DOAL GAZ PYASASI KANUNU (ELEKTRK PYASASI KANUNUNDA DEKLK YAPILMASI VE DOAL GAZ PYASASI HAKKINDA KANUN)

DOAL GAZ PYASASI KANUNU (ELEKTRK PYASASI KANUNUNDA DEKLK YAPILMASI VE DOAL GAZ PYASASI HAKKINDA KANUN) Kanun No. : 4646 Kabul Tarihi : 18/4/2001 Yay&m Tarihi : 2/5/2001 tarih ve 24390 Sayl Resmi Gazete BRNC KISIM Genel Hükümler BRNC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Tan&mlar ve Yetki Amaç Madde 1. Bu Kanunun amac; do$al gazn kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayal esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek +ekilde tüketicilerin kullanmna sunulmas için, do$al gaz piyasasnn serbestle+tirilerek mali açdan güçlü, istikrarl ve +effaf bir do$al gaz piyasasnn olu+turulmas ve bu piyasada ba$msz bir düzenleme ve denetimin sa$lanmasdr. Kapsam Madde 2.- Bu Kanun; do$al gazn ithali, iletimi, da$tm, depolanmas, pazarlanmas, ticareti ve ihracat ile bu faaliyetlere ili+kin tüm gerçek ve tüzel ki+ilerin hak ve yükümlülüklerini kapsar. Tan&mlar Madde 3. Bu Kanunun uygulanmasnda; 1) Bakanl&k : Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanl$n, 2) Bakan : Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakann, 3) BOTA: Boru Hatlar ile Petrol Ta+ma Anonim 7irketini,

2 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU 4) Kurum : Enerji Piyasas Düzenleme Kurumunu, 5) Kurul : Enerji Piyasas Düzenleme Kurulunu, 6) Tüzel ki?i (?irket) : Bu Kanun hükümleri uyarnca do$al gazn üretimi, iletimi, da$tm, toptan sat+, ithali, ihrac, ticareti ve depolanmas fonksiyonlarn yürütmek üzere kurulmu+ özel veya kamu hukuku tüzel ki+isini, 7) DoAal gaz : Yerden çkarlan veya çkarlabilen gaz halindeki do$al hidrokarbonlar ile bu gazlarn piyasaya sunulmak üzere çe+itli yöntemlerle svla+trlm+, basnçlandrlm+ veya fiziksel i+lemlere tabi tutulmu+ (Svla+trlm+ Petrol Gaz -LPG hariç) di$er hallerini, 8) Üretim : Do$al gazn 7.3.1954 tarihli ve 6326 sayl Petrol Kanunu kapsamnda Türkiye'de yer altnda bulunan yataklarndan yer üstüne çkarlmasn, temizlenmesini ve artlmasn, toplama hatlaryla iletim hatlarna kadar ta+nmasn, 9) Üretim?irketi (i?letmeci) : Türkiye'de üretim faaliyetini gerçekle+tiren tüzel ki+iyi, 10) letim : Üretime mahsus toplama hatlar ve da$tm +ebekeleri haricindeki gaz boru hatt +ebekesi veya svla+trlm+ do$al gaz (LNG) ta+ma vastalaryla gerçekle+tirilen do$al gaz naklini, 11) letim?irketi : :letim faaliyetlerini gerçekle+tiren tüzel ki+iyi, 12) DaA&t&m : Do$al gazn mü+terilere teslim edilmek üzere mahalli gaz boru hatt +ebekesi ile naklini ve perakende sat+n, 13) ehir : Belediye veya büyük+ehir belediye snrlar içerisinde kalan imarl alanlar bütününü, 14) DaA&t&m?irketi: Belirlenen bir +ehirde do$al gazn da$tm ve mahalli gaz boru hatt +ebekesi ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili klnan tüzel ki+iyi, 15) Toptan sat&? : Do$al gazn da$tm +irketlerine ve serbest tüketicilere yaplan sat+n, 16) Toptan sat&??irketi : Sistem içinde veya d+nda, iletim veya da$tm faaliyeti yapmakszn, do$al gazn toptan sat+ faaliyeti ile i+tigal eden tüzel ki+iyi, 17) Serbest tüketici : Yurt içinde herhangi bir üretim +irketi, ithalat +irketi, da$tm +irketi veya toptan sat+ +irketi ile do$al gaz alm-satm sözle+mesi yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel ki+iyi,

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 3 18) Serbest olmayan tüketici (abone) : Do$al gaz kendi kullanm için da$tm +irketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel ki+iyi, 19) Depolama : Günlük ve mevsimlik de$i+iklikleri kar+lamak ve do$al gaz temininin azalmas veya durmas ile meydana gelen do$al gaz aç$n gidermek amacyla do$al gazn, svla+trlm+ do$al gaz (LNG) veya gaz olarak depolanmasn, 20) Depolama?irketi : Do$al gazn depolama faaliyetini gerçekle+tirmek üzere yetkilendirilen tüzel ki+iyi, 21) S&v&la?t&r&lm&? doaal gaz (LNG) tesisi : Do$al gazn sv olarak ta+nmas ve depolanmas amacyla svla+trlmas, bo+altlmas, depolanmas ve tekrar gaz haline getirilmesi için kullanlan tesisleri, 22) Depolama tesisi : Üretimde yararlanlan tesisler hariç olmak üzere, bir tüzel ki+inin mülkiyet veya i+letmesinde bulunan ve do$al gaz, LNG veya gaz olarak depolamaya mahsus tesisi, 23) Sistem : Do$al gazn üretimi, iletimi, depolanmas ve da$tm i+levlerini yerine getirmek üzere kurulan tesis ve teçhizat, 24) Sistem kullan&c&s& : Sistemden gaz alan veya sisteme gaz temin eden veya sistem üzerinden transit gaz geçi+i yapan gerçek veya tüzel ki+iyi, 25) BaAlant&l& sistem : Birbirleriyle kar+lkl ba$lanm+ ve bütün olu+turan sistemi, 26) Dolays&z hat : Bir serbest tüketiciyi ba$lantl sistem olu+turacak +ekilde besleyen do$al gaz boru hattn, do$al gazn +ehirler arasnda ve özel vastalarla ta+nmasn, iletim +ebekelerinin ula+amad$ yerlerde basncnn dü+ürülerek satlmasn, 27) Mahallî gaz boru hatt& : 7ehir içi do$al gaz da$tm yapacak olan da$tm +irketinin in+a edip i+letece$i tüm da$tm hatlarn, 28) DaA&t&m?ebekesi : Bir da$tm +irketinin belirlenmi+ bölgesinde, i+letti$i do$al gaz da$tm tesislerini ve boru hatlarn, 29) Dikey bütünle?mi? tüzel ki?i : Do$al gazn üretim, iletim, da$tm, ithalat, ihracat, depolama veya sat+ faaliyetlerinden iki veya daha fazlasn gerçekle+tiren tüzel ki+iyi, 30) Teslim sözle?mesi : Sistem kullanclar veya onlarn adna hareket edenlerle iletim +irketleri arasnda veya depolama +irketi ve iletim +irketleri arasnda veya iletim +irketlerinin kendi aralarnda do$al gazn devir teslimi için yaplan sözle+meyi,

