stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Üyesi

I Yard. Doç. Dr. Yeflim M. Atamer stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Üyesi Uluslararas Sat m Sözleflmelerine liflkin Birleflmifl Milletler Antlaflmas (CISG) Uyar nca Sat c n n Yükümlülükleri ve Sözleflmeye Ayk r l n Sonuçlar

II Yay n No : 1577 Hukuk Dizisi : 703 1. Bas - STANBUL 2005 ISBN 975-295 - 462-6 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço- alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Beta Bas m A.fi. V ize/kirklarel : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com

III ÖNSÖZ Tam 25 y l önce, 1980 y l nda Viyana da kabul edilmifl olan Milletleraras Mal Sat m na liflkin Sözleflmeler Hakk nda Birleflmifl Milletler Antlaflmas, günümüzün en önemli hukuk uyumlaflt rmas projelerinden biri say lmaktad r. Bugün 66 ülkenin taraf oldu u bu Antlaflma, ifa engelleri hukuku gibi, geliflimi ulusal hukuklar n tarihi ile yak ndan ba lant l olan bir alanda, uluslararas bir hukuk düzeni yaratmay baflarm fl; hem common law hem de civil law hukuk çevrelerine hitap edebilecek, onlar orta noktada birlefltirecek çözümlerle, bir dünya sat m hukuku nun oluflmas n sa lam flt r. Amerika Birleflik Devletleri, Çin, Rusya, Avrupa Birli i ülkeleri gibi dünya ticaretinin bafl aktörlerinin imzalad bu Antlaflma, milletleraras sat m sözleflmelerinden do an ihtilaflara uygulanacak birörnek kurallar tespit etmek suretiyle, ulusal sat m hukuku kurallar na baflvurulmas gere ini ortadan kald rmaktad r. Bu sayede sözleflenler, aralar ndaki milletleraras sat m sözleflmesinin tabi olaca hukuki rejimi bafltan bilebilmekte; bir ihtilaf ç kmas halinde ise hakim, uygulanacak yabanc hukuku tespit ve tatbik etme konusunda yaflanan zorluklarla hiç karfl laflmadan do rudan Antlaflma kurallar n uygulayabilmektedir. Hukuk güvenli ini art rmak suretiyle dünya ticaretini kolaylaflt ran bu Antlaflmaya Türkiye nin de yak nda taraf olmas beklenmektedir. Nitekim bu çal flman n amac, Türkiye nin taraf olmas ile, milletleraras sat m sözleflmeleri aç s ndan yürürlü e girecek olan bu yeni hukuki rejimi takdim etmek ve Antlaflman n üzerine kurulu oldu u ifa engelleri sistemini, sat c n n borçlar ve borca ayk r davran fllar n n sonuçlar örne inde incelemektir. Doçentlik tezi olarak Üniversiteleraras Kurul a sunulmak üzere haz rlanm fl olan bu çal flman n ortaya ç kmas nda bir çok kifli ve kurumun büyük yard mlar oldu. Bunlar n bafl nda, sa lam fl olduklar burslarla iki y l aflk n bir süre Hamburg Max-Planck Enstitüsünde (Max-Planck-Institut für ausländisches und internationales Privatrecht) araflt rma yapma imkan n yaratm fl olan Alexander von Humboldt-Stiftung ve Max-Planck-Gesellschaft gelmektedir. ki kuruma da bana vermifl olduklar destek için müteflekkirim. Yabanc bilim insanlar n n teflviki konusunda Almanya n n gösterdi i büyük duyarl l n özellikle vurgulanmas gerekti ine inan yorum. Max-Planck Enstitüsü Direktörlerinden Prof. Dr. Dr. Dr. h.c. mult. Klaus J. Hopt un, gerek bu burslar alabilmem konusundaki deste ini, gerekse Hamburg da bulundu um süre içinde adeta bir tez dan flman gibi beni yönlendirmesini, cesaret vermesini ve yolumu açmas n ise asla unutamam. Minnet duygumu kelimelerle ifade etmem güç. Bilim insan n n sorumluluklar ve sahip olmas gereken vizyon konusunda kendisinden iflittiklerim bana hep yol gösterici olacakt r.

