Ergen suçlulu unda baz kiflisel ve ailesel özelliklerin incelenmesi

156 Orijinal Araflt rma Original Article Ergen suçlulu unda baz kiflisel ve ailesel özelliklerin incelenmesi Investigation of the some personal and familial characteristics of juvenile delinquency Gülümser Gültekin Akduman, Bar fl Akduman, Gürol Cantürk Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Adli T p Anabilim Dal Çocuk stismar Araflt rma Birimi, Ankara, Türkiye Özet Amaç: Suçluluk, kifliyi toplum halinde yaflayan öteki bireylerin karfl s na ç karan bir çat flman n ürünüdür. Ergenleri suça yönelten nedenler, bireysel ve çevresel nedenler olmak üzere iki temel gruba ayr l r. Bireysel nedenler, ergenlerin iflledi i suçlar n, ancak oldukça küçük bir k sm n aç klayabilmektedir. Ergenlerin suça yönelmesinde esas önemli etmen çevresel nedenlerdir. Bunlar n bafl nda, ergenin hayat n geçirdi i aile, okul, ifl, kent ve arkadafl çevresi gelmektedir. Ergen suçlulu unun önlenmesinde ilk basamak risk etmenlerini saptay p bunlar ortadan kald rmak veya azaltmakt r. Bu çal flma suça kar flan ergenlerin genel özellikleri, suç tipleri, aile özellikleri ve ergen suçlulu una etki eden etmenleri belirlemek amac yla yap ld. Gereç ve Yöntem: Çal flma Ankara da suça kar flt iddias ile Cumhuriyet Savc l na getirilen 114 ergen ile yürütülmüfltür. Veriler genel bilgi formu kullan larak toplanm flt r. Araflt rmada veriler SPSS 11.00 (sosyal bilimler istatistik paketi) sürümü kullan larak incelenmifl, önce yüzdeler belirlenmifl, ard ndan da de iflkenlerin da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k olup olmad n belirlemek için tek örneklem ki-kare testi kullan lm flt r. Bulgular: Ergenleri81,6 s erkek, %18,4 ü k z ve %54,4 ü 15 yafl ndad r. Ergenleri36 s öz anne ve babas ile yaflamakta ve %42,1 i ö rencidir. Ergenleri71,9 u suç iflleme (isnad ) nedeni ile birden çok kez güvenlik birimine getirilmifl olup, % 88.6' s n n suçu birden çok kifli ile iflledi i saptanm flt r. Ç kar mlar: Suça itilmifl ergenin yeniden topluma kazand r lmas için; yarg sal ifllemlerin en k sa sürede sonuçlanmas, iyilefltirme sisteminin ergenin demografik ve biyo-psiko-sosyal özelliklerine uygun olarak yap land r lmas, ayr ca ergen ile birlikte ailenin de e itimine yard mc olunmas gereklidir. (Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61) Anahtar kelimeler: Aile özellikleri, ergen, ergen suçlulu u, suç Summary Aim: Delinquency is the product of individual versus society conflict. The causes of juvenile delinquency are divided into two main groups: individual causes, and environmental causes. Individual causes can explain only a small part of all delinquency problems. The most important factors causing juvenile delinquency are environmental causes that include family, school, working place, city and friends. The first step of preventing juvenile delinquency is determining risk factors and then eliminating or reducing them. The aim of this study was to identify the general characteristics of accused children, the crime types and family characteristics. Material and Method: The study sample included 114 adolescents who were admitted to Ankara Courthouse, Child Department. The data were collected via the general information form. The data were assessed using SPSS 11.00 (Statistical Package For Social Science) and analyzed via chi-square test for one sample. Results: Eighty one point six percent of adolescents were males, 18.4% were females and 54.4% of them were 15 years old. Thirty six percent of adolescents the lived with their own families and 42.1% of them were students. 