İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm ANAYASA KAVRAMI Soru 1 : "Anayasa" deyince ne anlaşılır, ne anlamak gerekir? 7 Soru 2 : Türk tarihindeki anayasa hareketlerinin başlıca aşamaları ve özellikleri nelerdir? 15 İkinci Bölüm OSMANLI DEVLETİNDE ANAYASA HAREKETLERİ Soru 3 Soru 4 Soru 5 Soru 6 Soru 7 : Osmanlı toplum yapısında Batıdakine benzer bir evrimin olmayışı devletin temel yapısındaki gelişmeleri nasıl etkilemiştir? 18 : "Sened-i ittifak" niçin Osmanlı tarihinin önemli dönüm noktalarından sayılır? 19 : Osmanlı imparatorluğundaki "ıslahat hareketlerini iktidarın sınırlanışı bakımından nasıl yorumlamak gerekir? 20 : Birinci Meşrutiyetin anayasa hukuku açısından temel özellikleri nelerdir? Bu hareket Osmanlı devlet sistemine tam anlamıyla "parlamenter" bir nitelik getirmiş sayılabilir mi? 21 : İkinci Meşrutiyet anayasa hukuku açısından ne gibi yenilikler getirmiştir? 25 Üçüncü Bölüm KURTULUŞ SAVAŞI REJİMİ VE ETKİLERİ Soru 8 Soru 9 : Kurtuluş Savaşı sırasındaki rejimin ve devlet sisteminin özelliklerini bilmek bugünkü anayasa sorunlarının anlaşılması bakımından niçin önemlidir? 27 : Kurtuluş Savaşı sırasındaki devlet yapısının temel özelliği olan "meclis hükümeti" sistemi ne demektir ve bu sistem 1921 Anayasasıyla nasıl düzenlenmiştir? 29
Soru 10 Yeni Türk Devletinin "cumhuriyet" haline gelişi nasıl oldu? 31 Dördüncü Bölüm 1924 ANAYASASI Soru 11 : 1924 Anayasasının sonraki anayasa tartışmalarını bile etkileyen temel özellikleri nelerdir? 32 Soru 12 : 1924 Anayasasında özgürlüklerin korunması ve iktidarın sınırlanması konusuna niçin fazla önem verilmemiştir? 34 Soru 13 : 1924 Anayasası ne gibi değişiklikler geçirdi? 35 Soru 14 : 1924 Anayasası nasıl olup da hem tek partili, hem de çok partili dönemlerin anayasası olarak kalabildi? 37 Soru 15 : 1924 Anayasasının tek dereceli genel oy ortamında ve çok partili siyasal düzende uygulanışı ne gibi sonuçlar doğurmuştur? 39 Soru 16 : Türkiye'de "eksiksiz bir demokrasi"nin kurulması için 27 Mayıs 1960'tan önce ileri sürülen çözümler nelerdir? 41 Beşinci Bölüm 1961 ANAYASASI Soru 17 : 1961 Anayasasının yapılışına yol açan 27 Mayıs hareketinin temel niteliği ve 27 Mayıs'tan hemen sonra yeni bir anayasa yapma çabasının en belirli özelliği nedir? 44 Soru 18 : 1961 Anayasasını yapan Kurucu Meclis 27 Mayıs öncesinin tepkilerinden ve ilk düşünülen çözümlerden ne derece uzaklaşabilmiştir? 46 Soru 19 : 1961 Anayasasının "meşrû'luğu ile "direnme hakkı" arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? 1 48 Soru 20 : 1961 Anayasasına göre, Türkiye Devletinin temel ilkeleri ve nitelikleri nelerdi? 54 Soru 21 : 1961 Anayasasıyla getirilen kurumların ve kuralların gerisindeki ana düşünceler nelerdi? 60 Soru 22 : 1961 Anayasası nasıl bir haklar ve özgürlükler düzeni getirmiştir? 67 Soru 23 : 1961 Anayasası Türkiye için bir "lüks" müydü? 69 Soru 24 : 1961 Anayasasındaki 12 Mart değişikliklerinin özellikleri nelerdi? 77 Soru 25 : 1961 Anayasasının yıkılışına yol açan başlıca etkenler nelerdir? 82
