214 EK M-ARALIK DÖNEM BANKA KRED LER E M ANKET Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man nin 214 y dördüncü çeyrek verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) taraf ndan 9 Ocak 215 tarihinde yay mland., ekonomik büyümenin finansman nda önemli bir görev üstlenen banka kredilerindeki e ilimlerin izlenmesi amac yla üçer ayl k periyotlarla haz rlanmaktad r. Bu anket ile kredi arz etkileyen ko ullarda gerçekle mi ve gerçekle mesi beklenen de imler, bu de imlerde rolü oldu u dü ünülen faktörler ve kredi talebinin izlenmesi hedeflenmektedir. Sektör toplam kredilerinin yakla k yüzde 8 ini sa layan ve toplam içinde en yüksek paya sahip ilk 15 bankaya uygulanan ankette yer alan bankalar n biri kamu, dokuzu özel, be i ise yabanc sermayeli bankad r. Ankette, letmelere kulland lan krediler ve bireysel krediler için ayr ayr olmak üzere, öncelikle kredi standartlar n, kredi ko ul ve kurallar n ve kredi talebinin geçmi aydaki de im yönü sorulmaktad r. Bunun ard ndan ise bu de imi etkileyen faktörlerin önem derecesinin belirtilmesi istenmektedir. Faktörler irdelendikten sonra bankalara, ayn göstergelerin de im yönlerine ili kin gelecek üç ay kapsayan beklentileri sorulmaktad r. Bankalardan al nan yan tlar analize rl kland rma yöntemi ile dâhil edilmektedir. A rl klar, bankalar n belirli kredi türlerindeki piyasa paylar na göre hesaplanmaktad r. nin Ekim-Aral k 214 dönemine ili kin aç klanan sonuçlar, 214 y dördüncü çeyre indeki gerçekle meleri ve 215 y ilk çeyre ine ili kin beklentileri içermektedir. Buna göre Ekim-Aral k 214 döneminde, bankalar n i letmelere verilen kredilerde de bireysel kredilerde de standartlar s la rd görülmektedir. Bu la ma e iliminin önümüzdeki çeyrekte de devam edece i beklenmektedir. letmelerin banka kredilerine olan talebi daralm, bireysel kredilere olan talep ise artm r. Bankalar n fon sa lama imkânlar incelendi inde ise yurt içi ve yurt d fonlama ko ullar ndaki de imin ters yönde hareket etti i gözlenmi tir. Yurt d fonlama ko ullar önceki çeyre e göre destekleyici yönde de irken, yurt içi fonlama ko ullar n s la görülmü tür. 1 Sakarya Üniversitesi BF Ö retim Üyesi Cep: 56 627 3355 e-posta: altundemir@sakarya.edu.tr 1
214 EK M-ARALIK DÖNEM BANKA KRED LER ANKET ekil 1, bankalar n genel olarak i letmelere verilen kredilere uygulad klar standartlar la rd göstermektedir. Çizgi grafikte gerçekle me söz konusu dönemde standartlarda meydana gelen de imi ifade ederken beklenti ise ayn dönem için bankalar n bekledi i de imi ifade etmektedir. 211 y dördüncü çeyre inden bu yana i letmelere kulland lan kredi türünde beklentiler ile gerçekle melerin genellikle ayn yönlü oldu u ancak s la rma beklenen baz dönemlerde gerçekle menin gev etme yönünde oldu u da gözlenmi tir. 214 dördüncü çeyre inde standartlar n s la lmas n en önemli nedenleri bankalara göre ekonomiye ili kin beklentilerin yaratt risk alg lamas, fon maliyetleri, bilanço k tlamalar ve di er bankalar n rekabetidir. ekil 1: Genel olarak i letmelere verilen kredilere uygulanan standartlarda de im bildiren bankalar n net yüzde oranlar (> = Gev etme; < = S la rma) 1 5-1 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 214:Q4 döneminde standartlar etkileyen faktörler (net de im yüzdeleri) (>; gev etici etki; <; la etki) -22 Sermaye Yeterlili i ile lgili tlar Para ve Tahvil Piyas na Eri im Olana Bankan n Likidite Pozisyonu Di er Bankalar n Rekabeti Banka Mali Kesimin Rekabeti Piyasa Finansman Kaynakl Rekabet Genel Ekonomik Faaliyetlere ler Endüstri ya da Firmalara Görünüm Talep Edilen Teminatlara Riskler 2
