TÜRKİYE DE NEFROLOJİ, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY K U R U L U Ş 1 9 7 0 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE DE NEFROLOJİ, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON REGISTRY OF THE NEPHROLOGY, DIALYSIS AND TRANSPLANTATION IN TURKEY REGISTRY 2012 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI VE TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ ORTAK RAPORU MINISTRY OF HEALTH AND TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY JOINT REPORT YAYINA HAZIRLAYANLAR / EDITORS Gültekin SÜLEYMANLAR Mehmet Rıza ALTIPARMAK Nurhan SEYAHİ Başkan / Chairman Genel Koordinatör / General Coordinator Üye / Member Sinan TRABULUS Üye / Member ISBN 978-605 - 62465-0 - 0 Ankara - 2013 23. Yıl 23 rd Year

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY K U R U L U Ş 1 9 7 0 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE DE NEFROLOJİ, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON REGISTRY OF THE NEPHROLOGY, DIALYSIS AND TRANSPLANTATION IN TURKEY REGISTRY 2012 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI VE TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ ORTAK RAPORU MINISTRY OF HEALTH AND TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY JOINT REPORT YAYINA HAZIRLAYANLAR / EDITORS Gültekin SÜLEYMANLAR Mehmet Rıza ALTIPARMAK Nurhan SEYAHİ Başkan / Chairman Genel Koordinatör / General Coordinator Üye / Member Sinan TRABULUS Üye / Member Ankara - 2013

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY Önemli Not / Important Note Bu kitabın bütün hakları Türk Nefroloji Derneği ne aittir. Makale ve bulgular kaynak gösterilmeden yeniden yayınlanamaz. All copyrights are reserved for Turkish Society of Nephrology. Articles and figures can not be published without reference. ISBN 978-605-62465-0-0 Dizgi ve Tasarım / Contents and Design: BAYT Bilimsel Arş. Basın Yayın Tanıtım Ltd. Şti. Ziya Gökalp Cad. 30/31, Kızılay Tel. 0312 431 3062 Baskı / Printing: Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Matbaacılar Sitesi, 560 Sk. No. 27, Yanimahalle, Ankara Tel. 0312 395 2128 Baskı Tarihi / Printing date: Kasım / November 2013 ii National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

ÖNSÖZ / INTRODUCTION 1990 yılında Prof. Dr. Ekrem Erek tarafından başlatılan Türk Nefroloji Derneği (TND) Ulusal Kayıt ve İstatistik (Registry) faaliyetlerinin 23. yılını doldurmasının haklı gururu ile hepinize sevgi ve saygılarımı sunarım. Ülkemizdeki hiçbir bilimsel derneğin yapamadığı Ulusal Kayıt ve İstatistik (Registry) faaliyetlerinin bugünkü kurumsal kimliğine kavuşmasında geçmiş dönem kurul başkanı Prof. Dr. Kamil Sedengeçti nin vizyonunun ve özverili çalışmalarının altını çizmek isterim. Geçen 23 yıl içinde merkez temelli Ulusal Böbrek Kayıt Sistemi çalışmaları artan merkez ve hasta sayılarına rağmen, kesintisiz olarak bugüne değin sürdürülmüş ve her ulusal kongrede detaylı raporlar yayımlamıştır. Bu başarı öyküsünde TND Kayıt ve İstatistik (Registry) Kurulunun büyük çabaları yanı sıra TND yönetimlerinin de konuya pozitif yaklaşımını ve verilerini derneğimizle paylaşan merkezlerin desteklerini çok önemsiyorum. Bu çabaları için değerli hocalarıma ve merkez sorumlularına şükranlarımı sunarım. Bu uzun soluklu işbirliği, elde edilen başarının temelini oluşturmuştur. 1990-2007 yılları arasında merkez temelli olarak basılı materyal ile klasik veri toplama süreci yerine, 2007 yılında elektronik ortamda veri toplanmasına başlanmıştır. 2008 yılından beri Avrupa daki renal replasman tedavi (RRT) merkezlerinde kullanılan temel ve genişletilmiş veri setleri, merkez temelli olarak ülkemizde de uygulamaya konulmuştur. Hasta temelli veri toplamaya yönelik elektronik alt yapı tamamlanmıştır. Ancak, günümüzde toplam sayısı 60.000 e yaklaşan RRT hastalarından teknik, idari, etik ve ekonomik zorluklar nedeniyle elektronik ortamda bire bir hasta temelli veri toplama işlemi maalesef hayata geçirilememiştir. Herhangi bir yasal zorunluluk olmaksızın tamamen gönüllülük esasına göre yürütülen TND Registry çalışmalarında 2012 döneminde anket dönüş oranı 50 lere düşmesi hepimizi üzmüş ve gelecekte sistemin sürdürülmesi adına kaygı yaratmıştır. Özellikle bu yıl veri toplama sürecinde karşılaştığımız bazı olumsuz tutum ve davranışlar, bazı merkezlerin duyarsızlığı ve ilgisizliği amatör ruhla çalışan kurulumuzun motivasyonunu olumsuz etkilemiştir. Büyük emeği gerektiren ve ekonomik yükü de beraberinde getiren bu çalışmalarla RRT gerektiren son dönem böbrek hastalığı hakkındaki ulusal gerçekler ve güncel görüntüler somut olarak ortaya koyulmaktadır. Ulusal Böbrek Kayıt Sisteminin yıllık raporları ülkemizde RRT gerektiren son dönem böbrek hastalığının demografik, epidemiyolojik, klinik özellikleri ve tedavi yöntemlerinin durumu ile yıllar içinde bu parametrelerde yaşanan değişimlere ilişkin özgün bilgi kaynağı konumundadır. Son dönem böbrek hastalığının kontrolü ve tedavisine ilişkin ulusal strateji ve yaklaşımların belirlenmesinde I would like to present my respect to all of you with the rightful pride of 23th anniversary of Turkish Renal Registry activities which are started by Prof. Dr. Ekrem Erek in 1990. I would like to underline the importance of the former president, Prof. Dr. Kamil Sedengeçti s vision and devoted work for the National Renal Registry activities to attain a corporate identity, which had never been accomplished until today by a scientific association. National Renal Registry System activities have been run for the past 23 years, despite the increasing number of patients and care centers, the detailed reports have been released in each National Congress. I feel obligated to give credits to the positive attitude of the TSN executive committees and the support of their centers which shared us all their data, as well as the full-court press of the TSN Board of Renal Registry and Statistics. I express my gratitude towards center executives. This long-term cooperation has constituted the basis of this success. Instead of the classical method of collecting data by center based printed material between 1990 and 2007, data collecting activities have stepped into the electronic environment as of 2007. Since 2008, the basic and extended data sets used in ERA-EDTA in Europe have been adopted in our country as well. The electronic infrastructure of patient based data collection has been completed. However, patient based data collection in electronic environment has not started due to technical, administrative, ethical and economic difficulties about collecting data from patients whose number has reached 60,000 today. In 2012, a dramatic decrease in the feedbacks of the surveys has been experienced. Decreasing response rates have discouraged us all and increased our doubts about the continuation of this system. Especially, some negative attitudes we encountered in the course of data collection and insensitivity and indifference of some centers have affected our team spirit quite negatively this year. National Renal Registry System, which requires great work with considerable economic expenditure, help us put forth the national facts and figures about chronic kidney disease requiring the Renal Replacement Therapies (RRT). The annual registry reports on the National Renal Registry System constitute a unique source of information about the demographic, epidemiological, clinical and treatment characteristics of end stage kidney disease. The system comes first when consulting to an information source to determine the national strategies and approaches to control and treat kidney diseases. I also would like to state one characteristic of this year s National Renal Registry System that is different from the previous years. We Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu iii