IV Ayn enstitünün di er iki Direktörü, Prof. Dr. Dr. h.c. Jürgen Basedow ve Prof. Dr. Dr. h.c. Dr. h.c. Reinhard Zimmermann, kat lmama f rsat tan d klar say s z seminer, toplant ve konferans sayesinde, oluflmakta olan Avrupa Özel Hukukunu keflfetmemi sa lam fl, bilimde s n rlar n olmad n, bütünleflmenin en güzel örneklerinin zaten bu alanda verilmekte oldu unu bana göstermifllerdir. Prof. Zimmermann n Perflembe toplant lar nda, dünyan n her yerinden hukukçunun gelip nas l da ayn dili konuflabildi ini, ayn soruna farkl pencerelerden bak p nas l farkl bir perspektif kazan labildi ini görmek, Türk hukuk biliminin geliflmesinin de ancak ve ancak bu milletleraras camian n bir parças olmak suretiyle mümkün oldu u konusundaki inanc m pekifltirmifltir. Bu çal flman n haz rlanmas sürecindeki deste ini anmam gereken bir di er kurulufl ise, merkezi Roma da bulunan UNIDROIT d r (International Institute for the Unification of Private Law). Bir dünya sat m hukukunun yarat lmas fikrini 1929 y l ndan beri takip eden, 1956 dan beri Türkiye nin de üyesi bulundu u bu milletleraras kurulufl, çal flman n konusunu oluflturan BM Antlaflmas n n haz rlanmas n n arkas ndaki itici güçlerden biridir. 2003 y l n n yaz nda, iki ayl k bir burs ile Enstitünün kütüphanesinde araflt rma imkan n n yarat lm fl olmas aç s ndan baflta Enstitü Genel Sekreteri Prof. Dr. Herbert Kronke olmak üzere bu kurulufla da teflekkürlerimi sunar m. Tan nm fl olan bütün bu araflt rma imkanlar ndan özgürce faydalanmama izin veren ve iki y ldan uzun bir süre yurt d fl nda kalmam kabul eden Fakülteme ve stanbul Bilgi Üniversitesi Yönetimine ba l l m ifade etmek ise zevkli bir görevdir. Özellikle geride b rakt m iflleri üstlenmek zorunda kalan meslektafllar m ve arkadafllar ma çok fley borçlu oldu umun bilincindeyim. Hamburg da kald m iki y l n benim aç mdan bu kadar verimli geçmesi, bugün dünyan n en zengin mukayeseli hukuk kütüphanelerinden birine sahip olan Max-Planck Enstitüsünde çal flabilmifl olmam sayesindedir. Buradaki huzurlu çal flma ortam n sa layan, kitap temini dahil hiçbir konuda yard m n esirgemeyen Max-Planck Enstitüsü nün kütüphane görevlilerine, baflta Müdür Prof. Dr. Holger Knudsen olmak üzere teflekkür ederim. Ancak Hamburg daki iki y l m unutulmaz k lan di er bir olgunun, orada kurdu um çok de erli dostluklar oldu unu vurgulamal y m. Kuflkusuz bunlardan biri burada an lmay fazlas yla hak ediyor: Fahri ve Hacer Yüksel ile minik Nidal Su ya, bana tatt rm fl olduklar aile ortam ve koflulsuz dostluklar için müteflekkirim. Son olarak, bu çal flman n h zla yay na haz rlanmas konusunda yard mlar n esirgemeyen, baflta karar indeksini haz rlayan Arafl. Gör. Yalç n Tosun olmak üzere, Arafl. Gör. Baflak Baysal Erman ve Arafl. Gör. Göktürk Uyan a teflekkür ederim. Beta Yay nevi sahibi Seyhan Satar a bu çal flmay yay nlamak üzere kabul etti i ve Gülgonca Çarp k a çok k sa bir sürede, son derece özenli bir dizgiyi temin etti i için minnettar m. Yeflim M. Atamer stanbul, 2005

V Ç NDEK LER çindekiler... V Kaynakça... XVII K saltmalar... XLI Girifl... 1 BÖLÜM 1 Sat m Hukukunda Ulusal Düzenlerden Uluslararas Hukuk Uyumlaflt rmas na Do ru 1. Sözleflme Hukuku ve Özellikle Sat m Hukukuna liflkin Uluslararas Uyumlaflt rma Çal flmalar... 11 A. Özel Hukuk Alan nda Uyumlaflt rmaya Neden htiyaç Vard r?... 11 B. Sözleflme Hukukunun Uyumlaflt r lmas Alan nda Baz Önemli Basamaklar... 16 I. Milletleraras Ticari Sözleflmelere liflkin lkeler (PICC)... 16 II. Avrupa Sözleflme Hukukunun Temel lkeleri (PECL) ve Avrupa Borçlar Kanununa Do ru... 18 C. Sat m Hukukunun Uyumlaflt r lmas Alan nda Baz Önemli Basamaklar... 21 I. Milletleraras Sat ma liflkin Yeknesak Kanun (ULIS)... 21 II. Milletleraras Mal Sat m na liflkin Sözleflmeler Hakk nda Birleflmifl Milletler Antlaflmas (CISG)... 23 III. Tüketim Mallar n n Sat m Hakk nda Avrupa Birli i Yönergesi... 25 2. CISG n Ulusal ve Uluslararas Alanda Borçlar Hukukunun Geliflimi Üzerindeki Etkisi... 27 3. De erlendirme... 30 BÖLÜM 2 Bir Sat m Sözleflmesi Hangi Hallerde CISG Hükümlerine Tabi Olur? 1. Genel Olarak... 35 2. CISG n Konu tibar yla Uygulama Alan... 36 A. Sat m Sözleflmesi... 36 I. Tan m ve Türleri... 36 II. Sat m Sözleflmesi Gibi De erlendirilen Sözleflmeler... 38

