ekonomisi önemli bir kavşakta ve yılı da her anlamda sıradışı bir yıl olmaya aday görünüyor. Bu «uzun yıl»ın iktisadi aktörler ve politika yapıcılara bir dizi mesajı bir arada verdiği söylenebilir. Global ölçekteki fiyat oynaklıkları (kur hareketleri, petrol ve emtia fiyatlarındaki düşüşler) Türkiye de imalat sanayii yapısına ilişkin sıkışmaları belirgin bir şekilde hatırlattı. Geçmiş üç on yılın sıçramalarının ürünü olan yapının dönüşüm ihtiyacı kuvvetli bir şekilde hissediliyor. 1990 lar ve 2000 lerde ülke ekonomisinin gelişiminde önemli bir rol üstlenen demir-çelik sektörünün hurda ithalatıyla yol alamayacağı, orta-düşük teknolojili sektörlerin imalat sanayi içindeki ağırlığının maliyeti, otomotiv-inşaat sektörleri belirlenimli bir imalat sanayiinin rekabet gücündeki aşınma, «uzun yıl»ın belirgin mesajları olarak sıralanabilir. Tüm fiyatlar düşerken imalat sanayi Gümrük Birliği sonrasında ilk kez bu kadar kuvvetli bir koruma kalkanı altına alınıyor. İmalat sanayi yapısının dönüşüm ihtiyacı, ihracat-ithalat denklemi başta olmak üzere cesurca tartışılmayı, ele alınmayı hak ediyor. Aylık rakamlar çok küçük umutlarla, kısır umutsuzlukların arasında kaybolmaya değil yapısal sıkışma ile yüzleşmeye ve çıkışa daha fazla kafa yormaya davet ediyor. 3
İmalat Sanayii ve «Yeni Hikaye» İmalat sanayi olmadan «yeni hikaye» yazılabilir mi? üretim ve ihracat performansı: İmalat sanayi rekabette zorlanıyor Düşük petrol ve emtia fiyatlarından imalat sanayinin az yararlanabildi Fiyat oynaklıkları karşısında çaresizlik kaçınılmaz mı? Yılın ilk 7 ayı imalat sanayi görünümü: Yapısal sıkışmaların yarattığı kırılganlıklar Mevcut yapının sürdürülebilirliği hızla aşınıyor Daha rekabetçi bir imalat sanayi mümkün mü? Sektörler arası entegrasyonu ve önceliklendirmeyi gözeten bir yol haritası Uzun bir yolculuğa hazırlık 4
İmalat Sanayiinde Gelişmeler İmalat Sanayi Üretimi /2014 Temmuz Üretim Değişim Ocak- Temmuz %2,8 Temmuz %1,6 47,1% Takvim Etkisinden Arındırılmış %0,2 1,5% 3,9% 0,2% 9,7% 8,9% 3,4% 11,4% 2,0% 16,7% 9,5% -2,9% -6,2% -0,6% -0,3% -0,2% -0,8% -10,2% -9,4% -2,3% -6,6% -33,3% Çarklar bu kez yavaşladı: İmalat sanayi üretimi Temmuz da yerinde saydı İmalat sanayi üretimindeki artışın önemli bir kısmı Temmuz da geçen yıla göre daha fazla çalışma günü olmasından kaynaklanıyor. İmalat sanayi üretimine en fazla katkı (%1,36) geçen aya benzer şekilde yine motorlu kara taşıtları ndan geldi. Üretimin %30-35 inin ihracata yönelik olduğu imalat sanayiinde yurtdışı satışlar Temmuz da euro bazında %2 arttı. Paritedeki gerilemenin etkisi devam etse de ihracat pazarlarındaki belirsizlikler ihracatı olumsuz etkilemeye devam ediyor. 5
İmalat Sanayiinde Gelişmeler Kok kömürü ve rafineri ürünleri üretimi kuvvetli şekilde artmaya devam ediyor Temmuz da en fazla artanlar En fazla gerileyenler Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri (%47,1), motorlu kara taşıtları (%16,7), temel eczacılık ürünleri (%11,4), ağaç-mantar ürünleri (%9,7) Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı (-%33), fabrikasyon metal ürünleri (%10,2), elektrikli teçhizat (%9,4) İlk 7 Aylık Dönemde İmalat Sanayi Sektörlerinde Üretim Değişimi 38,1% 1,7% 2,5% 11,5% 0,3% 4,9% 6,8% 0,6% 28,0% 16,0% 22,4% 10,4% -6,7% -10,7% -7,3% -0,1% -4,0% -1,3% -1,9% -2,9% -0,3% -1,6% 6