başvurulan bilgi kaynaklarının başında gelmektedir. Bu yılki Ulusal Böbrek Kayıt Sistemini önceki yıllardan ayıran bir özelliğini de belirtmek isterim. Registry çalışmalarının gücü ve güvenilirliğini tehlikeye sokmamak için Sağlık Bakanlığı ile işbirliğine gidilmiş ve DİYOP veri kaynağından kümülatif veri desteği alınmıştır. Bunun dışında DİADER in diyaliz kayıtları ile endüstrinin kayıtlarından da yararlanılmıştır. Bilindiği gibi, RRT ne ilişkin verilerimiz yaklaşık 10 yıldır USRDS ve ERA-EDTA Registry raporlarında da yer almaktadır. Bu durum, ülkemizdeki RRT sonuçlarının ABD ve Avrupa ülkelerindeki sonuçları ile karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Kayıt ve İstatistik (Registry) Kurulunun 23 yılı aşkın süredir yürüttüğü faaliyetlerin TND nin hem ulusal, hem de uluslararası ölçekte marka değeri olan bir dernek haline gelmesine ciddi katkısı olmuştur. Yazıma son verirken TND Ulusal Kayıt Sisteminin kurucusu Prof. Dr. Ekrem Erek e ve kurumsal kimliğe ulaşmasındaki değerli katkıları dolayısıyla Prof. Dr. Kamil Serdengeçti ye TND yönetimi adına bir kez daha şükranlarımı sunarım. Uzun süredir Ulusal Böbrek Kayıt Sisteminin mutfağında birlikte çalıştığımız değerli arkadaşlarım Prof. Dr. Mehmet Rıza Altıparmak a, Prof. Dr. Nurhan Seyahi ye ve diğer kurul üyelerine, Ulusal Kayıt Sistemi çalışmalarına verdiği büyük destek için TND Genel Sekreteri Prof. Dr. Kenan Ateş e, Yönetim Kurulunun değerli üyelerine, kendi veri tabanlarından yararlanma fırsatı tanıyan başta Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Prof. Dr. İrfan Şencan olmak üzere Sağlık Bakanlığı yetkililerine, DİADER e, Kayıt Sisteminin elektronik alt yapısını oluşturan ve merkezlerden verileri toplayan Pleksus şirketi elemanlarına ve verilerini bizlerle paylaşma inceliği gösteren merkez sorumlularına sonsuz şükran ve teşekkürlerimi sunarım. Saygılarımla, studied in collaboration with the Ministry of Health and cumulative data support has been taken from DIYOP not to endanger the accuracy and the reliability of the Registry work. Apart from this, dialysis registries of DIADER and the related industry have been utilized. As known, our data related to RRT is also included in USRDS and ERA-EDTA Registry reports over past 10 years. This enables us to compare our data with the data from the USA and European countries. The activities carried out by National Renal Registry and Statistic Board for more than 23 years has seriously contributed TSN to become an association with brand equity in both national and international scale. Finally, I express my gratitude on behalf of TSN to Prof. Dr. Ekrem Erek, the founder of TSN National Renal Registry System and Prof. Dr. Kamil Serdengeçti, who helped us establish a corporate identity. I present my thanks to Prof. Dr. Mehmet Rıza Altınparmak, Prof. Dr. Nurhan Seyahi and other board members with whom we have been working for a long time; to TSN secretary general, Prof. Dr. Kenan Ateş for his great support to National Renal Registry System; to the esteemed Board Members; to the Ministry of Health officials who opened their databases; to DIADER; the Pleksus Company staff who have collected data from centers and established the electronic infrastructure; and to center executives who delicately shared their data with us. Best Regards, Prof. Dr. Gultekin SULEYMANLAR President of Turkish Society of Nephrology Prof. Dr. Gültekin Süleymanlar Türk Nefroloji Derneği Başkanı iv National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ REGISTRY KURULU TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY REGISTRY COMMITTEE Başkan: Chairman Registry Kurulu Üyeleri: Members of the Registry Committee: Prof. Dr. Gültekin SÜLEYMANLAR Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Türk Nefroloji Derneği Başkanı President of the Turkish Society of Nephrology Prof. Dr. Mehmet Rıza ALTIPARMAK İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Prof. Dr. Nurhan SEYAHİ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Prof. Dr. Aykut SİFİL Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. İsmail KOÇYİĞİT Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Uzm. Dr. Sinan TRABULUS İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI / MINISTRY OF HEALTH İrfan ŞENCAN, Arif KAPUAĞASI, Murat ÖZTÜRK, Pınar GÜNEŞER YAVAŞ, Zehra UZUNDURUKAN, Özlem SAVCI, Savaş ÇAMÖZ Ankara ve İç Anadolu Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Ankara and Mid-Turkey: Çetin TURGAN, Turgay ARINSOY, Kenan ATEŞ, Bülent ALTUN, Şükrü SİNDEL, Neval DUMAN, Siren SEZER, Ayla SAN, Ahmet Uğur YALÇIN, Cengiz UTAŞ, Süleyman TÜRK, Murat DURANAY, Bülent TOKGÖZ, Serap DEMİR İstanbul ve Trakya Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Istanbul and Thrace Region: Mehmet Şükrü SEVER, Aydın TÜRKMEN, Mehmet KOÇ, Ali Rıza ODABAŞ, Nurhan ÖZDEMİR, Nazım DENİZLİ, Abdülkadir ÜNSAL, Rümeyza KAZANCIOĞLU, Reha ERKOÇ, Sedat ÜSTÜNDAĞ Bursa ve Marmara Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Bursa and Marmara Region: Kamil DİLEK, Mustafa GÜLLÜLÜ, Mahmut YAVUZ, Itır YEĞENAĞA, Nilay OKTAY, Betül KALENDER İzmir ve Ege Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Izmir and Aegean Region: Ali BAŞÇI, Sevgi MİR, Taner ÇAMSARI, Fehmi AKÇİÇEK, Cüneyt HOŞCOŞKUN, Adam USLU, Ali ÇELİK, Ercan OK, Mustafa CİRİT, Belda DURSUN Karadeniz Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Black Sea Region: Kuddusi CENGİZ, Nurol ARIK, Melda DİLEK, Şükrü ULUSOY Erzurum ve Doğu Anadolu Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Eastern Turkey: Hüseyin ÇELİKER, Hülya TAŞKAPAN, Ayhan DOĞUKAN, Mustafa KELEŞ, Abdullah UYANIK Diyarbakır ve Güneydoğu Anadolu Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Southeastern Turkey: Mehmet Emin YILMAZ, Ramazan DANIŞ, Veysi BAHADIR, Asım GÖYMEN Adana ve Çukurova Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Adana and Cukurova Region: Saime PAYDAŞ, İbrahim KARAYAYLALI, Neslihan SEYREK, Ahmet Alper KIYKIM Antalya ve Akdeniz Bölge Koordinatörleri / Regional Coordinators for Antalya and Mediterranean Region: Gülşen YAKUPOĞLU, Fevzi ERSOY, Ayhan DİNÇKAN, Tuğrul SEZER, Ramazan ÇETİNKAYA, Hüseyin KOÇAK, Asuman YAVUZ Pediatrik Nefroloji Koordinatörü / Coordinator for Pediatric Nephrology: Oğuz SÖYLEMEZOĞLU, Pediatrik Nefroloji Derneği Başkanı / President of Pediatric Nephrology Society Veri Toplama ve Yönetimi / Data Collection and Management: Aylin GÖKDUMAN, Burcu TOSUN, PLEKSUS Bilişim Teknolojileri Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu v