4 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU 31) Ta?&ma sözle?mesi : Sistem kullanclar ile iletim +irketleri arasnda do$al gazn ta+nmas amacyla yaplan sözle+meyi, 32) thalatç&?irket: Do$al gazn toptan sat+ +irketlerine, serbest tüketicilere veya ihracatç +irketlere sat+ veya yurt d+na do$rudan sat+ amacyla yurt d+ndan LNG veya gaz formunda do$al gaz temin edilmesi faaliyetlerini gerçekle+tiren tüzel ki+iyi, 33) Ulusal iletim?ebekesi : Ulusal iletim sisteminin bir parças olan yüksek basnçl boru hatlarn, 34) Ulusal iletim sistemi : Do$al gazn ülke çapnda iletimini sa$layan ulusal iletim +ebekesi ile da$tm, depolama, svla+trma, svla+trlm+ gazn gazla+trlmas ve benzeri di$er iletim tesislerinden olu+an sistemi, 35) hracatç&?irket: Üretim +irketi ve toptan sat+ +irketlerinden veya ithalatç +irketlerden satn ald$ gaz yurt d+na pazarlayan tüzel ki+iyi, 36) Piyasa faaliyeti: Do$al gazn iletim, da$tm, toptan sat+, ithalat, ihracat ve LNG tesislerinde sv olarak veya yer alt ve yer üstü tesislerinde gaz veya sk+trlm+ gaz olarak depolanmas dahil olmak üzere alm, satm veya hizmet ve ticari faaliyetleri ile bu faaliyetlere ili+kin i+lemlerden olu+an faaliyeti, 37) Tarife : Do$al gazn iletimi, da$tm, LNG veya gaz olarak depolanmas ve sat+ ile bunlara dair hizmetlere ili+kin fiyat, hüküm ve +artlar içeren düzenlemeleri, 38) Lisans : Tüzel ki+ilere piyasa faaliyetinde bulunabilmeleri için bu Kanun uyarnca Kurul tarafndan her bir piyasa faaliyeti için verilen izin belgesini, 39) Sertifika : Do$al gaz faaliyeti yapan tüzel ki+ilerin sistemde yer alacak tesislerinin tasarm, yapm, revizyonu, bakm, onarm, kontrolü, mü+avirli$i ve benzeri hizmetlerde bulunacak gerçek ve tüzel ki+ilerin yeterlili$ini gösteren ve Kurul tarafndan verilen izni, 40) Kullan&c& birliai : Mülkiyetindeki da$tm +ebekesiyle üyelerinin do$al gaz ihtiyacn kar+layan organize sanayi bölgelerini ve kooperatiflerini, 41) S&k&?t&r&lm&? doaal gaz : Do$al gazn basnçlandrlm+ halini, 42) Yatay bütünle?mi? tüzel ki?i : Do$al gazn üretim, iletim, da$tm, ithalat, ihracat, depolama veya sat+ faaliyetlerinden en az birini

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 5 gerçekle+tiren ve ayn zamanda do$al gaz sektörüne dahil olmayan ba+ka bir faaliyeti gerçekle+tiren tüzel ki+iyi, ifade eder. KNC BÖLÜM DoAal Gaz Piyasas& Faaliyetleri, Yap&m ve Hizmet Faaliyetleri, Lisans ve Sertifikalar&n Genel Esaslar& DoAal gaz piyasa faaliyetleri Madde 4. 1) Bu Kanuna göre do$al gaz piyasa faaliyetlerinde bulunacak tüzel ki+ilerin gerekli lisanslar almalar +arttr. 2) Do$al gaz piyasasnda faaliyet gösterecek tüzel ki+ilerin lisans almak için Kuruma yapacaklar ba+vuruya, ba+vuru yapld$ tarihten itibaren, en fazla altm+ gün içerisinde Kurum tarafndan cevap verilir. Lisans ba+vuru talebi Kurul tarafndan reddedildi$i takdirde, reddetme karar ba+vuru sahibine gerekçesi ile birlikte bildirilir. 3) Piyasada faaliyet gösterecek özel hukuk tüzel ki+ilerinin 29.6.1956 tarihli ve 6762 sayl Türk Ticaret Kanunu hükümleri do$rultusunda anonim +irket veya limitet +irket olarak kurulmalar halinde, hisselerin tamamnn nama yazl olmas +arttr. Bu +irketlerin sermayeleri ile ana sözle+melerinde bulunmas gereken di$er hususlar yönetmelikle düzenlenir. 4) Do$al gaz piyasa faaliyetleri +unlardr: a) :thalat:do$al gazn ithalat yoluyla temin edilmesi ithalat lisansna göre yaplr. :thalat lisans almak için ba+vuran tüzel ki+ilerde; 1) :thalat yapacak teknik ve ekonomik güce sahip olunmas, 2) :thal edilecek do$al gazn kayna$, rezervleri, üretim tesisleri ve iletim sistemi hakknda kesin bilgi ve garantinin bulunmas, 3) Her sene ithal edilecek do$al gazn yüzde onu kadar bir miktar be+ yl içerisinde ulusal topraklarda depolama imkanna sahip olunmas hususunda depolama faaliyeti yapacak tüzel ki+ilerden Kurumca belirlenen taahhüt ve garantilerin alnmas,

6 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU 4) Ulusal iletim sisteminin geli+mesine ve güvenli$ine katkda bulunabilme yeterlili$ine sahip olmas, bu amaçla sistemin geli+mesini gerçekle+tirecek tüzel ki+ilerin yatrmlarna ekonomik destek sa$layabilmesi, +artlar aranr. :thalatç +irketler, yapacaklar her ithalat ba$lants için ayr ayr lisans almak zorundadr. :thalatç +irketler, ithalat sözle+melerinde yer alan sözle+me sürelerini, süre uzatmlarn, öngörülen yllk ve mevsimlik ithalat miktarlarn ve bu miktarlardaki de$i+iklikler ile sözle+melerde veya temditlerinde yer alan ve sistemin güvenli$ini ilgilendiren yükümlülükleri Kuruma bildirmek zorundadr. :thalatç +irketler, ithal yoluyla temin ettikleri do$al gaz yurt içinde toptan sat+ +irketlerine veya ihracatç +irketlere, sat+ sözle+mesi ile devredebilecekleri gibi serbest tüketicilere ve ihracat lisans almak kaydyla yurt d+na da pazarlayabilir. Ancak, ihracatç +irketlere yaplan devir, ithalatç +irketin lisans kapsamndaki taahhütlerini ortadan kaldrmaz. Herhangi bir ithalatç +irketin, ithal yoluyla temin etti$i yllk do$al gaz miktar, Kurumca belirlenecek cari yla ait ulusal gaz tüketim tahmininin yüzde yirmisini a+amaz. :thalatç +irket, yapm+ oldu$u bütün sözle+melere ait Kurumun talep etti$i bilgi ve belgeleri vermek zorundadr. b) Üretim: Do$al gaz arama ve üretim faaliyetleri 6326 sayl Petrol Kanununa göre yaplr. Arama ve i+letme ruhsatlar Petrol :+leri Genel Müdürlü$ü tarafndan verilir. Üretim faaliyeti, piyasa faaliyetinden saylmaz. Üretim +irketleri, ürettikleri gaz toptan sat+ lisans almak kaydyla toptan sat+ +irketlerine, ithalatç +irketlere, da$tm +irketlerine veya serbest tüketicilere pazarlayabilir. Üretici +irketler bu sat+ miktarnn Kurumca cari yla ili+kin olarak belirlenecek ulusal tüketim tahmininin yüzde yirmisini geçmemek kaydyla do$rudan serbest tüketicilere, geri kalan do$al gaz ise, ithalatç +irketler, da$tm +irketleri veya toptan sat+ +irketleri vastasyla piyasaya sunabilir. Üretim +irketleri, ihracatç lisans almak kaydyla üretti$i gaz ihraç edebilir. Üretim +irketlerinin sat+ ve ihracat lisans almak için (e) ve (f) bentlerinde yer alan lisans ko+ullarn ta+malar zorunludur.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 7 Üretilen do$al gaz, iletim +irketleri ile yaplacak ta+ma ve teslim sözle+melerine göre ta+ttrlr. Üretim merkezinin ba$lantl sisteme uzak olmas halinde, üretilen gazn ba$lantl sistem olu+turma +art aranmakszn dolaysz hat ile iletilmesi ve serbest tüketicilere sat+ üretim +irketlerince yaplabilir. Ancak, bu husus, Kurulun ekonomik ve teknik +artlar göz önünde bulundurarak verece$i karara ba$ldr. Ayrca, üretim +irketleri üretti$i do$al gazn üretim kapasitesinin 8 inci maddenin (a) fkrasnn (1) numaral bendinde belirtilen miktardan az olmas durumunda, üretilen do$al gaz, +ehir içi da$tm faaliyeti yapmakszn di$er tüketicilere satabilir. Üretim +irketlerinin iletim ve depolama ile ilgili mevcut tesislerdeki haklar sakldr. Bu hakkn kullanlmas (c) ve (d) bentlerindeki hükümlere tabidir. Üretim +irketleri, tarifeler, teslim kurallar, gaz kalitesi, gaz arz, mevsimsel de$i+iklikler gibi hususlarda Kurumun yapaca$ düzenlemelere uymakla yükümlüdür. c) :letim: :letim faaliyetini gerçekle+tirecek olan tüzel ki+iler, a+a$daki hususlara uymakla yükümlüdür. 1) :letim +irketleri sistemin uygun olmas halinde, Kurum tarafndan tespit edilen kriterler çerçevesinde, sisteme ba$lanmak isteyen kullanclar on iki ay içerisinde en uygun +ebekeye ba$lamakla yükümlüdür. 2) Sisteme giri+ talebini iletim +irketinin reddetmesi halinde kullanc, Kurumu bu durumdan haberdar edebilir. :letim +irketinin, +ebeke i+leyi+i ile ilgili yönetmeli$i ihlal etti$inin Kurumca tespit edilmesi durumunda, iletim +irketi kullancnn sisteme giri+ ba$lantsn Kurulun verece$i karara göre yapar. 3) Kurum, kullanclarn sisteme giri+i ile ilgili taleplerini inceleyerek, iletim faaliyetlerinin aksamamasna, bu Kanunda belirtilen hususlar göz önüne alarak, sistemin i+leyi+ine engel olunmamasna azami dikkati gösterir. 4) :letim +irketleri, iletim faaliyetleri yapan di$er iletim +irketleri ile güvenli ve verimli bir i+letim amacyla e+güdümlü çal+ma yapabilmeleri için birbirlerine Kurumca belirlenen tüm teknik bilgileri vermek zorundadr. 5) :letim +irketleri, do$al gazn ak+ ve sistemin i+lemesi için gerekli ayarlama ve di$er her türlü hizmetlerin yerine getirilmesi hususunda kendilerinin sahip oldu$u ksmdan sorumludur. Ayrca, iletim +irketleri kendi sorumlu oldu$u hatlarda, gaz iletiminin güvenli bir biçimde,