İmalat Sanayiinde Gelişmeler Değer olarak geriliyor görünse de miktar bazında ithalat artıyor Haziran dışında imalat sanayi üretimindeki zayıf seyir, TL nin dolar karşısındaki kaybı ve ithalatta bazı ürün/ürün gruplarında konulan ek vergilere rağmen petrol ve emtia fiyatlarındaki düşüş seyri ithalatın miktar bazında artmasına yol açıyor. Diğer yandan Ocak-Temmuz döneminde hammadde ve ara malı ithalatı dolar bazında önceki yıla göre %15 geriledi. Çalışmaların da işaret ettiği üzere Türkiye de hammadde-ara mal ithalatı ile mamul ihracatı arasındaki güçlü bir ilişki var. Dolayısıyla söz konusu gerilemede ihracattaki yavaşlama ve global ölçekte fiyat düşüşlerinin etkili olduğu söylenebilir. İmalat Sanayi İhracat ve İthalat Değişimi İthalat Miktar Endeksi Artışı % (/2014 Temmuz) 3,2% -0,2% İmalat Sanayi İhracatı 0,5% İmalat Sanayi İthalatı 13,3 13,3 15,7 2014 Ocak -5,0% -12,9% Şubat -5,8%-6,6% Mart -14,6% Nisan -4,0% -5,6% Mayıs -19,6% -12,3% Haziran -7,5% -10,5% Temmuz -17,0% -2,9% Ağustos -4,2% 9,3 Genel 2,1 Gıda, içecek ve tütün 0,6 Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri 2,5 9,4 İçki ve tütün Yakıtlar İmalat (gıda, içecek ve tütün hariç) Başlıca Makinalar ve sınıflara taşıt araçları ayrılan işlenmiş mallar 7
-34% -28% -32,5% -30% -36% -37% -26% -28% -21% -30% -21,8% -21% -16% -17% -15% -15,6% -15,6% -19,3% -11% -11% -13% -16% -12% -4,7% -6% -7% -7% -8% -6% -4,3% -6% -5% -7% -6% -4% -1% 0% 2% 3% 6% 5% 5% 5% 14% 14% 12% 40% 36,4% Ülke Gruplarına Göre İhracatın Seyri Türkiye İhracatının Ülke Gruplarına Göre Değişimi /2014 Ocak /2014 Şubat /2014 Mart /2014 Nisan /2014 Mayıs /2014 Haziran /2014 Temmuz /2014 Ağustos 18% 10,0% 0,7% 6% 1,7% 1,8% Afrika AB Ülkeleri Bağımsız Devletler -3% -4,6% Top. -11% Diğer Asya Diğer Avrupa Kuzey Amerika Ortadoğu Uzakdoğu -0,9% -4,1% -6% -10% -13% -25% -28,3% 8
Beklentiler Ağustos Ağustos ta sanayi ihracatı %4,2 gerilerken madencilik ürünleri ihracatı %10 a yakın daraldı. Özellikle sanayi ihracatı verisi, önceki aylarla karşılaştırıldığında dış talepte nispi toparlanma sinyali veriyor. TİM verisine göre AB pazarlarına yönelik Ağustos ayı ihracatında kısmi bir iyileşme görülüyor. Ancak AB ülkelerinin AB içi ticaretteki artış başta olmak üzere tedarik politikalarındaki değişiklik nedeniyle ihracattaki iyileşmenin kalıcı olup olmayacağı belirsizlik taşıyor. Özellikle BDT ve Ortadoğu pazarlarında toparlanma beklentisinin zayıf olduğu da düşünüldüğünde yılı imalat sanayi ihracatının 2014 seviyesini yakalaması zor görülüyor. Mayıs taki üretim kaybı haricinde otomotiv imalat sanayi üretimini sürükleyici rolü sürüyor. Ağustos ta adet bazında üretimin %34 artması motorlu kara taşıtlarının bu rolü yıl sonuna kadar sürdüreceğine işaret ediyor. İthalat vergilerindeki artışlar ve TL nin değer kaybının önümüzdeki aylarda belirleyici olmaya devam edeceği ve ithalat üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturmaya devam edeceği düşünülüyor. Tekstil, mobilya, deri eşyalar, demir-çelik gibi sektörlerde bazı ürün gruplarında yeni uygulanmaya başlayan ek ithalat vergilerinin üretim artışını desteklediği görülüyor. Konut satışlarındaki güçlü seyrin (Temmuz da %14, ilk 7 ayda %20 artış) mobilya, beyaz eşya, ev tekstili, kapı-pencere profilleri gibi alt sektörleri olumlu etkilemesi ve önümüzdeki aylarda bu sektörlerden gelen katkının artması bekleniyor. İnşaat sektöründe ikinci çeyrekte görülen düşük büyüme trendinin üçüncü çeyrekte artan makro ekonomik ve siyasi belirsizliklerle tekrar edildiği tahmin ediliyor. Otomotivin ardından imalat sanayi üretiminde ikinci sürükleyici sektör durumundaki inşaat sektöründen önemli bir katkı beklenmiyor. 9
Beklentiler 2 (Bir Önceki Aya Göre Değişim) Gıda Hazır Giyim Kimyasalların İmalatı Ana Metal Motorlu Kara Taşıtları Elektrikli Teçhizat Tekstil Diğer Metalik Olmayan Mineraller Eczacılık Makine Teçhizat Diğer Ulaşım Araçları 10
11 İmalat Sanayi Alt Sektörleri