VI III. CISG n Uygulama Alan D fl nda B rakt Sat m Sözleflmeleri... 40 1. Tüketici Sat m Sözleflmeleri... 40 a. Tüketici Sat m Nedir?... 40 b. Ulusal Hukuklardaki Tüketiciyi Koruyucu Hükümlerle Çak flma Sorunu... 42 2. Aç k Art rma veya cra Yoluyla Gerçekleflen Sat mlar... 43 B. Sat m Sözleflmesi Konusu Mal... 43 I. CISG Uyar nca Mal Tan m... 43 II. CISG n Uygulama Alan D fl nda B rakt Mallar... 45 3. CISG n Milletleraras Uygulama Alan... 47 A. Genel Olarak... 47 B. Ön Koflul 1: Milletleraras Bir Sat m Sözleflmesinin Varl... 48 I. lke... 48 II. flyerlerinin Farkl Ülkelerde Bulunmas... 48 III. Sözleflmenin Milletleraras Niteli inin Anlafl l r Olmas... 49 C. Önkoflul 2: Âkit Bir Ülkenin Hukuku le Ba lant... 50 I. Taraflar n flyerlerinin Âkit Ülkelerde Bulunmas : Do rudan Uygulan rl k... 51 II. Forum Ülkesinin Devletler Özel Hukuku Normlar n n Âkit Bir Ülkenin Hukukuna Gönderme Yapmas : Dolayl Uygulan rl k... 52 D. CISG n Uygulanmas Aç s ndan Belirleyici Olmayan Hususlar... 54 E. htilaf n Hakem Mahkemesi Taraf ndan Çözümlenmesi Halinde Do abilecek Sorunlar... 55 F. Türk Hakiminin CISG Uygulamas Gereken Haller... 55 4. CISG n Uygulanmas nda Taraf radelerinin Rolü... 57 A. Temel lke: rade Özerkli i... 57 B. CISG n Uygulanmas n n Taraf radeleri ile Engellenmesi... 58 I. Uyuflan Taraf radeleri... 58 II. Aç k rade Uyuflmas... 59 III. Z mni rade Uyuflmas... 60 IV. CISG Hükümlerinin Bertaraf Edilmesi Halinde Sat m Sözleflmesine Uygulanacak Hukuk... 62 C. CISG n Taraf radeleri Sonucu Uygulanmas... 62 BÖLÜM 3 CISG a Tabi Bir Sat m Sözleflmesine Uygulanacak Kurallar n Tespit Edilmesi ve Bu Kurallar Aras ndaki Hiyerarfli 1. Genel Olarak... 67

