Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem Başekonomist izlem.erdem@isbank.com.tr Alper Gürler Birim Müdürü alper.gurler@isbank.com.tr Dilek Sarsın Kaya Müdür Yardımcısı dilek.kaya@isbank.com.tr İlker Şahin Uzman ilker.sahin@isbank.com.tr Gamze Can Uzman gamze.can@isbank.com.tr Kaan Tuncalı Uzman Yardımcısı kaan.tuncali@isbank.com.tr İrem Turan Uzman Yardımcısı irem.turan@isbank.com.tr İlkim Bengisu Tuncer Uzman Yardımcısı bengisu.tuncer@isbank.com.tr Küresel Ekonomi 2 Türkiye Ekonomisi......... Finansal Piyasalar ve TCMB... 9 Bankacılık Sektörü... Genel Değerlendirme.... 11 Grafikler.......12 Özet Tablolar 1 Küresel Ekonomi Dünya genelinde koronavirüs vaka sayısı milyona yaklaşırken pek çok ülkede ikinci dalganın başladığına ilişkin endişeler yükseliyor. Özellikle vaka sayısında başı çeken ABD de günlük vaka sayısındaki artışın hız kazandığı görülüyor. Bazı Asya ülkelerinde vaka sayılarındaki artışla birlikte ikinci dalganın önünü kesebilmek için yeni kısıtlayıcı önlemler kademeli olarak devreye alınıyor. Açıklanan öncü büyüme verilerine göre, salgının etkilerinin en belirgin biçimde hissedildiği ikinci çeyrekte başlıca gelişmiş ekonomilerde iktisadi faaliyet benzeri görülmemiş düzeyde daraldı. İkinci çeyrekte ABD ekonomisi yıllıklandırılmış olarak bir önceki çeyreğe göre %32,9, Euro Alanı ekonomisi ise bir önceki yılın aynı dönemine göre % küçüldü. Salgının etkilerini 19 sonu ve başında yoğun şekilde hisseden Çin ekonomisi ise ikinci çeyrekte yıllık bazda %3,2 oranında büyüdü. Temmuz ayına ilişkin küresel PMI verileri eşik değerin üzerine çıkarak imalat ve hizmet sektörlerinde büyümeye işaret etti. ABD de 1 trilyon USD lik yeni bir teşvik paketinin hazırlıkları sürerken, Euro Alanı liderleri toplam 75 milyon EUR luk kurtarma paketi üzerinde uzlaşmaya vardı. Temmuz ayı toplantısında para politikasında değişikliğe gitmeyen Fed, ekonomik aktiviteye verilen desteğin sürdürüleceği taahhüdünü yineledi. ECB de Temmuz ayı toplantısında faiz oranlarını değiştirmedi. ECB Başkanı Lagarde, Euro Alanı nda ekonomik aktiviteye ilişkin belirsizliklerin ortadan kalkmadığını ve para politikasına desteğin süreceğini açıkladı. İkinci dalga endişelerinin ve küresel likidite koşullarının desteklediği altın fiyatları Temmuz ayında yükselişini sürdürdü. Mayıs ve Haziran aylarında hızlı yükselen petrol fiyatları ise arzdaki artışın yanı sıra talebe ilişkin belirsizliklerle yatay bir görünüm sergiledi. Türkiye Ekonomisi Virüs salgınının yurt içi ekonomik aktivitede en yoğun hissedildiği Nisan ayında geçen yılın aynı dönemine göre %31, ile rekor düzeyde gerileyen sanayi üretimi, Mayıs ayında da yıllık bazda %19,9 oranında azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise sanayi üretiminde Mayıs ta aylık bazda %17, oranında artış kaydedildi. Haziran ayında 5 eşik düzeyinin üzerine çıkan imalat PMI, Temmuz ayında da 3 puan artışla 5,9 seviyesine yükseldi. Böylece, imalat sanayiindeki hareketlenmenin hızlandığına işaret eden PMI endeksi, Şubat 11 den bu yana en yüksek değerini almış oldu. Konut satışları Haziran ayında geçen yılın aynı dönemine göre %9,7 artarak 19.12 ile verinin yayımlanmaya başladığı tarihten bu yana en yüksek Haziran ayı seviyesine ulaştı. Temmuz ayında otomotiv satışları da geçen yılın aynı ayına göre %387,5 arttı. Geçtiğimiz yıl Mayıs ayında 1,1 milyar USD fazla veren cari denge bu yılın aynı ayında, salgın nedeniyle seyahat geliri elde edilememesine bağlı olarak hizmetler dengesinin açık vermesi ve dış ticaret açığında kaydedilen hızlı artışın etkisiyle 3,8 milyar USD açık verdi. 12 aylık kümülatif verilere göre cari açık Mayıs ta 8,2 milyar USD ile Şubat 19 dan bu yana en yüksek düzeyinde gerçekleşti. Merkezi yönetim bütçe açığı Haziran da yıllık bazda %,7 oranında artarak 19, milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Bütçe açığı OcakHaziran döneminde yıllık bazda %39,3 oranında genişleyerek 9,5 milyar TL ye çıktı. Temmuz ayında TÜFE aylık bazda %,58 yükselirken, yıllık TÜFE enflasyonu %11,7 oldu. Bu dönemde yurt içi ÜFE artışı aylık %1,2 düzeyinde gerçekleşirken, yıllık %8,33 ile Mart ayından bu yana en yüksek seviyesine çıktı. Temmuz ayı toplantısında da politika faiz oranını değiştirmeyen TCMB yılın üçüncü Enflasyon Raporu nda sonu enflasyon tahminini %8,9 a yükseltti. TCMB ayrıca yabancı para zorunlu karşılık oranlarını tüm yükümlülük türlerinde ve vade dilimlerinde 3 er baz puan arttırdı.
