ARİF ÜNVER ile SERMAYE PİYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI

ARİF ÜNVER ile SERMAYE PİYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI YASAL UYARI: Bu kitabın kaleme alınmasındaki amaç, bilinçli yatırımcı yetiştirilmesine katkıda bulunmaktır. Burada yer alan yatırım bilgileri, yorum ve tavsiyeler Yatırım Danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyelerin tamamı, Arif ÜNVER in kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. i

ARİF ÜNVER ile SERMAYE PİYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI Arif Ünver Analist, Anadolu Ajansı arifunver@borsaokuryazarligi.com [ EKONOMİ SERİSİ 2 ] Bu kitabın yayın ve sair hakları Suadiye Denetim Ltd. Şti. ne aittir. Tümü ya da bir kısmı yazılı izin olmaksızın basılamaz, özetlenemez, kopya ve tercüme edilemez, manyetik ortama aktarılamaz. Ancak kaynak belirtmek suretiyle alıntı yapılabilir. 1.Baskı, İstanbul, Ekim 2012, (2.000.- Adet) ISBN : 978-605-63146-1-2 Genel Yayın Yönetmeni Dursun Ali YAZ Sanat Yönetmeni İsmet YONUCU Editörler Kübra YENME, Bayram Kerim ÖZCAN Çeviri K. Boray YONUCU Düzelti Esra YENME, Nilay ÇINAR İsteme Adresi www.suadiyedenetim.com.tr Baskı ve Cilt Empati Yayınları Yenibosna Merkez Mah. Sanayi Cad. No:17 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 451 70 70 Fax: (0212) 451 70 55 Matbaa Sertifika Numarası: 10714 ii

her güzelliği hak eden Anadolu toprağının fedakâr insanlarına, ve biricik kızıma, iii

ARİF ÜNVER 1973 yılında Ankara da doğan Arif ÜNVER, evli ve bir çocuk babasıdır. Öğrencilik yıllarında tanıştığı Sermaye Piyasası sektöründe uzun yıllar boyu görev yapmaktadır. 1992 yılında Şekerbank Menkul Değerler de başladığı meslek hayatına, Yapı Kredi Yatırım, Ziraat Yatırım, Anadolu Yatırım, Bahreyn-Dubai merkezli TAİB Yatırım, Turkish Yatırım, Gedik Holding iştiraklarından MARBAŞ Menkul Değerler ve şu an piyasada olmayan çeşitli aracı kurum ve Türkiye nin önde gelen bankalarında brokerlıktan, dealerlığa, yatırım uzmanlığından sabit getiriliye ve kurumsal finansman alanına kadar birçok departmanda çalışmıştır. Arif ÜNVER, çalışanı olduğu sermaye piyasalarının gerçek manada bir gönüllüsü olmaktan çok mutludur. Lisans eğitimi ekonomi üzerine olup, yüksek lisansını Muhasebe-Finans (MBA) alanın da tamamlamıştır. Ayrıca SPK İleri Düzey, İMKB Tahvil ve Bono Piyasası, İMKB Hisse Senetleri Üye Temsilciği (Broker) belgelerine sahiptir. Kuruluşunun 100.yılını kutlamaya hazırlanan Anadolu Ajansı Finans Masası tarafından ilk defa tesis edilen, Analist unvanıyla bu nadide kuruma ve dolayısıyla sermaye piyasalarına hizmet vermekten kıvanç duymaktadır. ÜNVER, meslek hayatında edindiği tecrübe, bilgi ve birikimlerini, gerek yüz yüze, gerekse ülkemizin çeşitli üniversitelerinde paylaşarak kariyerine devam ederken, halen sektöründe üst düzey yöneticiliğe devam etmektedir. Diğer taraftan, sermaye piyasalarının gelişmesi adına gerçekleştirdiği seminer, eğitim ve röportajlar ile çalışmalarını sürdürmekte olup Borsa Okuryazarlığı projesi ile birikimlerini başka bir boyuta taşımıştır. Elinizdeki bu eser yardımıyla, önümüzdeki süreçte daha geniş kitlelere hitap ederek sermaye piyasalarının gelişmesi ve öneminin kavranmasına katkıda bulunmayı arzu etmektedir. iv