VII 2. Sözleflmenin çeri i ve Sözleflme Hükümlerinin CISG ve Ulusal Hukuklara Nazaran Öncelikli Uygulan rl... 69 A. Sözleflme Özgürlü ü ve S n rlar... 69 B. Sözleflme çeri ini Saptamak Amac yla rade Beyanlar n n Yorumlanmas... 69 I. Temel Yorum Kural... 69 II. rade Beyan n n Sübjektif çeri inin Saptanmas... 71 III. rade Beyan n n Objektif çeri inin Saptanmas... 72 IV. rade Beyan n n Yorumlanmas nda Dikkate Al nacak Olan Unsurlar... 73 V. Yorumlanmas Özellik Arz Eden rade Beyanlar... 75 1. Susma... 75 2. Genel fllem fiartlar Kullan lmas... 75 C. Sözleflme çeri inin Taraflar Aras ndaki Al flkanl klar ve Teamüllerle Tamamlanmas... 76 I. Genel Olarak... 76 II. Taraflar Aras nda Oluflmufl Al flkanl klar ve Uygulanmas Kabul Edilen Teamüller... 78 III. Kendili inden Sözleflme çeri i Olan Teamüller... 79 1. Teamül Ne Demektir?... 79 2. Teamül Kural n n Sözleflme çeri i Olmas n n Koflullar... 79 a. Tan nm fll k ve Uygulan rl k... 79 b. Uluslararas l k... 80 c. Bilmek veya Bilmesi Gerekmek... 80 d. Teyit Mektubu Örne inde CISG m.9, f.2 nin De erlendirilmesi... 81 D. Incoterms, PICC ve PECL Örne inde CISG m.8 ve 9 un Uygulanmas... 82 I. Incoterms Hangi Hallerde CISG a Tabi Bir Sat m Sözleflmesi aç s ndan Önem Tafl yabilir?... 83 1. Incoterms Nedir?... 83 2. Incoterms ün Uygulanma Koflullar... 84 II. PICC ve PECL Hangi Hallerde CISG a Tabi Bir Sat m Aç s ndan Önem Tafl yabilir?... 87 E. Normlar Hiyerarflisine liflkin Ara Sonuç... 88 3. CISG da Düzenlenen Konular ve Bunlar n Ulusal Hukuklara Nazaran Öncelikli Uygulan rl... 90 A. Sat m Hukukunun Hangi Yönleri CISG da Düzenlenmifltir?... 90 B. CISG Hükümlerinin Yorumlanmas... 91 I. Genel Olarak... 91 II. Yorum lkeleri... 93 1. Antlaflman n Uluslararas Niteli inin Dikkate Al nmas... 93 2. Birörnek Uygulaman n Korunmas... 94 3. Uluslararas Ticarette Dürüstlük Kural n n Gözetilmesi... 96 III. Yorum Yöntemleri... 97

VIII 1. Lafzî Yorum... 97 2. Sistematik Yorum... 99 3. Tarihsel Yorum... 99 4. Teleolojik Yorum... 100 5. Karfl laflt rmal Yorum... 100 C. Sat m Hukukunun CISG da Düzenlenmeyen Yönleri: Boflluk Sorunu... 101 I. Genel Olarak... 101 II. Harici Boflluklar... 102 1. Tan m... 102 2. Sözleflmenin, Sözleflme Hükümlerinin ve Teamüllerin Geçerlili i... 103 3. Mülkiyetin ntikali... 105 4. Ölüm ve Yaralanma Halinde Sorumluluk... 106 5. Harici Boflluk Oluflturdu u Tart flmas z Olan Baz Konular... 108 III. Dahili Boflluklar... 109 IV. Ne Tür Bir Boflluk Oluflturdu u Tart flmal Olan Baz Konular... 110 1. Bafllang çtaki mkans zl k... 110 2. ptal Kabiliyeti... 111 D. CISG da Boflluk Olmas Halinde htilafa Uygulanacak Kurallar n Tespiti... 115 I. Sorunun Tespiti... 115 II. Asli Olarak CISG n Genel lkelerine Göre Boflluk Doldurma... 116 III. Tali Olarak Ulusal Hukuka Göre Boflluk Doldurma... 120 IV. Unidroit lkelerinin (PICC) Boflluk Doldurmada Rolü... 120 4. CISG Hükümleri le Ulusal Hukuk Düzenleri Aras nda Yar flma Sorunu... 123 A. Sorunun Takdimi... 123 B. Ay ba Karfl Tekeffül ve Borca Ayk r l k Hükümleri le Yar flma... 123 C. Haks z Fiil Hükümleri le Yar flma... 124 D. Di er Baz Hukuksal Taleplerle Yar flma... 127 BÖLÜM 4 Sat c n n Yükümlülükleri 1. Genel Olarak... 131 2. Mal ve Belgeleri Teslim Etme Yükümlülü ü... 134 A. Mal Teslim Etme Yükümlülü ü... 134 I. Gere i Gibi Teslimin fiartlar... 134 II. Mal Teslim Yükümlülü üne CISG Çerçevesinde Atfedilen Anlam... 135 III. Teslim Yükümlülü ünün fa Edilece i Yer... 138 1. Teslim Yerinden Ne Anlafl lmak Gerekir?... 138