Küresel Ekonomi Koronavirüs vakalarındaki artış endişe yaratıyor. Dünya genelinde toplam koronavirüs vaka sayısı milyona yaklaşırken, hayatını kaybeden kişi sayısı 7 bini aştı. ABD,9 milyon vaka sayısı ve yaklaşık 1 bin vefat ile dünyada ilk sırada yer alıyor. Son dönemde, artan vaka sayılarına bağlı olarak ikinci dalga endişelerinin yükseldiği Asya ülkelerinde virüsün yayılmasını engellemek için sınırlandırmalar yeniden başlatılıyor. Ayrıca, Brezilya başta olmak üzere Güney Amerika ülkelerinde vaka sayısında kaydedilen hızlı yükselişler endişelerin küresel bir boyut kazanmasına neden oluyor. Başlıca ekonomiler ikinci çeyrekte hızlı daraldı. Yılın ikinci çeyreğine ilişkin açıklanan öncü büyüme verileri başlıca ekonomilerin bu dönemde benzeri görülmemiş düzeyde daraldıklarına işaret ediyor. ABD ekonomisi yılının ikinci çeyreğinde yıllıklandırılmış bazda %32,9 oranında daralarak salgının ekonomik aktivitede neden olduğu tahribatı teyit etti. Benzer biçimde Euro Alanı ekonomisi de geçen yılın aynı dönemine kıyasla % ile beklentilerin üzerinde küçüldü. Almanya ekonomisi bu dönemde %11,7, Fransa ekonomisi %19 daraldı. Çin ekonomisi ikinci çeyrekte %3,2 büyüdü. Çin ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla %3,2 ile piyasa beklentilerinin üzerinde büyüdü. Çin ekonomisi ilk çeyrekte %,8 daralmıştı. Ülkede iç ve dış talep koşulları ile yatırımların zayıf seyri nedeniyle toparlanmanın süreklilik arz edip etmeyeceği belirsizliğini korurken, politika yapıcıların ekonomiyi desteklemeye devam edeceği öngörülüyor. Başlıca Ekonomilerin GSYH Büyümesi (yıllık % değişim) Küresel imalat PMI verilerinde toparlanma devam ediyor. Salgının olumsuz etkileriyle Nisan ayında dip seviyelere gerileyen küresel imalat PMI verileri Temmuz ayında eşik değer olan 5 seviyesinin üzerine çıkarak sektörlerde büyümeye işaret etti. ABD de imalat PMI verisi Temmuz da 5,9 a yükselirken, hizmetler sektörü PMI değeri 5 seviyesinde gerçekleşti. Euro Alanı nda önceki ay 7, olan imalat PMI da Temmuz ayında 51,8 seviyesine yükseldi. Böylece endeks Aralık 18 den bu yana en yüksek değerini aldı. Bölgede hizmetler sektörü 3,2 3 Euro Alanı ABD* Çin 3 2,9 8 12 1 1 18 (*) Bir önceki çeyreğe göre yıllıklandırılmış büyüme verileridir. PMI verisi de Haziran daki 8,3 düzeyinden Temmuz da 55,1 e yükseldi. 5 3 Euro Alanı Hizmetler PMI Oca.19 Nis.19 Tem.19 Eki.19 Oca. Nis. Tem. Fed faizleri değiştirmedi. ABD Euro Alanı PMI Endeksleri ABD İmalat PMI ABD Hizmetler PMI Euro Alanı İmalat PMI ABD Merkez Bankası (Fed) 29 Temmuz da sona eren toplantısında politika faizini %%,25 aralığında tutarken elindeki tüm araçlarla ekonomik aktiviteye destek olacağı taahhüdünü yineledi. Fed ayrıca, dolar likiditesi swap hatlarının ve yabancı merkez bankalarıyla olan geçici repo imkanının 31 Mart 21 tarihine kadar uzatılmasına karar verdi. Toplantı ertesinde açıklama yapan Fed Başkanı Jerome Powell, Fed'in güçlü ekonomik toparlanma ve hasarın sınırlandırılmasını hedeflediğini ifade ederken, salgın nedeniyle ekonomik görünüme dair belirsizliklerin devam ettiği değerlendirmesinde bulundu. Tüketici, istihdam ve harcamalar tarafında henüz gerçek verilere sahip olmadıklarını söyleyen Powell, yavaşlamanın ne kadar büyük olacağını ve ne kadar süreceğini söylemek için erken olduğunu belirtti. Fed Başkanı, verilerde gözlenen iyileşmenin Haziran ayında yavaşladığını, gerekirse ileriye dönük yönlendirme ve varlık alımlarında ayarlamaya gidebileceklerini ifade etti. Temmuz ayında yayımladığı Bej Kitap raporunda da ekonomik aktivitenin ülkenin tüm bölgelerinde arttığına dikkat çeken Fed, buna rağmen henüz salgın öncesindeki seviyelerin yakalanamadığını belirtti. ABD de istihdam kayıpları sürüyor. 28 Mart ta gördüğü zirveden bu yana sürekli gerileyen haftalık işsizlik maaşı başvurularının sayısında Temmuz ayı içinde artışlar gözlendi. Ülkede salgının işgücü piyasasını etkilemeye başladığı 1 Mart ile biten haftadan 1 Ağustos ile biten hafta arasındaki dönemde işsizlik maaşına başvuran kişi sayısı 55, milyona ulaştı. Söz konusu rakamın büyüklüğü ve artmaya devam ediyor oluşu Kasım ayında seçime gidecek olan ülkede yönetimi yeni tedbirler almaya zorluyor. Bu doğrultuda, Cumhuriyetçi Senatörler ABD Senatosu na, büyük oranda doğrudan nakdi yardım içeren 1 trilyon USD büyüklüğünde yeni bir teşvik paketi sundu. Teşvik paketiyle 31 Temmuz da sona eren işsizlik yardımının 2 ay daha uzatılması planlanıyor. Kaynak: Datastream 2
Küresel Ekonomi 8 ABD Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları (milyon kişi) Avrupa Komisyonu'nun Büyüme Tahminleri (%, Temmuz ),1 5,8 1,3 1,5 2 1,2 Euro Alanı Avrupa Birliği 3 1 31 1 28 2 27 3 2 22 5 19 17 7 Avrupa Birliği yeni bir kurtarma paketi açıkladı. AB liderleri, bir süredir beklenen 75 milyar EUR büyüklüğündeki paket üzerinde uzlaşıya vardı. Salgının ekonomik sonuçlarıyla mücadele etmek amacıyla oluşturulan kurtarma paketinin 39 milyar EUR luk kısmını hibeler, 3 milyar EUR luk kısmını ise düşük faizli krediler oluşturuyor. Söz konusu paket içerdiği yardımlardan ziyade, Avrupa Birliği nin ekonomik bir birlik olarak geleceğine yönelik oluşan soru işaretlerini en azından şimdilik ortadan kaldırmış olması nedeniyle önem arz ediyor. ECB para politikasını korudu. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Temmuz ayındaki toplantısında para politikasında değişiklik yapmayarak politika faizini %, mevduat kolaylığı faizini %,5 seviyesinde tuttu. Toplantı sonrasında açıklamalarda bulunan ECB Başkanı Lagarde, Euro Alanı ndaki son verilerin ekonomik aktivitede hareketlenmenin yeniden başladığına işaret ettiğini söyledi. Lagarde, yılın üçüncü çeyreğinde ekonomide toparlanmanın devam edeceği öngörülmekle birlikte, söz konusu toparlanmanın hızına ve ölçeğine dair belirsizliğin sürdüğünü ve para politikası desteğine olan ihtiyacın henüz sona ermediğini belirtti. Avrupa Komisyonu, bölge ekonomisine ilişkin tahminlerini aşağı yönlü revize etti. Avrupa Komisyonu, Euro Alanı ve AB için Mayıs ayında yayımladığı ve 21 yılı ekonomik büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etti. Euro Alanı için yılı ekonomik büyüme tahminini %7,7 den %8,7 ye indiren Komisyon, 21 yılında ekonomide %,1 lik büyüme beklediklerini açıkladı. Benzer şekilde, AB ekonomisinin de bu yıl %8,3 küçüleceğini tahmin eden Komisyon, gelecek yıl ise %5,8 büyüyeceği tahmininde bulundu. Yapılan açıklamada, salgın kısıtlamalarının gevşetilmesinin beklenenden uzun sürmesi sebebiyle 21 deki toparlanmanın bahar döneminde yapılan tahminlerden daha yavaş gerçekleşebileceği vurgulandı. Avrupa Komisyonu özellikle salgından görece daha ağır etkilenen Fransa, İtalya ve İspanya ekonomilerinde, bu yıl % un üzerinde küçülme beklendiğini açıkladı. 8,7 8,3 19 (G) 21 Altın fiyatları tarihi yüksek düzeyde Salgında ikinci dalgaya ilişkin endişelerin artması yatırımcıların riskli varlıklardan kaçınarak güvenli yatırım aracı olarak görülen altına yönelmesine neden oluyor. Küresel ölçekte uygulanan genişlemeci para politikalarının da desteklediği altının ons fiyatı Temmuz ayında hızlı yükseldi. Ağustos ayı başında da artışını sürdüren altın fiyatları 5 Ağustos itibarıyla 2. USD/ons seviyesiyle, bu yılın en düşüğüne indiği 1 Mart a kıyasla yaklaşık % yukarıda seyrediyor. Fiyatlardaki yükselişe gerekçe oluşturan mevcut durumun devam edeceği görüşü altının izleyen dönemde de yukarı yönlü baskı altında kalacağı değerlendirmelerini beraberinde getiriyor. OPEC+ ülkeleri petrol üretim kesintisini 1 Ağustos itibarıyla günlük 7,7 milyon varile indirmeye karar verdi. Söz konusu kesinti miktarı Temmuz sonuna dek günlük 9,7 milyon varil seviyesindeydi. Petrol arzına yönelik yaşanan bir diğer gelişme de ABD de aktif sondaj kuyusu sayısının Mart ayından bu yana ilk defa sınırlı da olsa artış kaydetmesi oldu. Ayrıca, izleyen süreçte talep koşullarının seyrine ilişkin belirsizliğin devam etmesi de Temmuz ayı içinde petrol fiyatlarını baskıladı. Söz konusu gelişmeler Mayıs ve Haziran aylarında hızlı biçimde yükselen petrol fiyatlarındaki yükselişin Temmuz ayında hız kaybetmesine neden oldu. Temmuz ayı boyunca 2 5 USD/varil bandında hareket eden Brent türü petrolün varil fiyatı ABD dolarında yaşanan değer kaybının verdiği destekle ayı %3,9 yükselişle 3,1 USD/varil seviyesinden tamamladı. 2. 1.9 1.7 1.5 1.3 Altın ve Petrol Fiyatları Altın (USD/ons) Brent Türü Ham Petrol (USD/varil, sağ eksen) 1. Oca. Mar. May. Tem. 8 7 5 3 Kaynak: Datastream 3
Türkiye Ekonomisi Arz ve Talep Göstergeleri İşgücüne katılım oranı Nisan döneminde hızlı geriledi. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Nisan döneminde işsizlik oranı yıllık bazda,2 puan gerileyerek %12,8 düzeyinde gerçekleşti. Öte yandan, bu dönemde işgücüne katılım oranı %7,2 ile Şubat 13 ten bu yana en düşük seviyesine inerken, istihdam oranı %1,1 oldu. İşgücüne dahil olmayanlardaki yıllık milyon kişiyi aşan artış dikkat çekti. 2 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı yıllık bazda 1,2 puan artarak %2, e yükselirken, tarım dışı işsizlik oranı %1,9 seviyesinde gerçekleşti. Nisan döneminde hizmet sektörü istihdamında 19 un aynı dönemine göre kaydedilen 1,5 milyon kişilik düşüş dikkat çekti. Yurt içinde salgının ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerinin en yoğun hissedildiği Nisan döneminde mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı Mart dönemine göre,7 puan artarak %13,8 oldu. Mevsimlik çalışanlar ile çalışmaya hazır olduğu halde son haftadır iş başvurusu yapmadığı için işgücünde yer almayanların işgücüne dahil edilmesi ile hesaplanan geniş tanımlı işsizlik oranı nın bu dönemde %2, ya yükseldiği görüldü. 1 1 12 İşgücü Piyasaları İşsizlik Oranı İşgücüne Katılım Oranı (sağ eksen) Sanayi üretimi Mayıs ta yıllık bazda %19,9 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre, Nisan da yıllık bazda %31,3 oranında gerileyen sanayi üretimi Mayıs ayında yıllık bazda %19,9 oranında azaldı. Bu dönemde imalat sanayii üretimindeki gerileme %, olurken, imalat sanayi alt sektörlerinden sadece kağıt ve kağıt ürünleri imalatı ile bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatında artış gözlendi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise sanayi üretiminde Mayıs ayında bir önceki aya göre %17, oranında artış kaydedildi. TÜİK, KDV beyannamelerinin verilmesiyle birlikte izleyen aylarda sanayi üretimi verilerinde güncelleme yapılabileceği açıklamasını Mayıs ayı verileri için de duyurdu. İmalat PMI Temmuz da 5,9 a yükseldi. 1 2,8 9 7 7,2 8 5 1 17 18 19 Yurt içinde MartMayıs döneminde 5 eşik değerinin altında yer alan, Haziran ayında normalleşme adımlarıyla birlikte 53,9 a ulaşarak eşik değerinin üzerine çıkan imalat PMI endeksi, Temmuz ayında da 3 puan artışla 5,9 57 55 53 51 seviyesine yükseldi. Böylece, imalat sanayiindeki aktivitenin hızlandığına işaret eden PMI endeksi, Şubat 11 den bu yana en yüksek değerini almış oldu. Endeksin alt kalemleri incelendiğinde, Temmuz da üretim ve yeni siparişlerin hızla arttığı, öte yandan girdi maliyetlerindeki artışın yavaşlamakla birlikte sürdüğü gözlendi. Türkiye'de Ekonomik Aktivite İmalat Sanayi PMI (sağ eksen) 3 Sanayi Üretim Endeksi (TEA, yıllık, %) 18 19 Güven endeksleri genel olarak olumlu bir tablo çizdi. Reel kesim güven endeksi Temmuz da bir önceki aya göre 8,1 puan artışla,7 ye yükselirken, ayın sonunda ilk kez eşik değerin üzerine çıkarak ekonomik faaliyete dair iyimser sinyaller verdi. Nisan da 1, ile 9 krizinden bu yana en düşük seviyesini görmüş olan imalat sanayii kapasite kullanım oranı da aynı dönemde,7 puan artarak %7,7 oldu. Temmuz ayında sektörel bazda güvenin hizmet sektöründe %,2, perakende ticaret sektöründe %9, ve inşaat sektöründe %11, arttığı gözlendi. Tüketici güven endeksi ise Temmuz da bir önceki aya göre %2,7 oranında azalarak,9 düzeyine geriledi. Mayıs ve Haziran aylarında artış kaydetmiş olan gelecek 12 ayda konut ve/veya otomobil satın alma ihtimalinin Temmuz ayında gerilemesi dikkat çekerken, gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimaline yönelik alt endeks %1 ile en hızlı daralan endeks oldu. Konut ve otomotiv satışları hızlı yükseldi. 