71.9% of the adolescents had been brought to the security unit for incrimination before and 88.6% of the adolescents commited alleged crime with more than one person. Conclusions: In order to gain the adolescents into society, all judicial procedures should be completed as soon as possible and the correction units should be able to respond their biological, psychological, educational and social requirements. While these are being arranged, demographic features of this population and their families' needs should be considered. () Key words: Adolescent, crime, family characteristics, juvenile delinquency Girifl Ergenlik dönemi, çocukluk ve yetiflkinlik aras nda yer alan, belirgin ve h zl fizyolojik, psikolojik ve sosyal geliflimin bir arada görüldü ü, yetiflkinli e geçifli ifade eden bir yaflam dönemidir. Ergenler bu dönemde fizyolojik de iflikliklere uyum sa lamak, yaflam deneyimleriyle gelen biliflsel yetenekteki art flla bütünleflmek, kendi cinsiyeti ve karfl cinsiyetle sosyal roller gelifltirmek, akademik gereklilikleri gerçeklefltirmek, meslek seçimi ve yetiflkin rollerine haz rlanmak gibi pek çok stresli durumla karfl karfl yad r (1,2). Bu dönemde ergenin bir grup taraf ndan kabul görmesi; onun kimli ini bulabilmesinde, Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Gülümser Gültekin Akduman, Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Adli T p Anabilim Dal, Çocuk stismar Araflt rma Birimi, Cebeci, Ankara, Türkiye Tel.: 0312 362 30 30/6122 Faks: 0312 595 74 48 E-posta: gulumsergultekin@yahoo.com

Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61 Ergen suçlulu unda kiflisel-ailesel özellikler 157 toplumda yer edinebilmesinde geçirece i aflamalar için gereklidir. Bu ça ergenin hem toplumsal nitelik kazand, hem de kiflili ini kazand bir aray fl dönemidir. Ergen, de iflen ve geliflen kiflili i içinde çevrede yeni de erler aramaya, kiflili inin olgunlaflmas nda rol oynayan özdeflleflme, özerklik, sorumluluk kavramlar na yan t bulmaya çal fl r. Bu aray fl n özünde topluma uyum sa lama iste i ve onay görme gereksinimi yatmaktad r. Toplumsal uyumun ölçüsü ise, bireyin çevresindeki kiflilerle iliflkiler kurup sürdürebilmesi, grup çal flmas na kat labilmesi, yap c olmas, sorumluluk yüklenebilmesi ve birlikte yaflam n getirdi i kurallara uyabilmesidir (1). Ergenlerde suç davran fl n anlayabilmek için, hem bireysel hem de toplumsal yönlerinin incelenmesi, ergenlerin kiflisel özelliklerinin yan s ra ailesel ve çevresel özelliklerinin de belirlenmesi önemlidir. Ergenli in ilk y llar nda kimlik aray fl ve buna ba l olarak ba ms zl k gereksinimi ergenin anne-baba yetkesine (otoritesine) direnmesine ve ailesinden uzaklaflmas na neden olabilir (3). Suç davran fl görülen ergenlerin ailesel özellikleri incelendi inde; aile iliflkilerinin yetersiz oldu u, parçalanm fl ailelerden geldikleri (4-6), ailelerinde alkol ya da madde kullanan aile bireylerinin (7,8), sab kal aile üyelerinin (4,8,9) bulundu u saptanm flt r. Bunlara ek olarak olumsuz anne-baba tutumlar, ailenin denetiminin ve deste inin az olmas (10,11), ergenin ihtiyaçlar n n zaman nda karfl lanmamas, aile üyeleri taraf ndan duygusal istismara (12) u ramas da suç davran fl yla iliflkili bulunmufltur. Ergenlik döneminde arkadafl grubu ile iliflkiler, aile iliflkilerinin önüne geçer ve bu dönemde kimlik aray fl içinde olan ergen için akran grubu taraf ndan onay ve kabul görmek oldukça önemlidir. Bu nedenle ergen; kendini akran grubuna kabul ettirebilmek, bir gruba dahil olabilmek için (4,13,14), akran bask s ve akran n kötüye kullanmas (4,5), tekrarlayan suç iflleyen arkadafllara sahip olma (4,15), arkadafl iliflkilerinin zay f olmas (7), okul baflar s zl (4), okul uyumsuzlu u (16), okuldan ayr lma ve okuldan kaçma (4,5) nedeniyle suça kar flabilmektedir. Ülkemizde suça kar flan ergenlerin say s her geçen gün artmaktad r. Ergenleri suça iten nedenlerin belirlenmesi, suç davran fl ile iliflkili bireysel ve çevresel etmenlerin ortaya koyulmas, gerekli önlemlerin al nmas nda ve ergen suçlulu unu önleme programlar n n gelifltirilmesinde son derece önemlidir. Bu nedenle çal flmam zda; suça kar flan ergenlerin genel özellikleri, suç tipleri, aile özelliklerini belirlemek ve ergen suçlulu una etki eden etmenleri ortaya koymak amaçland. Gereç ve yöntem Bu çal flma Ankara Adliyesi Cumhuriyet Savc l na 01.03.2006-31.08.2006 tarihleri aras nda suç iflledi i iddias yla getirilen, 114 ergen ile görüflülerek gerçeklefltirildi. Araflt rmada araflt rmac lar taraf ndan gelifltirilen genel bilgi formu kullan lm flt r. genel bilgi