IX 2. Antlaflma ve Sözleflme Uyar nca Teslim Yerinin Saptanmas...141 a. CISG m.31 Uyar nca Teslim Yeri... 141 aa. Gönderme Borçlar nda Teslim Yeri... 142 (1) Ne Zaman Bir Gönderme Borcu Vard r?... 142 (2) Mal n lk Tafl y c ya Verildi i Yer... 143 bb. Aranacak Borçlarda Teslim Yeri... 144 (1) Genel Olarak... 144 (2) Mal n Bulundu u veya mal Edildi i Yer... 145 (3) Sat c n n flyeri... 147 b. Sözleflme Hükümleri Uyar nca Teslim Yeri... 148 aa. Incoterms e At f Yoluyla Teslim Yerinin Belirlenmesi... 148 bb. Götürme Borçlar nda Teslim Yeri... 150 cc. Sat m Sözleflmesinin Akdi An nda Nakil Halinde Bulunan Mallarda Teslim Yeri... 151 IV. Teslim Yükümlülü ünün çeri i... 152 1. Gönderme Borcu: Mal Al c ya Nakledilmek Üzere lk Tafl y c ya Teslim Etme... 152 a. Mal n Tafl nmas n n Gerekmesi... 153 b. Tafl y c... 154 c. Mal n Al c ya Nakledilmek Üzere Tafl y c ya Teslim Edilmesi... 157 2. Aranacak Borç: Mal Haz r Bulundurma... 158 V. Teslim Yükümlülü ünün fa Edilece i Zaman... 161 1. Genel Olarak... 161 2. Teslim çin Belirli Bir Tarihin Saptanm fl Olmas... 161 3. Teslim çin Belirli Bir Zaman Diliminin Saptanm fl Olmas... 161 4. Teslim Zaman Konusunda Belirli Bir Düzenleme Yap lmam fl Olmas Nedeniyle Makul Süre çinde fa Yükümlülü ü... 163 VI. Mal n Teslimine liflkin Sözleflmeye Ayk r l klar... 164 1. Erken Teslim... 164 2. Geç Teslim... 164 3. Yanl fl Yerde Teslim... 165 B. Belgeleri Verme Yükümlülü ü... 165 I. Genel Olarak... 165 II. Belgelerin Verilme fiekli ve Yeri... 167 III. Belgelerin Verilme Zaman... 168 IV. Belgelerin Verilmesine liflkin Sözleflmeye Ayk r l klar... 169 C. Mal n Teslimiyle lgili Di er Baz Yükümlülükler... 170 I. Mal Kontrol Etme, Paketleme ve flaretleme... 170 II. Mal Tafl tma... 172

X III. Mal n Tafl nma Rizikosunu Sigortalama veya Sigortalanabilmesi çin Gerekli Bilgileri Aktarma... 174 IV. Al c ya hbarda Bulunma... 175 V. Masraflar ve zinler... 180 3. Sözleflmeye Uygun Mal Teslim Etme Yükümlülü ü ve Üçüncü Kiflilerin Mala liflkin Talepleri... 181 A. Genel Olarak... 181 B. Sözleflmeye Uygun Mal Teslim Etme Yükümlülü ü... 181 I. Mal n Sözleflmeye Uygunlu u Ne Anlama Gelir?... 181 II. Sözleflmeye Uygunlu un Saptanmas... 184 1. Edime liflkin Sözleflmesel (sübjektif) beklentiler... 184 a. Genel Olarak... 184 b. Miktar... 187 c. Kalite... 189 d. Tür... 190 e. Paket veya muhafaza... 194 2. Edime liflkin Objektif Beklentiler... 196 a. Genel Olarak... 196 b. Mutat Kullan m Amac na Uygunluk... 198 c. Belirli Kullan m Amac na Uygunluk... 206 d. Numune veya Modele Uygunluk... 212 e. Ola an veya Uygun Paket veya Muhafaza... 213 3. Sözleflmeye Ayk r l n Önemsiz Olmas n n Sonuçlar... 215 4. Sözleflmeye Ayk r l n Al c Taraf ndan Bilinmesinin Sonuçlar... 216 III. Sözleflmeye Ayk r l n Saptanma An... 218 IV. Mal n Muayenesi ve Sözleflmeye Ayk r l k hbar... 220 1. Genel Olarak... 220 2. Mal n Muayenesi... 223 a. Muayene Külfetinin Kapsam... 224 b. Muayene Süresinin Bafllang ç An... 225 c. Muayene Süresi... 227 3. Sözleflmeye Ayk r l k hbar... 228 a. Sözleflmeye Ayk r l k hbar n n çeri i ve fiekli... 228 b. Sözleflmeye Ayk r l k hbar na liflkin Sürenin Bafllang ç An... 230 c. Sözleflmeye Ayk r l k hbar na liflkin Süre... 232 d. Sözleflmeye Ayk r l k hbar çin Üst Süre ve Zamanafl m Sorunu... 233 e. Sözleflmeye Ayk r l k hbar n n Yap lmam fl Olmas n n Sonuçlar... 237 aa. Kural: Seçimlik Haklar n leri Sürülememesi... 237 bb. stisnalar... 237 (1) Sat c n n Sözleflmeye Ayk r l Bilmesi veya Bilmemesinin Mümkün Olmamas... 237