8 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU verimli ve en az maliyet ile gerçekle+tirilmesine yönelik her türlü tedbiri almaya ve bu Kanunda öngörülen di$er hususlar yerine getirmeye mecburdur. 6) :letim +irketlerinin faaliyete geçebilmesi için, Kuruldan lisans almalar zorunludur. Sistemin i+leyi+ini ihlal eden iletim +irketlerine, bu Kanunda belirtilen cezalar tatbik edilir. 7) :letim +irketleri ithalatç +irket, toptan sat+ +irketi, üretim +irketi ve ihracatç +irketler ile ta+ma sözle+mesi yapar. :letim +irketleri ayrca, üretim +irketi, serbest tüketici, depolama +irketi ve di$er iletim +irketleri ile teslim sözle+meleri yapar. Yaplan veya yaplacak sözle+melerde Kurumca belirlenen usul ve esaslar göz önünde bulundurulur ve sistemin i+leyi+ini engelleyen veya aksatan hükümlere yer verilmez. 8) Kurul, iletim +irketlerince transit do$al gaz iletimini de dikkate alarak hazrlanan ulusal iletim +ebekesi yatrm programlarn inceler ve onaylar. 9) Mevcut, planlanan ve yapm devam etmekte olan ulusal iletim +ebekesi BOTA7'a ait olur. :letim +irketlerince mevcut hatlarla ba$lantl sistem olu+turacak +ekilde in+a edilecek iletim amaçl yeni boru hatlar mülkiyeti kendilerine ait olmak üzere yatrm yapan di$er iletim +irketlerince i+letilir. :letim +irketlerinin di$er hak ve yükümlülükleri çkarlacak yönetmeliklerle belirlenir. d) Do$al gazn depolanmas :Depolama faaliyeti yapacak olan tüzel ki+iler a+a$daki hususlara uymakla yükümlüdür. 1)Tüzel ki+iler, do$al gazn yer alt ve yer üstünde gaz veya LNG olarak depolanmas faaliyetlerinde bulunabilmeleri için, Kuruldan lisans almak zorundadr. Söz konusu lisans olmakszn depolama faaliyetinde bulunulamaz. Lisans talebinde bulunan tüzel ki+iler, çkarlacak yönetmelikte yer alacak ko+ullara uymak mecburiyetindedir. Depolama lisans almak için ba+vuran tüzel ki+ilerde; aa) Depolama yapacak teknik ve ekonomik yeterlili$e sahip olmak, bb) Tasarruflar altnda bulunacak depolama kapasitelerinin tümünü sistemin e+güdümlü ve güvenli bir tarzda i+lemesine yardmc olacak +ekilde idare edeceklerini taahhüt etmek,

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 9 cc) Tasarruflar altnda bulunacak depolama kapasitelerinin sistem elveri+li oldu$u takdirde, tarafsz ve e+it bir +ekilde hizmete sunulaca$n taahhüt etmek, +artlar aranr. 2) 6326 sayl Kanuna göre, i+letme ruhsatna sahip +irketlerin do$al gaz üretti$i yer alt do$al gaz yata$n, depolama amac ile kullanmak üzere Petrol :+leri Genel Müdürlü$ünün onaynn alnmasn müteakip Kuruma ba+vurmas halinde, Kurul tarafndan uygun görüldü$ü takdirde, i+letme ruhsatnn ilgili bölümü depolama lisansna çevrilir. Ancak, üretim +irketinin Kuruma yapt$ ba+vuruda, depolama lisans için istenen yeterlili$e sahip oldu$unu belgelemesi +arttr. 7irket, depolama faaliyetine ba+lad$ takdirde, depolama faaliyetini, muhasebesini ayr+trmak suretiyle üretim faaliyetinden ayr olarak yürütür. Depolama +irketine yaplan taleplerin reddedilmesi ve sistem kullancsnn bu durumdan Kurumu haberdar etmesi halinde, Kurum gerekli incelemeleri ve denetimleri yaparak depolama +irketinin yaymlanan usul ve esaslar ile lisans +artlarn ihlal etti$ini tespit etmesi halinde, depolama +irketini talep edilen hizmeti verme$e icbar edebilir. Yaplan bu ihlal nedeniyle, bu Kanunda gösterilen cezai müeyyideler uygulanr. e) Toptan sat+ : Toptan sat+ +irketleri, serbest tüketicilere yapacaklar toptan sat+ faaliyeti için, Kuruldan lisans almak zorundadr. :thalatç lisans alm+ olan tüzel ki+ilerin, toptan sat+ lisans alma zorunluluklar yoktur. :thalat lisans ile do$al gaz toptan sat+ yapabilirler. Toptan sat+ faaliyeti yapmak isteyen tüzel ki+ilerin, lisans almak için do$al gaz nereden temin edece$ini ve hangi ta+ma ko+ullar ile sat+ gerçekle+tirece$ini, yeterli teknik ve ekonomik gücünün bulundu$unu ve sistemin emniyetli bir +ekilde i+lemesine yardmc olmak amacyla, gerekli depolama kapasitelerine sahip oldu$unu göstermesi ve ayrca, yönetmeliklerde belirtilen di$er taahhüt ve garantileri de vermesi gerekir. Do$al gazn toptan sat+ faaliyetlerinin düzenlenmesinde a+a$daki esaslara uyulmas zorunludur. 1) Da$tm +irketlerine do$al gaz sat+ yapan tüzel ki+iler, Kurumca öngörülecek süre içerisinde, mü+terilerin mevsimsel azami do$al gaz çeki+lerini kar+lamak amacyla, gerekli arz planlamasn yapmak ve depolama tedbirlerini almak ve bu amaçla depolama +irketleri ile yapacaklar kira sözle+melerini Kuruma ibraz etmek zorundadr. Gerekli

10 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU depolama tedbirlerinin alnmas için, lisansn verildi$i tarihten itibaren be+ yllk bir süre tannr. Bu süre, ülkedeki depolama tesislerinin yeterli düzeye ula+mamas halinde Kurul karar ile iki yla kadar uzatlabilir. Ayrca, Kurul her yl iklim de$erlerine göre, her +ehir için müteakip yln mevsimsel yo$unlu$unu kar+layacak dengeleme amaçl depolama miktarlarn tayin etmeye ve gerekli tedbirleri almaya yetkilidir. 2) Serbest tüketicilere toptan gaz sat+ yapan tüzel ki+iler, bu Kanunun yürürlü$e girmesini müteakip mü+terilerine mevsimlik, günlük ve saatlik esneklik limitleri dahilinde gaz giri+ini sa$lamak mecburiyetindedir. Toptan satclarn gerekli arz ve depolama kapasitelerine ula+mas zorunlu olup, ayrca lisansn verildi$i tarihten itibaren be+ yllk bir süre içinde gerekli depolama tedbirlerini almak zorundadr. Bu amaçla depolama +irketleri ile yapacaklar kira sözle+melerini Kuruma ibraz ederler. Bu süre, ülkedeki depolama tesislerinin yeterli düzeye ula+mamas halinde uzatlabilir. 3) Do$al gaz toptan sat+ yapan tüzel ki+iler, Kurum tarafndan öngörülen süre içerisinde beklenen talebi kar+layabilecek iletim, depolama ve sistemi dengeleyici kapasiteleri sa$lamak zorundadr. 4) Toptan sat+ +irketi, ithalatç +irket veya ihracatç +irket veya serbest tüketici veya da$tm +irketi ile sat+ sözle+meleri yapar ve fiyatlar serbestçe belirler. Ticari gizlili$i olan bilgiler Kurum hariç üçüncü taraflara açklanamaz ve suistimal edilemez. 5) Toptan sat+ +irketlerinin, do$al gaz ithalat yapabilmesi için ithalatç lisans almas zorunludur. 6) Toptan sat+ +irketlerinin her birinin bir yl içinde sat+n gerçekle+tirdikleri toplam gaz miktar, Kurumca cari yla ili+kin belirledi$i ulusal tüketim tahmininin yüzde yirmisini geçemez. 7) Toptan sat+ +irketleri, bölgesel snrlama getirilmeksizin yurt genelinde sat+ yapabilir. f) Do$al gazn ihrac::thal edilmi+ veya yurt içinde üretilmi+ do$al gaz yurt d+na ihraç etmek isteyen tüzel ki+iler, Kuruldan ihracatç lisans alr. Lisans almak isteyen +irketlerin çkarlacak yönetmeliklerde belirtilen +artlarn yannda; 1) Teknik ve ekonomik yeterli$e sahip oldu$unu göstermesi, 2) Do$al gaz, hangi ülkeye ve hangi ta+ma vastalar ile ihraç edece$ini bildirmesi,