-24,3% -2,2% -5,0% -0,8% -9,1% 6,5% 3,2% 7,0% 1,7% 1,5% 6,6% 16,3% 13,5% 9,7% 7,0% 4,9% 3,0% 38,6% Gıda İmalatı Gıda Üretim Endeksinin Değişimi 8,9% Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % 5,4% 4,5% Temmuz Ocak-Temmuz -5,0% 1,8% 2,6% 0,7% 2,6% 1,5% 1,7% Et Ürünleri Deniz Ürünleri Sebze - Meyve Ürünleri Süt Ürünleri Unlu Mamuller Diğer Gıda İhracat: %0,7 %3,8 İthalat: %10,8 %7,0 2013/12 2014/13 /2014 Temmuz Ramazan döneminin ardından beklenen yavaşlama Gıda üretimi, genel olarak Ramazan dönemi sonrasındaki ilk ayda üretim endeksinde düşüş görüldüğü de hatırlandığında, %1,5 ile beklentilerin bir miktar üzerinde bir büyüme gösterdi. Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre alt sektörler içinde deniz ürünleri, diğer gıda ve sebze-meyve ürünleri üretiminde düşüş gerçekleşirken, söz konusu düşüşlerde ihracat pazarlarındaki talep yavaşlamasının etkili olduğu tahmin ediliyor. Yılın ilk yedi ayı genelinde ise Ortadoğu ve Rusya başta olmak üzere ihracat pazarlarındaki olumsuz koşullar ile özellikle Afrika pazarında rekabet gücünü azaltan parite etkisi sonucunda üretim endeksindeki artış beklentilerimizin altında kalmaya devam ediyor. Kapasite kullanımı düşük ancak yılın geri kalanı için umut var Ağustos ayında kapasite kullanım oranları düşük seyretmeye devam etmekle birlikte, sektörde bir önceki ayın az da olsa üzerinde bir üretim artışı beklentisi mevcut. Yüksek tahıl rekoltesi ve iç talebin yardımı ile yılın kalanında gıda sanayii büyümesinin imalat sanayii büyümesine paralel gerçekleşmesi muhtemel görünüyor. TİM in Ağustos ayı verileri ihracattaki genel düşüş eğiliminin devam ettiğini gösterirken ihracat miktar endeksinde artış beklentisi bulunmuyor. Büyükbaş hayvancılık ve kırmızı et ile ilgili arz ve fiyat sorunları halen gündemdeki en kritik konular arasında. Et ve Süt Kurumu nun AB den ithal edeceği hayvan ve karkas etlerde gümrük vergisinin yılı sonuna kadar %0 olarak uygulanması piyasada fiyatları aşağıya çekmiş görünse de söz konusu ithalat miktarı Türkiye de yıllık tüketilen kırmızı etin binde üçü seviyesinde.
-0,1% -3,2% -4,3% -0,9% -2,1% 4,3% 2,5% 6,0% 2,1% 6,5% 3,6% 8,2% 12,9% 7,1% 8,3% Ana Metal Sanayi Ana Metal Sanayi Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 4,8% Temmuz Ocak-Temmuz 0,4% 1,9% 1,2% 1,6% -0,8% -1,3% İhracat: %19,0 %24.4 2013 2014 Ocak -7,9% -0,4% Şubat Mart Nisan Mayıs -4,8% Haziran Temmuz İlk 7 Ay/2014 İlk 7 Ay Ana Demir- Çelik Boru/Profil Çeliğin İlk İş. Ürü. Değerli Ana Metaller Metal Döküm İthalat: %17,2 %5,5 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Ana demir-çelik ürünlerinde ithalatın üretimi ikamesi sürüyor Üretim Haziran daki artışın ardından tahminimiz doğrultusunda sıfır büyüme gösterdi. Ana demir-çelik üretimi özellikle elektrikli ark ocaklı tesislerde düşerken, altyapı inşaat talebinin pozitif seyri özellikle boru/profilde üretimi artırdı. Temmuz da bayram tatili ve tesislerin bakıma girmesi de ana demir-çelikte düşüşü hızlandırdı. Ana demir-çelik ürünlerinde ithalatın üretimi ikame etmesi sürüyor. İthalatta temmuzda görülen yüksek artış geçen yılın Temmuzundaki ithalat tutarının düşüklüğünden kaynaklanıyor. Aylık bazda ithalat yaklaşık 1 milyar dolar seviyesinde seyrediyor. Antidamping önlemlerine karşın düşük fiyatlı ara mamul ithalatı üretime kıyasla avantajını koruyor. İhracatta Mısır dışındaki pazarlarda gerileme sürüyor. Temmuz da ihracattaki göreli iyileşme ağırlıklı olarak baz etkisi kaynaklı. Ağustos ta büyüme beklentisi sıfır Ağustos ta ana metal sanayi üretiminin Temmuz a kıyasla artış göstermesi, ancak geçen yılın Ağustos uyla yaklaşık aynı seviyede gerçekleşmesi bekleniyor. Yılın son çeyreğinde artan belirsizlik ve inşaat sektöründe yavaşlamayla birlikte ihracatın yanı sıra iç talebin de gerilemesi bekleniyor. Özellikle uzun mamul üretimindeki azalma nedeniyle te üretimin daralacağı öngörülüyor.