formu; çocu un yafl, cinsiyeti, anne e itim düzeyi, baba e itim düzeyi, aile durumu, çocu un kardefl say s, iflledi i suç türü, iflledi i suçta yaln z olma durumu, daha önce suç iflleme durumu, okula devam etme durumu ve göç etme durumu sorular n içermektedir. Veri toplama aflamas nda öncelikle görevli Cumhuriyet Savc s taraf ndan çocuklara, çocuk polisine ve çocuklar n avukatlar na ön bilgi verildi. Bu aç klaman n ard ndan çocuklar n avukatlar, sonra da çocuklar getiren çocuk polisleri ile görüflülerek; araflt rman n konusu, amac, yöntemi ve ne kadar zaman alaca ile ilgili bilgi verildi. Ard ndan çocuklarla bireysel olarak görüflüldü, isminin herhangi bir flekilde bu çal flma içerisinde kullan lmayaca, yap lacak olan bu çal flman n yarg sürecine bir etkisi olmayaca konusunda çocuklar rahatlat lmaya çal fl ld, çocuklar n soru sormas na izin verildi. Çocuklara çal flma hakk nda bilgi verildi ve samimi olarak verilecek yan tlar n araflt rmadan elde edilecek sonuçlar n güvenirli i aç s ndan büyük önem tafl d belirtildi. Görüflmeler çocuklar n ve avukatlar n n sözlü onam al narak, gönüllülük esas na dayal olarak gerçeklefltirildi. Araflt rmada veriler SPSS 11.00 sürümü kullan larak incelendi, önce yüzdeler belirlendi, ard ndan da de iflkenlerin da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k olup olmad n belirlemek için tek örneklem ki-kare testi kullan ld (17). Bulgular Çal flmam zda 114 ergen ile yüz yüze görüflülerek formlar doldurulmufl, yüzdeler belirlenmifl, ard ndan da de iflkenlerin da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k olup olmad belirlenmifl ve bulgular tablolar halinde verilmifltir. Tablo 1. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n yafllar na göre da l m 121210,5 13 14 12,3 14 26 22,8 15 6254,4 (X 2 (3): 56,63 p<0,01) Tablo 1 incelendi inde; suça kar flan ergenlerin yafl gruplar da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir (X 2 (3): 56,63 p<0,01). Yafl gruplar içerisinde en fazla suça kar flan yafl grubunun 15 yafl oldu u ( %54,4) ve çocuklar n yafllar artt kça daha fazla suça kar flt klar göze çarpmaktad r. Tablo 2. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n cinsiyetlerine göre da l m K z 21 18,4 Erkek 93 81,6 (X 2 (1): 45,47 p<0,01) Tablo 2 incelendi inde; cinsiyet de iflkeni da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir (X 2 (1): 45,47 p<0,01). Tabloda erkek ergenlerin daha fazla suça kar flt (%81,6) dikkati çekmektedir.

158 Ergen suçlulu unda kiflisel-ailesel özellikler Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61 Tablo 3. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n anne-baba ö renim düzeylerine göre da l m Anne E itim Baba E itim Düzeyi Düzeyi Okur-yazar- ilkokul 81 71,0 46 51,4 Ortaokul 23 20,2 28 24,6 Lise 8 7,0 19 16,7 Üniversite 21,8 7 6,1 114 100,0 Anne E. Düz: (X 2 (3): 57,14 p<0,01), Baba E. Düz: (X 2 (3): 72,14 p<0,01) Tablo 3 incelendi inde hem anne ö renim durumu (X 2 (3): 57,14 p<0,01), hem de baba ö renim durumu (X 2 (3): 72,14 p<0,01) de iflkenlerinin da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir. Anne ve baba ö renim durumuna iliflkin bulgular incelendi inde anne ve baban n ö renim düzeyi yükseldikçe, ergenlerin daha az suça kar flt klar görülmektedir. Tablo 4. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n aile durumlar na göre da l m Anne-baba sa birlikte 41 36,0 Anne ölü- baba sa 7 6,1 Baba ölü- anne sa 23 20,2 Ayr -boflanm fl 43 37,7 (X 2 (3): 30.14 p<0.01) Tablo 4 incelendi inde aile durumu de iflkeninin da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir (X 2 (3): 30,14 p<0,01). Ergenleri64 ünün parçalanm fl aileye sahip oldu u dikkati çekmektedir. Tablo 5. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n göç durumlar na göre da l m ç Anadolu Bölgesi nden göç 3228,1 Do u Anadolu Bölgesi nden göç 3228,1 Güneydo u Anadolu Bölgesi nden göç 22 19,3 Akdeniz Bölgesi nden göç 14 12,3 Marmara Bölgesi nden göç 8 7,0 Do ma büyüme Ankara 6 5,3 (X 2 (5): 34,84 p<0,01) Tablo 5 de ergenlerin göç etme durumu de iflkeninin da- l m aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir (X 2 (5): 34,84 p<0,01). Suça kar flan ergenleri94,7 sinin Türkiye nin çeflitli bölgelerinden göç ile Ankara ya gelen çocuklar oldu u dikkati çekmektedir. Çocuklar n en fazla ç Anadolu, Do u Anadolu ve Güneydo u Anadolu Bölgesi nden göç ile Ankara ya geldi i göze çarpmaktad r. Tablo 6. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n suçu ifllerken yan nda bulunan kiflilere göre da l m Suçu yaln z iflleyen 13 11,4 Suçu aile üyeleri ile birlikte iflleyen 8 7,0 Suçu arkadafllar ile birlikte iflleyen 93 81,6 (X 2 (2): 119,74 p<0,01) Tablo 6 incelendi inde; ergenlerin suçu ifllerken yan nda bulunan kiflilere göre da l mlar aras nda anlaml bir farkl l k oldu u görülmektedir (X 2 (2): 119,74 p<0,01). Ergenlerin %7 sinin suçu aile üyeleriyle, %81,6 s n n ise arkadafllar yla birlikte iflledi i görülmektedir. Bunlara ek olarak araflt rmam za kat lan ergenleri69 unun üç ve fazla kardefli oldu u, 43 ünün kifliye karfl, %57 sinin ise mala karfl suç iflledi i, % 71,9 unun daha önce baflka suçlar nedeniyle güvenlik birimlerine getirildi i, %57,6 s n n okula devam etmedi i belirlenmifltir. Tart flma Onsekiz yafl na kadar birey çocuk olarak de erlendirilmekte ve çocuk suçlulu u konusundaki yasal düzenlemeler, 15.07.2005 tarihinde yürürlü e giren Çocuk Koruma Kanunu ve 01.06.2005 tarihinde yürürlü e giren Türk Ceza Kanunu nda yer almaktad r. Çocuk Koruma Kanunu nun 12. maddesinde; Suça sürüklenen çocu un ayn zamanda ak l hastas olmas halinde, Türk Ceza Kanunu nun 31. maddesinin birinci ve ikinci f kralar kapsam na giren çocuklar hakk nda, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulan r denilirken, Türk Ceza Kanunu nun 31. maddesinin birinci f kras nda Fiili iflledi i s rada on iki yafl n doldurmam fl olan çocuklar n ceza sorumlulu u yoktur, bu kifliler hakk nda, ceza kovuflturmas yap lamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir, ikinci f kras nda Fiili iflledi i s rada 12 yafl n doldurmufl olup da 15 yafl n doldurmam fl olanlar n iflledi i fiilin hukuki anlam ve sonuçlar n alg layamamas veya davran fllar n yönlendirme yetene inin yeterince geliflmemifl olmas halinde ceza sorumlulu u yoktur, ancak bu kifliler hakk nda çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur ifadesi yer almaktad r. 31. maddenin üçüncü f kras nda ise 15-18 yafl aras ndaki çocuklar n iflledikleri suçlardaki ceza indirimi tan mlanmaktad r (18). Oniki yafl n bitirmifl olup da 15 yafl n bitirmemifl çocuklar n ruhsal ve fiziksel gelifliminin bu önemli evresinde ifl- Tablo 7. Araflt rmaya dahil edilen çocuklar n daha önce suç iflleme durumlar na göre da l m Hay r ilk suç iflleyiflim 3228,1 Evet 1-5 kez suça kar flt m 40 35,1 Evet 6+ suça kar flt m 4236,8 (X 2 (2): 1,42 p>0,05)

Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61 Ergen suçlulu unda kiflisel-ailesel özellikler 159 ledi i suçlar nedeniyle ceza sorumlulu unun de erlendirilmesi özel bir dikkat gerektirmektedir. Çal flmam zda suça kar flan ergenlerin yafllar artt kça, say lar ndaki art fl dikkati çekmektedir. Bu durum ebeveyn denetiminin giderek azalmas, ergenlerin arkadafllar yla daha yak n bir iliflki içine girmesi, arkadafl çevresinin daha fazla önem kazanmas, çevreye kendini kabul ettirme gereksinimi, çevrenin daha küçük yafl grubuna gösterdi i hoflgörüyü bu gruba göstermemesi gibi nedenleri akla getirmektedir. Literatür incelendi inde farkl y llarda yap lan birçok çal flmada çocuk suçlulu unda yaflla birlikte art fl oldu una dikkat çeken ve ergenlik döneminin önemini vurgulayan pek çok araflt rma bulgusu vard r (19-26). Çal flmam zda suça kar flan ergenler aras nda erkeklerin fazlal dikkati çekmektedir. Toplumumuzun sosyal yap s n n k z ve erkek çocuklar farkl yetifltirmeyi beraberinde getirmesi ve bu ba lamda erkek ergenlerin, aile içinde ve ev d fl nda daha serbest olabilmeleri ve çeflitli akran gruplar na kat l p, onlardan olumsuz etkilenmeleri, erkeklerin daha fazla suça kar flmalar na neden olabilmektedir. Literatürde erkek ergenlerin k zlara göre daha fazla suça kar flt na dair bulgular vard r (20, 25-29). Çal