KISALTMALAR / ABBREVIATIONS APD BTx ESA HD HT mnb KV PD RRT SAPD SDBY TND Aletli periton diyalizi Böbrek transplantasyonu Eritropoiezi stimule edici ajan Hemodiyaliz Hipertansiyon Milyon nüfus başına Kardiyovasküler Periton diyalizi Renal replasman tedavisi Sürekli ayaktan periton diyalizi Son dönem böbrek yetmezliği Türk Nefroloji Derneği APD CAPD CV ESA ESRD HD HT PD pmp RRT KTx TSN Automatic peritoneal dialysis Continuous ambulatory peritoneal dialysis Cardiovascular Erythropoiesis stimulating agent End stage renal disease Hemodialysis Hypertension Peritoneal dialysis Per million population Renal replacement therapy Kidney transplantation Turkish Society of Nephrology vi National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

İÇİNDEKİLER / CONTENTS Sayfa /Page Türkiye de Renal Replasman Tedavisi: Genel Bilgiler / Renal Replacement Therapy in Turkey: General Considerations...... 1 Hemodiyaliz / Hemodialysis... 4 Periton Diyalizi / Peritoneal Dialysis. 21 Böbrek Transplantasyonu / Kidney Transplantation.. 31 Pediatrik Hemodiyaliz / Pediatric Hemodialysis.. 39 Pediatrik Periton Diyalizi / Pediatric Peritoneal Dialysis... 47 Pediatrik Böbrek Transplantasyonu / Pediatric Kidney Transplantation.... 55 22 Yıllık Registry den Rakamlar / Figures from Registry of 22 Years. 61 Diyaliz ve Transplantasyonda Türkiye den ve Dünya dan Genel Bilgiler / General Information about Dialysis and Transplantation from Turkey and World... 67 Kayıt Sistemine Katılan Merkezler / Centers Included in the Registry. 74 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu vii

viii National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TÜRKİYE'DE RENAL REPLASMAN TEDAVİSİ (RRT): GENEL BİLGİLER RENAL REPLACEMENT THERAPY (RRT) IN TURKEY: GENERAL CONSIDERATIONS Genel İnsidans General Incidence TABLO 1. 2012 yılı içinde ilk kez RRT ne başlanan hastaların (çocuk hastalar dahil) uygulanan RRT tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident RRT patients (including pediatric patients) according to RRT type in 2012. * Preemptif Tx / Preemptive Tx Hemodiyaliz / Hemodialysis 8552 81.60 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 1338 12.77 Transplantasyon / Transplantation * 590 5.63 Toplam / Total 10480 100.00 Genel insidans / General incidence = 139 mnb / ppm Genel Prevalans General Prevalence TABLO 2. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD/PD programında veya fonksiyone greftle izlenmekte olan tüm hastaların (çocuk hastalar dahil) RRT tipine göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of chronic HD/PD patients or patients followed with functioning graft (including pediatric patients) according to RRT type as of the end of 2012. * Yaklaşık sayı / Approximate number Hemodiyaliz / Hemodialysis 48900 79.28 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 4777 7.75 Transplantasyon / Transplantation * 8000 12.97 Toplam / Total 61677 100.00 Genel prevalans / General prevalence = 816 mnb / ppm Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 1

TABLO 3. 2012 yılı sonu itibarıyla RRT (HS/PD/BTx) uygulanan merkez sayıları. TABLE 3. Number of RRT centers (HD/PD/KTx) as of the end of 2012. n Hemodiyaliz / Hemodialysis 832 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 142 Transplantasyon / Transplantation 62 Toplam / Total 1036 TABLO 4. 2012 yılı sonu itibarıyla HD cihaz sayıları. TABLE 4. Number of HD machines as of the end of 2012. n Sağlık Bakanlığı / Ministry of Health 4483 Üniversite / University 1276 Özel / Private 9877 Toplam / Total 15636 TABLO 5. Diyaliz merkezlerinde (HD/PD) çalışan hekim sayıları. TABLE 5. Number of doctors working in dialysis centers (HD/PD). n Nefroloji uzmanı / Nephrologist 436 Pediatrik nefroloji uzmanı / Pediatric nephrologist 37 İç Hastalıkları uzmanı / Internist 538 Çocuk Hastalıkları uzmanı / Pediatrist 5 Pratisyen hekim / General practitioners 996 Toplam / Total 2012 TABLO 6. Diyaliz merkezlerinde çalışan hekim dışı sağlık personeli sayıları. TABLE 6. Number of non- physician health care providers working in dialysis centers n Hemşire / Nurse 4410 Diyaliz teknisyeni / Dialysis technician 550 Acil tıp teknisyeni / Emergency medical technician 237 Sağlık memuru / Health officer 159 Toplam / Total 5356 2 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

