TOLERANSLAR VE YÜZEY İŞLEME İŞARETLERİ I-DEAS' ta boyutsal ve şekil - konum toleranslarının gösterimi DESIGN ve DRAFTING Uygulamasında gerçekleştirilir. BOYUTSAL TOLERANSLAR: Bir parçaya ilişkin boyutsal toleranslar wireframe de belirlenebilir. Wireframe çizildikten sonra, tolerans değerlerini eklemek için modify iconu tıklanarak ilgili ölçü seçilir ve "Modify Dimension" diyalog formu gelir. Bu formda seçilen ölçüye ilişkin parametre değeri (bu öçlü için D4), nominal değer ve tolerans tipine ilişkin bölüm bulunmaktadır. Bu bölümdeki; None: tolerans verilmemiş ölçü Incremental: (1) alt ve üst sınır değerler ölçünün yanına yazılır. Limit: (2) alt ve üst sınır değerler nominal değerden çıkarılarak yada eklenerek büyük değer üste küçük değer alta gelecek şekilde yazılır. Dashed: (3) limit' e benzer ilk işlemden sonra büyük ve küçük değer arasına bir çizgi konularak değerler aynı satıra yazılır. Origin: (1) tolerans değerlerinin o ölçüye ilişkin bir başlangıç noktasından itibaren uygulanacağını belirtir ve ölçü oku yerine bu nokta küçük bir çember çizilir. Ok tuşu ile orijin noktasının yeri değiştirilebilir.
Basic: (4) burada ölçü dikdörtgen içine alınır. Örneğin bir eleman için eğim toleransı sözkonusu ise açının kendisini belirten ölçüler toleranslandırılmamış olmalıdır. Bu anma ölçüleri dikdörgen içine alınır. Boyutsal tolerans değerlerinin modify işlemleri wireframe düzeyinde yapılabildiği gibi katı hale dönüştürülen model üzerinde de yapılabilir. Bunun için: modify tuşu tıklanır ardından model işaretlenir ve sağ tuş opsiyonlarından show dimensions seçilerek işlem gerçekleştirilir. ŞEKİL - KONUM TOLERANSLARI: Bilindiği gibi şekil- konum toleransları model üzerindeki geometrik özelliklerin aralarındaki ilişkileri belirtmede kullanılır. Bu ilişkiler; A. Açısallık B. dairesellik C. eşmerkezlilik D. silindiriklik E. düzlemsellik F. paralellik G. diklik H. pozisyon (bir elemanın konumu) I. herhangi bir çizginin şekli J. herhangi bir yüzeyin şekli K. dairesel yalpalama L. toplam yalpalama M. doğrusallık N. simetriklik I-DEAS' ta şekil-konum toleransları boyutsal toleranslardan farklı olarak model üzerinde verilir. Bunun için önce istenilen model oluşturulur ve ardından dimension tuşu altında Part Annotation komutu seçilir ve Annotate subpaneli ve Create Feature Control Frame yardımıyla gerçekleştirilir
Feature Control Form'unda geometrik karakteristikler, tolerans değerleri, referans başlangıç noktaları vs. gibi özellikleri belirleyeceğimiz alanlar vardır. Characterictic: tolreransta belirteceğimiz geometrik karakteristik tipi seçilir bunlar yukarıda sözü edilen; diklik, düzlemsellik, açısallık gibi özelliklerdir. Bu özellikler seçildiğinde symbol yazısının yanında yeşil çizgilerden oluşan kutucuk şeklinde Feature Control Frame'de belirir. Bu Frame'i üç bölümde değerlendirirsek; A. Geometrik karakteristik B. Tolerans bölmesi; soldan sağa tolerans alanının sekli (kırmızı), tolerans değeri(yeşil), alıştırma toleransının tipi(cyan) C. Tolerans referans bölmesi; birincil referans(beyaz), ikincil referans(sarı), üçüncü dereceden referans (gri) Frame'in B ve C bölümlerinde görülen daire içerisindeki işaretlerin anlamları; MMC-Maximum Material Condition (en fazla malzeme ilkesi) LMC-Least Material Condition (en az malzeme ilkesi) RFS-Regardless of Feature Size Tolerans değerleri ile birincil, ikincil ve üçüncü dereceden ölçü başlangıç referansları uu bölümde işaretlenir ve girilen değerler ile seçilen karakteristikler control frame'de görüntülenir.