flmam zda hem anne, hem de baba e itim düzeyi yükseldikçe ergenlerin suça kar flma oranlar n n azald dikkati çekmektedir. Birey yaflam n n en önemli y llar n evde, annebabas ve kardeflleriyle birlikte geçirir. Kiflili inin önemli bir bölümü de ailesiyle birlikte oldu u süre içinde oluflur. Bireylerin kendilerine özgü gibi gördükleri birçok tutum, düflünce ve de- erleri ailenin ve yak n çevrenin etkileri sonucunda oluflur. Duygular n yaflanmas ve ifade edilmesi de ço unlukla ailede ö renilir. nsanlar, sald rgan e ilimlere sahip olarak dünyaya gelirler ve bu tepkileri nas l ifade edeceklerini de aile ortam nda ö renirler. Çocuklar di er birçok davran fl gibi anne-babas n n öfkeli ve sald rgan davran fllar n örnek alarak benzemeye çal fl rlar. Ayr ca, anne- baban n sergiledi i yetkeli (otoriter) ve kat tutum da çocu un suça kar flmas üzerinde etkili olabilir. Bulgular m z anne ve babalar n e itimlerindeki art fl ile kazand klar deneyim ve bak fl aç s n n, olumlu çocuk yetifltirme konusundaki tutum ve davran fllar n etkiledi ini düflündürmektedir. E itimli anne ve babalar n her türlü sorunla bafl etmede çocuklar na daha olumlu yaklafl mda bulunmas n ö rettikleri akla gelmektedir. Çal flmam za kat lan ergenlerin ço unun parçalanm fl ailelerden geldi i dikkat çekmektedir. Ölüm ya da boflanma sebebiyle; parçalanm fl aile deneyimi, çocuklar n toplumsallaflma sürecini kesintiye u rat r. Bu da hatal ve eksik sosyalleflmeye yol açabilir. Bu çocuklar çevrelerine uyum sa lamada ve insanlarla iletiflim kurmada zorluklar yaflayabilirler. Bu durum anne ya da baba yoksunu olan ergenlerde, birçok ruhsal bozuklu un ortaya ç kmas na neden olabilir. Anne yoksunlu- u yaflayan ergenler; iliflki kurdu u insanlar kaybetme korkusu içerisindedirler ve kendisine yap lan her engellemeye karfl afl r hassast rlar. Bu durum ergenin arkadafllar na uyumunu güçlefltirebilir. Baba yoksunu olan ergenler ise kendine güvensizdir. Akranlar ile iliflkilerinde zorlan rlar ve çeflitli sosyal uyum sorunlar yaflayabilirler (30-32). Tüm bu durumlar ergenlerin daha fazla suça kar flmas na neden olabilir. Çal flmam zda suça kar flan ergenlerin ço unun iç göç ile Ankara ya gelen ergenler olmas dikkat çekicidir. Göç olay sonras nda yaflanan kültür çat flmas en çok genç kuflaklar etkilemektedir. Kent yaflam na haz r olmayan ergenler bir yandan da d flar dan göç edenlere karfl kentlilerin önyarg lar yüzünden soyutlanmaktad r. Bu soyutlanma akran iliflkilerine de yans yabilmekte, bu kültürel uyumsuzluklara tepki olarak kendini kan tlama, kentli yafl tlar na özenme ve yetkeye (otoriteye) bafl kald rma gibi etkenler özellikle ergenleri suça yöneltebilmektedir. Göçlerin ve gecekondulaflman n büyük flehirlerde sosyal gerilimlere, sosyal gruplar aras çat flmalara, sonuç olarak ergen suçlar n n özellikle mala yönelik suçlar n artmas na neden oldu u belirtilmektedir (1, 33, 34). Ailenin kalabal k olmas, ergeni do rudan ve dolayl olarak etkileyebilir. Çocuk say s n n fazla oldu u ailelerde sosyoekonomik düzey düflmekte, çocuklara yap lan yat r m azalmakta, buna ba l olarak çocuklar n e itim düzeyi düflmektedir. Bu durum aile üyelerinin gelir getirme zorunlulu unu da beraberinde getirebilmektedir. Yafl tlar okula devam ederken, çal flmak zorunda kalan ergenler hiçbir zaman duygusal ya da biliflsel yönden tam ve sa l kl olarak geliflemezler. Çünkü, ço- unlukla, kendilerinden çok daha büyüklerin yan nda, aile denetiminden uzak, alkol, uyuflturucu, sigara, küfür, kötüye kullan lma ya da suç gibi olumsuz davran fllara aç k ve korumas zd rlar. fl imkan bulamad nda ise ergen h rs zl k, gasp gibi suçlara kar flabilmektedir (35). Kardefl say s n n fazla olmas, ailenin sosyo-ekonomik düzeyini, çocuklarla ilgilenme düzeyini, ailenin çocu a sa lad e itim f rsatlar n ve çocuklar n akademik baflar lar n olumsuz olarak etkileyebilir. Ayr ca anne babalar ile çocuklar aras nda daha fazla çat flma yaflanmas na ve belki de ailede daha fazla fiziksel cezalara baflvurulmas na neden olabilir. Az ilgi gördü ünü zanneden çocu- un, aile içinde ikinci planda kald n, kendisine karfl