AKUT AĞRI Yrd.Doç.Dr. Mert AkbaĢ, FIPP Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Algoloji Bilim Dalı
HASAR AĞRI
Uluslararası Ağrı AraĢtırmaları TeĢkilatı (IASP) nın tanımına göre AĞRI Vücudun belirli bir bölgesinden kaynaklanan, Doku hasarına bağlı olan veya olmayan, KiĢinin geçmiģteki deneyimleri ile ilgili, HoĢ olmayan, Emosyonel ve sensoryal bir duyum ve DavranıĢ Ģeklidir.
AĞRI: 5.Vital Bulgu AĞRI : 5. Vital bulgu olarak kabul edilmektedir. the joint commission on accreditation of healthcare organization
Ağrıyı Algılayan Reseptörlerin (NOSĠSEPTÖR) Sonlandığı Bölgeler Deri ( % 90 ) Periton - plevra - periost Eklem kapsülü Adventisya Kas - tendon
AĞRILI UYARANIN ġġddetġ AĞRI ĠLETĠMĠ AĞRI ĠNHĠBĠSYONU AĞRI SOSYAL - KÜLTÜREL FAKTÖRLER
Mekanik Termik Kimyasal DüĢük Ģiddette uyarı Yüksek Ģiddette uyarı Aß A, C Periferik Sinir Sistemi sp-nk glutamat Spinal arka boynuz AĞRI YOK AĞRI
NOSĠSEPSĠYON (Ağrının Algılanması) PERSEPSĠYON ( Algılama ) Spinal opioid Sp. alfa 2 agonist Sistemik opioid Sist. nonopioid Talamus MODÜLASYON ( Ġnhibisyon ) Plks LA Sp. LA Ketamin TRANSMĠSYON ( Ġletim ) ĠV LA Ġntraplev. LA Ġntraperit. LA Ġnsizyonal LA NSAID Opioid? TRANSDÜKSĠYON ( Aktivasyon )
FİZYOLOJİK AĞRI PATOLOJİK AĞRI HASAR
Ağrı Sınıflaması Zamana göre Akut Kronik Kliniğine göre Somatik Sempatik Visseral Mekanizmalara göre Nosiseptif ağrı Nöropatik ağrı Deaferentasyon ağrısı Reaktif ağrı Psikosomatik ağrı
AĞRININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Ağrının Doğru Değerlendirilmesi Ağrı Tedavisinin BaĢarısı
ALGOLOJĠK DEĞERLENDĠRME Ağrı Hasta * ġiddeti * Ağrıdan etkilenme derecesi * Lokalizasyonu * Yakın - sosyal çevre ile iliģkisi * Niteliği * Önceki tedaviye cevabı * EĢlik eden bulgular * Sosyo - ekonomik koģulları * Patolojik köken * Geçirdiği hastalıklar
Ağrıda Klinik YaklaĢım A (Ask) B (Believe) C (Choose) D (Deliver) Ağrı düzenli olarak sorgulanmalı ve değerlendirilmeli Hasta yakınlarının ağrı ve kontrolü ile ilgili verdikleri bilgilere inanmalı Hasta ve ailesi için en uygun ağrı kontrolü yöntemi seçilmeli ve uygulanmalı GiriĢimlerin uygun zamanda ve mantıksal olarak uygulanmalı E (Empower) Hasta ve yakınları tedavi sürecinin sürdürülmesinde yetkilendirilmelidir.