SERMAYE PIYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI Grafikler........................................................ x Kaynakça.......................................................ix Önsöz......................................................... xii Özet...........................................................xvi Birinci Kısım BORSA ve SERMAYE PİYASASI GİRİŞ 1. Bilinçli Yatırımcı Nedir?..........................................02 2. Finansal Okuryazarlık............................................04 3. Borsa, Kumarhane Değildir!.......................................04 4. Profil Tespitinin Önemi..........................................05 5. Ceyar la Başlayan Macera.........................................05 6. Medyanın Yatırımcılar Üzerindeki Etkileri............................07 7. Bilgisiz Yatırımcı Olamaz!.........................................09 8. Yeni Sermaye Piyasası Kanunu.....................................10 9. Sermaye Piyasasının Sac Ayakları...................................11 KAVRAM ve İZAHAT 1. Tasarruf Nedir?.................................................13 2. Yatırım Nedir?.................................................13 3. Yatırımcı Kimdir?...............................................14 4. Spekülatör ve Yatırımcı İlişkisi.....................................14 5. Borsa nın Dayanılmaz Cazibesi.....................................16 6. Manipülasyon ve Spekülasyon Farklı Kavramlardır......................16 7. Borsa nın Getiri Seçenekleri.......................................18 8. Risk Nedir?...................................................18 9. Ya Paramı Kaybedersem?.........................................19 Üçüncü Bölüm YATIRIMCI PROFİLİ 1. Yatırımcı Profil ve Psikolojisi......................................22 2. Sermaye Piyasası Yatırımcısı İkiye Ayrılır.............................24 2.1. Etken Yatırımcı...............................................24 2.2. Edilgen Yatırımcı..............................................25 3. Yaş Aralığı....................................................27 4. Cinsiyet......................................................28 5. Sosyal Statü...................................................29 Dördüncü Bölüm BORSA 1. Borsa Nedir?...................................................33 2. İMKB nin Rakamlarla Yolculuğu ve Bir Yorum........................34 Beşinci Bölüm MALİ PİYASALAR 1. Sermaye Piyasası................................................35 2. Para Piyasaları..................................................36 v

Arif Ünver 3. Sermaye Piyasası Araçları.........................................37 4. Hisse Senedi Almanın Sağladığı Haklar..............................38 5. Tahviller......................................................40 6. Hazine Bonosu Fiyatının Hesaplaması...............................40 Altıncı Bölüm SERMAYE PİYASASI KURUMLARI 1. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)....................................43 2. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)...........................43 3. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB)..............................45 4. Opsiyon Piyasaları..............................................47 4.1. Sermaye Piyasalarında Enstrüman.................................48 5. Takasbank....................................................48 6. Merkezi Kayıt Kuruluşu..........................................49 7. Aracı Kurumlar................................................50 8. Yatırım Ortaklıkları.............................................50 9. Yatırım Fonları.................................................51 Yedinci Bölüm BORSA TERİMLERİ 1. A Tipi Yatırım Fonları...........................................53 2. Açığa Satış....................................................53 3. Ağırlıklı Ortalama Fiyat..........................................54 4. Anonim Şirket.................................................55 5. Aracılık Yüklenimi..............................................55 6. Arbitraj.......................................................56 7. Ayı Piyasası...................................................56 8. Baz Fiyat.....................................................56 9. Bedelli Sermaye Artırımı.........................................57 10. Bedelsiz Sermaye Artırımı........................................57 11. Birincil Piyasa.................................................58 12. Boğa Piyasası.................................................59 13. Broker......................................................59 14. Defter Değeri.................................................59 15. Fiyat Adımı..................................................59 16. Halka Arz....................................................60 17. Hazine Bonosu................................................60 18. Insider Trading................................................61 19. İkincil Piyasa.................................................61 20. İmtiyazlı Hisse................................................61 21. İşlem Hacmi..................................................61 22. İtfa.........................................................62 23. Kurtaj.......................................................62 24. MCAP (Market Capitalization)...................................62 25. Nominal Değer...............................................64 26. Özel Emir....................................................64 27. Portföy Yöneticiliği.............................................65 vi

SERMAYE PIYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI 28. Repo.......................................................65 29. Rüçhan Hakkı................................................66 30. Seans.......................................................67 31. Tavan & Taban Fiyatlar.........................................67 32. Takas İşlemi..................................................68 33. Temerrüt....................................................69 34. Temettü.....................................................69 İkinci Kısım MALİ TABLOLAR ve ANALİZ YÖNTEMLERİ MALİ TABLOLAR 1. Giriş.........................................................74 2. Bilanço Eşitliği.................................................77 BİLANÇO 1. VARLIKLAR (AKTİF)...........................................81 1.1. Dönen Varlıklar...............................................81 1.2. Duran Varlıklar...............................................83 2. KAYNAKLAR (PASİF)..........................................86 2.1. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar....................................87 2.2. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar...................................89 2.3. Öz Varlık (Öz sermaye).........................................89 2.3.1. Yedek Akçeler )..............................................91 2.3.2. Türleri....................................................91 Üçüncü Bölüm GELİR TABLOSU 1. Giriş.........................................................93 2. Özet Gelir Tablosu..............................................93 Dördüncü Bölüm BAĞIMSIZ DENETİM 1. Bağımsız Denetim..............................................97 2. Bağımsız Denetimin Amacı.......................................98 3. Bağımsız Denetimin Kapsamı.....................................98 4. Bağımsız Denetime Tabi Mali Tablolar...............................98 5. Vergiye Tabi Mali Tablolar........................................98 6. Vergi Bilançosu ile Borsaya Açıklanan Mali Tablolar Neden Farklı?.........99 Üçüncü Kısım MALİ ANALİZ YÖNTEMLERİ MALİ ANALİZ ÇEŞİTLERİ AMAÇ 1. Mali Analiz Hangi Amaçlarla Yapılır?...............................102 1.1. Yatırım amaçlı...............................................102 vii