ilgisiz davran ld n, kabul edilmedi ini fark etti i anda kendini fark ettirmek için yanl fl yollara baflvurmas na, arkadafl grubunda uyum ve davran fl sorunlar yaflamas na ve suça kar flmas na neden olabilmektedir (36, 37). Okulun çocu a, sosyalleflme, akran grubuyla etkileflim kurma, özdeflim kurabilece i örneklerle karfl laflma, meslek ö renme, toplum içinde yaflaman n genel kural ve gereklerini ö renme, toplumun huzur ve dinginli i için konulmufl kurallar n bozulmamas gerekti ini ö renme gibi bir çok katk lar vard r (13). Çal flmam za kat lan suça kar flan ergenlerin yar dan fazlas okula devam etmemektedir ve bunlar n bir k sm da hayat nda hiç okula gitmeyen ergenlerdir. E itim kurumlar ndan uzak kalma, bu ergenlerin baflar s n, geliflimini, çevresine uyumunu ve ruh sa l n olumsuz yönde etkileyebilir ve özellikle okula devam etmeyen ergenler, akranlar yla daha fazla zaman geçirebilir ve e itimleri yar m kald için; e itimle kazan lan olumlu davran fl özelliklerini yeterince kazanamaz ve suça kar flmaya daha aç k olabilirler. Ergenlik döneminde gençler ebeveynlerinden uzaklaflmaya ve akranlar yla daha fazla zaman geçirmeye bafllarlar ve akran gruplar n n etkisi ebeveyn etkisinin önüne geçer. Ergenin bir grup taraf ndan kabul görmesi; onun kimli ini bulabilmesinde, toplumda yer edinebilmesinde geçirece i aflamalar için gereklidir. Bu nedenle birlikte bulunulan akran

160 Ergen suçlulu unda kiflisel-ailesel özellikler Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61 gruplar n n özellikleri, ergenin davran fllar n n yönünü belirlemesi aç s ndan önemlidir. Ergenlerin akranlar taraf ndan sürekli duygusal veya ruhsal sa l n tehlikeye sokacak biçimde afl r sözel tehditlere u ramalar, alay edilmeleri, küçük düflürücü elefltiriler ve yorumlar; bireyin kendisine yönelik alg - s n n ve de erlendirmelerinin olumsuz olmas na (38-40) neden olaca için ergen kendini ispat çabas yla suça kar flabilmektedir. Bununla birlikte özellikle tekrarlayan suçlarda ergenler; kendilerine olumsuz bak lmas gibi nedenlerle kendilerine sayg lar n n tehdit alt nda oldu unu düflünebilir ve akranlar yla birleflerek koruyucu bir sosyal düzen gelifltirebilirler. Oluflturulan bu sosyal düzen ergenlerin daha fazla suça kar flmalar na neden olabilir. Mala karfl ifllenen suçlar, son y llarda ülkemizde büyük bir h zla artmaktad r. Çal flmam za kat lan ergenlerin ço unun mala karfl suç iflledi i dikkati çekmektedir. Ülkemizde mala karfl ifllenen suçlarda birinci s rada h rs zl k, daha sonra gasp, kapkaç ve yankesicilik yer almaktad r. Mala karfl suçlar n en fazla ifllendi i yerler kalabal k kent merkezleridir. Bu tür suçlar n en önemli özelli i suçun planl ya da plans z birlikte ifllenmesidir. Bu tür suçlar n artmas nda ülkenin içinde bulundu u ekonomik koflullar etkili olabilir. Bununla birlikte çete dedi imiz kendi içinde ast-üst yap s na sahip, organize suç gruplar bu suç türünde yayg nd r. Mala karfl ifllenen suçlarda ekonomik zorluklar ve ihtiyaçlar karfl lamak kadar, heyecan aray fl da önemlidir. Çal flmam zda ergenleri71,9 unun birden fazla suça kar flmas dikkati çekmektedir. Bu durum baz ergenlerin suçu meslek olarak alg lamas n akla getirmektedir. Bununla birlikte özellikle bir kez suç davran fl olufltuktan sonra ergenler etiketlenme nedeniyle kendilerine sayg lar n n tehdit alt nda oldu unu düflünebilir ve akranlar yla birleflerek koruyucu bir sosyal sistem gelifltirebilir ve bu flekilde de kendilerine olan sayg lar n yükseltebilirler. Dolay s yla ergenlerin benlik sayg - lar n sürekli yükseltme e iliminde olduklar ; bunu suç davran fl göstererek veya kendi aralar nda bir sosyal düzen gelifltirerek gerçeklefltirdikleri düflünülebilir. Sonuç ve öneriler Çocuk suçlulu unu kiflisel bir olgu olarak ele almak yerine, toplumsal yönlerine de inmek çok önemlidir. Baz çocuklar suç say labilecek etkinlikleri grubun kurallar na uymak amac yla iflleyebilmektedir. Çocuk suçlar n önleme çal flmalar nda baflar, suçlular n bireysel de il grup davran fllar yla iliflkili olarak düflünülmesine ba l d r. Ülkemizde son y llarda artan çocuk