-1,0% -11,2% -4,9% -14,3% -4,0% -5,5% -1,6% -5,7% 1,7% 4,6% 1,9% 2,1% 5,5% 6,2% 5,1% 2,8% 6,8% 15,0% 21,5% 25,4% Tekstil Ürünleri 3,4% 1,1% Tekstil Üretim Endeksinin Değişimi -0,4% -0,6% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Temmuz Ocak-Temmuz 2013 2014 Ocak Şubat Mart -9,4% Nisan -6,7% Mayıs -6,3% Haziran Temmuz İlk 7 Ay/2014 İlk 7 Ay -6,7% İplik Dokuma Kumaş Örme Kumaş Ev Tekstili Dokusuz Kumaşlar İhracat: %13,2 %13,4 İthalat: %24,9 %13,6-13,3% -9,5% 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Üretimde kan kaybı yavaşladı, hazır giyim ihracatı ve ithalat vergileri üretimi destekledi İlk 5 aydaki üretim gerilemeleri son iki ayda yerini ılımlı düşüşlere bıraktı. Euro/dolar paritesinin seyri ve pazar kompozisyonundaki değişim nedeniyle ihracat dolar bazında düşmeye devam etse de miktar bazında Haziran ve Temmuz aylarında artış yaşandı ve üretimi destekledi. Hazır giyim üretim ve ihracatındaki toparlanma da tekstil ürünlerine yönelik talep artışıyla tekstil üretimini destekledi. Alt sektörler bazında dokusuz kumaşlar, ev tekstili ve dokuma kumaş üretiminin Temmuz da artış gösterdiği, iplik ve örme kumaş üretiminde gerilemenin devam ettiği görülüyor. İplik ve örme kumaş üretimindeki zayıf seyirde Rusya ve Ortadoğu pazarlarındaki gerilemenin etkisi bulunuyor. Tekstil ürünleri ithalatının ek vergiler ve TL nin dolar karşısındaki değer kaybının etkisiyle Temmuz ayında da hem dolar hem de miktar bazında gerilemeyi sürdürdüğü görülüyor. İthalattaki gerilemenin de üretimi desteklediği tahmin ediliyor. AB ülkelerine ve Irak a yapılan ihracat toparlanırken, Rusya pazarında ise güçlü baz etkisi rağmen %30 civarında gerilemenin sürdüğü görülüyor. Avrupa talebindeki iyileşme Ağustos ayı için umut veriyor Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre Ağustos ayında Almanya, İtalya, İspanya gibi Avrupa ülkelerine yapılan ihracatta iyileşme yaşandı. Kurdaki gelişmeler ve ithalat vergilerinin de etkisiyle tekstil üretimindeki toparlanmanın süreceği ve yılında ilk kez artış olabileceği tahmin ediliyor.
-5,4% -3,2% -1,3% -0,9% -0,9% -2,5% 0,1% 4,8% 1,5% 2,2% 5,7% 2,3% 4,1% 2,0% 2,3% 5,6% 5,9% 4,8% 11,3% 10,6% Hazır Giyim Hazır Giyim Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 1,7% 0,1% 1,2% 2,7% 2,6% 3,9% 0,3% Temmuz Ocak-Temmuz İhracat: %13,5 %16,4 2013 2014 Ocak Şubat -3,6% Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz -3,8% -1,2% İlk 7 Ay/2014 İlk 7 Ay Dış Giyim İç Giyim Diğer Dokuma Eşyalar Örme Giyim Çorap İthalat: %21,9 %0,1 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Temmuz üretim artışı yılın en iyi performansı: İran, Irak, İtalya ve İspanya desteği Hazır giyim üretimi Temmuz ayında yılındaki en yüksek artışı gösterdi. İhracat parite etkisine bağlı olarak dolar bazında düşmeye devam etse de miktar bazında arttı. İran, Irak, İtalya, İspanya gibi ülkelere yapılan Ağustos ihracatındaki artış üretimi destekledi. Örme giyim haricinde ana alt sektörlerde Temmuz ayında üretim artışı olduğu, örme giyim üretimindeki gerilemenin Rusya ihracatındaki zayıf seyre bağlı olarak sürdüğü görülüyor. TL nin dolar karşısındaki değer kaybının ihracatı ve dolayısıyla üretimi desteklediği tahmin ediliyor. İhracattaki iyileşme ve yeni sezon siparişleri Ağustos üretimi için olumlu beklenti yaratıyor Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre Ağustos ayında Rusya haricindeki tüm pazarlarda iyileşme görülüyor. TL nin değer kaybının ve sonbahar sezon siparişlerine yönelik üretimin hazır giyim üretimini destekleyeceği, Ağustos ayında da Temmuz benzeri bir artış görüleceği öngörülüyor.