Değerlendirme / Discussion 2012 yılında Türkiye de renal replasman tedavisi gerektiren son dönem kronik böbrek yetmezliği nokta prevalansı milyon nüfus başına 816 olarak saptanmıştır (bu sayıya çocuk hastalar dahildir). 2012 yılında Türkiye de RRT insidansı 139 olarak hesaplanmıştır (bu sayıya çocuk hastalar dahildir) (yeni transplant yapılan hastalardan yalnızca preemptif olanlar hesaba dahil edilmiştir). For the year 2012, the point prevalence of end stage renal disease needing renal replacement therapy is found as 816 in Turkey (including pediatric patients). For the year 2012, the incidence of renal replacement therapy is found as 139 in Turkey (including pediatric patients) (from new transplanted cases only the preemptive ones are included). Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 3

HEMODİYALİZ HEMODIALYSIS Hemodiyaliz İnsidansı Incidence of Hemodialysis TABLO 1. 2012 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlanıp kronik HD programına alınan hastaların HD tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident chronic HD patients according to HD type in 2012. Merkezde standart HD / Standard HD in center 8157 95.38 Evde HD / Home HD 22 0.26 Hemodiafiltrasyon / Hemodiafiltration 242 2.83 Hemofiltrasyon / Hemofiltration 4 0.05 Tipi belli değil / Unknown type 127 1.48 Toplam / Total 8552 100.00 TABLO 2. 2012 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlanıp kronik HD programına alınan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 2. Age and gender distribution of incident chronic HD patients in 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 48 0.56 60 0.70 108 1.26 20-44 650 7.60 422 4.93 1072 12.53 45-64 2045 23.91 1380 16.14 3425 40.05 65-74 1159 13.55 1043 12.20 2202 25.75 75 899 10.51 846 9.89 1745 20.40 Toplam / Total 4801 56.14 3751 43.86 8552 100.00 TABLO 3. 2012 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlanıp kronik HD programına alınan ve 90 günden uzun süre izlenen hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 3. Age and gender distribution of incident chronic HD patients followed for longer than 90 days in 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 42 0.54 47 0.61 89 1.15 20-44 581 7.50 381 4.92 962 12.42 45-64 1876 24.23 1277 16.49 3153 40.72 65-74 1045 13.49 946 12.22 1991 25.71 75 805 10.40 743 9.59 1548 19.99 Toplam / Total 4349 56.17 3394 43.83 7743 100.00 4 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TABLO 4. 2012 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlanıp kronik HD programına alınan hastaların altta yatan etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 4. Distribution of incident chronic HD patients according to etiology in 2012. Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 36.55 Tip 1 DM / Type 1 DM 4.84 Tip 2 DM / Type 2 DM 31.71 Hipertansiyon / Hypertension * 27.45 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 7.32 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 4.24 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 2.69 Amiloidoz / Amyloidosis 1.85 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 0.94 Diğer / Other 8.44 Etyoloji bilinmeyen / Unknown etiology 10.52 Toplam / Total 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occured due to chronic renal failure. % TABLO 5. 2012 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlanıp kronik HD programına alınan diyabetik nefropatili hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 5. Age and gender distribution of incident chronic HD patients with diabetic nephropathy in 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 1 0.05 1 0.05 2 1.10 20-44 106 5.04 71 3.37 177 8.41 45-64 544 25.86 437 20.77 981 46.63 65-74 349 16.59 316 15.02 665 31.61 75 135 6.42 144 6.84 279 13.26 Toplam / Total 1135 53.94 969 46.06 2104 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 5

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Öncesi Dönem Predialytic Period of Hemodialysis Patients TABLO 6. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının diyaliz öncesi dönemde düzenli takip, nefrolog takibi ve eğitim alma durumlarına göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of incident chronic HD patients according to training, regular follow- up and follow- up by nephrologist during predialytic period in 2012. Düzenli takip yapılanlar / Regular follow- up 2322 56.54 Düzenli takip yapılmayanlar / No regular follow- up 1785 43.46 Nefrolog takibinde olanlar / Follow- up by nephrologist 2485 59.66 Nefrolog takibinde olmayanlar / No follow- up by nephrologist 1680 40.34 Eğitim alanlar / Training 1756 50.88 Eğitim almayanlar / No training 1695 49.12 TABLO 7. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının hemodiyalize başlangıç durumlarına göre dağılımı. TABLE 7. Distribution of incident chronic HD patients according to their initial approach of RRT in 2012. Acil / Urgent 1925 36.14 Programlı / Scheduled 3402 63.86 Toplam / Total 5327 100.00 TABLO 8. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarından hemodiyalize acil olarak başlanan hastaların başlangıç endikasyonlarına göre dağılımı. TABLE 8. Distribution of incident chronic HD patients who have urgently started hemodialysis, according to indications in 2012. Hipervolemi, akciğer ödemi / Hypervolemia, pulmonary edema 854 35.58 İnatçı bulantı, kusma, iştahsızlık / Persistent nausea, vomiting, anorexia 444 18.50 Tedaviye dirençli hipertansiyon / Resistant hypertension 279 11.63 Hiperkalemi / Hyperkalemia 224 9.33 Üremik ensefalopati / Uremic encephalopathy 161 6.71 Kontrolsüz asidoz / Uncontrolled acidosis 143 5.96 Perikardit / Pericarditis 70 2.92 Üremiye bağlı kanama diyatezi / Hemorrhagic diathesis 33 1.37 Diğer / Other 192 8.00 Toplam / Total 2400 100.00 6 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TABLO 9. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının başlangıç sırasında eşlik eden / komorbid durumlara göre dağılımı. TABLE 9. Distribution of incident chronic HD patients according to concomitant / comorbid conditions in 2012. Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 1820 35.88 İskemik kalp hastalığı / Ischemic heart disease 761 15.00 Konjestif kalp yetersizliği / Congestive heart failure 491 9.68 Periferik damar hastalığı / Peripheral vascular disease 438 8.64 Serebrovasküler hastalık / Cerebrovascular disease 337 6.65 Kronik akciğer hastalığı / Chronic pulmonary disease 302 5.96 Malignite / Malignancy 275 5.42 Kronik karaciğer hastalığı / Chronic liver disease 93 1.83 Diğer / Other 555 10.94 Toplam / Total 5072 100.00 TABLO 10. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının diyalize başlangıç sırasındaki laboratuvar bulgularına göre dağılımı. TABLE 10. Distribution of incident chronic HD patients according to the initial laboratory data in 2012. % % % % <4.0 mg/dl 4.0-5.9 mg/dl 6.0-9.9 mg/dl 10.0 mg/dl Toplam Total Serum kreatinin / Serum creatinine 10.23 30.69 47.49 11.59 5418 <3.5 gr/dl 3.5-3.9 gr/dl 4.0-4.4 gr/dl 4.5 gr/dl Serum albümin / Serum albumin 26.61 45.54 22.02 5.82 5531 <3.5 mmol/l 3.5-5.4 mmol/l 5.5-7.4 mmol/l 7.5 mmol/l Serum potasyum / Serum potassium 5.53 67.41 24.98 2.08 5428 <8.5 mg/dl 8.5-9.9 mg/dl 10.0-11.9 mg/dl 12.0 mg/dl Serum kalsiyum / Serum calcium 36.04 54.52 8.29 1.16 5539 <3.5 mg/dl 3.5-5.4 mg/dl 5.5-7.4 mg/dl 7.5 mg/dl Serum fosfor / Serum phosphorus 10.55 49.40 33.01 7.03 5601 <8.0 gr/dl 8.0-9.9 gr/dl 10.0-11.9 gr/dl 12.0 gr/dl Hemoglobin / Hemoglobin 13.43 36.00 37.22 13.36 5728 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 7