Composite Tolerance bölümünde bu bölüm on yapılırsa bir üstteki gibi bir bölüm açılır ve burada da tolerans ve ölçü referansları belirtilir. Bu bölümün kullanılış amacı geometrik karakteristiği aynı fakat farklı tolerans ve referans değerlerinde toleranslandırma içindir Feature Control Frame oluşturulduktan sonra bu sembollerin parça üzerindeki gösterimleri yada parçaya eklemlenmeleri aşağıdaki komutlar yardımı ile gerçekleştirilir. Burada; A. Leader Line: sembol ile toleranslandırılacak parça geometrisi arasına bir çizgi çizilir B. Linear Dimension: olusturulan sembol doğrusal ölçülendirmeya benzer bir şekilde iki ölçü çizgisi arasına yeleştirilir C. Diametral Dimension: oluşturulan sembol dairesel geometrilerin ölçülendirilmesine benzer şekilde ve yine bu tip bir geometriye ilişkin toleranslandırma yapıldığında kullanılır.
D. Stand alone:bu tip sembol parçanın bütünü için geçerli olduğundan parça ile arasında bir bağlantı çizgisi yoktur. Parça üzerinde yada dışında bir yere yerleştirilebilir. E. Stack on Other Symbol: oluşturulan sembol daha önce oluşturulmuş bir sembole eklemlenme şeklinde yada seçilen bir ölçü üzerine yerleştirilir. Stack on Previous symbol ile bir önceki sembolün altına, Stack on Other Symbol ile seçilen bir ölçü yada sembolün altına ekleme seklinde oluşturulur. Create feature Control Frame formunda sembol oluşturulduktan sonra ekleme (attachment) tipi belirlenir ve buna uygun olarak parça üzerinde işaretlameler yapıldıktan sonra check butonuna basılır ve sembol istenilen yere yerleştirilebilir. REFERANS BÖLGELERİNİN OLUŞTURULMASI Feature Control Frame'in üç bölümden oluştuğundan yukarıda bahsedilmişti (A, B, C). Üçüncü bölümde (C) birinci dereceden üçüncü dereceye kadar fererans (Datum Referance) bölgeleri tanımlanmaktaydı. Şekil konum toleranslarında bu referansların önemi büyüktür.bu referans bölgelerinin tanımlanmasında yine Annotate Subpanel' inden yararlanılır. Yanda görülen ikona basıldığında yeni bir form ekrana gelir. Form üzerinde Datum Identifier için referans karakteri (A, B, C) Yazılır ve check işleminden sonra daha önce sembol yerleştirme (attachment) yöntemlerinin aynısı gerekli butonlara tıklanarak gerçekleştirilir.
DRAFTING DETAILING İLE GÖSTERİMLER Drafting Setup ile gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra Detailing butonu ile Drafting uygulamasına geçilir. Boyutsal toleranslar iki, boyutlu ortamda verilen ölçülere eklenebilir. İki eleman arasında ölçü verildiğinde buton mönüsünde ölçülemdirme sırasında yapılabilecek düzenlemelere ilişkin bir mönü penceresi belirir. Mönüden seçilen bölümü ile eklenebilecek tolerans tipleri belirlenir. İstenilen tip seçildikten sonra tolerans değerleri ilgili satırlara yazılır. Butonu ile Yüzey kalite işaretleri ve şekilkonum toleranslarının mönülerine ulaşılır. Bir yüzey kalite işareti belirtilecekse surface finish komutundan sonra işaretin konulacağı yuzey çizgisi üzerinde bir nokta işaretlenir. Bundan sonra işaretin tipi konumu ve ilgili değerlerin yazılacağı mönü ile gerekli gösterimler gerçekleştirilir.
Şekil konum toleranslarının gösterilmesi: Şekil konum toleranslarına ilişkin gösrterim komutları yüzey kalite işaretleri ile aynı mönü altındadır. Butona basıldığında sembol kutucuğunun yerleştirileceği bölgede sol üst köşesinin işatretlenmesi istenir. Ve ilgili nokta işaretlendikten sonra sembol tipleri, referans ölçü bölgesi ve tolerans değerleri belirtilerek işlemler tamamlanır. Gösterimlerde kullanılacak yazı ve rakamların özelliklerinin birlenmesi Gösterimlerde kullanılacak sebbollerin ölçeklendirilmesi Sembol tipleri ve gösterim blokları