Yetersiz Tedavi Yetersiz değerlendirme Bilgi yetersizliği Opioid korkusu Ekonomik - Sosyal sorunlar
AĞRI KONTROLÜ Farmakolojik sistemik tedavi Noninvaziv ( Oral, TD, SL ) Ġnvaziv ( SC, ĠV ) Ġnvaziv analjezik teknikler Non destrüktif Destrüktif ( Nöroliz ) Sp. Analjezi Rej. Analjezi NöroĢirürjik giriģimler
ĠSTĠRAHATTE AĞRISIZLIK HEDEF AĞRI ĠLE BÖLÜNMEYEN UYKU HAREKETTE AĞRISIZLIK
ANALJEZĠKLER NONOPĠOĠD OPĠOĠD ZAYIF KUVVETLĠ NSAĠD ANTĠPĠRETĠK OPĠOĠD OPĠOĠD ASA Parasetamol Kodein Petidin Ġndometazin Metamizol Tramadol Morfin Naproksen Diklofenak Tenoksikam Ketorolak
Ağrı Ölçümü Tek Boyutlu Ölçümler Çok Boyutlu Ölçümler Sayısal Skala (NRS) Görsel Skala (VAS) Sözel Skala (VRS) Kısa Ağrı Envanteri (BPI) Memorial Ağrı Değerlendirme Kartı McGill - Ağrı Anketi (MPQ)
NRS (sayısal) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 VAS (görsel) 0 10 Ağrı yok Dayanılmaz ağrı VRS (sözel) Ağrı yok Hafif Orta ġiddetli Çok Ģiddetli
Kısa Ağrı Envanteri (BPI) Hiç Tam A Genel Aktivite 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B Ruhsal Durum 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C Hareketlilik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D Günlük ĠĢ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 E Sosyal ĠliĢki 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 F Uyku 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 G Hayata Bağlılık 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 + AĞRININ LOKALĠZASYONU + AĞRININ ġġddetġ
Memorial Ağrı Değerlendirme Kartı 2 3 Orta derecede Hafif Ciddi AZALMA Ağrıda azalma yok Ancak hissedilebilen Ağrı yok Kuvvetli ĠĢkence edici Zayıf SKALA Ağrı tamamen geçti 4 RUH HALĠ En kötü ruh hali SKALA En iyi ruh hali 1 AĞRI Olası en hafif ağrı SKALA Olası en Ģiddetli ağrı
Performans Skalası Derece Performans seviyesi 0 Tam aktif 1 Aktivite kısıtlı, ancak hafif iģleri yapabiliyor. 2 Kendi bakımının tümünü yapabiliyor. ĠĢine gidemiyor. Günün % 50 sinden fazlasını ayakta geçirebiliyor. 3 Kendi bakımını kısmen yapabiliyor. Günün % 50 sinden fazlasını yatakta geçiriyor. 4 Kendine bakamıyor. Tüm zamanını yatakta geçiriyor. 5 Ölüm Maltoni M, Cancer, 1995; 75, 2613
AĞRI TEDAVĠSĠ ETĠK ZORUNLULUK
AĞRI TEDAVĠSĠ Ülke Hasta GeliĢmiĢ % 50 GeliĢmekte olan % 10
ANALJEZĠKLER NONOPĠOĠD OPĠOĠD SEKONDER ANALJEZĠKLER (ADJUVANLAR)
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 1 Analjezik seçimi ağrının Ģiddetine göre basamak prensibi doğrultusunda yapılmalıdır.
BASAMAK PRENSĠBĠ NONOPĠOĠD + ADJUVAN ZAYIF OPĠOĠD + NONOPĠOĠD + ADJUVAN KUVVETLĠ OPĠOĠD + NONOPĠOĠD + ADJUVAN ANALJEZĠKLERĠN UYGULANMA SIRASI
NRS NRS KRONĠK AKUT AĞRI AĞRI TEDAVĠSĠ KUVVETLĠ OPĠOĠD ± NONOPĠOĠD 10 10 ZAYIF OPĠOĠD ± ± ADJUVAN NONOPĠOĠD ± ADJUVAN NONOPĠOĠD ± ADJUVAN 0 Zaman Zaman BASAMAK PRENSĠBĠ 0 WHO, 1986
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 2 Analjezik seçiminde ağrının nedeni ve niteliği dikkate alınmalıdır.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 3 Analjezik kullanımında öncelikle oral yol tercih edilmelidir.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 4 Analjezik dozu kiģiye özgü olarak belirlenmelidir.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 5 Analjezikler düzenli zaman aralıkları ile ağrı baģlamadan alınmalıdır.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 6 Yan etki proflaksisi ve tedavisi yapılmalıdır.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 7 Adjuvan ilaçlar (sekonder analjezikler) kullanılmalıdır.
ANALJEZĠK KULLANIM ĠLKELERĠ 8 Hasta ve hasta yakınlarının gereksiz korkuları giderilmelidir.
Opioid Kullanımında Bağımlılık Sorunu Boston Collaborative Drug Surveillance projesi çerçevesinde opioidler 11,882 hasta üzerinde kullanılmıģ ve sadece geçmiģinde ilaç bağımlılığı olmayan 4 kiģide bağımlılık görülmüģtür. Special Section on Opioids for Nonmalignant Pain, Journal of Pain and Symptom Management, April 1996
HEDEF ĠDEAL DOZ Maksimum Analjezi Minimum Yan etki
Zayıf opioid dozu iki kez % 100 & Güçlü opioid dozu bir kez % 50 GiriĢimsel Tedavi Yöntemleri
GiriĢimsel Tedavi Yöntemleri Lokal infiltrasyon Somatik sinir blokları Sempatik sinir ve ganglion blokları Ġntratekal enjeksiyonlar Epidural enjeksiyonlar
AĞRI