Hemodiyaliz Prevalansı Prevalence of Hemodialysis TABLO 11. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların HD tipine göre dağılımı. TABLE 11. Distribution of prevalent HD patients according to HD type as of the end of 2012. Merkezde standart HD / Standard HD in center 46766 95.64 Evde HD / Home HD 164 0.33 Hemodiafiltrasyon / Hemodiafiltration 1354 2.77 Hemofiltrasyon / Hemofiltration 5 0.01 Tipi belli değil / Unknown type 611 1.25 Toplam / Total 48900 100.00 TABLO 12. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 12. Age and gender distribution of prevalent chronic HD patients as of the end of 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 182 0.37 168 0.34 350 0.71 20-44 4549 9.30 3061 6.26 7610 15.56 45-64 11914 24.36 8364 17.10 20278 41.47 65-74 6288 12.86 5702 11.66 11990 24.52 75 4306 8.80 4366 8.93 8672 17.73 Toplam / Total 27239 55.70 21661 44.30 48900 100.00 TABLO 13. 2012 yılı sonu itibarıyla evde HD programında izlemde olan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 13. Age and gender distribution of prevalent home HD patients as of the end of 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 0 0.00 2 1.22 2 1.22 20-44 57 34.76 28 17.07 85 51.83 45-64 43 26.22 25 15.24 68 41.46 65-74 4 2.44 4 2.44 8 4.88 75 1 0.61 0 0.00 1 0.61 Toplam / Total 105 64.02 59 35.98 164 100.00 8 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TABLO 14. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 14. Distribution of prevalent chronic HD patients according to etiology as of the end of 2012. Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 34.93 Tip 1 DM / Type 1 DM 4.60 Tip 2 DM / Type 2 DM 30.33 Hipertansiyon / Hypertension * 27.68 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 7.35 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 4.33 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 2.00 Amiloidoz / Amyloidosis 1.93 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 0.89 Diğer / Other 7.18 Etyoloji bilinmeyen / Unknown etiology 13.71 Toplam / Total 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occured due to chronic renal failure. % TABLO 15. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların diyaliz süresine göre dağılımı. TABLE 15. Distribution of prevalent chronic HD patients according to duration of dialysis as of the end of 2012. Süre / Duration 0-5 yıl / years 29590 60.51 6-10 yıl / years 12532 25.63 11-15 yıl / years 4648 9.50 16-20 yıl / years 1499 3.07 >20 yıl / years 631 1.29 Toplam / Total 48900 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 9

Hemodiyaliz ve Ölümler Hemodialysis and Deaths TABLO 16. Kronik HD programında izlenmekte olan hastalardan 2012 yılında ölenlerin yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 16. Age and gender distribution of chronic HD patients died in 2012. Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total Yaş / Age 0-19 10 0.13 10 0.13 20 0.26 20-44 199 2.55 133 1.71 332 4.26 45-64 1304 16.73 837 10.74 2141 27.47 65-74 1268 16.27 1036 13.29 2304 29.56 75 1538 19.73 1459 18.72 2997 38.45 Toplam / Total 4319 55.41 3475 44.59 7794 100.00 TABLO 17. 2012 yılında ölen HD hastalarının ölüm nedenlerine göre dağılımı. TABLE 17. Distribution of patients died in 2012, according to the cause of death. % Kardiyovasküler / Cardiovascular 54.02 Malignite / Malignancy 12.16 Serebrovasküler / Cerebrovascular 10.33 İnfeksiyon / Infection 8.64 Gastrointestinal kanama / Gastrointestinal bleeding 1.64 Akciğer embolisi / Pulmonary embolism 1.39 Karaciğer yetmezliği / Hepatic failure 1.29 Diyaliz girmeyi reddetme / Refusal of dialysis treatment 0.55 Diğer / Other 9.98 Toplam / Total 100.00 TABLO 18. 2012 yılında kardiyovasküler nedenlerle ölen HD hastalarında ölüm nedenleri. TABLE 18. Causes of death in HD patients died due to cardiovascular events in 2012. % İskemik kalp hastalığı / Ischemic heart disease 35.99 Kalp yetersizliği / Heart failure 28.96 Ani ölüm / Sudden death 25.99 Diğer / Other 9.06 Toplam / Total 100.00 10 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Uygulamaları Dialysis Application in Hemodialysis Patients TABLO 19. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının hemodiyalize giriş sıklığına göre dağılımı. TABLE 19. Distribution of chronic HD patients according to HD frequency as of the end of 2012. Haftada 1 kez / Once weekly 292 0.60 Haftada 2 kez / Twice weekly 3136 6.41 Haftada 3 kez / 3 times weekly 45152 92.33 >Haftada 3 kez / >3 times weekly 321 0.66 Toplam / Total 48900 100.00 TABLO 20. 2012 yılı içinde kronik HD hastalarının tüketilen diyalizer membran tipine göre dağılımı. TABLE 20. Distribution of chronic HD patients according to the dialyser type in 2012. Kuprofan / Cuprophane 0 0.00 Semisentetik / Semisynthetic 65.865 3.70 Sentetik / Synthetic 1.063.587 59.76 High- flux / High- flux 650.342 36.54 Toplam / Total 1.779.794 100.00 TABLO 21. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının diyalizer yüzey alanına göre dağılımı. TABLE 21. Distribution of chronic HD patients according to dialyser surface area as of the end of 2012. <1.0 m 2 119 0.24 1.0-1.2 m 2 1529 3.13 1.3-1.5 m 2 19688 40.26 1.6-1.8 m 2 19833 40.56 >1.8 m 2 7731 15.81 Toplam / Total 48900 100.00 TABLO 22. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının kan akım hızına göre dağılımı. TABLE 22. Distribution of chronic HD patients according to blood flow rate as of the end of 2012. <200 ml/dk / ml/min 2866 5.86 200-300 ml/dk / ml/min 9332 19.09 300-400 ml/dk / ml/min 34231 70.00 >400 ml/dk / ml/min 2471 5.05 Toplam / Total 48900 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 11