Motorlu Kara Taşıtları Motorlu Kara Taşıtları Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Temmuz Ocak-Temmuz 9,7% 4,6% 4,5% 16,2% İhracat: %18,5 %10,2 2011 2012 2013 2014 /7Ay İthalat: %25,6 %16,7-9,7% İmalat sanayi üretimine en fazla katkı yine motorlu kara taşıtlarından geldi Yıl başından bu yana gerek parasal genişlemenin verdiği olumlu hava gerekse petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle toparlanma sinyallerinin güçlendiği Avrupa pazarı araç satışları yılın ilk 8 ayında %8,6 artış kaydederek son yılların en güçlü performansını sergiledi. Üretimden %23 pay alan yurt içi pazarda, 8 aylık dönemde, genel seçimler ve Fed in faiz artırımı belirsizliklerinin etkisiyle döviz kurunun daha da yükseleceğini öngören tüketicinin tüketim talebini erkene çekmesi ve otomotiv satışlarında 2014 yılının düşük baz etkisi oluşturması sebebiyle, %47 lik dikkate değer bir artış gözlendi. Ayrıca, 2014 yılında otomotiv satışları durağan seyreden firmaların sunduğu sabit kur garantisi, sıfır peşinat, 30 bin liraya varan ve 30 aya uzayan vadeli kredilere sıfır faiz gibi kampanyalar iç pazarın dinamik tutulmasında etkili oldu. Euro/TL deki hızlı artış iç pazarın ivme kaybedeceğini gösteriyor, Avrupa pazarındaki canlılık ise inişin sert olmayacağına işaret ediyor Eylül ayında firmalar, Ağustos ayının ikinci haftasından sonra Euro/TL de ortalama %10 luk ani değer artışı neticesinde, araç fiyatlarına ortalama %5-6 artış yapmak zorunda kaldı. Kurun araç fiyatlarına yansıması, ithal araç sipariş eden firmaların stoklarının erime hızına bağlı olarak gerçekleşiyor. Yurt içinde üretim yapan ana sanayi firmalarının da ağırlıklı olarak Avrupa dan ithal edilen komponentleri kullanması yurt içinde üretilen araç fiyatlarının Euro/TL kuruna duyarlı olmasına yol açıyor. Yılın geri kalanında iç pazar satışlarının ivme kaybedeceğini ve yıl sonu büyüme oranın %25 seviyesinde gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Önümüzdeki dönemde Avrupa pazarındaki güçlü seyrin devam edeceğini, ancak iç pazardaki canlılığın bir miktar ivme kaybetmesi beklentisiyle adet bazında üretimin yılın ikinci yarısında hız kaybederek de olsa artmaya devam edeceğini ve yıl sonu üretim büyümesinin %12 seviyesinde gerçekleşeceğini öngörüyoruz. 16
-8,7% -1,9% -4,1% -0,7% 0,5% 2,1% 1,2% 5,4% 3,8% 5,5% 3,6% 2,0% 6,1% 9,4% 9,6% Kimyasalların İmalatı Kimya Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % 3,3% 4,6% 0,4% 5,6% 4,2% 5,9% -0,3% 0,6% Temmuz Ocak-Temmuz İhracat: %5,5 %8,7 İthalat: %14,3 %25,3-6,2% Temel Kimyasallar Kaplayıcılar (Boya dahil) Deterjan ve Kozmetik Diğer Kimyasallar Suni/Sentetik Elyaf -6,3% 2013/12 2014/13 /2014 Temmuz Petrol fiyat beklentilerinin etkisi ile temkinli üretim İran ile nükleer anlaşma haberleri, Çin ekonomisinden gelen olumsuz sinyaller ve yüksek petrol stokları ile birlikte Temmuz ayında petrol fiyatlarının tekrar düşüş trendine girmesi, sektör genelinde yılın ilk çeyreğindekine benzer bir temkinli üretim tablosu oluşturmuş durumda. Yılın ilk yarısında Petkim in etilen ve PTA yatırımların devreye alınmasının ardından temel kimyasallar, diğer kimyasallar ile birlikte üretim artışı görülen iki alt sektörden biri oldu. İhracatta önemli pay alan deterjan ve kozmetik üretiminde ise geçtiğimiz yılın aynı ayına göre yatay bir seyir izleniyor. Petrokimya yatırımlarında potansiyel bölgesel rakip İran a ilgi somutlaşıyor Tesislerin bakım dönemlerinin de etkisiyle Ağustos ayı kapasite kullanım oranlarının düşüklüğü, hammadde maliyetlerindeki belirsiz ortamla birlikte değerlendirildiğinde Ağustos ayında imalat endeksinde 1 puanlık bir düşüş olası görünüyor. TİM in Ağustos ayı verileri de ihracatta Ağustos ayına benzer bir düşüş görülebileceğine işaret ediyor. Orta vadede Türkiye kimya sektörü için önemli bir rakip ve/veya ortak olma ihtimali bulunan İran da, Petkim in mevcut kapasitesine eşdeğer bir propilen üretim tesisi için Avrupa menşeili bir bankanın finansman sağlama kararı aldığı haberi, İran ın belki de beklenenden de önce önemli bir oyuncu olarak küresel piyasalarda etkili olacağına yönelik sinyallerin ilki.