suçlulu u olgular nda uzman çetelerin yer almaya bafllamas konunun genifl çapl düflünülmesi gerekti ini göstermektedir. Çocuk merkezli suç önleme programlar n n oluflturulmas için kamu yat r m yap lmal, sivil toplum kurulufllar n n deste i al nmal d r. Çocu un sosyalizasyonunda aile kadar önemli bir yere sahip olan kitle iletiflim araçlar nda fliddet özendirilmemelidir. ç göçlerin nedenleri araflt r lmal, göçe neden olan koflullar iyilefltirilmeye çal fl lmal ve böylece büyük flehirlerin göç almas yavafllat lmal d r. Suç davran fllar aç s ndan ergenler daha büyük bir risk tafl maktad rlar. Bu nedenle ergenlerin sosyal becerileri, iletiflim becerileri ve öfke kontrolü konusunda kendilerini gelifltirebilecekleri etkinlikler düzenlenebilir, okullarda resim, spor, müzik, tiyatro gibi etkinlikler arac l yla ö rencilerin olumlu arkadafl iliflkileri gelifltirmesi desteklenebilir. Teflekkür Ankara Çocuk fiube Cumhuriyet Savc s Sn. Cengiz Köksal a çal flmam z s ras nda göstermifl oldu u yard m ve anlay fl nedeniyle çok teflekkür ederiz. Kaynaklar 1. Gültekin G, Baran G. The self- perception of delinquent children in Turkey. Pakistan Journal of Social Sciences 2007; 4: 224-9. 2. Balkaya A., Ceyhan E. Lise ö rencilerinin suç davran fl düzeylerinin baz kiflisel ve ailesel nitelikler bak m ndan incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi 2007; 3: 13-29. 3. K l çç Y. 6-15 yafl ö rencilerinin geliflimsel güçleri ve kiflilik geliflimini kolaylaflt rma. çinde: Kuzgun Y (ed). lkö retimde rehberlik. Ankara: Nobel Yay n Da t m, 2003: 43. 4. Gültekin AG. Suça kar flan 12-15 yafl grubundaki çocuklarda akran istismar ve kendilik alg s n n karfl laflt rmal olarak incelenmesi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2007. 5. Delikara E. Ergenlerin akran iliflkileri ile suç kabul edilen davran fllar aras ndaki iliflkinin incelenmesi. 1. Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çal flmalar Sempozyumu, Tisamat Bas m Sanayi, 2001: 147-60. 6. Baflar F. Ankara Kalaba Islah Evi nde kalan 15-18 yafl grubu ergenlerin suça yönelmelerinde ailenin etkisi üzerine karfl laflt rmal bir araflt rma. Yüksek lisans tezi (bas lmam fl). Ankara Üniversitesi, 1992: 8-24. 7. Cottle C, Ria, JL, Kirk H. The prediction of criminal recidivism in juveniles: a meta-analysis. Crim Justice Behav 2001: 28: 367-94. 8. Zimmerman G. Delinquency an male adoles-cents: The role of alexithymia and family structure. J Adolesc 2006: 29: 321-32. 9. Özen fi, Ayd n E, Oto R, T raflç,y, Gören S. Juvenile delinquency in a developing country: A province example in Turkey. International. Int J Law Psychiatry 2005: 28: 430-41. 10. Ardelt M, Laurie D. Parents, siblings, and peers: close social relationships and adolescent deviance. J Early Adolesc 2002: 22: 310-49. 11. Sim H. Relationship of daily hassles and social support to depression and antisocial behavior among early adolescents. Journal of Youth & Adolescence 2000: 29: 647-61. 12. K r msoy E. Adalet Bakanl n n gözetimi alt nda bulunan ergenler ile liseli ergenlerin alg lad klar duygusal istismar n ve benlik sayg lar n n karfl laflt r lmal olarak incelenmesi. 3. Ulusal Çocuk ve Suç: Bak m, Gözetme ve E itim Sempozyumu. Yorum Matbaac l k, 2003: 369-98. 13. Ulu tekin S. Hükümlü çocuk ve yeniden toplumsallaflma. 1. Bas m, Ankara: Bizim Büro Yay nevi, 1991: 220-4. 14. çli TG. Kriminoloji. Ankara: Bizim Büro Bas mevi, 1994: 100-7. 15. Cottle C, Ria JL., Kirk H. The prediction of criminal recidivism in juveniles a meta-analysis. Criminal Justice and Behavior 2001: 28: 367-94. 16. Miner MH., Munns R. Isolation and normlessness: attitudinal comparisons of nonde-linquents. Int J Offender The Comp Criminol 2005: 49: 491-504. 17. Büyüköztürk fi. Veri analizi el kitab. Ankara: Pegem Yay mc l k 2002: 201. 18. Anayasa-TCK-CMK- nfaz Kanunu. Ankara: Seçkin Yay nc l k 2005: 99, 617. 19. Çoltu A, Hanc H, Ege B, Demirçin S. 1988-1992 y llar aras nda Bursa'da farik-mümeyyizlik muayenesine gönderilen çocuklar n demografik özellikleri. 7.Ulusal Adli T p Günleri. Antalya. Dilek Ofset stanbul, 1993; 51-8.