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 11 3) :hraç nedeniyle sistemin i+leyi+ini ve ülke ihtiyacn aksatmayaca$n ve ayrca sistemin emniyetini ihlal etti$i durumlarda, meydana gelen zarar ve ziyan tazmin edece$ini garanti etmesi ve bu hususta meydana gelebilecek zarar ve ziyan kar+lamak üzere zorunlu sigorta yapmas, +artlar aranr. Ancak, transit hatlar i+leten iletim +irketleri, bu bendin (3) numaral alt bendinde belirtilen garanti +artndan muaftr. g) Do$al gazn +ehir içi da$tm: 7ehir içi do$al gaz da$tm hizmeti, Kurum tarafndan açlacak ihaleyi kazanan +irkete mahalli do$algaz da$tm +ebekesinin mülkiyeti de dahil olmak üzere +ehrin geli+mi+lik düzeyi, tüketim kapasitesi ve kullanc says gibi hususlar dikkate alnarak Kurum tarafndan belirlenecek lisans süresi için verilir. Kurumun belirli bir +ehir için açaca$ ihale, Resmi Gazete'de ilan edilir. 7irketlerin ihaleye katlmak için verece$i teklifler, çkarlacak yönetmeliklerde belirtilen usul ve esaslara göre de$erlendirilerek ihaleyi kazanan +irkete da$tm lisans verilir ve +irket o +ehirde da$tm faaliyetlerini gerçekle+tirmeye yetkili da$tm +irketi unvann alr. Da$tm lisans alan tüzel ki+iler, bu Kanunda da$tm lisans ile ilgili hükümlere ve Kurumca belirlenecek usul ve esaslara uymakla yükümlüdür. Da$tm lisans alan tüzel ki+i, mülkiyetinde olacak da$tm +ebekesini lisans süresi sona ermeden ba+ka bir tüzel ki+iye satabilir. Lisans süresi sona eren da$tm +irketi, lisans süresinin tamamlanmasndan bir yl önce, söz konusu +ehir içi da$tm lisansnn yenilenmesini Kurumdan talep etmesi halinde Kurul, +irketin ekonomik ve teknik gücünü, hizmet kalitesini, abonelerinin memnuniyetini, Kurumca çkarlacak yönetmeliklerde belirtilecek di$er hususlar dikkate alarak ikinci kez da$tm lisans verebilir. Lisans sahibinin lisans süresi yukarda belirtilen nedenlerle uzatlmad$ takdirde, Kurum ilgili +ehir için yeniden ihale açar ve mevcut +ebekenin i+letme ve mülkiyeti için en uygun teklifi veren tüzel ki+iye da$tm lisansn verir. 7ebekenin bedeli Kurum tarafndan tahsil edilerek önceki lisans sahibine ödenir. Kurum, mülkiyet sahibi da$tm +irketinin da$tm faaliyetlerini yönlendirir, denetler, izler ve gerekti$inde bu hizmetleri, masraflar da$tm +irketine ait olmak üzere, bu Kanuna tabi sertifika sahibi gerçek ve tüzel ki+ilerden satn alabilir. Do$al gazn +ehir içi da$tmna ait ihale usul ve

12 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU esaslar, de$erlendirme kriterleri ve lisansta bulunmas gereken di$er hususlar yönetmelikle düzenlenir. Kuruldan da$tm lisans alan +ehir içi da$tm +irketi, yetki ald$ +ehirde bulunan belediye veya belediye +irketini sermaye koyma +art aramakszn, yüzde on nispetinde da$tm +irketine ortak olmaya davet etmek zorundadr. Bu sermaye oran, bedeli ödenmek kaydyla en fazla yüzde on orannda artrlabilir. Ancak bu art+ Hazineye borcu bulunmayan ve ilave kredi talep etmeyen veya Hazineye olan kredi borçlarn tasfiye ettikten sonra, bu amaçla Hazine garantili kredi sa$lamamas kaydyla mümkün olabilir. Kurum, belediye veya belediye +irketinin hisse almamas veya en az bir yönetim kurulu üyeli$ine hak kazanlmayacak oranda hisse almas halinde, 6762 sayl Türk Ticaret Kanununun 275 inci maddesine göre belediyeye +irket yönetim ve denetim kurullarnda temsil hakk verecek düzenlemelerin yaplmasn, +ehir içi da$tm +irketinden isteyebilir. Da$tm +irketlerinin yükümlülükleri: 1) Do$al gaz da$tm +irketleri, da$tm +ebekeleri için sevkiyat kontrol merkezi kurarlar. Ancak, Kurum tarafndan tüketim kapasitesinin yetersiz oldu$u belirlenen +ehirlerde bu +art aranmaz. 2) Da$tm +irketleri sorumluluk alanlarnda bulunan tüketicilerin talep etmesi halinde, bu tüketicileri sisteme ba$lamakla yükümlüdür. Ancak ba$lant yapma yükümlülü$ü, +irketin tasarrufu altndaki sistemin ba$lant yapmaya imkan veren kapasitede olmasna ve tüketicinin de kendi üzerine dü+en ve da$tm yönetmeli$inde öngörülen i+lemleri yapmasna ve belirleyece$i usul ve esaslara göre, ba$lantnn teknik ve ekonomik olarak gerçekle+mesinin mümkün olmasna ba$ldr. Bu konuda ihtilaf olmas halinde ba$lantnn teknik ve ekonomik olup olmad$na Kurul karar verir. 3) Ba$lama talebi reddedilen kullanc durumu Kuruma bildirir. Kurul da$tm +irketinin konu hakkndaki savunmasn aldktan sonra, bu maddede belirtilen esaslarn ihlal edildi$inin tespit edilmesi halinde, +irket Kurulun konu hakknda verece$i karara uymak zorundadr. 4) Da$tm +irketleri, konut, ticarethane ve sanayi dahil tüketicileri do$al gaz kullanmak için yaptrdklar veya mevcut olan iç tesisat kendi teknik personeline veya kendi adna çal+an denetim +irketlerine kontrol ettirebilir. :ç tesisatn, yaymlanacak iç tesisat yönetmeli$ine uygun olmad$nn tespiti halinde, +irket gaz vermeyi