XI (2) Sat c n n Feragat Etmesi... 239 (3) Al c n n hbar Yapmama Konusunda Makul Bir Özrünün Olmas... 240 V. Sözleflmeye Ayk r Mal Teslim Almama Hakk... 241 VI. Sözleflmeye Ayk r l n spat Sorunu... 243 C. Üçüncü Kiflilerin Hak ve Taleplerinden Ari Mal Teslim Etme Yükümlülü ü... 245 I. CISG n Hukuki Ay plara liflkin Sistemi... 245 II. Genel Olarak Hukuki Ay plar... 247 1. Hukuki Ay plardan Sorumlulu un Koflullar... 247 2. Hukuki Ay plardan Sorumlulu un Düflmesi... 249 III. Özel Olarak: Üçüncü Kiflilerin Fikri Mülkiyet Hakk ndan Kaynaklanan Hukuki Ay plar... 250 1. CISG m.42 nin Mant... 250 2. CISG m.42 nin Uygulanmas n n Koflullar... 250 a. Üçüncü Kiflinin Fikri Mülkiyet Hakk na Dayanan Talebi... 250 b. Ülkesel S n rlama... 252 c. Sat c n n Kusuru... 254 3. CISG m.42 den Do an Sorumlulu un Düflmesi... 255 IV. Hukuki Ay plar n hbar... 256 1. Genel Olarak... 256 2. hbar n Yap lmam fl Olmas n n Sonuçlar... 257 V. Hukuki Ay plar n spat Sorunu... 258 4. Sat c n n Yükümlülüklerini fa Etmesi ile Hasar n ntikali Aras ndaki liflki... 259 A. Sorunun Aç klanmas... 259 B. CISG da Hasar n ntikaline liflkin Olarak Kabul Edilmifl Olan Sistem... 262 I. Genel Olarak... 262 II. Semen Hasar n n ntikaline liflkin Düzenlemeler... 264 1. Gönderme Borcu Do uran Sat m Sözleflmelerinde Hasar n ntikali... 265 2. Nakil Halinde Bulunan Mallar n Sat m nda Hasar n ntikali... 267 3. Aranacak veya Götürülecek Borç Do uran Sat m Sözleflmesinde Hasar n ntikali... 269 III. Semen Hasar n n ntikali An ile Edim Hasar n n ntikali An Aras ndaki liflki... 272 IV. Sözleflmeye Ayk r fa Halinde Hasar n ntikali... 276

XII BÖLÜM 5 Sat c n n Yükümlülüklerini hlal Etmesinin Sonuçlar 1. CISG n fa Engelleri Sistemine Genel Bak fl... 281 A. Yeknesak Sözleflmeye Ayk r l k Anlay fl : Alternatif bir Modelin Geliflimi... 281 B. CISG n fa Engelleri Sisteminin Temel Önermeleri... 289 I. Genel Olarak... 289 II. Ay r c Kriter Olarak Sözleflmenin Esasl hlali... 292 1. Esasl hlal Kavram n n Geliflimi ve fllevleri... 292 2. Esasl hlalin fiartlar... 297 a. Yükümlülü e Ayk r l k... 298 b. Sözleflmesel Menfaatten Önemli Ölçüde Yoksun B rakan Bir Olumsuzluk... 299 c. Öngörülebilirlik... 303 3. Borçlar Kanunundaki Sözleflmeye Ayk r l k Türleri Örne inde Esasl hlal Kavram... 307 a. Temelli fa Etmeme ve Eksik fa... 307 b. Geç fa... 308 c. Ay pl fa... 310 d. Eksik veya Yanl fl Belge... 311 III. Kusurdan Ba ms z Sorumluluk... 311 1. Genel Olarak... 311 2. CISG da Öngörülen Sorumsuzluk Halleri... 313 3. Sorumsuzluk: Ne Ölçüde?... 315 4. Borçlar Kanunundaki Sorumluluk Rejimi le Mukayese... 316 IV. Aynen fa Talebinin Özelli i... 319 1. Aynen fa Talebine liflkin Tarihi ve Mukayeseli Bilgiler... 319 2. Aynen fa Talebine liflkin CISG n Uzlaflt r c Çözümü... 322 2. Sözleflmeye Ayk r l k Halinde Al c n n Sahip Oldu u Haklar... 326 A. Genel Bak fl... 326 I. Al c n n Haklar ve Bu Haklar Aras ndaki liflki... 326 1. Genel Olarak Al c n n Haklar... 326 2. Al c n n Haklar ve hlal Edilen Yükümlülü ün Türü Aras ndaki liflki... 327 3. Seçimlik Haklar Aras ndaki liflki ve ius variandi... 330 II. Al c n n Haklar ve Sat c ya Ek Süre Verilmesi... 334 1. Al c n n radesi D fl nda Ek Süre Verilememesi... 334 2. Al c n n Ek Süre Vermesi... 334 a. CISG n Sözleflmeye Ayk r l k Sistemi çinde Ek Sürenin Anlam... 334 b. Ek Süre Verilmesinin Koflullar... 337 c. Ek Süre Verilmesinin Sonuçlar... 338