5,9 Türkiye de konut satışları Haziran ayında geçen yılın aynı dönemine göre %9,7 artarak 19.12 adet oldu. Böylece, konut satışları verinin yayımlanmaya başladığı 13 yılından bu yana en yüksek Haziran ayı seviyesine ulaştı. Ayrıca, Haziran da ipotekli satışların toplam konut satışları içindeki payı %53, oranıyla rekor düzeyde gerçekleşti. Düşük faiz oranları ve konut kampanyaları Haziran ayındaki rekor satışlarda etkili oldu. Temmuz ayında otomobil ve hafif ticari araç pazarı geçen yılın aynı ayına göre %387,5 artışla 87.1 adet oldu. Otomotiv pazarı OcakTemmuz döneminde ise %,3 oranında artarak 31.9 adede ulaştı. Otomotiv satışlarında Temmuz da yakalanan yüksek satış rakamlarının ardından Otomotiv Distribütörleri Derneği yılsonuna ilişkin pazar tahminini 5 bin adet yukarı revize ederek 57 bin adet olarak açıkladı. 55 5 5 35 3 Kaynak: Datastream, Markit, TÜİK, TCMB, ODD
Türkiye Ekonomisi Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi Haziran da dış ticaret açığı %17 daraldı. TÜİK verilerine göre Haziran ayında ihracat hacmi geçen yılın aynı ayına kıyasla %,7 artarak yaklaşık 13,5 milyar USD olurken, ithalat %8,3 genişleyerek 1,3 milyar USD düzeyinde gerçekleşti. Böylece, dış ticaret açığı yıllık bazda %17 daralarak 2,8 milyar USD ye geriledi. Ocak Haziran döneminde ise dış ticaret açığı yıllık bazda %73,2 genişledi. Bu dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı 19 daki %8,5 seviyesinden %75,9 a geriledi. Cari denge Mayıs ta 3,8 milyar USD açık verdi. TCMB tarafından açıklanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre, geçtiğimiz yıl Mayıs ayında 1,1 milyar USD fazla veren cari denge bu yılın aynı ayında 3,8 milyar USD açık verdi. Söz konusu gelişmede, salgın nedeniyle seyahat geliri elde edilememesine bağlı olarak hizmetler dengesinin açık vermesi ve dış ticaret açığında kaydedilen hızlı artış etkili oldu. 12 aylık kümülatif verilere göre cari açık Mayıs ta 8,2 milyar USD ile Şubat 19 dan bu yana en yüksek düzeyinde gerçekleşti. 5 3 2 1 Doğrudan yatırımlar... Turizm Gelirleri (aylık, milyar USD) Turizm Giderleri Turizm Gelirleri Net Turizm Gelirleri 1 May.17 Kas.17 May.18 Kas.18 May.19 Kas.19 May. Nisan ayında sermaye çıkışı yaşanan net doğrudan yatırımlar kaleminde Mayıs ayında 118 milyon USD net sermaye girişi kaydedildi. Bu dönemde diğer sermaye yatırımlarından 12 milyon USD çıkış olurken, gayrimenkul yatırımları kaleminde 229 milyon USD sermaye girişi yaşandı. Portföy yatırımlarında sermaye çıkışı... Portföy yatırımlarında Mayıs ta 2,5 milyar USD tutarında sermaye çıkışı kaydedildi. Yurt dışı yerleşikler hisse senedi ve DİBS piyasalarında sırasıyla 1 milyar USD ve 98 milyon USD tutarında net satış gerçekleştirdi. Ayrıca bu dönemde, genel hükümetin yurt dışında yaptığı 2,2 milyar USD tutarındaki net geri ödeme portföy yatırımlarındaki sermaye çıkışında etkili oldu. Diğer taraftan, bankaların yurt dışı yatırımlarındaki yaklaşık 2 milyar USD lik azalış portföy yatırımlarındaki düşüşü sınırlandırdı. İlgili kalem Nisan ayında da 1,2 milyar USD gerilemişti. Mart ve Nisan aylarında toplam 3,2 milyar USD lik çıkışın ardından diğer yatırımlar kaleminde Mayıs ayında 9,7 milyar USD net sermaye girişi kaydedildi. Söz konusu gelişmede, TCMB nin kısa vadeli borçlarındaki para takası kaynaklı olduğu düşünülen artış etkili oldu. Ayrıca bu dönemde, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 88 milyon USD azalış kaydederken, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatlarında 19 milyon USD net artış kaydedildi. Mayıs ayı itibarıyla 12 aylık kümülatif bazda uzun vadeli borç çevirme oranı bankacılık sektöründe %73, diğer sektörlerde %7 oldu. 12 9 3 3 Net Sermaye Yatırımları (aylık, milyar USD) Portföy yatırımları Doğrudan yatırımlar Diğer yatırımlar Oca.19 May.19 Eyl.19 Oca. May. Türkiye'ye Net Sermaye Girişleri 12 aylık kümülatif veriler Sermaye Girişlerinin Dağılımı (milyon USD) Aralık 19 Mayıs Aralık 19 Mayıs Cari İşlemler Dengesi 8.3 8.2 55,8 Toplam Net Yabancı Sermaye Girişi 5. 3.73 Doğrudan Yatırımlar 5.95 5.28 38,1 13, Portföy Yatırımları 1.2 1.199 Diğer Yatırımlar 911 1.72 5,9 37,3 Diğer 3 5,2 Net Hata ve Noksan 7.93 1.85 Rezervler (1 ).32 19.373 9,3 Not: Rakamlar yuvarlamadan ötürü toplamı vermeyebilir. (1) Rezervler, toplam net sermaye girişleri ile cari denge arasındaki fark olup () değer rezerv artışını, (+) değer rezerv azalışını gösterir. Kaynak: Datastream, TCMB 5
Türkiye Ekonomisi Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi Rezerv varlıklar Mayıs ta 2,7 milyar USD arttı. Mart ve Nisan aylarında toplam 25,2 milyar USD azalan rezerv varlıklar Mayıs ayında 2,7 milyar USD artış kaydetti. Bu dönemde net hata ve noksan kaleminde ise 829 milyon USD tutarında sermaye çıkışı yaşandı. 5 5 Rezervler ve Net Hata Noksanın Cari Açığın Finansmanına Katkısı Rezervler (aylık, milyar USD) Net Hata Noksan M H T A E E K A O Ş M N M Beklentiler Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan geçici dış ticaret verilerine göre, Temmuz ayında yüksek baz, çalışma günü eksikliği ve salgının etkisiyle ihracat yıllık bazda %5,8, ithalat da %7,7 azaldı. Böylece, Temmuz da dış ticaret açığı yıllık bazda %1,8 daraldı. Bir önceki yıla kıyasla düşük düzeylerde seyreden petrol fiyatları ile yerli üretimi desteklemek amacıyla çeşitli ürünlere getirilen ek gümrük vergilerinin önümüzdeki aylarda dış ticaret dengesini destekleyebileceği değerlendiriliyor. Bununla birlikte, dünya genelinde Covid19 vaka sayısındaki artış dikkate alındığında, küresel ölçekte salgının halen kontrol altına alınamamış olmasının ihracat gelirleri üzerinde baskı yaratabileceği ve turizm gelirlerinin toparlanmasının da çok daha uzun bir süre alabileceği tahmin ediliyor. Ödemeler Dengesi (milyon USD) Mayıs Ocak Mayıs % 12 Aylık Cari İşlemler Dengesi 3.7 19 187 1.7 Değişim Kümülatif 8.2 Dış Ticaret Dengesi Hizmetler Dengesi 2.73 33.59 9.7 1.19.3 252, 58,2 28.222 31.28 Seyahat (net) Birincil Gelir Dengesi 99.278.991 2.9.399 57,1 11,9 22.135 11.953 İkincil Gelir Dengesi 28 9 195 83 Sermaye Hesabı Finans Hesabı.597 19 2.997.871 5 23.11 Doğrudan Yatırımlar (net) Portföy Yatırımları (net) 118 2.539 2.59 3.732 1.959 11.221 2,5 5.28 1.199 Net Varlık Edinimi Net Yükümlülük Oluşumu 2.7. 