Türk Ped Arfl 2007; 42: 156-61 Ergen suçlulu unda kiflisel-ailesel özellikler 161 20. Hanc H, Ege B. zmir'de suç iflleyen çocuklar n sosyolojik özellikleri. Adli T p Dergisi 1993: 9: 3-9. 21. Gürp nar S, Hanc H, Aktafl EÖ, Gündüz M, Yücel S. Trabzon'da çocuk suçlulu u. Karadeniz T p Dergisi 1994; 7: 39-41. 22. Özkara E, Katk c U, Hanc H, Özkök MS, Aktafl EÖ, Ild z E. Sivas'ta çocuk suçlulu u. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 1995: 17: 102-5. 23. Karagöz YM, Demircin S. Antalya'da çocuk suçlulu u. Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 1996; 13: 47-54. 24. Günay Y. Çocuk suçlulu u: demografik veriler. Çal flma Ortam Dergisi 1998; 37: 4-5. 25. Oto R, Özen fi, T raflç Y. Çocuklarda suç davran fllar, farik mümeyyizlik ve sosyo demografik özellikler. 2. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu: Yarg Öncesi ve Yarg lama Süreci. Ankara: Kuban Matbaas, 2002: 425-34. 26. Ayd n B, Turla A, Kocakaya M, Kararslan B. Samsun da suç iflledi i iddias ile Emniyet Müdürlü ü ne gelen/getirilen çocuklar. Adli Psikiyatri Dergisi 2004: 1: 45-53. 27. Rantakillio P, Myhrman A, Koiranen M. Juvenile offender, with special reference to sex differences. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1995: 30: 113 20. 28. Farrington DP, Loeber R. Epidemiology of juvenile violence. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 2000: 9: 733 48. 29. Dülger HE, Hanc H, Ertürk S, Coflkunal H. 1998-1991 y llar aras nda suç iflledikleri iddias yla elaz da farik-i mümeyyizlik muayenesi için gönderilen çocuklar n demografik özellikleri. Adli T p Dergisi 1992: 8 : 131-6. 30. Aktafl Y. Baba yoksunlu unun çocu un geliflimi üzerine etkileri. 9. Ya-Pa Okul Öncesi E itim ve Yayg nlaflt r lmas Semineri. stanbul: Ya-Pa yay nlar, 1993: 308-11. 31. Güngörmüfl O. Baba-çocuk iliflkisi. Ana-Baba Okulu. 1. Bas m. stanbul: Remzi Kitabevi, 2001: 245-54. 32. Dizman H., Gültekin G., Cantürk G. Aile iliflkilerinin çocuk suçlulu una etkisi. Adli Psikiyatri Dergisi 2005: 2: 9-15. 33. Hanc H, Ege B, Demirçin S, Coflkunol H, Ertürk S, Yemiflcigil A. Göçlerin zmir ilindeki çocuk suçlar na etkisi. Ege T p Dergisi 1993: 32: 347-50. 34. Hanc H, Aktafl EÖ, Akçiçek E. ç göçlerin çocuk suçlulu una etkisi. E itim Dergisi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay n 1996: 1: 173-83. 35. Özyan k A. Sokakta çal flan çocuklar sorunu, Ankara sokaklar nda çal flan çocuklar projesi. Emniyet Genel Müdürlü ü Yay nlar, Ankara, 1994: 140-5. 36. Aral N. Fiziksel istismar ve çocuk. 1. Bas m. Ankara: Tek fl k Yay nc l k, 1997: 24-8. 37. Dizman H. Anne-babas ile yaflayan ve anne yoksunu olan çocuklar n sald rganl k e ilimlerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi (yay nlanmam fl). Ankara Üniversitesi, 2003: 22-40. 38. Dubonoski RA, Inaba M, Gerkewicz K. Corporal punishment in schools: myths, problems and alternatives. Child Abuse Negl 1983: 7: 271-8. 39. Tafldelen N. Examination of the effects of perceived psychological maltreatment of mothers on adolescent's self concept, emotional and behavioral problems, and academic achievement. Yüksek lisans tezi (yay nlanmam fl). Bo aziçi Üniversitesi, 1995: 54-60. 40. Fantuzzo J, Brouch R, Beriama A, Atkins M, Marcus S. Domestic violence and children: prevalence and risk in five major U.S. cities. Child Adolesencent Psychiatry 1997: 36: 116-22.