TABLO 23. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının uygulanan antikoagülasyon yöntemlerine göre dağılımı. TABLE 23. Distribution of chronic HD patients according to anticoagulation methods as of the end of 2012. Standart heparinizasyon / Standard heparinization 15434 82.54 Düşük mol ağırlıklı heparinizasyon / Low mol weight heparinization 3030 16.20 Bölgesel heparinizasyon / Regional heparinization 37 0.20 Diğer / Other 197 1.05 Toplam / Total 18698 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Damar Erişim Yolu Vascular Access in Hemodialysis Patients TABLO 24. 2012 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının HD başlangıcındaki damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 24. Distribution of incident chronic HD patients according to route of vascular access in 2012. AV fistül / AV fistula 4874 56.99 AV greft / AV graft 42 0.50 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 1644 19.22 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 1992 23.29 Toplam / Total 8552 100.00 TABLO 25. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının halen kullanılmakta olan damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 25. Distribution of prevalent chronic HD patients according to vascular access still being used as of the end of 2012. AV fistül / AV fistula 41899 85.68 AV greft / AV graft 882 1.80 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 5045 10.32 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 1074 2.20 Toplam / Total 48900 100.00 12 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TABLO 26. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarından kateterle hemodiyalize girenlerin kateterle hemodiyalize girme nedenine göre dağılımı. TABLE 26. Distribution of chronic HD patients according to the cause of entering HD with catheter as of the end of 2012. Diyalize kateterle başlayıp devam edenler / Started with catheter and continue AV fistül veya greftinde sorun nedeniyle katetere geçilenler / Switched to catheter due to problem in AV fistula or graft 1237 46.57 1419 53.43 Toplam / Total 2656 100.00 TABLO 27. 2012 yılı içinde geçici (tünelsiz) kateter yerleştirilen kronik HD hastalarının kateter yerleştirme yerine göre dağılımı. TABLE 27. Distribution of chronic HD patients with catheter according to the place of the catheter in 2012. İnternal juguler ven / Internal jugular vein 1119 41.28 Femoral ven / Femoral vein 595 21.95 Eksternal juguler ven / External jugular vein 511 18.85 Subklavian ven / Subclavian vein 477 17.59 İnferior vena kava / Inferior vena cava 9 0.33 Toplam / Total 2711 100.00 TABLO 28. 2012 yılı içinde izlenen kronik HD hastalarının santral venöz kateterizasyondan sonra gelişen komplikasyonlara göre dağılımı. TABLE 28. Distribution of chronic HD patients according to the complications developed after central venous catheterization in 2012. Erken komplikasyonlar / Early complications Arter ponksiyonu / Artery punction 61 65.59 Pnömotoraks / Pneumothorax 12 12.90 Hemotoraks / Hemothorax 11 11.83 Ven veya atrium perforasyonu / Vein or atrium perforation 2 2.15 Ciddi aritmi / Serious arrythmia 7 7.53 Toplam komplikasyon sayısı / Total number of complications 93 100.00 Geç komplikasyonlar / Late complications Çıkış yeri infeksiyonu / Exit site infection 490 37.90 Tromboz / Thrombosis 367 28.38 Tünel infeksiyonu / Tunnel infection 198 15.31 Vasküler darlık / Vascular stenosis 117 9.05 Sistemik infeksiyon / Systemic infection 106 8.20 Arteriyovenöz fistül / Arteriovenous fistula 15 1.16 Toplam komplikasyon sayısı / Total number of complications 1293 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 13

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Yeterliliği Dialysis Adequacy in Hemodialysis Patients TABLO 29. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının Kt/V değerlerine göre dağılımı. TABLE 29. Distribution of chronic HD patients according to Kt/V values as of the end of 2012. 1.20 6628 13.55 1.21-1.40 10723 21.93 >1.40 31549 64.52 Toplam / Total 48900 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Hipertansiyon Hypertension in Hemodialysis Patients TABLO 30. 2012 sonu itibarıyla kronik HD hastalarının diyaliz seansı öncesi hipertansiyon durumuna göre dağılımı. TABLE 30. Distribution of chronic HD patients according to hypertension level before the dialysis session as of the end of 2012. İlaç yok, KB <140/90 mmhg / Untreated, BP <140/90 mmhg 10871 61.90 İlaç var, KB <140/90 mmhg / Treated, BP <140/90 mmhg 3784 21.54 İlaç yok, KB 140/90 mmhg / Untreated, BP 140/90 mmhg 1169 6.66 İlaç var, KB 140/90 mmhg / Treated, BP 140/90 mmhg 1739 9.90 Toplam / Total 17563 100.00 TABLO 31. 2012 sonu itibarıyla kronik HD hastalarının antihipertansif ilaç kullanımına göre dağılımı. TABLE 31. Distribution of chronic HD patients according to use of antihypertensive drug as of the end of 2012. Kullanmıyor / Not using 31739 64.90 1 ilaç / 1 drug 10988 22.47 2 ilaç / drugs 4634 9.48 >2 ilaç / drugs 1539 3.15 Toplam / Total 48900 100.00 14 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

TABLO 32. 2012 sonu itibarıyla kronik HD hastalarının kullanılan antihipertansif ilaç türlerine göre dağılımı. TABLE 32. Distribution of chronic HD patients according to type of antihypertensive drug as of the end of 2012. Kalsiyum kanal blokeri / Calcium channel blocker 2347 27.03 Beta bloker / Beta blocker 2249 25.91 Diüretik / Diuretic 1450 16.70 ACE inhibitörü / ACE inhibitor 1311 15.10 Anjiotensin reseptör blokeri / Angiotensin receptor blocker 747 8.60 Alfa bloker / Alpha blocker 429 4.94 Diğer / Other 149 1.72 Toplam / Total 8682 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Hemodialysis Patients TABLO 33. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının serum albümin düzeyine (son 3 ayın ortalaması) göre dağılımı. TABLE 33. Distribution of chronic HD patients according to serum albumin level (mean value of last 3 months) as of the end of 2012. <3.5 gr/dl 7079 14.48 3.5-4.0 gr/dl 23028 47.09 >4.0 gr/dl 18793 38.43 Toplam / Total 48900 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Anemi Anemia in Hemodialysis Patients TABLO 34. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının hemoglobin düzeyine (son 3 ayın ortalaması) göre dağılımı. TABLE 34. Distribution of chronic HD patients according to hemoglobin level (mean value of last 3 months) as of the end of 2012. <8.0 gr/dl 1187 2.43 8.0-9.9 gr/dl 2169 14.92 10.0-11.5 gr/dl 17419 35.62 11.6-13.0 gr/dl 16489 33.72 13.0 gr/dl 6509 13.31 Toplam / Total 48900 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 15