2.1 5.87 38 11.259 2.51 13.98 Hisse Senetleri Borç Senetleri 1.9 3.37 5.181 3.939 7.3.199 9.99 Diğer Yatırımlar (net) Efektif ve Mevduatlar 9.735 11.17.39.75 7.722 13.593 1.72 2.81 Net Varlık Edinimi Net Yükümlülük Oluşumu 57. 9.271 2.52 32 13.25 99,7 39, 1.1 23.27 Merkez Bankası 9.99 55.958 13.958 Bankalar Yurt Dışı Bankalar 31 19 3.31 1.52 2.7 1.98 12, 29,7 9.9.81 Yabancı Para Türk Lirası 5 73 1.7 395 1.1 3.3 75, 3.579 3.2 Yurt Dışı Kişiler Krediler 12 1.2 1.529.971 719 5.52 53, 11,5 2.788 17.53 Net Varlık Edinimi Net Yükümlülük Oluşumu 295 1.397 139.832 39 5.851 21,1 8 17.1 Bankacılık Sektörü Bankacılık Dışı Sektörler 2 878.558 7 3.78 2.3 23,7.259.95 Ticari Krediler 338 5.5 337 7.22 Diğer Varlıklar ve Yükümlülükler Rezerv Varlıklar (net) 1 2.717 23 3.28 8 22.11 5,2 55 19.373 Net Hata ve Noksan 829 2.791.131 1.85 Kaynak: Datastream, TCMB
Türkiye Ekonomisi Bütçe Dengesi Merkezi yönetim bütçesi Haziran da 19, milyar TL açık verdi. Haziran ayında merkezi yönetim bütçe açığı yıllık bazda %,7 oranında artarak 19, milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Haziran da geçen yılın aynı ayına kıyasla bütçe gelirleri % 19,5 artarak,3 milyar TL olurken, bütçe harcamaları % 2,8 artışla 85, milyar TL ye ulaştı. Bu dönemde faiz dışı denge 13,1 milyar TL açık verdi. OcakHaziran döneminde ise bütçe harcamaları yıllık bazda %17,3 oranında genişlerken, gelirler %13 artış kaydetti. Böylece, geçtiğimiz yılın ilk yarısında 78, milyar TL olan bütçe açığı, bu yılın aynı döneminde %39,3 oranında artışla 9,5 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Vergi gelirleri Haziran da 55, milyar TL oldu. Vergi gelirleri Haziran da yıllık bazda %23,5 oranında artarak 55, milyar TL oldu. Bu dönemde kurumlar vergisi tahsilatın Haziran ayına ertelenmiş olmasının, ithalde alınan katma değer vergisi de ithalat artışının ve getirilen ek gümrük vergilerinin etkisiyle hızlı yükseldi. Ayrıca, talepte kaydedilen toparlanmanın yanı sıra geçtiğimiz yıl uygulanan vergi indiriminin yarattığı baz etkisiyle motorlu kara taşıtları ve dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV Haziran ayında sırasıyla %25 ve %385 oranında artarak vergi gelirlerini destekledi. OcakHaziran döneminde vergi gelirleri yıllık bazda %9,2 oranında artarak 33 milyar TL oldu. 3 25 5 Vergi ve Vergi Dışı Bütçe Gelirleri (3 aylık hareketli ortalama, yıllık % değişim) 5 Vergi Gelirleri Vergi Dışı Gelirler (sağ eksen) 18 19 3 25 5 5 Faiz giderlerinde artış gözlendi. Haziran ayında bütçe giderlerindeki artışta cari transferler ile sermaye giderlerindeki hızlı yükseliş öne çıktı. Bu dönemde cari transferlerin Hazine yardımları kalemi altında izlenen sosyal güvenlik açık finansmanı kalemi geçen yılın aynı ayına göre yaklaşık 8 katına çıkarak 11,2 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Söz konusu kalem bütçe giderlerindeki %2,8 lik artışın 1, puanını oluşturdu. Ayrıca, Haziran ayında gayrimenkul sermaye ve üretim giderlerindeki,1 milyar TL lik yükseliş dikkat çekti. Bu kalem bütçe harcamalarındaki artışı Haziran da,1 puan yukarı çekti. Haziran da faiz giderleri yıllık bazda %, artarak,3 milyar TL oldu. İç borç faiz ödemeleri %,7 oranında artarak,2 milyar TL düzeyinde gerçekleşirken, dış borç faiz ödemeleri yaklaşık 2 katına çıkarak 1,5 milyar TL oldu. OcakHaziran döneminde bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre %17,3 oranında artarak 5,9 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde faiz giderlerindeki yıllık artış %, oldu. 8 18 19 Beklentiler Faiz ve Faiz Dışı Bütçe Giderleri (3 aylık hareketli ortalama, yıllık % değişim) Faiz Dışı Giderler Faiz Giderleri Virüs salgınına karşı alınan kısıtlayıcı önlemlerin gevşetilmesiyle özellikle Haziran ayından itibaren ekonomik aktivitenin toparlanma eğilimine girmesi, bütçe açığındaki hızlı genişlemenin yılın ikinci yarısında hız kaybedebileceği yönündeki görüşleri de gündeme getirdi. Öte yandan, salgının seyrine ilişkin belirsizlikler halen bütçe dengesi üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor. Merkezi Yönetim Bütçesi (milyar TL) Haziran % OcakHaziran % Bütçe Gerç./ Bütçe 19 Değişim 19 Değişim Hedefi Hedefi Harcamalar 7,5 85, 2,8 81, 5,9 17,3 1.95,5 51, Faiz Harcamaları,,3, 5,7 71,3, 138,9 51,3 Faiz Dışı Harcamalar 3,2 79,3 25, 3,8 93, 1, 95,5 51, Gelirler 55,5,3 19,5 3, 55, 13, 95, 7, Vergi Gelirleri,9 55, 23,5 37,7 335,9 9,2 78, 2,8 Diğer Gelirler,,8 2,1 95,2 119,5 25, 172, 9,5 Bütçe Dengesi 12,1 19,,7 78, 9,5 39,3 138,9 78,8 Faiz Dışı Denge 7,7 13,1 9,9 27,8 38,2 37,2,1 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Datastream 7