letmelere verilen kredilere uygulanan kredi ko ul ve kurallar na bak ld nda, bankalar n faiz d nda al nan ücret ve komisyonlar ile daha riskli de erlendirdikleri krediler üzerindeki kar marj art rd ve teminat ihtiyac ile vade ko ulunu s la rd tespit edilmi tir. Kredi sözle mesi özel ko ullar de tirilmezken, ortalama krediler üzerindeki kar marj küçük bir miktarda da olsa azalt lm r. 214 y dördüncü çeyre inde genel olarak i letmelerin banka kredilerine olan talebinin bir önceki çeyre e k yasla darald görülmektedir. Bunun en önemli nedeni, iç finansman yoluna gidilerek ve/veya di er bankalar ile banka d mali kesimden al nan kredilerin kullan lmas gibi yöntemlerle alternatif finansman yollar n tercih edilmesi olmu tur. Ayr ca sabit yat mlar ve birle meler/sat n almalar ve yeniden yap lanmalardan kaynaklanan bir ekilde finansman ihtiyac n azalm olmas da kredi talebinin azalmas nda etkili oldu u gözlenmi tir. Bireysel kredilere uygulanan standartlar incelendi inde, tüm bireysel kredi türlerinde standartlar n s la ld gözlenmi tir. S la rman n en yüksek düzeyde uyguland kredi türü ise di er bireysel krediler olmu tur. Konut ve ta t kredilerinde ise standartlardaki de imlerin yönü son çeyreklerde beklentilere uygun bir ekilde gerçekle mi tir ( ekil 2). 214 y dördüncü çeyre inde bankalar n bireysel kredilere uygulanan ko ul ve kurallarda da baz de iklikler yapt görülmektedir. Söz konusu dönemde konut kredilerinde faiz d nda al nan ücret ve komisyonlar dü üren bankalar n, vade veya teminatlarda herhangi bir de iklik yapmad gözlenmi tir. Di er bireysel kredilerde ise hem kar marjlar hem de faiz nda al nan ücret ve komisyonlar art lm hem de teminat ihtiyac ve vade gibi faktörlerde la rmaya gidilmi tir. Ta t kredilerinde ise herhangi bir de iklik yap lmam r. 3
ekil 2: Bireysel kredi talebinde de im bildiren bankalar n net yüzde oranlar (> = Artt ; < = Azald ) 1 Bireysel Krediler: Konut 1 Bireysel Krediler: Ta t 5 5-1 -1 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 Bireysel Krediler: Di er 214:Q4 döneminde bireysel kredi talebini etkileyen faktörler (net de im yüzdeleri) (>; gev etici etki; <; s la etki) 1 Konut Piyasas na ler 22 5 Tüketici Güveni (Konut) Konut Al D ndaki Tüketim Harcamalar 14 Bireysel Tasarruflar (Konut) -1 Di er Bankalardan Sa lanan Krediler (Konut) Di er Finansman Kaynaklar (Konut) Bireysel Tasarruflar (Ta t) 13 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 Tüketici Güveni (Di er) Bireysel Tasarruflar (Di er) 17 16 214 y n son çeyre i itibar yla tüm bireysel kredi türlerine olan talepte art ya and tespit edilmi tir. Konut kredilerinde, alternatif finansman yollar n kullan ile konut al ndaki tüketim harcamalar nda gerçekle en art a ra men konut piyasas na ili kin beklentiler ile tüketici güveninin artmas ndan kaynaklanan bir ekilde talep art ya anm r. Bu dönemde bireysel tasarruflardaki art, ta t kredilerine yönelik talep art n itici gücü olurken, di er bireysel kredilerde de tüketici güveni ve bireysel tasarruflar n artmas dolay yla talep art gözlenmi tir. Son olarak bankalar n fonlama ko ullar incelemek gerekirse, yurt içi fonlama ko ullar n 214 y n üçüncü çeyre ine göre beklentilerden çok daha yüksek bir düzeyde la görülmektedir. Ancak 215 y ilk çeyre i itibar yla gev eme ya anaca yönünde bir beklenti söz konusudur. Yurt d fonlama ko ullar nda ise 214 y son çeyre inde beklentilerin aksine gev eme ya anm r. Bununla birlikte önümüzdeki çeyrekte s la ma olaca beklentisi mevcudiyetini korumaktad r. 4
ekil 3: Fonlama ko ullar nda de im bildiren bankalar n net yüzde oranlar (> = Gev eme; < = la ma) Yurt içi fonlama ko ullar 7 38 43 25-35 -11-54 -1-8 -43-43 -53-53 -67-27 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 Yurt d fonlama ko ullar 36 4 16 3 1 7-1 -13-29 -54-19 -43-29 3 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 214Q3 214Q4 215Q1 5