Arif Ünver 1.2. Yönetim amaçlı..............................................102 1.3. Kredi verme amaçlı,...........................................102 Üçüncü Bölüm LİKİDİTE ORANLARI 1. Cari Oran....................................................105 2. Asit Test Oranı................................................106 3. Ne Demek Karşılaştırmalı Analiz?.................................107 Dördüncü Bölüm MALİ YAPIYA İLİŞKİN ORANLAR Beşinci Bölüm KÂRLILIK ANALİZLERİ 1. Brüt Kâr Marjı= Brüt Kâr / Net Satışlar.............................113 2. Faaliyet Kâr Marjı= Faaliyet Kârı / Net Satışlar........................114 3. FVÖK Marjı= FVÖK / Net Satışlar................................115 4. Net Kâr Marjı=Net Kâr / Net Satışlar...............................115 Altıncı Bölüm FAALİYET ORANLARI 1. Defter Değeri?................................................119 2. Fiyat Kazanç Oranı.............................................121 3. Dönem Kârı ile Piyasa Değerinin Mukayesesi.........................122 4. Temettü yani Kâr Payının Önemi..................................126 5. Bedelsiz Sermaye Hakkında Yanlış Bilinenler.........................128 6. Bedelli Sermaye Artırımı........................................130 7. Halka Açık ve Açılacak Şirketler Nelere Dikkat Etmeli..................130 8. 2023 Vizyonu ve İstanbul Finans Merkezi...........................132 9. Vergi Politikalarının Sermaye Piyasası Üzerinde Olumlu Etkileri..........133 10. Büyük Halka Arzların Anahtarı..................................134 Dördüncü Kısım TEKNİK ANALİZ GENEL BİLGİ 1. Piyasa ve Hisse Senetlerinin Derinliği Ne Demektir?...................138 2. Sığlık Kavramı................................................138 TEKNİK ANALİZDE KULLANILAN YAKLAŞIMLAR 1. RSI (Göreceli Güç Endeksi)......................................143 1.1. RSI Nasıl Yorumlanmalı?.......................................143 2. Bollinger Bantlar..............................................145 2.1. Özellikleri..................................................146 2.2. RSI ve Bollinger Yaklaşımlarının Birlikte Kullanımı..................147 2.3. Yükselen Trend..............................................151 2.4. Düşen Trend................................................154 3. Moving Average (Hareketli Ortalamalar)............................154 3.1. Moving Average (Hareketli Ortalama).............................155 3.2. Destek Seviyesi..............................................158 viii

SERMAYE PIYASASI ve BORSA OKURYAZARLIĞI 3.3. Direnç Seviyesi..............................................159 3.4. Peki, Bu Seviyelerin Tespiti Nasıl Yapılır?...........................160 4. Teknik Analizde Formasyonlar....................................161 5. Bir Mola.....................................................162 Beşinci Kısım ALTERNATİF PİYASALAR GENEL BİLGİ FAİZ......................................................... 166 Üçüncü Bölüm DÖVİZ....................................................... 168 Dördüncü Bölüm ALTIN........................................................ 171 Beşinci Bölüm DİĞER ÜLKE BORSALARI ve İMKB.............................. 173 Altıncı Kısım MUTASYON PİYASALAR TÜREV PİYASALAR 1. Türev Piyasalar................................................176 2. Vadeli İşlemlerde Kaldıraç.......................................177 Yedinci Kısım BORSA nın TARİHİ ve EKONOMİYE KATKILARI DÜNÜ BUGÜNÜ 1. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nın Dünü Bugünü..................179 2. Sermaye Piyasalarının Ülke Ekonomisine Etkileri......................180 Sekizinci Kısım SON SÖZLER HATIRLATMALAR 1. Son Hatırlatmalar..............................................183 2. @arfunvr den Sermaye Piyasalarına İlişkin Twit ler....................184 3. Sermaye Piyasasının Yapısal Sorunları ve Çözüm Önerilerimiz............186 4. Son Sözüm...................................................188 ix