TABLO 35. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı. TABLE 35. Distribution of chronic HD patients according to ESA therapy as of the end of 2012. Halen ESA kullanıyor / Using currently 29634 60.60 Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor / Have received before, but not using currently 13742 28.10 Hiç ESA kullanmamış / Never used ESA 5524 11.30 Toplam / Total 48900 100.00 TABLO 36. 2012 yılı sonu itibarıyla hiç ESA kullanılmaksızın hemoglobini hedefte olan HD hasta sayısı. TABLE 36. Number of HD patients with hemoglobin at target without ESA as of the end of 2012. Hiç ESA kullanılmaksızın Hb >11.0 gr/dl Hb >11.0 g/dl without ESA 3682 7.53 TABLO 37. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının demir preparatı kullanımına göre dağılımı. TABLE 37. Distribution of chronic HD patients according to iron therapy use as of the end of 2012. Oral / Oral 84 0.47 Parenteral / Parenteral 10290 56.94 Kullanmayan / Not using 7697 42.59 Toplam / Total 18071 100.00 TABLO 38. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının parenteral demir preparatı kullanımına göre dağılımı. TABLE 38. Distribution of chronic HD patients according to parenteral iron therapy use as of the end of 2012. Demir sükroz / Iron sucrose 9667 93.33 Demir dekstran / Iron dextran 691 6.67 Toplam / Total 10358 100.00 16 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

Hemodiyaliz Hastalarında Mineral- Kemik Metabolizması Mineral- Bone Metabolism in Hemodialysis Patients TABLO 39. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının serum fosfor düzeyine (son 3 ayın ortalaması) göre dağılımı. TABLE 39. Distribution of chronic HD patients according to serum phosphorus level (mean value of last 3 months) as of the end of 2012. <3.5 mg/dl 1752 9.50 3.5-4.49 mg/dl 5188 28.14 4.5-5.49 mg/dl 6176 33.50 5.5-6.49 mg/dl 3464 18.79 6.5-7.49 mg/dl 1437 7.79 7.5 mg/dl 420 2.28 Toplam / Total 18437 100.00 TABLO 40. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarının serum PTH düzeyine (son 6 ayın ortalaması) göre dağılımı. TABLE 40. Distribution of chronic HD patients according to serum PTH level (mean value of last 6 months) as of the end of 2012. <150 pg/ml 3142 17.11 150-300 pg/ml 6111 33.29 301-600 pg/ml 5426 29.56 601-1000 pg/ml 2659 14.48 >1000 pg/ml 1021 5.56 Toplam / Total 18359 100.00 TABLO 41. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında son 3 ayda en uzun süreli kullanılan fosfor bağlayıcı ilaç. TABLE 41. The most long lasting phosphorus binding agents in the last 3 months among chronic HD patients as of the end of 2012. Kullanmayan / Not using 8361 17.10 Kullanan / Using 40539 82.90 Kalsiyum asetat / Calcium acetate 27542 66.33 Kalsiyum karbonat / Calcium carbonate 4027 9.70 Sevelamer / Sevelamer 7752 18.67 Diğer / Other 2202 5.30 Toplam / Total 41523 100.00 Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 17

TABLO 42. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan TABLO 42. ilaçlar. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar. TABLE 42. Drugs using secondary hyperparathyroidism in chronic HD patients as of the end of 2012. TABLE 42. Drugs using secondary hyperparathyroidism in chronic HD patients as of the end of 2012. Kullanmayan / Not using 26230 53.64 Kullanmayan / Not using 26230 53.64 Kullanan / Using 22670 46.36 Kullanan / Using 22670 46.36 Oral D vitamini / Oral vitamin D 1976 8.72 Oral D vitamini / Oral vitamin D 1976 8.72 İntravenöz D vitamini / Intravenous vitamin D 12619 55.66 İntravenöz D vitamini / Intravenous vitamin D 12619 55.66 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 5020 22.14 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 5020 22.14 Kalsimimetik / Calcimimetics 3055 13.47 Kalsimimetik / Calcimimetics 3055 13.47 Toplam / Total 48900 100.00 Toplam / Total 48900 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Hepatit Hemodiyaliz Hastalarında Hepatit Hepatitis in Hemodialysis Patients Hepatitis in Hemodialysis Patients TABLO 43. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında hepatit serolojisi. TABLO 43. 2012 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında hepatit serolojisi. TABLE 43. Hepatitis serology in chronic HD patients as of the end of 2012. TABLE 43. Hepatitis serology in chronic HD patients as of the end of 2012. HBsAg (+) 1543 3.16 HBsAg (+) 1543 3.16 Anti- HCV (+) 3034 6.20 Anti- HCV (+) 3034 6.20 HBsAg (+), Anti- HCV (+) 281 0.57 HBsAg (+), Anti- HCV (+) 281 0.57 HBsAg (- ), Anti- HCV (- ) 44042 90.07 HBsAg (- ), Anti- HCV (- ) 44042 90.07 Toplam / Total 48900 100.00 Toplam / Total 48900 100.00 Değerlendirme / Discussion Değerlendirme Discussion Hemodiyaliz, ülkemizde en sık uygulanan RRT yöntemidir. Hemodiyaliz, ülkemizde en sık uygulanan RRT Son yöntemidir. dönem böbrek yetmezliği etyolojisinde diabetes Son dönem mellitus böbrek en yetmezliği sık rastlanan etyolojisinde nedendir. Etyolojide diabetes mellitus yüksek oranda en sık rastlanan bulunan nedendir. hipertansiyonun Etyolojide yüksek primer oranda mi, bulunan yoksa tespit edilmemiş hipertansiyonun başka bir primer nedene mi, yoksa bağlı olarak tespit gelişen renal edilmemiş yetersizliğe başka sekonder bir nedene mi bağlı olduğu olarak gelişen tartışmalıdır. renal yetersizliğe sekonder mi olduğu Haftalık tartışmalıdır. hemodiyaliz seansı sayısı hastaları 92.3 ünde Haftalık hemodiyaliz üç, % 6.4 ünde seansı iki, sayısı % 0.6 sında hastaların bir % seansdır. 92.3 ünde Geçen üç, % yıla 6.4 ünde göre az iki, da % olsa 0.6 sında bir artış bir vardır. seansdır. Geçen yıla göre az da olsa bir artış 2012 vardır. yılında düzenli HD tedavisine yeni 2012 yılında düzenli HD tedavisine yeni Hemodialysis is the most commonly used RRT method Hemodialysis in Turkey. is the most commonly used RRT Diabetes method in mellitus Turkey. is the most common seen etiology Diabetes of mellitus end stage is the renal most disease. common The seen relationship etiology of end of hypertension, stage renal disease. which is The noted to be relationship highly prevalent, of hypertension, with end- stage which renal is noted to failure be highly is to prevalent, be discussed with with end- stage regards renal to the cause- and- effect failure is to be discussed sequence with of hypertension regards to the and renal cause- and- effect failure. sequence of hypertension and The renal number failure. of hemodialysis session per week is three The number times for of 92.3% hemodialysis of the patients session per while week it is is twice three for times 6.4% for and 92.3% once of for the 0.6% patients of them. while There it is is twice a slight for 6.4% increase and in once weekly for 0.6% HD frequency. of them. There Route is a slight of vascular increase access in weekly in HD HD patients frequency. newly Route of vascular access in HD patients newly 18 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2012