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 13 reddedebilece$i gibi vermekte oldu$u gaz da kesebilir. Tüketicinin tesisat uygun hale getirip tekrar ba+vurmas halinde, ayn i+lemler tekrarlanr. :ç tesisatta yaplacak izinsiz tadilat, uygunsuz ve kötü kullanm, yanl+ ve bozuk ekipman kullanlmas, proje d+ tesisat yapm ile tesisatn bakmszl$ nedeniyle do$abilecek zarar ve ziyanlardan da$tm +irketleri sorumlu de$ildir. 5) Da$tm +irketleri, yurt çapnda sadece iki +ehirde lisans sahibi olabilir. Ancak, bu say +ehirlerin geli+mi+lik durumu, tüketim kapasitesi ve kullanc says gibi hususlar dikkate alnarak Kurul kararyla artrlabilir. Kurul, nüfus yo$unlu$una göre bir +ehri snrlar belirlenmi+ birden fazla da$tm bölgesine ayrabilir ve her bölgeyi ayr ayr ihale edebilir. h) Sk+trlm+ do$al gaz da$tm ve iletimi: Do$al gazn kuyuba+, ulusal iletim +ebekesi veya +ehir içi da$tm sisteminden satn alnp sk+trlmas ve basnçl kaplara doldurulmas, sk+trlm+ haldeki do$al gazn +ehirler arasndaki özel vastalarla ta+nmas ve iletim +ebekelerinin ula+amad$ yerlerde basncnn dü+ürülerek satlmas faaliyetlerini yapacak tüzel ki+ilerin, bu faaliyetler için Kuruldan lisans almalar zorunludur. Bu faaliyeti yapacak tüzel ki+ilerin, lisans almak için ilgili yönetmeliklerde yer alan +artlara uymalar yannda, yapacaklar faaliyet kapsamnda yer alacak tesis ve ekipmanlarn Türk Standartlarna ve/veya Avrupa Birli$ince kabul edilen standartlara uygun ve güvenli olaca$n garanti etmesi +art aranr. Yap&m ve hizmet faaliyetleri Madde 5. Do$al gaz piyasasnda faaliyet gösterecek ithalatç +irket, ihracatç +irket, iletim +irketi, depolama +irketi, da$tm +irketi, toptan sat+ +irketi ve serbest tüketiciler, Kurumdan sertifika alm+ gerçek ve tüzel ki+iler ile yapm ve hizmet sözle+mesi imzalayabilir. Do$al gazla ilgili herhangi bir yapm ve hizmet faaliyeti, sertifika sahibi olmayan ki+iler tarafndan gerçekle+tirilemez. :ç tesisat ve servis hatlar ile ilgili sertifikalar Kurum adna ve Kurum tarafndan yetkilendirilen resmi veya özel +irketler ile +ehir içi da$tm +irketlerince verilir. Gerçek ve tüzel ki+ilerin, sertifika almak için Kuruma yapacaklar ba+vurulara altm+ gün içerisinde Kurum tarafndan cevap verilir. Sistemle ilgili ;

14 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU a) Fizibilite, etüt, proje, mü+avirlik, kontrol ve denetleme, b) Yapm, c) Servis, bakm ve onarm, Gibi hizmetleri yapacak olanlar da yapacaklar faaliyetler için, Kurumdan sertifika almak zorundadr. Yapm ve hizmet faaliyeti yapmak isteyenler, Kurum tarafndan hazrlanacak yönetmeli$e göre Kuruma ba+vurur. Söz konusu yönetmeli$in öngördü$ü yeterlik +artlarn ta+yanlara sertifika verilir. Yapm ve hizmet faaliyetinde bulunacak gerçek veya tüzel ki+iler, Kurumca hazrlanan yönetmelik ve yaymlanacak tebli$lere uygun faaliyet göstermek zorundadr. Yapm ve hizmet alannda faaliyet göstermek üzere iç tesisat ve servis hatlar alannda da$tm +irketlerinden sertifika alm+ olanlar, da$tm +irketleri tarafndan denetlenir. Ancak tüketicilerin ba+vurmas halinde, Kurum tarafndan da denetlenebilir. Tüketicilerin Kuruma ba+vurma usul ve esaslar yönetmelik ile düzenlenir. Lisans ve sertifikalar&n genel esaslar& Madde 6. Bu Kanun kapsamnda Kurul tarafndan verilecek lisans ve sertifikalarn tabi olaca$ usul ve esaslar ile lisans ve sertifikalarda yer alacak asgari hükümler +unlardr: a) Lisans ve sertifikalarn tabi olaca$ usul ve esaslar: 1) Piyasa faaliyetleri ile i+tigal edecek tüzel ki+iler, faaliyetlerine ba+lamadan önce, her bir faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olmas halinde, her tesis için ayr ayr lisans almak zorundadr. 2) Birden fazla lisansa sahip olan ayn tüzel ki+i veya ayn faaliyeti birden fazla tesiste yürüten tüzel ki+iler, lisansa tabi her faaliyet veya tesis için ayr ayr muhasebe kaytlar tutmak zorundadr. 3) Lisans veya sertifika ba+vuru usul ve esaslar, lisans ve sertifika sahibi tüzel ki+ilerin hak ve yükümlülükleri, lisans sahibinin haklarnn temliki, lisans tadili, süreleri, süre uzatm ve sahibi tarafndan lisans veya sertifikadan vazgeçilmesi halleri ile faaliyetin türü ve iletim, da$tm ve depolamas yaplan do$al gaz miktarna göre belirlenecek lisans ve sertifika bedelleri yönetmelikle düzenlenir.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 15 4) Lisanslar ve sertifikalar bir defada en az on, en fazla otuz yl süre ile verilir. 5) Tüzel ki+iler, Kurul tarafndan belirlenen lisans ve sertifika alma, yenileme, tadil, suret çkartma, sertifika ve yllk lisans bedellerini Kuruma ödemek zorundadr. 6) Lisans sahibi tüzel ki+iler; tesislerini, yasal defter ve kaytlarn, Kurul denetimine hazr bulundurmak, Kurul tarafndan talep edildi$inde denetime açmak ve Kurumun faaliyetlerini yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyaca$ her türlü bilgi ve belgeyi zamannda Kurula vermek zorundadr. b) Lisanslarda asgari olarak yer alacak hükümler: 1) Lisans kapsamnda hizmet verilecek gerçek ve tüzel ki+ilere dair gruplar veya kategoriler ile yürütülecek faaliyet türlerini belirleyen hükümler. 2) Bir da$tm ya da iletim lisans sahibinin, gerçek ve tüzel ki+ilere, ayn kapasiteye sahip sistem kullanclar arasnda ayrm gözetmeksizin sisteme eri+im ve sistemi kullanm imkan sa$layaca$na dair hükümler. 3) Bu Kanunda yer alan fiyatlandrma esaslarn tespit etmeye, piyasa ihtiyaçlarn dikkate alarak, abonelere yaplan do$al gaz sat+nda uygulanacak fiyatlandrma esaslarn tespit etmeye ve bu fiyatlarda enflasyon nedeniyle ihtiyaç duyulacak ayarlamalara ili+kin formülleri uygulamaya dair yöntemler ve bunlarn denetlenmesine dair hükümler. 4) Lisans sahibinin Kurula tam ve do$ru bilgi vermesini ve abonelere yaplan sat+lar açsndan; da$tm lisans sahibinin do$al gaz almlarn en ekonomik kaynaktan yapmasn ve gerekti$inde yapt$ almlarda en ekonomik alm yapt$n kantlamasn sa$layacak hükümler. 5) Yönetmelik uyarnca, hizmet maliyetlerinin yanstlmasna dair kurallar ile i+letme kayplarn asgariye indirecek önlemlerin uygulanmasna dair esaslar içeren hükümler. 6) Lisansn iptali ve sona ermesine ili+kin hükümler. 7) Lisansta de$i+iklik yaplmasna ili+kin hükümler. 8) Lisans sahibinin Kuruma ödemekle yükümlü olaca$ bedeller ve ödeme ko+ullarna ili+kin hükümler. 9) Lisans sahibine ait veya kullanmndaki tesis ve/veya tesislerin gerekti$inde lisans amaçlar do$rultusunda ba+kalarna kullandrlmas ko+ullarna ili+kin hükümler.