Türkiye Ekonomisi Enflasyon Temmuz da aylık TÜFE %,58 oldu. Temmuz ayında TÜFE bir önceki aya göre %,58 ile beklentilerin altında yükseldi. Piyasa beklentisi TÜFE nin bu dönemde aylık bazda %,9 yükseleceği yönündeydi. Temmuz ayında yurt içi ÜFE (YİÜFE) artışı %1,2 düzeyinde gerçekleşti. Yıllık TÜFE enflasyonu %11,7 ya geriledi. Yıllık tüketici enflasyonunda Mayıs ve Haziran aylarında yaşanan yükseliş Temmuz ayında sona erdi. Bu dönemde, yıllık TÜFE artışı %11,7 düzeyine geriledi. Yıllık YİÜFE enflasyonu ise Temmuz da yükselmeye devam ederek % 8,33 ile Mart ayından bu yana en yüksek seviyesine çıktı. Tem m uz TÜF E Gıda fiyatları TÜFE enflasyonunu sınırladı. Temmuz ayında 12 ana harcama grubundan unda fiyatlar bir önceki aya kıyasla yükselirken, gıda ile giyim ve ayakkabı grubunda fiyatların gerilediği görülüyor. Bu dönemde, özellikle otomobil ve akaryakıt fiyatlarında aylık bazda kaydedilen artışın etkisiyle fiyatların bir önceki aya kıyasla %2, ile en hızlı arttığı grup olan ulaştırma, aylık TÜFE enflasyonunu 37 baz puan ile en fazla yukarı çeken grup oldu. Son dönemde konut ve ev eşyası fiyatlarında gözlenen artışlar da aylık TÜFE enflasyonunun toplam 31 baz puan yükselmesine neden oldu. Diğer taraftan, Temmuz da taze meyve ve sebze fiyatlarında mevsimsel faktörlerin etkisiyle yaşanan düşüş gıda grubunun aylık TÜFE enflasyonunu 3 baz puan sınırlamasını sağladı. Benzer biçimde mevsimsel gelişmelerin desteğiyle giyim ve ayakkabı grubunda kaydedilen %3,8 lik düşüş TÜFE artışını bu dönemde 23 baz puan sınırladı. Çekirdek enflasyon göstergeleri... Yurt İçi ÜF E (değişim %) 19 19 Aylık 1,3,58,99 1,2 Yıllık 1,5 11,7 21, 8,33 Yıllık Ortalama 19,91 11,51 32,3,81 Ana Harcama Gruplarının Aylık Bazda TÜFE'ye K atkıları (baz puan) Ulaştırma Ev Eşyası Konut Çeşitli Mal ve Hizmetler Lokanta ve Oteller Haberleşme Eğitim Eğlence ve Kültür Sağlık Alkollü İçecekler ve Tütün Giyim ve Ayakkabı Gıda ve Alkolsüz İçecekler Temmuz ayında TCMB tarafından yakından takip edilen B (işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE) ve C (enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ve altın hariç TÜFE) çekirdek enflasyon göstergelerindeki aylık artışlar sırasıyla %,71 ve %,83 ile manşet enflasyonun üzerinde gerçekleşti. Son dönemde yukarı yönlü bir eğilim sergileyen B ve C endekslerindeki yıllık artışlar ise yavaşlayarak sırasıyla %,9 ve %,25 oldu. 28 2 1 12 8 Tem.18 Tem.19 Tem. Enerji fiyatlarında yükseliş... Temmuz ayında enerji piyasasında yaşanan gelişmeler aylık YİÜFE nin seyrinde belirleyici oldu. Ana sanayi gruplarından enerjide fiyatlarının aylık bazda %3, oranında artış kaydetmesi dikkat çekti. Alt sektörler itibarıyla ise kok ve rafine petrol ürünleri sektöründe fiyatlar Temmuz da aylık bazda %11,71 yükseldi. Söz konusu artış aylık YİÜFE enflasyonunu 38 baz puan yukarı çekti. Beklentiler Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (yıllık % değişim) Ö ne Çıkan Alt Sektörlerin Aylık YİÜFE Enflasyonuna Katkıları (baz puan) Kok ve rafine petrol ürünleri Ham petrol ve doğal gaz Fabrikasyon metal ürünler Ana metaller Motorlu kara taşıtları Elektrikli teçhizat Tekstil ürünleri Elektrik, gaz üretim ve dağıtımı Gıda 3 Düşük faiz ortamında otomotiv ve konut talebinin güçlü seyretmesi başta dayanıklı tüketim malları olmak üzere ilgili gruplarda fiyatların yükselmesine neden oluyor. Öte yandan, mevsimsel faktörler enflasyon artışını sınırlandırıyor. Ayrıca, petrol fiyatlarının geçtiğimiz yıla kıyasla düşük seyretmesi de yıllık enflasyon göstergeleri açısından olumlu bir duruma işaret ediyor. Bu çerçevede, yıllık TÜFE artışının bir süre daha çift haneli seviyelerde kalmaya devam edeceğini düşünüyoruz. C B Kaynak: TÜİK, Datastream 8
Finansal Piyasalar ve TCMB Küresel piyasalarda Temmuz da karışık bir görünüm izlendi. Dünya genelinde açıklanan olumlu ekonomik veriler, Avrupa Birliği nde onaylanan yeni kurtarma paketi ve ABD de yeni ekonomik paket ile aşı çalışmalarında ilerleme kaydedildiğine dair haber akışları Temmuz ayında küresel piyasaları destekledi. Öte yandan, salgında ikinci bir dalga yaşanabileceği endişesi, vaka sayılarında görülen artış ve ABDÇin arasında zaman zaman artan gerilim küresel risk iştahını baskı altında tuttu. BIST endeksi Temmuz da %3,3 geriledi. Temmuz ayında küresel borsa endekslerinden olumsuz yönde ayrışan BIST endeksi aylık bazda %3,3 gerileyerek ayı 1.127 puandan tamamladı. Temmuz da 17 baz puan yükselerek Nisan ayından bu yana en yüksek seviyesinde gerçekleşen 2 yıl vadeli gösterge tahvilin bileşik faiz oranı 29 Temmuz itibarıyla %11,8 oldu. USD/TL kuru Temmuz ayını %1,8 artışla,97 düzeyinde tamamlarken, EUR/TL kuru EUR/USD paritesindeki yükselişin de etkisiyle aylık bazda %7, artarak Temmuz sonunda 8,23 seviyesine ulaştı. Ağustos ayının ilk günlerinde Londra swap piyasasında yaşanan TL sıkışıklığı yurt içi piyasalarda satış baskısı yarattı. Temmuz ayında baz puan artışla 55 baz puan olan Türkiye nin 5 yıl vadeli CDS priminde de Ağustos un ilk günlerinde artış gözlendi. CDS ve BIST Endeksi 1 8 BIST (.) 3.Haz 31.Tem 5 Y CDS Prim i (baz puan) 87 55 bp 2Y G österge Tahvil F aizi %9,38 11,8%** 17 bp BIST 1. 1.127*** %3,3 U SD/TL,85,972 %1,8 EU R/TL 7,959 8,235 %7, Döviz Sepeti* 7,273 7,2 %,5 (*) (,5 USD/TL +,5 EUR/TL) (**) 29 Temmuz (***) 3 Temmuz 5 Yıllık CDS (sağ eksen) Değ işim 725 25 525 senedi portföyü fiyat ve kur hareketlerinden arındırılmış olarak Haziran sonuna göre net 37,2 milyon USD azalırken, DİBS portföyü net 32 milyon USD geriledi. Yılbaşından bu yana bakıldığında ise hisse senedi piyasasından net,3 milyar USD, tahvil piyasasından net 7,3 milyar USD tutarında yabancı sermaye çıkışı yaşandığı görülüyor. TCMB politika faizi oranını %8,25 seviyesinde tuttu. TCMB 23 Temmuz da gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu toplantısında, piyasa beklentisine paralel olarak politika faiz oranını değiştirmeyerek %8,25 seviyesinde tuttu. Toplantı sonrasında yapılan açıklamada, iktisadi faaliyette kademeli normalleşme adımlarıyla birlikte Mayıs ayında başlayan toparlanmanın güç kazandığı, turizm gelirlerinde salgın hastalığa bağlı olarak gözlenen düşüşe rağmen seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle kısmi bir iyileşme beklendiği belirtildi. Kurul, enflasyondaki düşüş sürecinin devamlılığının ülke risk priminin gerilemesi, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve ekonomik toparlanmaya sağladığı katkı açısından önemli olduğunu ifade ederek para politikasındaki temkinli duruşun korunmasının önemine işaret etti. TCMB ayrıca, Temmuz ayında yayımladığı yılın üçüncü enflasyon raporunda yılsonu TÜFE enflasyonu tahminini %7,'ten %8,9'a yükseltti. 3 25 5 1 Hafta Vadeli Repo Faizi 1 Hafta Vadeli Repo AOFM TCMB zorunlu karşılık oranlarında değişikliğe gitti. TCMB, 18 Temmuz da tüm bankalar için yabancı para zorunlu karşılık oranlarının tüm yükümlülük türlerinde ve vade dilimlerinde 3 er baz puan artırılmasına karar verildiğini duyurdu. Karar 2 Temmuz tarihi itibarıyla uygulamaya kondu. 25 325 225 Tem.19 Kas.19 Mar. Tem. Yurt dışı yerleşiklerin menkul kıymet portföyü TCMB tarafından açıklanan menkul kıymet istatistiklerine göre 17 Temmuz itibarıyla yurt dışı yerleşiklerin hisse Kaynak: Datastream, Reuters, TCMB 9