-31,3% -8,1% -8,4% -5,2% 15,2% 13,0% Eczacılık Ürünleri Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 52,1% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % -5,0% 14,6% 8,9% 30,8% 33,6% 32,0% 28,0% 23,3% 11,4% Temel Eczacılık Ürünleri Eczacılığa İlişkin İlaçlar Temmuz Ocak-Temmuz İhracat: %19,0 %1,4 İthalat: %0,4 %14,7 2013/12 2014/13 /2014 Temmuz Üretim artarken kur artışı ile maliyetler de yükseliyor Eczacılık üretim endeksi yılın ikinci ayından itibaren çift haneli büyümeye devam ederken, üretilen ilaçların büyük oranda düşük birim fiyata sahip eşdeğer ilaçlar oldukları ve üretimde kullanılan etken maddelerin neredeyse tamamen ithal edildiği hatırlanmalı. Temmuz ayında aylık bazda ihracatın ithalatı karşılama oranı bir önceki yılın aynı ayına göre %23 ten %19 a düşmüş durumda. Miktar endekslerindeki değişim de değerlendirildiğinde, söz konusu azalmanın kur farkının yanı ihracattaki miktar bazındaki çift haneli düşüşten kaynaklandığı görülüyor. 6 yılın ardından Euro kuru artırıldı Ağustos ayı kapasite kullanım oranları geçtiğimiz yıla göre düşük kalmakla birlikte, fazlarla devreye giren yeni ilaç üretim kapasitesi de dikkate alındığında sanayi üretiminde yine çift haneli büyüme görülebilir. Türkiye de ruhsatlı satılan ilaç fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan TL/Euro kuru 2009 yılından bu yana 1,9595 olarak uygulanırken, «Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Karar» ile TL/ Euro kurunun bir önceki yıl boyunca Merkez Bankası tarafından satılan döviz satış kuru ortalamasının %70 ine denk gelen uyarlama katsayısı ile çarpılarak belirlenmesi kararlaştırılmıştı. Bu kapsamda Euro kurunun 4 Eylül-31 Aralık döneminde 2,07 TL/Euro olarak belirlenmesi, sektördeki karlıkların üzerindeki baskının yakın gelecekte azalmayacağını gösteriyor.
-28,7% -15,4% -6,2% -5,6% -10,1% -0,4% -2,3% 5,0% 3,7% 7,0% 6,4% 3,8% 5,8% 18,3% 12,7% 27,3% Makine Teçhizat Makine ve Teçhizat Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 7,4% Temmuz Ocak-Temmuz 2,7% 3,6% -0,5% -5,4% 3,1% -2,3% -1,6% Motor/Türbin Akışkan Gücü İle Tarım/Ormancılık Mak. Maden/İnşaat Mak. İhracat: %9 %10,8 İthalat: %0,8 %7,2-7,1% -3,5% Makine üretim ve ihracatında gerileme sürüyor 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Haziran verilerine yapılan revizyon sonucu makine teçhizat üretim endeksinde sıfır büyüme değil, %1,5 gerileme olduğu ve gerilemenin yılın ilk yedi ayında aynı seviyede sürdüğü görüldü. İhracatta 2014 te gerilemeyi telafi eden ABD, İran ve İngiltere pazarlarından yalnız ABD ye yapılan satışların ilk yedi ayında seviyesini koruduğu gözleniyor. TİM verilerine göre Ağustos ta toplam makine ihracatı %8 daraldı. Üretim düzeyinde genel düşüşe karşın ilk yedi ayında %3 ve üzerinde büyüme gösteren alt sektörler: motor ve türbin (%3,7); gıda, içecek ve tütün işleme makineleri (%10,4); tekstil makineleri (%8,9) ve kağıt makineleri (%27,5). Ağustos ta büyüme beklentisi sıfır İhracattaki daralmanın in son beş ayında azalarak sürmesi ve yıl sonunda dolar bazında ihracatın %6-8 azalması beklenmektedir. İhracatta ABD pazarındaki büyümenin daralmayı telafi etmeye yeterli olmayacağı; Almanya ve İran da beklenen artışların henüz gerçekleşmediği görülüyor. İç pazarda artan belirsizlik ve yükselen döviz kurunun etkisiyle özel sektör yatırımlarında durgunluğun sürmesi bekleniyor. Kamu alımlarında yerli üretim teşviklerinin ve ithalatın yerli üretimle ikamesinin de sınırlı olduğu görülüyor. Ağustos ta makine sanayi üretim artışının sıfıra yakın, yılın bütününde -%2-0 aralığında olacağı öngörülüyor.