t Altıncı Bölüm 12 EYLÜL REJİMİ Soru 26 : 12 Eylül rejiminin devlet yönetimine ilişkin özellikleri nelerdir?. 84 Soru 27 : 12 Eylül yönetimi Anayasa konusunda hangi düşüncelerden hareket etmekteydi? 86 Soru 28 : Yeni Anayasanın yapılmasında ve yürürlüğe konmasında 12 Eylül yönetimince izlenen yöntem ne oldu? 97 Soru 29 : 1982 Anayasasıyla getirilen geçiş döneminin özellikleri nelerdi? 104 Yedinci Bölüm 1982 ANAYASASININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Soru 30 Soru 31 : 1982 Anayasasını 1961 Anayasasından ayıran ana özellik nedir? 110 : Anayasaya göre, Türkiye Devletinin temel ilkeleri ve nitelikleri nelerdir? 113 Sekizinci Bölüm ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE BAĞLI DEVLET Soru 32 Soru 33 Soru 34 : Türkiye Cumhuriyetinin "Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet" niteliği onun "millî devlet" olma niteliğini değiştirmiş midir? 118 : "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğümden ne anlamak gerekir? 119 : "Devlet dili Türkçedir" hükmü anayasa hukuku açısından ne anlam taşır? 124 Dokuzuncu Bölüm İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET Soru 35 : "insan haklarına dayanan devlet" kavramından "insan haklarına saygılı devlet" kavramına geçişin anlamı nedir? 126 Soru 36 : "Temel Haklar ve Ödevler" konusunda 1982 Anayasasının genel yaklaşımı nedir? 127 Soru 37 : Temel hakların ve özgürlüklerin sınırlanması konusunda 1982 Anayasasıyla getirilen sistem nedir? 129
Soru 38 : Anayasada "Kişinin Hakları ve Ödevleri" bakımından getirilen hükümlerin başlıca özellikleri nelerdir? 135 Soru 39 : Din ve vicdan, düşünce ve kanaat, düşünceyi açıklama ve yayma, bilim ve sanat özgürlükleri ile basın özgürlüğü bakımından 1982 Anayasası nasıl bir yaklaşım getirmiştir? 142 Soru 40 : Anayasa dernek kurma özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının sınırlanmasına niçin olağanüstü bir ağırlık vermiştir? 150 Soru 41 : Mülkiyet hakkının Anayasadaki haklar sıralamasında yer değiştirmesi ne anlama gelir? 152 Onuncu Bölüm SOSYAL DEVLET Soru 42 : Sosyal devlet ne demektir? 154 Soru 43 : Anayasadaki "sosyal ve ekonomik haklar" toplum ve devlet için ne gibi "ödevler" doğurur? 156 Soru 44 : Devletin sosyal ve ekonomik görevlerini "malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirmesi" ne demektir? 159 Soru 45 : Malî kaynakların yeterliliği ile ilgili sayılamayacak "temel hak" niteliğindeki sosyal ve ekonomik haklar nelerdir? 160 Onbirinci Bölüm HUKUK DEVLETİ Soru 46 : Hukuk devleti ne demektir? 164 Soru 47 : Yargı bağımsızlığı ve yargıç güvencesi Anayasayla nasıl düzenlenmiştir? 166 Soru 48 : 'Yasal yargıç" ile "doğal yargıç" ilkeleri arasında ne gibi fark vardır ve Anayasa bunlardan hangisini benimsemiştir? 167 Soru 49 : Anayasa, suç ve cezalara ilişkin olarak ne gibi esaslar getirmektedir? 169 Soru 50 : Anayasaya uygunluğun yargısal denetimi ne demektir? 169 Onikinci Bölüm LÂİK DEVLET Soru 51 : Lâik devlet ilkesinden ne anlamak gerekir? 172
Soru 52 Soru 53 Soru 54 : Lâik bir devlette Diyanet İşleri Başkanlığının "genel idare" içinde yer alması nasıl yorumlanmalıdır? 173 : Lâikliği sürdürmek amacı Anayasayla ne gibi sınırlamaların konmasını zorunlu kılmıştır? 174 : "Devrim yasalarının korunması için Anayasayla nasıl bir sistem getirilmiştir? 176 Onüçüncü Bölüm DEMOKRATİK DEVLET Soru 55 : Bir devletin "demokratik" sayılması için aranması gereken koşullar nelerdir? 178 Soru 56 : Seçim ve temsil ilkesi ile devletin "cumhuriyet" oluşu arasında nasıl bir bağlantı vardır? 182 Soru 57 : Oy hakkının genelliği ve eşitllğiyle oynamak devletin "demokratik" niteliğini ne ölçüde zedeler? 183 Soru 58 : Anayasada siyasal partiler niçin ve nasıl "demokratik siyasal hayatın vazgeçilmez unsurları" sayılmıştır? 187 Soru 59 : Parti çalışmalarına konan sınırlamalar ülkedeki siyasal yaşamı ne gibi ikiyüzlülükler İçine itebilir? 189 Soru 60 : Bir parti nasıl kapatılır? 190 Ondördüncü Bölüm ANAYASAYA GÖRE DEVLET SİSTEMİ Soru 61 : Devlet sisteminin temel şemasına 1982 Anayasasıyla getirilen değişiklik nasıl özetlenebilir? 