Türkiye Ekonomisi Bankacılık Sektörü TP mevduat hacmi yıllık bazda %5, arttı. BDDK tarafından yayımlanan Haftalık Bülten verilerine göre 2 Temmuz itibarıyla mevduat hacmi geçen yılın aynı dönemine göre %37,7; 19 sonuna göre de %23, oranında genişleyerek 3.1 milyar TL ye ulaştı. Kur etkisinden arındırılmış yıllık artış %25,7 seviyesinde gerçekleşti. TP mevduat hacmi geçen yılın aynı dönemine kıyasla %5, artarak 1.575 milyar TL oldu. USD cinsi YP mevduat hacmi ise bu dönemde %7,9 artarak 233 milyar USD ile tarihi yüksek seviyede gerçekleşti. TP kredi büyümesi ivme kazanmaya devam ediyor. Bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi 2 Temmuz itibarıyla yıllık bazda %32,3; yılsonuna göre de %25,3 artarak 3.32 milyar TL oldu. Kur etkisinden arındırılmış kredi hacmindeki artış ise bu dönemde yıllık bazda %2, düzeyinde gerçekleşti. TP krediler hızlı yükselişini sürdürerek yıllık bazda %,1 artışla 2.18 milyar TL olurken, USD bazında YP krediler aynı dönemde %5,3 gerileyerek 18 milyar USD seviyesine indi. Kredi Hacmi (yıllık % değişim) TP Kredi YP Kredi (USD cinsi) Toplam (Kur etkisinden arındırılmış) 17 18 19 İhtiyaç kredilerinde yıllık artış hızı % e ulaştı. 2 Temmuz itibarıyla tüketici kredileri yıllık bazda %55, oranında yükselirken yılsonuna göre %33,9 artış kaydetti. Son dönemde faiz oranlarındaki düşüşün etkisiyle otomotiv ve konut satışlarında gözlenen hareketlilik ilgili kredi bakiyelerinde artışı beraberinde getirirken, ihtiyaç kredilerinin de hızla yükseldiği gözleniyor. 2 Temmuz itibarıyla taşıt kredileri yıllık bazda %57,3 oranında genişlerken, konut kredilerindeki artış %,1 oldu. Bu dönemde ihtiyaç kredilerinde yıllık bazda %,, yılsonuna göre ise %37,1 oranında yükseliş kaydedildi. Takipteki alacaklar oranı %,3 düzeyinde 2 Temmuz haftasında brüt takipteki alacaklar bakiyesi yıllık bazda %28,3 artarak,9 milyar TL düzeyine çıktı. Takipteki alacaklar oranı ise kredi hacmindeki genişlemenin de etkisiyle gerilemeye devam ederek %,3 düzeyinde gerçekleşti. İlgili oran kamu bankalarında %2,7 iken, özel bankalarda %5,8 düzeyinde bulunuyor. Kredi türlerine göre değerlendirildiğinde bu dönemde sektörün takipteki alacaklar oranının ticari kredilerde %,9, bireysel kredilerde %2,5 olduğu izleniyor. 7 5 3 Takipteki Alacaklar Oranı Toplam Bireysel Ticari 2 1 17 18 19 Yabancı para net genel pozisyonu,8,3 2,8 Yabancı para net genel pozisyonu 2 Temmuz itibarıyla bilanço içi kalemlerde () 55.8 milyon USD, bilanço dışında ise (+) 9.98 milyon USD oldu. Böylece, bankacılık sektörü yabancı para net genel pozisyonu () 5.99 milyon USD düzeyinde gerçekleşti. Yabancı Para Net Genel Pozisyonu (milyar USD) 2 2 8 12 1 1 18 Tüketici Kredileri (yıllık % değişim) 7 Taşıt İhtiyaç Konut 5 3 18 19 Kaynak: BDDK Haftalık Bülten
Genel Değerlendirme Küresel ölçekte koronavirüs salgınına karşı alınan kısıtlayıcı önlemlerin gevşetilmesiyle iktisadi faaliyette Haziran ayı itibarıyla belirginleşen toparlanma Temmuz ayında hız kazandı. Önde gelen ekonomilere ilişkin PMI verileri gerek imalat gerekse hizmetler sektöründe güçlenmeye işaret ederken, ABD de ve Avrupa da yeni teşvik önlemlerinin gündeme gelmesi önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri de olumlu etkiliyor. Para politikası tarafında ise pandeminin ilk aylarına kıyasla dünya genelinde sakin bir haber akışı izleniyor. Aşı çalışmalarına ilişkin gelişmeler zaman zaman piyasaları desteklese de salgının gidişatına dair süregelen belirsizlik ve ikinci dalga endişeleri küresel risk algısı üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor. Salgının etkilerinin yüksek olduğu yılın ikinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin çift haneli oranlarda küçülmüş olduğu tahmin edilirken, Temmuz ayında açıklanan verilerin genel olarak olumlu bir tablo çizmesi yılın kalanına ilişkin iyimser beklentileri destekledi. Güven göstergelerinde iyileşme kaydedilirken, imalat PMI 9 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Otomotiv ve konut sektörlerindeki gelişmelerin de bu dönemde iç talepteki toparlanmayı teyit ettiği görülüyor. Temmuz ayı ihracat verilerinde yıllık bazda düşüş gözlense de Haziran ayına kıyasla yükseliş kaydedilmesi olumlu bir gelişme oldu. Öte yandan, döviz kurlarında yaşanan dalgalanmaların da etkisiyle son dönemde enflasyon göstergeleri üzerindeki yukarı yönlü riskler artıyor. Haziran ve Temmuz aylarında politika faiz oranını değiştirmeyerek para politikasındaki mevcut duruşunu sürdüren TCMB, yılsonu enflasyon tahminini %8,9 a yükseltti. Petrol fiyatlarının geçtiğimiz yıla kıyasla düşük seviyelerde seyretmesi ve salgının şiddetini artırmaması halinde dış talep koşullarındaki iyileşmenin süreceği beklentisi enflasyon ve cari açık üzerindeki riskleri dengeleyebilecek faktörler olarak karşımıza çıkıyor. 11