16 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU 10) Lisans sahibinin Kurul tarafndan verilen tüm talimatlara uyma yükümlülüklerine ili+kin hükümler. 11) Lisans kapsamnda, Kuruldan izin alnmakszn yaplabilecek faaliyetlere ili+kin hükümler. 12) Lisans kapsamndaki faaliyetler ile ilgili uyu+mazlklarn hangilerinin Kurul tarafndan çözülece$ine ili+kin hükümler. 13) Lisansta yer alan hak ve yükümlülüklerin hangi süre, ko+ul ve hallerde geçersiz olaca$na ili+kin hükümler. 14) Hizmetin teknik gereklere göre yaplmasn sa$layacak hükümler. c) Sertifikalarda asgari olarak; 1) Sertifika kapsamnda hizmet verilecek gerçek ve tüzel ki+ilere dair gruplar veya kategoriler ile yürütülecek faaliyet türlerini belirleyen hükümler, 2) Sertifika iptali ve sona ermesine ili+kin hükümler, 3) Sertifikada de$i+iklik yaplmasna ili+kin hükümler, 4) Sertifika sahibinin Kuruma ödemekle yükümlü olaca$ bedeller ve ödeme ko+ullarna ili+kin hükümler, 5) Sertifika sahibinin Kurul tarafndan verilen tüm talimatlara ve yönetmeliklere uyma yükümlülüklerine ili+kin hükümler, 6) Sertifika kapsamnda, Kuruldan izin alnmakszn yaplabilecek faaliyetlere ili+kin hükümler, 7) Sertifika kapsamndaki faaliyetleri ile ilgili uyu+mazlklarn hangilerinin Kurul tarafndan çözülece$ine ili+kin hükümler, 8) Sertifikada yer alan hak ve yükümlülüklerin hangi süre, ko+ul ve hallerde geçersiz olaca$na ili+kin hükümler, 9) Faaliyetlerin teknik gereklere göre yaplmasn sa$layacak hükümler, bulunur. d) Lisans veya sertifikalarn sona ermesi: Lisans ve sertifikalar Kurul tarafndan lisans veya sertifikada belirtilen yöntem uyarnca süreleri uzatlmad$ takdirde, sürelerinin bitiminde veya lisans veya sertifika sahibi gerçek veya tüzel ki+inin iflas halinde kendili$inden, lisans veya sertifika sahibi gerçek veya tüzel ki+inin lisans veya sertifikadan vazgeçmeyi istemesi halinde ise ancak Kurul onay ile sona erer.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 17 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Rekabetin Korunmas& ve Geli?tirilmesi, Bilgi Verme, Hesap Ayr&?&m&, Serbest Tüketicinin Belirlenmesi ve Sisteme Giri?te stisnai Haller Rekabetin korunmas& ve geli?tirilmesi, bilgi verme ve hesap ayr&?&m& Madde 7. a) Rekabetin korunmas ve geli+tirilmesine ili+kin esaslar a+a$da belirtilmi+tir: 1) 7.12.1994 tarihli ve 4054 sayl Rekabetin Korunmas Hakknda Kanunda öngörülen rekabet özgürlü$ü, hakim durumun kötüye kullanlmamas, birle+me ve devir almaya ili+kin hususlar, do$al gaz piyasasnda faaliyet gösterecek tüzel ki+ilere de uygulanr. 2) Türkiye deki üretim +irketleri hariç olmak kaydyla hiçbir tüzel ki+i, Kurumun cari yla ait olarak belirledi$i ulusal do$al gaz tüketim tahmininin yüzde yirmisinden fazlasn satamaz. Bu oran, kayplar dü+üldükten sonra kalan net ulusal tüketim miktarndan +irketin do$rudan do$ruya veya sermayesinin yarsndan fazlas kendisine ait +irketler vastasyla tüketti$i gaz miktar tenzil edilerek bulunur. Bu orann a+lmas halinde Kurum tarafndan gerekli önlemler alnr. 3) Do$al gaz piyasa faaliyeti yapan herhangi bir tüzel ki+i, kendi faaliyet alan d+nda faaliyet gösteren tüzel ki+ilerden sadece bir tanesine i+tirak edebilir. Ancak ayr bir +irket kuramaz. Kendi faaliyet alannda, faaliyet gösteren hiç bir tüzel ki+iye i+tirak edemez ve +irket kuramaz. Ancak, i+tirak etti$i tüzel ki+i üzerinde do$rudan veya dolayl olarak o tüzel ki+inin sermayesinin veya ticari mal varl$nn yarsndan fazlasn veya oy haklarnn yarsndan fazlasn kullanma hakkna ya da denetim kurulu, yönetim kurulu veya tüzel ki+iyi temsile yetkili organlarn üyelerinin yardan fazlasn atama hakkna ya da i+lerini idare etme hakkna sahip olamaz.bota7'n mevcut i+tirakleri ile ilgili haklar sakldr. b) Do$al gaz piyasasnda faaliyet gösteren tüzel ki+iler yaptklar faaliyetle ilgili konularda, bilgi vermekle yükümlüdürler. Verilecek bilgilerin kapsam ve bilgi verilecek merciler a+a$da belirtilmi+tir. 1) Do$al gaz iletim ve sevkiyat kontrolü yapan iletim +irketleri, LNG tesisi ve yeralt depolama tesisi i+leten depolama +irketleri, +ehir içi do$al gaz da$tm faaliyeti yapan da$tm +irketleri, do$al gaz temin eden üretim ve ithalat +irketleri, kendileriyle ayn alanda faaliyet gösteren di$er

18 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU +irketlere, yaptklar faaliyetlerin do$al gaz sisteminin emniyetli ve verimli i+lemesini teminen yeterli bilgi vermekle yükümlüdürler. 2) Bu maddede belirtilen bilgilerin kapsam, bu Kanunun yürürlü$e girdi$i tarihten sonra, Kurumun öncelikle çkaraca$ yönetmeliklerde belirlenecektir. 3) Do$al gaz piyasasnda faaliyet gösteren taraflar ticari yönden hassas bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür. Ancak, Rekabet Kurumu ve Kurumun yapaca$ soru+turmalar nedeniyle, ilgililere verecekleri bilgilerden dolay sorumlu tutulamaz. 4) Do$al gaz piyasasnda faaliyet gösteren tüzel ki+iler, do$al gaz alm-satm srasnda bizzat edindikleri veya denetleyen, denetlenen veya ba$l tüzel ki+iler vastasyla edindikleri gizli bilgileri, kendi menfaatleri veya kendilerine ba$l firmalar yararna kullanamaz. c) Do$al gaz piyasasnda birden fazla konuda faaliyet gösteren tüzel ki+ilerin muhasebe ayr+mlarn yapmalar zorunludur. d) Da$tm +irketlerinin bir yl içerisinde da$tacaklar gazn en fazla yüzde ellisini bir tüzel ki+iden satn almalar esas olup, Kurul rekabet ortam olu+masn dikkate alarak bu miktar artrmaya veya azaltmaya yetkilidir. Serbest tüketicinin belirlenmesi ve sisteme giri?te istisnai haller Madde 8. a) Serbest tüketiciler a+a$daki snflamaya göre belirlenir. 1) Satn ald$ yllk do$al gaz miktar bir milyon metreküpten daha fazla olan tüketiciler ve kullanc birlikleri, 2) Elektrik enerjisi üretimi için gaz satn alan +irketler, 3) Elektrik ve s enerjisi üreten kojenerasyon tesisleri, 4) Üretim faaliyetinde kullanlmak üzere, Türkiye de do$al gaz üreten üretim +irketleri, Serbest tüketici statüsündedir. Ancak Kurul, bütün tüketiciler serbest tüketici oluncaya kadar her yl serbest tüketici olma snrn yeniden belirleyecektir. Kurul, bu maddede belirtilen snflamalarn uygulanmasn yakndan takip eder. Da$tm +irketlerinin, sorumluluk alanlar haricinde bulunan abonelere, do$al gaz temin etme zorunluluklar yoktur. Toptan sat+ +irketleri bu tüketicilere do$al gaz satp satmamakta serbesttir.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 19 b) Kurul, sadece lisans verilme a+amasnda olmak üzere, +ehirlerin geli+mi+lik durumu, gaz tüketimi ve +ehirlerde alt yap yatrmlarnn te+vik edilmesi amacyla, serbest tüketici olmak için aranan yllk tüketim miktarnn snrn tespit etmeye yetkilidir. Do$al gaz piyasa faaliyeti yapan tüzel ki+iler bu Kanunda belirtilen sisteme giri+ ko+ullarna göre sisteme ba$lant yapmak isteyenlerin sisteme giri+ine müsaade etmekle yükümlüdür. Do$al gaz piyasa faaliyeti yapan tüzel ki+iler, sisteme giri+ için talepte bulunan di$er tüzel ki+iler ve serbest tüketicilerin sisteme giri+ taleplerini, ancak yeterli kapasiteye sahip olamama veya bu ki+ilerin sisteme giri+leri halinde yükümlülüklerini yerine getiremeyecekleri veya mevcut sözle+meleri nedeniyle ciddi mali ve ekonomik tazminatlara mahkûm olabilecekleri durumlarda kabul etmeyebilir. Kapasitesizlik veya hizmet yükümlülükleri veya mevcut sözle+meler nedeniyle, meydana gelen ciddi ekonomik güçlükler yüzünden sisteme giri+ talebinin reddedilmesi halinde, durum gerekçeleriyle birlikte derhal Kuruma bildirilir. Kurul, kapasite veya ba$lant yoklu$u veya ba+ka bir engel olup olmad$n, bu Kanun ve çkarlacak yönetmeliklerde belirtilen kriterlere göre ara+trarak üç ay içerisinde kararn taraflara bildirir. Sisteme giri+ talep eden kullancnn kapasite veya ba$lant yoklu$u durumunu bertaraf etmek amacyla gerekli masraflar yüklenmesi halinde sisteme giri+ reddedilemez. Piyasada faaliyet gösteren tüzel ki+ilerin mevcut sözle+melerinde yer alan hükümlerden kaynaklanan ciddi ekonomik ve mali güçlükler nedeniyle sisteme giri+in reddedilmesi halinde, iletim +irketi imzalad$ sözle+me nedeniyle, zor durumda kalan di$er tüzel ki+inin Kuruma ba+vurmas üzerine, Kuruldan sisteme giri+ mecburiyetini geçici olarak kaldrmasn talep edebilir ve gerekli bilgilerle birlikte sorunun çözümü için planlad$ önlemleri Kurula sunar. Kurul, iki ay içinde talep konusunda yaplacak i+lem hakknda karar verir. Ancak, sisteme giri+ mecburiyetinin geçici olarak kaldrlmas talebinin Kurul tarafndan reddedilmesi halinde, iletim +irketi talepte bulunan gerçek ve tüzel ki+iyi sisteme ba$lamaya mecburdur.