-30,2% -15,5% -18,5% -14,1% -1,5% -4,4% 4,5% 3,4% 3,6% 3,0% 4,9% 1,4% 6,4% 3,0% 2,6% 9,3% 15,2% 24,8% Elektrikli Teçhizat Elektrikli Teçhizat Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 14,4% Temmuz Ocak-Temmuz 0,0% -0,2% 0,4% 1,7% -0,3% İhracat: %16,3 %13,3 2014 Ocak -6,6% Şubat Mart -3,3% Nisan Mayıs Haziran Temmuz -9,4% İlk 7 Ay/2014 İlk 7 Ay Elektrik Motoru, Jeneratör ve Transformatör Elekt. Dağıtım ve Kontrol Cihazları Akümülatör vekablolama için Pil Teller-Kablolar Elektrikli Aydınlatma Ekipm. Ev Aletleri İthalat: %3,5 %15,4 2014/2013 /14 İlk 7 Ay /14 Temmuz te geçen yılın aynı ayına göre en zayıf performans Temmuz da gerçekleşti Haziran daki güçlü artışa önemli katkısı olan elektrik motorları ve ev aletleri elektrikli teçhizat üretimini Temmuz da aşağıya çekti. Veriler, Temmuz da beyaz eşya talebinin önemli ölçüde ithalatla karşılandığına işaret ediyor. İhracattaki kuvvetli gerilemede parite etkisi devam etse de dış pazarlardaki gelişmeler de önemli rol oynuyor. Nitekim yılın ilk 7 ayında üretimin %72 si ağırlıklı olarak Avrupa ya ihraç edilen beyaz eşyada, önceki ay miktar bazında %20 ye yakın artan ihracat bu ay %1,5 la sınırlı kaldı. Toplam ithalatın yarısına yakınını Temmuz da en güçlü artışın görüldüğü elektrik motorları (342,6 milyon dolar) oluşturuyor. Alımların yarısının Çin, Almanya ve İtalya dan gerçekleştiği görülüyor. Sektörün toplam ihracatında AB ülkelerinin yanı sıra Türkmenistan ve Suudi Arabistan gibi önde gelen pazarlarda da önemli kayıplar izleniyor. İhracat kaynaklı gelişmeler önemli, Ağustos önceki 7 aydan farklı olmayacak Sektör, yılın ilk 7 ayında gerileyen ihracat-durağan üretim tablosunu büyük ölçüde korudu. Ağustos ta dış pazardaki gelişmelerin yanı sıra iç belirsizliklerin yansıması olarak azalan tüketici güveni, olası yatırım malı talebini erteleme kararlarının üretime yansımasıyla endekste %0-3 gerileme öngörülüyor.
-7,1% -2,8% -2,6% -0,4% -1,5% -0,4% -1,3% 1,3% 2,1% 3,7% 2,0% 5,0% 7,2% 7,2% 5,6% 11,5% Diğer Metalik Olmayan Mineraller (Cam-Seramik-Çimento vb.) Metalik Olmayan Mineraller Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 3,4% 1,8% 0,8% 3,9% 2,0% Temmuz Ocak-Temmuz 2013 2014 Ocak -13,7% Şubat -4,3% Mart Nisan -4,1% Mayıs Haziran Temmuz İlk 7 Ay/2014 İlk 7 Ay -4,0% Cam Seramik Karo Seramik Sağlık Gereçleri Çimento İhracat: %7,7 %11,8 İthalat: %8,8 %19,4-14,1% 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Üretimi zayıf inşaat büyümesi sürüklüyor Metalik olmayan mineraller üretimi ilk çeyrekte sert hava koşullarına bağlı negatif seyirden çıktı, inşaat faaliyetlerindeki düşük büyümeye paralel olarak artışa geçti. İnşaat faaliyetlerindeki gelişmeye paralel olarak önemli alt sektörlerden çimento ve seramik sağlık gereçleri üretimi artarken cam ve seramik karoda Temmuz daki Bayram tatili nedeniyle iş günü kayıpları ve ihracat gerilemesine bağlı olarak düşüş olduğu görülüyor. TÜİK verilerine göre yılın ikinci çeyreğinde inşaat üretim artışı %1,5 oldu. Haziran seçimlerine yönelik yatırımlar ve konut satışlarındaki güçlü seyrin desteğine rağmen inşaat büyümesinin makro ekonomik ve siyasi belirsizliklerden etkilendiği dikkat çekiyor. İç pazar belirsiz, ihracat umut vermiyor Üçüncü çeyrekte inşaat büyümesinin makro ekonomik ve siyasi belirsizliklerdeki artışla birlikte ikinci çeyreğin altında kalması bekleniyor. İnşaat malzemeleri talebinde ve üretiminde de bu doğrultuda gerileme tahmin ediliyor. ABD ve Avrupa ülkelerine gerçekleştirilen diğer metalik olmayan mineraller ihracatında iyileşme görülmekle birlikte diğer pazarlardaki kaybın, özellikle de Ortadoğu da artan İran rekabetinin etkisiyle, ihracattan üretimi kuvvetli bir destek gelmesi öngörülmüyor. Ağustos ayı üretim artışının Temmuz seviyelerinde kalacağı tahmin ediliyor.