193 A. Yasama Soru 62 : Türkiye Büyük Millet Meclisinin yeniden tek meclisli bir parlamento durumuna getirilişindeki nedenler nelerdir? 194 Soru 63 : Türkiye Büyük Millet Meclisinin sistem içindeki ağırlığında bir değişiklikten söz edilebilir mi? 195 Soru 64 : Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri nasıl seçilir? 197 Soru 65 : Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleriyle seçmenleri arasında nasıl bir ilişki vardır? 202 Soru 66 : Milletvekilliğiyle bağdaşmayan işler nelerdir? 203 Soru 67 : Yasama dokunulmazlığı ne demektir? 204 Soru 68 : Yasama sorumsuzluğu ne demektir? 205
Soru 69 : Türkiye Büyük Millet Meclisinin başlıca görev ve yetkileri nelerdir? 206 Soru 70 : Yasalar nasıl yapılır? 208 Soru 71 : Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti nasıl denetler? 210 Soru 72 : Türkiye Büyük Millet Meclisinin "verimli" çalışabilmesi için 1982 Anayasasıyla getirilen yenilikler nelerdir ve Meclis seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi bu açıdan nasıl yorumlanabilir? 211 B. Yürütme Soru 73 : Anayasa Cumhurbaşkanına nasıl özel bir yer vermiştir? 215 Soru 74 : 1982 Anayasasına göre Cumhurbaşkanı nasıl seçilir? 216 Soru 75 : Cumhurbaşkanının yasamaya ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 217 Soru 76 : Cumhurbaşkanının yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri nelerdir? 219 Soru 77 : Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin ve Devlet Denetleme Kurulunun sistem içindeki özelliği nedir? 220 Soru 78 : Cumhurbaşkanının yargı ile ilgili atama yetkileri nelerdir ve bunların anlamı nedir? 222 Soru 79 : Cumhurbaşkanlığı sorumsuzluğu ne demektir? 224 Soru 80 : Bakanlar Kurulu nasıl işbaşına gelir? 226 Soru 81 : Bakanların siyasal sorumluluğu ve başbakanla olan ilişkileri nasıl düzenlenmiştir? 228 Soru 82 : Bakan sayısı ve bakanlıkların kurulması konusunda 1982 Anayasasıyla nasıl bir değişiklik getirilmiştir? 229 Soru 83 : Kanun hükmünde kararname ne demektir? 229 Soru 84 : 1982 Anayasasıyla öngörülen olağanüstü yönetim yolları nelerdir? 232 Soru 85 : Anayasa sivil ve askerî otoriteler arasındaki ilişkiyi nasıl düzenlemektedir? 234 Soru 86 : Anayasanın "yönetim"e ilişkin başlıca hükümleri nelerdir? 237 Soru 87 : Yerel yönetimler bakımından Anayasaya konmuş olan ilkeler nelerdir? 238 Soru 88 : Üniversitelerle radyo ve televizyonun yönetiminde özerklik kavramından kalkılarak 1982 Anayasasıyla nereye gelindi? 239 Soru 89 : Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları bakımından getirilen düzenlemenin özellikleri nelerdir? 243 Soru 90 : Anayasa ekonomide yasama ve yürütme organlarına ne gibi yönler ve sınırlar çizmiştir? 245
C. Yargı Soru 91 : Anayasa kuruluşu durumuna getirilmiş olan yargı kurumları hangileridir? 247 Soru 92 : Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri nelerdir? 250 Soru 93 : Anayasa Mahkemesinin kuruluşunda dikkati çeken özellikler nelerdir? 253 Soru 94 : Anayasa Mahkemesine başvurma yolları nelerdir? 255 Soru 95 : Anayasa Mahkemesince verilen iptal kararlarının başlıca sonuçları nelerdir? 257 Soru 96 : "Anayasaya aykırılık" ve "Anayasayı ihlâl" kavramları birbirinden nasıl ayrılır? 260 Onbeşlnci Bölüm ANAYASANIN GELECEĞİ Soru 97 : Anayasadaki "geçici" hükümlerin niteliği nedir? 263 Soru 98 : Anayasayı değiştirmenin kuralları nelerdir? 266 Soru 99 : Anayasanın dili niçin düzeltilerek kullanılmalıdır? 268 Soru 100 : Bütün eleştirilerin ışığında Anayasayı gerçek bir toplum sözleşmesine dönüştürmenin sağlıklı yolu nedir? 270