20 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU KNC KISIM Çe?itli Hükümler BRNC BÖLÜM Yapt&r&mlar ve Yapt&r&mlar&n Uygulanmas&ndaki Usul, Ön Ara?t&rma, Soru?turma ve Dava Hakk& ile Tarifeler Yapt&r&mlar ve yapt&r&mlar&n uygulanmas&ndaki usul Madde 9. Kurul, do$al gaz piyasasnda faaliyet gösteren gerçek veya tüzel ki+ilere yapaca$ yazl ihtara ra$men mevzuata aykr durumlarn devam ettirenlere a+a$daki yaptrm ve cezalar uygular: a) Kurul tarafndan bilgi isteme veya yerinde inceleme hallerinde; istenen bilgilerin yanl+, eksik veya yanltc olarak verildi$inin saptanmas veya hiç bilgi verilmemesi ya da yerinde inceleme imkannn verilmemesi hallerinde, ikiyüz milyar lira para cezas verilir ve yedi gün içinde bilgilerin do$ru olarak verilmesi ve/veya inceleme imkannn sa$lanmas ihtar edilir. Ancak, kolay giderilebilecek kusurlu haller için ilgili gerçek ve tüzel ki+ilerden belgelerin do$ru olarak verilmesi ve/veya inceleme imkannn sa$lanmas istenir. b) Bu Kanun hükümlerine ve çkarlan yönetmelik, talimat ve tebli$lere aykr hareket edildi$inin saptanmas halinde, ikiyüzelli milyar lira para cezas verilir ve otuz gün içinde gönderilmesi ihtar edilir. c) Lisans veya sertifika genel esaslar ve yükümlülüklerinden herhangi birisinin yerine getirilmedi$inin saptanmas halinde, üçyüz milyar lira para cezas verilir ve otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir. d) Lisans veya sertifika müracaatnda ve bunlarn verilmesinde aranan +artlar konusunda, gerçek d+ belge sunulmas veya yanltc bilgi verilmesi veya lisans veya sertifikada öngörülen hususlar etkileyecek +artlardaki de$i+ikliklerin Kurula bildirilmemesi halinde, dörtyüz milyar lira para cezas verilir ve otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir. e) Lisans müracaat srasnda i+tirak ili+kisi konusunda yanltc bilgi verilmesi veya faaliyet süresi boyunca i+tirak ili+kisi yasa$na aykr davran+ta bulunulmas halinde, dörtyüz milyar lira para cezas verilir ve otuz gün içerisinde i+tirak ili+kisinin düzeltilmesi ihtar edilir.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 21 f) Piyasada lisans kapsam d+nda faaliyet gösterildi$inin saptanmas halinde, be+yüz milyar lira para cezas verilir ve on be+ gün içinde kapsam d+ faaliyetin veya aleyhe faaliyetin durdurulmas ihtar edilir. g) Lisans veya sertifikann verilmesine esas olan +artlarn, faaliyetlerin yürütülmesi srasnda ortadan kalkt$nn saptanmas halinde lisans veya sertifika iptal edilir.ancak, bu +artlarn ba+tan mevcut olmad$nn saptanmas halinde ise lisans veya sertifikann iptali yannda ayrca be+yüz milyar lira para cezas verilir. Yukardaki para cezalarn gerektiren fiillerin ihtara ra$men düzeltilmemesi veya tekrarlanmas hallerinde para cezalar her defasnda bir önceki cezann iki kat orannda artrlarak uygulanr. Bu cezalarn verildi$i tarihten itibaren iki yl içinde idari para cezas verilmesini gerektiren ayn fiil i+lenmedi$i takdirde önceki cezalar tekrarda esas alnmaz. Ancak, ayn fiil iki yl içinde i+lendi$i takdirde, artrlarak uygulanacak para cezasnn tutar cezaya muhatap tüzel ki+inin bir önceki mali ylna ili+kin bilançosundaki safi sat+ haslatnn yüzde yirmisini a+amaz. Cezalarn bu düzeye ula+mas halinde, Kurul lisans veya sertifikay iptal edebilir. Bir lisans veya sertifikann iptali halinde, yeni bir lisans veya sertifika verilene kadar, verilen hizmetin aksamamas için Kurul gereken önlemleri alr. Do$al gaz +ehir içi da$tm lisansnn iptal edilmesinin zorunlu hale gelmesi durumunda Kurul hizmetin aksamamas için gerekli tedbirleri önceden almak suretiyle, lisans iptal eder. Da$tm +ebekesinin mülkiyetini elinde bulunduran lisans sahibinin nam ve hesabna yüz yirmi gün içerisinde ilgili +ebekenin sat+ ve yeni lisans sahibinin belirlenmesi için ihaleye çklr. Uygulamaya ili+kin usul ve esaslar yönetmeliklerde belirlenir. Bu maddede düzenlenen tüm idari para cezalar hiçbir +ekilde ilgili cezay ödeyen tüzel ki+i tarafndan hazrlanacak tarifelerde maliyet unsuru olarak yer almaz. Para cezas, bu Kanuna aykr hareket eden taraflarn her birine ayr ayr uygulanr. Bu Kanun gere$ince para cezasn gerektiren fiillerin 1.3.1926 tarihli ve 765 sayl Türk Ceza Kanunu veya ceza hükmünü içeren di$er kanunlarda suç saylmas, söz konusu para cezalarnn verilmesine engel olmayaca$ gibi, lisans veya sertifikann iptaline de mani de$ildir.

22 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU Bu Kanundaki cezalar gerektiren fiillerin birden fazla olmas halinde ve aralarnda irtibat olmas durumunda en yüksek cezay gerektirecek fiilin cezas; irtibat bulunmamas halinde ise, her birinin cezas ayr ayr uygulanr. Para cezas uygulama hakk, aykrl$n vuku buldu$unun Kurulca ö$renildi$i tarihi izleyen yln ba+ndan itibaren be+ yllk zaman a+mna tabidir. Sürekli veya tekrarlanan bir aykrlk söz konusu ise zaman a+m süresi, aykrl$n sona erdi$i ya da en son tekrarland$ günden itibaren ba+lar. Kurulun inceleme ve ara+trma amacyla yapaca$ herhangi bir i+lem, bu i+lemin ilgili tarafa tebli$i, karar aleyhine yarg yoluna ba+vurulmu+ olmas zaman a+mn keser. Verilen para cezas 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usulü Hakknda Kanun hükümlerine göre Maliye Bakanl$nca tahsil olunur. Bu maddedeki para cezas miktarlar her yl 765 sayl Türk Ceza Kanununun ek 2 nci maddesi hükümleri uyarnca artrlr. Ön ara?t&rma, soru?turma ve dava hakk& Madde 10. Kurul, re sen veya kendisine intikal eden ihbar veya +ikayetler üzerine do$rudan soru+turma açlmasna ya da soru+turma açlmasna gerek olup olmad$nn tespiti için ön ara+trma yaplmasna karar verir. Ön ara+trma ve soru+turmada takip edilecek usul ve esaslar yürürlü$e konulacak yönetmelikle düzenlenir. Kurul kararna kar+ açlacak davalar ilk derece mahkemesi olarak Dan+tay da görülür. Dan+tay, Kurul kararlarna kar+ yaplan ba+vurular acele i+lerden sayar. Tarifeler Madde 11. Bu Kanun kapsamnda Kurulca onaylanmak üzere düzenlenen tarifeler, tarifelerin belirlenmesi ve uygulanmasna ili+kin usul ve esaslar +unlardr: 1) Ba$lant Tarifeleri: Kurumca belirlenecek ba$lant tarife esaslar, ilgili ba$lant anla+malarna dahil edilecek olan ve iletim sistemi ya da bir da$tm sistemine ba$lant için e+it durumda olan serbest tüketiciler