-32,4% -32,7% -9,7% -12,4% -19,5% -26,6% -25,0% -28,1% -26,4% -0,4% -5,2% -4,2% -5,0% 8,0% 8,1% 2,8% 7,8% 26,9% 22,9% 45,4% Diğer Ulaşım Araçları Diğer Ulaşım Araçları Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 36,3% 40,6% 35,3% 21,1% 20,6% 15,7% 25,1% 22,4% 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran -6,6% İlk Temmuz 7 Ay/2014 İlk 7 Ay Gemiler-Yüzen Yapılar Eğlence-Spor Amaçlı Tekneler Demir Yolu Lokomotifler-Vagonlar Hava Taşıtları-Uzay Araçları ve İlgili Makineler 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Temmuz /14 Temmuz Motosiklet Sene başından beri üretim ilk kez geriledi Hava taşıtları-uzay araçları ile bunlarla ilgili makinelerin imalatında Ocak tan beri güçlü artışlar izleniyor. Bunda THY ve Assan Hanil Otomotiv in ortaklaşa kurduğu TSI Uçak Koltuk Üretimi gibi firmaların etkili olduğu tahmin ediliyor. Yılın ilk 7 ayında ihracatın %6 artarak 570 milyon dolara yaklaştığı sektörde satışların %54 ü ABD ye gerçekleştirilmiş. Demir yolu lokomotifleri ve vagonlarda görece düşük düzeyde olan ihracatın tamamına yakını geçtiğimiz aya benzer şekilde Kocaeli Serbest Bölge ye yapıldı. Askeri savaş araçları üretimi gizli veri olduğundan üretim değişimi net olarak hesaplanamasa da, ihracatın Ocak-Temmuz döneminde bir miktar gerilediği görülüyor. 103 milyon dolarlık ihracatın %70 e yakın kısmı Malezya ya yapılmış. Ancak bu sene dikkat çekici gelişme, geçtiğimiz yıl ihracat pazarları arasında yer almayan Suudi Arabistan a yapılan satışların 18 milyon dolara ulaşması. Bu trendin Temmuz ayında ASELSAN ile Suudi şirketler (KACST ve DST) arasında imzalanan anlaşmayla önümüzdeki dönem de devam edeceği söylenebilir. Temmuz Ocak-Temmuz İhracat: %12,4 %7,2 İthalat: %15,8 %2,6 22
14,6% 11,4% 8,5% 8,3% 6,2% 6,2% 5,7% 5,5% 5,3% 4,9% 4,8% 4,5% Ek Üretim Değerinden Alınan Paylar (2013) Tüketici Güven Endeksi 2013 2014 Euro/Dolar Seyri İmalat Sanayi KKO Gelişimi 72,4 73,6 74,8 75,5 76,4 76,0 73,3 74,4 75,3 74,9 74,4 75,9 74,9 74,8 74,1 73,7 72,8 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem.14 Oca.15 Tem.15 23
Bu rapor, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin uzman kadrosunca güvenilir olarak kabul edilen kaynaklardan elde edilen verilerle hazırlanmıştır. Raporda yer alan görüşler ve öngörüler, rapor kapsamında belirtilen ve kullanılan yöntemler ile sektör temsilcileriyle yapılan görüşmelerle üretilen sonuçları yansıtmakta olup bu verilerin tamlığı ve doğruluğundan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Raporda yer alan sonuçlar, görüşler, düşünceler ve öngörüler, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. tarafından açık ya da gizli olarak bir garanti ve beklenti oluşturmaz. Diğer bir ifadeyle; bu raporda yer alan tüm bilgi ve verileri kullanma ve uygulama sorumluluğu, doğrudan veya dolaylı olarak, bu rapora dayanarak yatırım kararı veren ya da finansman sağlayan kişilere ait olup, elde edilen sonuçtan dolayı üçüncü kişilerin doğrudan ya da dolaylı olarak uğradıkları zarardan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Bu doküman ileriye dönük tahminleri de kapsamaktadır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş., bu tahminlere ulaşılamaması ya da Rapor daki bilgilerin tam ve doğru olmamasından sorumlu tutulamaz. Bu raporun tüm hakları saklıdır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin izni olmadan raporun içeriği herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz, fotokopi veya teksir edilemez, dağıtılamaz. 24