Türkiye Ekonomisi Makroekonomik Göstergeler Büyüme,, 5,, 5, Özel Tüketim GSYH Büyümesine Katkılar (% puan) Kamu Tüketimi ilk çeyrek büyümesi %,5, Yatırım Net İhracat, Stok Değişimi 1 17 18 19 1. 8 GSYH GSYH (milyar USD) Kişi Başı GSYH (bin USD, sağ eksen) 12 9 3 7 9 11 13 17 19 Öncü Göstergeler Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanımı TEA Sanayi Üretimi (yıllık % değişim) İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%, sağ eksen) 8 75 7,7 7 1 9,9 3 5 5 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. Güven Endeksleri Reel Kesim Güven Endeksi 1 Tüketici Güven Endeksi (sağ eksen) 7 5 95 1,7 7 85 2 75 5,9 58 5 55 5 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. İşgücü Piyasaları 5 52 İşgücü Göstergeleri (mevsimsellikten arındırılmış) 1 3,8 1 5 13 12 8 11 İşgücüne Katılım Oranı 7,5 İşsizlik Oranı (%, sağ eksen) 9 Nis.18 Eki.18 Nis.19 Eki.19 Nis. 3, 29, 28, 27, 2, 25, 2, İstihdam (mevsimsellikten arındırılmış, milyon kişi) 2 5,5 23, Nis.18 Eki.18 Nis.19 Eki.19 Nis. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi (TEA) Takvim etkisinden arındırılmış Dış Ticaret (yıllık % değişim) İthalat İhracat 1 5,7 Haz.18 Ara.18 Haz.19 Ara.19 Haz. 8,3 3 3 9 Cari Denge (milyar USD) Aylık 8,2 3,8 3 12 12 Aylık Kümülatif (sağ eksen) May.18 Kas.18 May.19 Kas.19 May. 3 5 Kaynak: Datastream, TCMB, 1 TÜİK 13
Türkiye Ekonomisi Makroekonomik Göstergeler Enflasyon Göstergeleri 12,5, 7,5 5, 2,5, 2,5 Aylık Enflasyon YİÜFE TÜFE 1,2,58 5, Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. 5 8 32 2 1 YİÜFE Yıllık Enflasyon TÜFE 1 1,7 8 8,33 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. 3 25 17(G): 11,9 TCMB Beklenti Anketi Yılsonu TÜFE Artışı Tahmini 18(G):,3 19(G): 11,8 5 17 18 19 22 18 1 TCMB Beklenti Anketi 12 ve 2 Ay Sonrasına İlişkin TÜFE Artışı Tahmini 2 Ay Sonrası 12 Ay Sonrası 9,33 8,38 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. Döviz ve Tahvil Piyasaları Döviz Kurları 9, EUR/TL USD/TL 8, 7,, 5,, Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. 28 2 1 12 8 TCMB AOFM ve 2Y Gösterge Tahvilin Faizi TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti 2 Yıl Vadeli Gösterge Tahvilin Faizi Tem.19 Eki.19 Oca. Nis. Tem. 31 2 21 1 11 Hazine İhalelerinde Oluşan O rtalama Bileşik Faiz Oranı 1,2 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. 8 2 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi,5 2 Tem.18 Oca.19 Tem.19 Oca. Tem. (G) Gerçekleşme Kaynak: BİST, Datastream, Reuters, TCMB, 1 TÜİK 1
Türkiye Ekonomisi Makroekonomik Göstergeler Büyüm e 1 17 18 19 Ç1 GSYH (milyar USD) 82 83 853 789 75 17 GSYH (milyar TL) 2.339 2.9 3.111 3.72.28 1.71 Büyüme Oranı,1 3,2 7,5 2,8,9,5 Enf lasyon ( %) May. Haz. Tem. TÜFE (yıllık) 8,81 8,53 11,92,3 11,8 11,39 12,2 11,7 Yurt İçi ÜFE (yıllık) 5,71 9,9,7 33, 7,3 5,53,17 8,33 Mevsim sellikten Arındırılm ış İşgücü Piyasası Verileri Şub. Mar. Nis. İşsizlik Oranı,2 12, 9,9 12,8 13,1 12,8 13, 13,8 İşgücüne Katılım Oranı 51,7 52, 53,1 53, 52,3 5,8 9, 7,5 Döviz Kurları Ma y. Ha z. Tem. TÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru 99,2 93, 8,3 7, 7,2 8,7 9,3 USD/TL 2,92 3,52 3,79 5,32 5,95,82,85,98 EUR/TL 3,17 3,71,55,8,8 7,59 7,7 8,23 Döviz Sepeti (,5*EUR+,5*USD) 3, 3,1,17 5,7,32 7, 7,28 7, Dış Ticaret Dengesi (1 ) ( m ilyar USD) Nis. May. Haz. İhracat 1, 19,2 1,5 177,2 18,8 172,,7 17,5 İthalat 213, 2,2 238,7 231,2 2,3 211, 5,8 7,1 Dış Ticaret Dengesi 2, 52,9 7,2 5, 29,5 38,,1 39, Karşılama Oranı 7,7 73,8 8,9 7, 8, 81,8 8,5 8,9 Ödem eler Dengesi (1 ) ( m ilyar USD) Mar. Nis. May. Cari İşlem ler Deng esi 27,3 2,8,,7 8,7 1,2 3, 8,2 F inans Hesabı 21,2 21,7,8,9,8 7,9 1,7 23,1 Doğrudan Yatırımlar (net) 1,2,8 8, 9, 5,9 5,7 5,2 5,3 Portföy Yatırımları (net),3, 2,1 3,1 1,2 1,3 1,2 1,2 Diğer Yatırımlar (net), 5,3,2 5,7,9 5,2,5 1,7 Rezerv Varlıklar (net) 11,8,8 8,2,,3 13,3 19,1 19, Net Hata ve Noksan,1 5,1,3 9,8 7,9 9,1 13,3 1,9 Cari İşlem ler Açığı/G SY H ( %) 3,2 3,1,8 2, 1,1 Bütçe G erçekleşm eleri (2 )(3 ) ( m ilyar TL) Nis. May. Haz. Ha rca m a l a r 5,3 58,1 78,3 83,5 999,5 393,8 79,2 5,9 Faiz Harcamaları 53, 5,2 5,7 7, 99,9 55,3 5, 71,3 Faiz Dışı Harcamalar 53,3 533,8 21, 75,5 899,5 338,5 1,3 93, G el i rl er 82,8 55,1 3,5 757,8 875,8 321, 389,1 55, Vergi Gelirleri 7,8 59, 53, 21,3 73,3 225,2 28,5 335,9 Bütçe Dengesi 23,5 29,9 7,8 72,8 123,7 72,8 9,1 9,5 F aiz Dışı Deng e 29,5,3 8,9 1,3 23,8 17,5 25,1 38,2 Bütçe Dengesi/G SY H ( %) 1, 1,1 1,5 2, 2,9 Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku ( m ilyar TL) Nis. May. Haz. İç Borç Stoku,1 8, 535, 58,1 755,1 879, 9, 983,9 Dış Borç Stoku 238,1 291,3 31, 81, 57, 9,8 7, 57,3 Topl a m Borç Stoku 78,2 7, 87,5 7,1 1.329,1 1.575,8 1.33, 1.1,2 (1) 12 aylık kümülatif (2) Yılbaşından itibaren kümülatif (3) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. Aralık 17 Kaynak: Datastream, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Reuters, TCMB, 1 TÜİK
Türkiye Ekonomisi Bankacılık Genel Görünümü BDDK Tarafından Aç ıklanan Aylık Bülten Verilerine Göre Bankac ılık Sektörü (milyar TL) 1 17 18 19 May. Haz. Değişim (1 ) AKTİF TOPLAMI 2.357 2.731 3.258 3.87.92 5.283 5.35 19,2 Krediler 1.85 1.73 2.98 2.395 2.57 3.12 3.258 22, TP Krediler 1.13 1.131 1.1 1.39 1.2 2.1 2.112 28,7 Pay 8,2 5,2 7,,1 1,8 3,7,8 YP Krediler 72 3 8 95 1. 1.18 1. 12,9 Pay 31,8 3,8 32, 39,9 38,2 3,3 35,2 Takipteki Alacaklar (brüt) 7,5 58,2, 9,,1,7,9,5 Takipteki Alacaklar Oranı 3,1 3,2 3, 3,9 5,3,5, Menkul Değ erler 33 352 2 78 1 911 93 3, PASİF TOPLAMI 2.357 2.731 3.258 3.87.92 5.283 5.35 19,2 Mevduat 1.25 1.5 1.711 2.3 2.57 2.97 3. 19,2 TP Mevduat 7 85 955 1.2 1.259 1.7 1.527 21,3 Pay 57, 58,1 55,8 51,2 9, 8, 9,9 YP Mevduat 53 9 75 99 1.38 1.528 1.533 17,2 Pay 2, 1,9,2 8,8 51, 51, 5,1 İhraç Edilen Menkul Kıym etler 98 11 17 19 23 225 1,1 Bankalara Borçlar 31 18 75 53 533 58 5,1 Repodan Sağ lanan F onlar 7 138 99 97 23 231 5, ÖZ KAY NAKLAR TOPLAMI 22 3 359 21 92 5 558 13,3 Net Dönem Kârı/Zararı 2,1 37,5 9,1 53,5 9,8 27,3 3,9 RASYOLAR ( %) Krediler/GSYH 3,5,5 7,,7 2,1 Krediler/Aktifler 3, 3,5, 1,9 59,1 59,8,8 Menkul Kıymet/Aktifler 1, 12,9 12,3 12, 1,7 17,2 1,9 Mevduat/Pasifler 52,8 53,2 52,5 52, 57,1 5,3 57,1 Krediler/Mevduat 119,2 119,3 122, 117, 3,5,3,5 Sermaye Yeterliliği,, 1,9 17,3 18, 19, 19,5 (1) Yılsonuna göre % değişim Kaynak: Datastream, BDDK YASAL UYARI Bütün yayınlarımıza https://.com.tr adresinden erişebilirsiniz. Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. Aralık 17 1 1