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 23 arasnda ayrm yaplmamas esasna dayal hükümleri ve +artlar içerir. Fiyatlar, bu esaslar dahilinde taraflarca serbestçe belirlenir. Abonelere Kurum ve da$tm +irketi arasnda belirlenen sabit ba$lant tarifeleri uygulanr. 2) :letim ve Depolama Tarifesi: Kurum, iletim ve sevkiyat kontrolüne ait tarifeleri belirler. Tarifelerde iletim mesafesi, iletilen gaz miktar ve öngörece$i di$er faktörleri dikkate alr. :letim ve sevkiyat kontrol hizmeti yapan tüzel ki+iler tarifelerini Kurum tarafndan belirlenecek süre içerisinde Kuruma bildirirler. Kurum, bildirilen tarifelerden ve bu maddede yer alan esaslardan hareketle yeni tarifeleri belirler. Kurum tarafndan hazrlanacak olan iletim tarifesi üretilen, ithal veya ihraç edilen do$al gazn nakli için iletim +ebekesinden yararlanan e+it durumda olan tüm kullanclar arasnda fark gözetmeksizin uygulanacak fiyatlar, hükümleri ve tarife +artlarn içerir. Kurum, transit do$al gaz iletiminin te+vik edilmesi amacyla transit iletim tarifelerini yurt içi iletim tarifelerinden farkl usul ve esaslara göre tespit etme yetkisine sahiptir. Depolama tarifeleri depolamac +irketler ile depolama hizmeti alan tüzel ki+iler arasnda serbestçe belirlenir. :letim ve depolama +irketleri ekonomik, verimli ve güvenli i+letmecilik hizmeti verdiklerini Kuruma göstermek zorundadrlar. 3) Toptan Sat+ Tarifesi: Kurum do$al gaz sat+ tarifelerinde esas alnacak unsurlar ve +artlar belirler. Sat+ fiyatlar ise, bu esaslar dahilinde do$al gaz alm satm yapan taraflarca serbestçe belirlenir. 4) Perakende Sat+ Tarifesi: Da$tm +irketleri en ucuz kaynaktan gaz temin ettiklerini, verimli ve güvenli i+letmecilik yaptklarn ispat etmek zorunda olup, lisans süresi içerisinde de bu yükümlülü$e uymak zorundadr. Da$tm +irketinin birim gaz alm fiyat, birim hizmet bedeli, amortisman bedelleri ve di$er faktörlerden meydana gelecek olan perakende sat+ fiyatlar ve tarife esaslar Kurumca belirlenir. Belirlenen perakende sat+ fiyatnn d+nda tüketicilerden herhangi bir ad altnda ücret talep edilemez. Perakende sat+ tarifeleri enflasyon ve di$er hususlar göz önüne alnarak, da$tm +irketlerinin Kuruma ba+vurmas halinde yeniden tespit edilebilir. Kurum bu fiyatlarn tespitinde hizmet maliyeti, yatrma imkân sa$layacak makul ölçüde kârllk ve piyasada cari olan do$al gaz al+ fiyatlarn ve benzeri durumlar dikkate alr. Kurulun

24 ENERJ: P:YASASI DÜZENLEME KURUMU onaylad$ tarifelerin hüküm ve +artlar, bu tarifelere tâbi olan tüm gerçek ve tüzel ki+ileri ba$lar. Bir gerçek veya tüzel ki+inin bu Kanunda öngörülen ödemelerden herhangi birini yapmamas halinde, söz konusu hizmetin durdurulmasn da içeren usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Bu maddede belirtilen esaslar do$rultusunda Kurum bütün tarife türleri için tarifeler yönetmeli$i hazrlar. Hazrlanan yönetmelik esaslar do$rultusunda ilgili tüzel ki+ilerce hazrlanacak fiyat tarifeleri, her yl Ekim aynn sonuna kadar hazrlanr ve Kurulun görü+üne sunulur. Kurul bu ba+vurular ayn yln 31 Aralk tarihini geçmeyecek +ekilde inceler ve uygun bulmas halinde onaylar. Tarife esaslar ve limitleri Kurumca enflasyon ve di$er hususlar göz önüne alnarak yeniden ayarlanabilir. :thal ve yerli do$al gazn ithal ve sat+nda Akaryakt Fiyat :stikrar Fonu mevzuatna ili+kin hükümler uygulanmaz. KNC BÖLÜM DiAer Hükümler, DeAi?tirilen, Kald&r&lan ve Uygulanmayacak Hükümler DiAer hükümler Madde 12. a) Kamula+trma; bu Kanunda öngörülen faaliyetlerin gerektirmesi halinde, 4.11.1983 tarihli ve 2942 sayl Kamula+trma Kanununda belirtilen esaslar dahilinde kamula+trma yaplr. Bu konuda Kurulca verilecek lüzum karar, kamu yarar karar yerine geçer ve müteakip i+lemler Kamula+trma Kanunu hükümlerine göre yürütülür. Kamula+trlan ta+nmazn mülkiyeti Hazineye; kullanma hakk kamula+trma bedelini ödeyen tüzel ki+iye ait olur. Kullanma haklar, ilgili lisans veya sertifikann bir cüz ü olup geçerlili$i bunlarn geçerlilik süresi ile snrldr. Lisans veya sertifikann sona ermesi veya iptali halinde, tüzel ki+ilerce ödenmi+ bulunan kamula+trma bedelleri iade edilmez. b) Mülkiyetin gayri ayni haklar ve kiralama; tüzel ki+iler, faaliyetleri ile ilgili olarak kamuya ait araziler üzerinde, bedeli ilgili tüzel ki+i tarafndan ödenmesi suretiyle mülkiyetin gayri ayni hak tesisini ve bu arazilerin kiralanmasn talep edebilir.

DO AL GAZ PYASASI KANUNU 25 Bu istek Kurulca uygun görüldü$ünde, Kurum ilgili kanunlar uyarnca ihtiyaca göre intifa, irtifak, üst hakk veya uzun süreli kiralama yoluna gider. Bu +ekilde elde edilen hakkn bedelini ödeme yükümlülü$ü devralan tüzel ki+iye aittir. Kullanma haklar, ilgili lisans veya sertifikann bir cüz ü olup, geçerlili$i bunlarn geçerlilik süresi ile snrldr. c) Tebligat; Kurum tarafndan bu Kanuna göre yaplacak tebligatlar, 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayl Tebligat Kanunu hükümlerine göre yaplr. d) Kurumun para, evrak ve her çe+it mallar Devlet mal hükmündedir. Görevleri ile ilgili olarak suç i+leyen Kurul Ba+kan ve üyeleri ile Kurum personeli Devlet memurlar gibi cezalandrlr. Kurul üyeleri ve personeline kar+ i+lenen suçlar Devlet memuruna kar+ i+lenmi+ saylr. Bu konudaki kovu+turmalar genel hükümlere göre yürütülür. e) BOTA7 veya do$al gaz piyasa faaliyeti yapmak üzere lisans sahibi olan tüzel ki+ilerin ba+vurusu üzerine ilgili idare 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayl :mar Kanununa göre do$al gazn depolanmas, iletimi ve da$tm hatlarnn imar plannda önceden tahsis edilmi+ olmas +artn aramaz ve do$al gaz iletim, da$tm hatlar ile depolama tesislerinin projesi uyarnca imar planna i+leyerek gerekli ruhsatlar verir. f) Do$al gazn ithali, sat+, sat+ fiyatnn tespiti ve da$tm konusu ile ilgili olarak 1580 sayl Belediye Kanunu ve 27.6.1984 tarihli ve 3030 sayl Büyük 7ehir Belediyelerinin Yönetimi Hakknda Kanun Hükmünde Kararnamenin De$i+tirilerek Kabulü Hakknda Kanun ile di$er kanun ve kanun hükmünde kararnamelerin bu Kanuna aykr hükümleri uygulanmaz. g) BOTA7'n do$al gazla ilgili alacaklar hakknda 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usulü Hakknda Kanun hükümleri uygulanr. h) Do$al gaz da$tm faaliyeti yapan mevcut kurulu+larda istihdam edilen T.C. Emekli Sand$na tâbi personelinden, isteyenlerin T.C. Emekli Sand$ ile ili+kileri devam ettirilir. DeAi?tirilen, kald&r&lan ve uygulanmayacak hükümler Madde 13. a) (8.9.1983 tarihli ve 2886 sayl Devlet :hale Kanununun 64 üncü maddesi ile ilgili olup yerine i+lenmi+tir. 1 1 8.9.1983 tarihli ve 2886 sayl Devlet hale Kanununun 64 üncü maddesinin birinci fkrasnda yer alan "turistik tesislerin" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve do%al gaz iletim, da%tm ve depolama tesis ve (ebekelerinin ihtiyac olan arazilerin" ibaresi eklenmi(tir