XIII III. K smi Sözleflmeye Ayk r l k Halinde Al c n n Haklar... 339 1. Genel Olarak... 339 2. K smi fa Halinde Seçimlik Haklar... 340 3. K smen Ay pl fa Halinde Seçimlik Haklar... 342 IV. Al c n n Haklar n n Kullan lmas na liflkin Süre S n rlamas... 343 V. Sat c n n Sözleflmeye Ayk r l Gidermek Suretiyle Al c n n Haklar n Kullanmas n Engelleyebilme mkan... 344 1. Genel Olarak... 344 2. Vadeden Önce Sözleflmeye Ayk r l Giderme Hakk... 345 a. Koflullar... 345 b. Al c n n Seçimlik Haklar Üzerindeki Etkisi... 347 3. Vadeden Sonra Sözleflmeye Ayk r l Giderme Hakk... 347 a. Koflullar... 348 aa. CISG m.48, f.1 Uyar nca Sat c n n Sözleflmeye Ayk r l Giderme Hakk... 348 bb. CISG m.48, f.2-4 Uyar nca Sat c n n Sözleflmeye Ayk r l Giderme Hakk... 350 b. Al c n n Seçimlik Haklar Üzerindeki Etkisi... 352 aa. Al c n n Dönme Hakk Üzerindeki Etkisi... 352 bb. Al c n n Di er Haklar Üzerindeki Etkisi... 356 VI. Mal n adesinin Mümkün Olmad Hallerde Al c n n Seçimlik Haklar n n S n rland r lmas... 357 B. fay Talep Hakk... 362 I. Genel Olarak... 362 II. Asli ve Tâli fa Talebi Aras ndaki S n r... 364 III. fa Etmeme Halinde Al c n n Asli fa Talebi... 369 1. Söz Konusu Oldu u Haller... 369 2. S n rlar... 370 a. fa Talebi ile Çeliflen Bir Hukuksal mkandan Faydalan lm fl Olmas... 370 b. CISG m.28 Uyar nca fa Talebinin Engellenmifl Olmas... 370 c. mkans zl k ve Afl r ifa Güçlü ü... 370 IV. Sözleflmeye Ayk r Mal Teslim Edilmesi Halinde Al c n n Tâli fa Talebi...374 1. CISG m.46, f.2 Uyar nca Yenisi le De ifltirme Talebi... 374 a. Koflullar... 374 aa. Sözleflmeye Ayk r Mal Teslim Edilmesi... 374 bb. Sözleflmeye Ayk r Mal Teslim Edilmesinin Özleflmenin Esasl hlali Anlam na Gelmesi... 377 cc. Yenisi ile De ifltirme Talebinin Makul Süre çinde Yöneltilmifl Olmas... 380 b. S n rlar... 382 c. Sonuçlar... 383