başlayan hastalarda damara ulaşım yolu olarak % 22.3 hastada tünelsiz (geçici), % 19.2 hastada tünelli (kalıcı) kateterizasyon, % 56.9 hastada ise AV fistül kullanılmıştır. Hastaların büyük kısmında hemodiyaliz başlangıcından itibaren AV fistül kullanılması olumlu bir durumdur. 2012 yıl sonu itibariyle izlemde olan düzenli HD hastalarında ise en sık kullanılan damara erişim yolu AV fistüldür (% 85.7). Takipte olan hastalarda kateter (tünelli ve tünelsiz) kullanım oranı % 12.5 dir. Takipdeki hastalarda yüksek oranda AV fistül kullanımı ülkemizdeki hemodiyaliz tedavisi açısından olumlu ve istenilen bir bulgudur. Ancak son yıllarda az da olsa kateter kullanım oranında artış varlığı dikkat çekmektedir. Bu, damar erişim yolu problemli olan diyabetik hastaların artışına bağlı olabilir. 2011 yıl sonu itibariyle izlemde olan kronik hastaları 85.5 inde standart heparinizasyon, % 16.2 sinde düşük molekül ağırlıklı heparinizasyon, % 0.2 sinde bölgesel heparinizasyon uygulanmıştır. Ülkemizde antikoagülasyon tedavisinde düşük molekül ağırlıklı heparin kullanımı oranı hem Avrupa, hem de Amerika dan yüksektir. Standart heparinizasyonun düşük molekül ağırlıklı heparinizasyona göre ekonomik açıdan daha avantajlı olduğu unutulmamalıdır. HD hastalarında hipertansiyon oranı % 39.1 bulunmuştur. Bu hastaların yaklaşık yarısında kan basıncı kontrol altında değildir. Beslenmenin göstergelerinden biri olan serum albümin düzeyi hemodiyaliz hastalarını 86 sında 3.5 gr/dl nin üzerindedir. Hemodiyaliz hasta popülasyonumuzda ESA kullanım oranı % 60.6 dır ve geçen yıla göre (% 61.7) çok farklı değildir. Düzenli HD tedavisi gören hastalarda fosfat bağlayıcı seçiminde kalsiyum asetat ilk sırada (% 66.3) yer almıştır. Yeni hemodiyaliz hastalarını 36.1 inde hemodiyalize acil şartlarda başlanmaktadır. Bu oran geçen yıla (% 26.1) göre artmıştır. Böbrek hastalıklarının erken teşhisi, nefroloğa erken yönlendirme, hasta eğitimi gibi faktörlerle bu oran düşürülebilir. Yeni hemodiyaliz hastalarını 59 unda hemodiyalize başlama sırasında kreatinin 6 mg/dl veya üstündedir. Bu MDRD formülüne göre 50 yaşındaki beyaz ırktan bir erkek için yaklaşık 11 ml/dk/1.73m 2 lik bir GFH değerine tekabül etmektedir. Geçici HD kateteri yerleştirmek için subklavian ve 17.6 oranında kullanılmaktadır. Uzun dönemde yol açacağı damar erişim yolu problemleri nedeniyle, kronik hemodiyaliz hastalarında subklavian kateterizasyon tercih started routine HD treatment in the year 2012 are untunnelled (temporary) catheterization by 22.3%, tunnelled (permanent) catheterization by 19.2% and AV fistula by 56.9%. AV fistula use in most of the patients from the beginning of hemodialysis is a desired development. Main vascular access route in routine HD patients as of the end of 2012 is AV fistula by 85.7%. Catheter use rate (tunnelled or untunnelled) in patients under follow- up is found as 12.5%. High rate of AV fistula use in patients under follow- up is a positive and desired figure by means of hemodialysis treatment in our country. The increase in catheter use may be caused by the increase in the number of patients with vascular access problem such as diabetic patients. Standard heparinization is performed in 85.5% of the patients who are under follow- up as of the end of 2012, while the rate of low molecular weight heparin anticoagulation is 16.2% and the rate of regional heparinization is 0.2%. The rate of using low molecular weight heparin for anticoagulation is higher than the rates in Europe and USA. Compared to low molecular heparinization, standart heparinization is reasonably economical. The rate of hypertension among HD patients is found as 39.1%. Blood pressure is not under control in half of these patients. Serum albumin level, which is an indicator of nutrition, is over 3.5 g/dl in 86% of HD patients. There is no significant decrease in the rate of ESA usage (60.6%) when compared to last year (61.7%). With a rate of 66.3%, calcium acetate is the most common phosphate binding agent in routine HD patients. In 36.1% of patients hemodialysis has been started urgently. This figure is increased compared to last year (26.1%). Early diagnosis of the renal diseases, referring patients to a nephrologist in an early phase and patient training may lead to decrease in this rate. Creatinine level is 6 mg/dl in approximately 59% of the incident HD patients. According to MDRD formula this number corresponds to approximately 11 ml/min/1.73 m 2 GFR for a 50 years old white male. Subclavian vein is still being used with a rate of 17.6%, in HD patients. Subclavian catheterization can cause to various vascular access problems in long term, therefore subclavian catheterization shouldn t be preferred in chronic HD patients. Kt/V urea was over 1.2 i87 of the patients. Dialysis dose was adequate in the majority of Türkiye 2012 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 19