XIV 2. CISG m.46, f.3 Uyar nca Ay b n Giderilmesi Talebi... 384 a. Söz Konusu Oldu u Haller... 384 b. Sonuçlar... 386 C. Semenin Tenzili Hakk... 387 I. Genel Olarak... 387 II. Semenin Tenzili Hakk n n Kullan lmas n n Ön koflullar... 388 III. Semeni Tenzili Beyan... 390 IV. Tenzil Edilecek Miktar n Hesaplanmas... 390 V. Semenin Tenzili Hakk n n Kullan lmas n n Sonuçlar... 393 VI. Al c n n Di er Haklar le Olan liflkisi... 394 D. Sözleflmeden Dönme... 394 I. Sözleflmeden Dönme Hakk ve S n rland r lmas htiyac... 394 II. CISG Sisteminde Sözleflmeden Dönme Sebepleri... 397 1. Sözleflmenin Esasl hlali... 397 2. Ek Süre çinde fa Etmeme... 401 III. Sözleflmeden Dönme Beyan... 401 IV. Sözleflmeden Dönme Beyan n n Tabi Oldu u Süre... 403 1. Hiç fa Etmeme Halinde... 403 2. Geç fa Etme Halinde... 403 3. Di er Sözleflmeye Ayk r l klarda... 404 V. Özel Baz Durumlarda Sözleflmeden Dönme... 409 1. Öne Al nm fl Sözleflmeye Ayk r l k Halinde Dönme... 409 2. Art Arda Teslimli Sözleflmelerde Dönme... 411 VI. Sözleflmeden Dönme Sonras Oluflan Tasfiye liflkisi... 414 1. CISG da Öngörülen Tasfiye Rejiminin lkeleri... 414 2. Sözleflmeden Dönmenin Sat m Sözleflmesinden Do an Yükümlülükler Üzerindeki Etkisi... 418 3. fa Edilmifl Olan Edimlerin adesi... 419 4. Elde Edilen Yararlar n adesi... 421 E. Tazminat Talep Etme Hakk... 424 I. CISG n Tazminata liflin Düzenlemelerinin Temel lkeleri... 424 II. Al c n n Tazminat Talebinin Ön Koflullar... 426 1. Sat c n n Sözleflmesel Bir Yükümlülü ünü hlal Etmifl Olmas... 426 2. Sözleflmesel Yükümlülü ün hlali Nedeniyle Bir Zarar n Do mufl Olmas... 427 a. Genel Olarak... 427 b. Tazmin Edilebilecek Zarar Kalemleri... 429 aa. Fiili Zarar... 429 bb. Yoksun Kal nan Kâr... 430 3. Sözleflmeye Ayk r Davran fl le Zarar Aras nda Nedensellik Ba n n Bulunmas... 430 4. Sorumsuzluk Sebeplerinden Birinin Var Olmamas... 431 III. Zarar n Hesaplanmas... 431 1. Genel Olarak... 431

XV 2. kame Mal Al m Halinde Zarar n Hesaplanmas... 433 3. Soyut Yöntemle Zarar n Hesaplanmas... 436 4. Denklefltirme... 438 IV. Al c n n Zarar Azaltma Külfeti... 438 V. Sat c n n Tazminat Sorumlulu unun S n rland r lmas... 440 1. Öngörülebilirlik lkesi... 440 2. Öngörülebilirlik lkesinin Mukayeseli Hukuk Tarihindeki Yeri... 442 3. Öngörülebilirli in Tayini... 445 a. Öngörü Neye liflkin Olmal d r?... 445 b. Kim Öngörmelidir?... 446 c. Öngörünün Ölçütü Nedir?... 447 d. Hangi Anda Öngörmek Gerekir?... 448 e. Öngörülebilir Oldu u Kabul Edilen Tipik Zararlar... 448 VI. Al c n n Seçimlik Haklar ve Tazminat Talebi Aras ndaki liflki. 450 3. Sat c n n Sorumluluktan Kurtulma Olana... 453 A. Genel Olarak... 453 B. Sorumluluktan Kurtulabilmenin Koflullar... 456 I. Sat c n n Etki Alan D fl nda Kalan Bir Engelin Varl... 456 1. Engel: Nas l ve Ne Zaman?... 456 2. Engelin Denetim D fl Olmas... 458 II. Sözleflmenin Akdi An nda Bu Engelin Öngörülemez Olmas... 460 III. Bu Engelin Afl lmas n n veya Dolan lmas n n Sat c dan Beklenemez Olmas... 460 IV. Özel Baz Haller... 461 1. Çeflit ve Geniflletilmifl Parça Borcunda Sorumsuzluk?... 461 2. Afl r fa Güçlü ü Nedeniyle Sorumsuzluk?... 463 3. Ay pl Mal Teslim Edilmesi Halinde Sorumsuzluk?... 466 4. Al c n n Sebep Oldu u fa Engellerinden Sorumsuzluk?... 470 C. fa Aflamas nda Kullan lan Üçüncü Kiflilerin Fiillerinden Sorumluluk... 471 D. Geçici fa Engelleri... 473 E. hbar Yükümlülü ü... 474 F. Sorumluluktan Hangi Kapsamda Kurtulmak Mümkündür?... 475 I. CISG m.79, f.5 Uyar nca Tazminat Talebinin Düflmesi... 475 II. CISG m.79 un Al c n n Di er Haklar Üzerindeki Etkisi... 477 Sonuç... 481 Ekler: EK 1: CISG n Türkçe Tercümesi... 491 EK 2: CISG n ngilizce Metni... 513 EK 3: CISG a Taraf Ülkelerin Listesi... 537 EK 4: Karar ndeksi... 539