Uzunçayýr Baraj Gölü'ndeki (Tunceli) Capoeta trutta (Heckel, 1843)'nýn Bazý Populasyon Parametreleri

Yunus Araþtýrma Bülteni 2014 (2): 3-14 www.yunus.gov.tr ISSN 1303-4456 Araþtýrma Makalesi Research Article Uzunçayýr Baraj Gölü'ndeki (Tunceli) Capoeta trutta (Heckel, 1843)'nýn Bazý Populasyon Parametreleri 1 2 3 1 Fatih GÜNDÜZ, M. Zülfü ÇOBAN, Fahrettin YÜKSEL, Ferhat DEMÝROL, 1 1 Mehtap KURTOÐLU, Nurettin YILDIZ 1 Elazýð Su Ürünleri Araþtýrma Ýstasyonu Müdürlüðü, Elazýð, Türkiye 2 Su Ürünleri Fakültesi, Fýrat Üniversitesi, Elazýð, Türkiye 3 Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli Üniversitesi, Tunceli, Türkiye * Sorumlu yazar: Tel: 424 241 1085-121 Faks424 241 1087 e-posta: dogukanfatih@hotmail.com Geliþ Tarihi: 02.08.2013 Kabul Tarihi: 22.12.2013 Abstract Some Population Parameters of Capoeta trutta (Heckel, 1843) in Uzunçayýr Dam Lake (Tunceli) This study was carried out in Uzunçayýr Dam Lake between May 2011-September 2012. A total of 349 individuals (222 male, 127 female) of Capoeta trutta (Heckel, 1843) investigated in study, samples was determined which ranged between I-XII age groups and male/female ratio was determined to be 0.57. Total length values ranged from 17.2 to 41.1 cm for males, from 21.4 to 43.1 cm for females; weight values ranged from 48.0 to 612.0 g for males, from 86.0-747.0 g for females; condition factor values ranged from 0.651 to 1.297 for males and from 0.627 to 1.433 for females. However, 2.9856 2 3.1644 2 length-weight relationship equation was determined as W= 0.0096TL (R = 0.93) for males, W= 0.0052TL (R = 3.0327 2 0.93) females and W= 0.0082TL (R =0.94) for all population. The VBBD parameters were found L? = 49.58, K= 0.09, t 0= -4.00, W? = 1109.06 and natural mortality rate (M) 0.236 for all population. Keywords: Uzunçayýr Dam Lake, Capoeta trutta, age, growth, natural mortality rate Özet Bu çalýþma, Mayýs 2011-Eylül 2012 tarihlerinde Uzunçayýr Baraj Gölü'nde gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmada toplam 349 adet (222 erkek, 127 diþi) Capoeta trutta (Heckel, 1843) örneði incelenmiþ, örneklerin I-XII yaþ gruplarý arasýnda daðýlým gösterdiði ve diþi/erkek oranýnýn 0,57 olduðu belirlenmiþtir. Total boy deðerlerinin erkek bireylerde 17,2-41,1 cm ve diþi bireylerde 21,4-43,1 cm; aðýrlýk deðerlerinin erkeklerde 48,0-612,0 g ve diþilerde 86,0-747,0 g; kondisyon faktörü deðerlerinin ise erkekler için 0,882-1,027, diþiler için 0,853-1,007 arasýnda deðiþtiði saptanmýþtýr. Boy-aðýrlýk 2,9856 2 3,1644 2 iliþkisi denklemi erkeklerde W= 0,0096TL (R =0,93), diþilerde W= 0,0052TL (R =0,93) ve populasyon 3,0327 2 genelinde W= 0,0082TL (R =0,94) olarak tespit edilmiþtir. VBBD parametreleri tüm populasyon için L? =49,58, K=0,09, t 0=-4,00, W? =1109,06 ve doðal ölüm oraný (M) 0,236 olarak tahmin edilmiþtir. Anahtar Kelimeler: Uzunçayýr Baraj Gölü, Capoeta trutta, Boy-aðýrlýk iliþkisi, büyüme Giriþ Denizlerde ve tatlý sularda yaþayan balýk lojik ve iklimsel koþullar canlý organizmalarýn populasyonlarýnýn büyüme özelliklerinin belir- büyüme özelliklerini farklý þekillerde etkilelenmesi doðal kaynaklarýn ekonomik kullanýmý mektedir (Kalkan, 2008). açýsýndan oldukça önemlidir. Coðrafik, eko- Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon

4 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Capoeta trutta (Heckel, 1843) özellikle Müdürlüðü tarafýndan önceki yýllarda aþýlanmýþ Ortadoðu ülkeleri Türkiye, Ýran, Irak ve Suri- olup diðer taksonlarýn hepsi rezervuarýn doðal ye'de yaygýn olarak daðýlým gösteren Cyprinidae balýðýdýr. familyasýna ait bir türdür. Bu türün gerek Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. yurtiçinde ve gerekse yurtdýþýnda çeþitli su trutta populasyonuna yönelik bu güne kadar kaynaklarýnda yaþayan populasyonlarý üzerinde herhangi bir çalýþma yapýlmamýþtýr. Bu çalýþma pek çok çalýþma yapýlmýþtýr (Þevik, 1993; ile yeni bir rezervuar olan Uzunçayýr Baraj Yapalak ve Yüksel, 1998; Baþusta ve Çiçek, Gölü'ndeki ekonomik öneme sahip C. trutta 2006; Kalkan, 2008; Oymak vd., 2008; Daðlý ve populasyonunun bazý biyolojik özelliklerinin Erdemli, 2011; Patimar ve Farzi, 2011; Javaheri araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. Baboli vd., 2012; Düþükcan ve Çalta, 2012). Uzunçayýr Baraj Gölü yeni bir rezervuar Materyal ve Metot olup henüz balýkçýlýk faaliyetlerine açýlmamýþtýr. Baraj gölünde 3 familyaya ait (Salmonidae, Uzunçayýr Barajý, Tunceli'de, Munzur Cyprinidae ve Nemacheilidae) 12 takson (Salmo Nehri üzerinde, enerji üretmek amacýyla 1996- trutta macrostigma (Dumeril, 1858), Acant- 2003 yýllarý arasýnda inþa edilmiþtir. Kaya gövde 3 hobrama marmid Heckel, 1843, Alburnoides dolgu tipi olan barajýn gövde hacmi 551 m, bipunctatus (Bloch, 1782), Alburnus mossu- 3 normal su kotunda göl hacmi 308 hm ve göl lensis Heckel, 1843, Barbus lacerta Heckel, 2 alaný 13 km dir. Baraj 74 MW güç ile yýllýk 317 1843, Capoeta trutta (Heckel, 1843), Capoeta GWh'lik elektrik enerjisi üretmektedir ve umbla (Heckel, 1843), Chondrostoma regium bölgenin önemli HES lerinden birisidir (DSÝ, (Heckel, 1843), Cyprinus carpio carpio (Lin- 2013). naeus, 1758), Squalius cephalus (Linnaeus, Örnekleme çalýþmalarý, Mayýs 2011 ile 1758), Oxynoemacheilus angorae (Stein- Eylül 2012 tarihleri arasýnda ve tüm populasdachner, 1897), Paracobitis tigris (Heckel, yonu yansýtacak þekilde; göl ekosisteminin 1843)) yaþamaktadýr (Çoban vd., 2013). Bu farklýlýk gösterdiði kýyý ve litoral bölgedeki taksonlar içinde sadece aynalý sazan türü DSÝ 9. lokalitelerde yapýlmýþtýr (Þekil 1). Bölge Müdürlüðü Keban Su Ürünleri Þube Þekil 1. Uzunçayýr Baraj Gölü.

Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Balýklarýn vücut aðýrlýklarý 1 g hassa- hesaplanmýþtýr (Gayanilo vd., 2005). siyetli terazide, boylarý ise 1 mm taksimatlý Total boy, aðýrlýk, yaþ ve cinsiyetler ölçüm tahtasýnda belirlenmiþtir. Yaþ tayinleri arasýndaki iliþki istatistiksel olarak incelen- Polat (1986) ve Öztürk vd. (1997)'ye göre miþtir. Elde edilen verilerin istatistiksel analizi dorsaldeki yüzgeç ýþýn kullanýlarak yapýlmýþtýr. Microsoft Office Excel 2003 ve SPSS 16.0 Balýklarýn eþey tayinleri Lagler vd., 1977'ye paket programlarý kullanýlarak yapýlmýþtýr. göre yapýlmýþtýr. Eþeysel olgunluða eriþmemiþ Elde edilen istatistiksel bulgular Fowler ve bireylerin eþey tayini mikroskopta incelenerek Cohen (1992) ve Efe vd. (2000)'e göre yapýlmýþtýr. yorumlanmýþtýr. Boy-aðýrlýk arasýndaki iliþkinin bir göstergesi olan, üreme ve beslenmeye baðlý Bulgular olarak deðiþen kondisyon faktörü (K), Pauly Cinsiyet ve Yaþ Daðýlýmý (1984)'nin önerdiði formülle hesaplanmýþtýr. Araþtýrma süresince Uzunçayýr Baraj Populasyonun yaþa göre boy ve aðýrlýkça Gölü'nden toplam 349 adet karabalýk (Capoeta büyümesi ile boy-aðýrlýk iliþkileri balýkçýlýða trutta (Heckel, 1843)) örneði elde edilmiþ olup, adapte edilen "Von Bertalanffy ve Le Cren" bunlarýn %63,7'sini erkek (222), %36,3'ünü büyüme denklemi ile ifade edilmiþtir (Sparre diþi (127) bireylerin oluþturduðu ve populasve Venema, 1998). Bu çalýþmada elde edilen yonun 1-12 yaþlarý arasýnda daðýlým gösterdiði büyüme parametrelerinin daha önce yapýlan bulunmuþtur (Tablo 1). Her iki eþey grubunda çalýþmalarla karþýlaþtýrýlmasý için Munro ve da 4 yaþýn baskýn olduðu, buna karþýn Pauly (1983) tarafýndan geliþtirilen Pi Prime populasyonun genelinde erkeklerin diþilerden testi uygulanmýþtýr. Doðal ölüm oraný (M); 2 daha fazla olduðu tespit edilmiþtir. Yapýlan X Pauly (1980)'nin önerdiði formül kullanýlarak 2 2 testine göre, 2 (X 5,334>X 3,841, SD=1), 3 hesaplanmýþtýr. 2 2 2 2 (X 8,258>X 3,841, SD=1), 4 (X 5,855>X 3,841, SD=1) 3 Kondisyon faktörü: K= (W*100)L yaþlarýndaki ve toplamdaki eþey oranlarý b Boy-aðýrlýk Ýliþkisi: W= a*l arasýndaki farkýn istatistiki olarak önemli -K*(t t ) 2 2 Boyca büyüme: L t =L *(1-e 0 ) olduðu (X 12,930>X 3,841, SD=1) ve diþi/erkek -K*(t t ) b Aðýrlýkça büyüme: W t =W *(1-e 0 ) oranýnýn 1:1'den farklý olduðu görülmüþtür.? = logk+2*logl Doðal ölüm oraný: lnm= -0,0152- Boy ve Aðýrlýk Daðýlýmý 0,279*lnL +0,6543*lnK+0,463*lnT Populasyonda; total boy deðerlerinin Yukarýdaki eþitliklerde geçen; W: Balýk erkek bireylerde 17,2-41,0 cm; diþi bireylerde aðýrlýðýný, L: Total boyu, a ve b: Boy aðýrlýk ise 21,4-43,1 cm arasýnda deðiþim gösterdiði iliþkisine baðlý regresyon katsayýlarýný, Lt ve belirlenmiþtir. Erkek bireyler %14,6 (51 adet) W t: t yaþýndaki balýðýn boyunu ve aðýrlýðýný, L ile 23-25 cm boy gruplarýnda, diþi bireyler ise ve W : Balýðýn kuramsal sonuþmaz boyunu ve %8,6 (30 adet) ile 25-27 cm boy gruplarýnda aðýrlýðýný, K: Brody'nin büyüme katsayýsýný, t 0: baskýndýr (Þekil 2). Her iki eþeyde yaþ Balýðýn boyunun 0 olduðu varsayýlan kuramsal gruplarýna göre yapýlan Duncan testi yaþýný,? : Munro'nun Fi üssü katsayýsýný, T: sonuçlarý Tablo 2'de verilmiþtir. Erkek ve diþi Uzunçayýr Baraj Gölü'nün yýllýk ortalama su bireylerin boy deðerlerinin 2, 3, 4, ve 6 sýcaklýðýný ifade etmektedir. Von Bertalanffy yaþýndaki balýklarda istatistiksel olarak büyüme parametreleri (L K, ve t 0) ve standart birbirinden farklý olduðu (p<0,05) belirhatalarý yaþ-uzunluk verileri kullanýlarak FAO- lenmiþtir. ICLARM FISAT II paket programý ile 5

6 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Tablo 1. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun eþey ve yaþ daðýlýmý Þekil 2. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta'nýn genel olarak ve eþey gruplarýna göre boy-frekans daðýlýmý. Vücut aðýrlýðý deðerlerinin ise erkek 210 g'lýk aðýrlýk gruplarýnda tespit edilmiþtir bireylerde 48,0-612,0 g, diþi bireylerde 86,0- (Þekil 3). Her iki eþeyin aðýrlýk deðerlerinin III. 747,0 g arasýnda deðiþim gösterdiði ve VI. yaþ gruplarýnda istatistiksel olarak saptanmýþtýr. Aðýrlýk gruplarýna göre en fazla birbirinden farklý olduðu (p<0,05), diðer yaþ birey; erkek bireylerde %27,5 (96 adet) ile 70- gruplarý arasýndaki farkýn ise önemli olmadýðý 140 g ve diþi bireylerde %12,0 (42 adet) ile 140- (p>0,05) tespit edilmiþtir (Tablo 3).

Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 7 Tablo 2. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun total boy (cm) deðerlerinin eþeylere ve yaþ gruplarýna göre daðýlýmý Þekil 3. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta'nýn genel olarak ve eþey gruplarýna göre vücut aðýrlýðý-frekans daðýlýmý.

8 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Tablo 3. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun vücut aðýrlýðý (g) deðerlerinin eþeylere ve yaþ gruplarýna göre daðýlýmý Kondisyon Faktörü Balýk Boyu-Vücut Aðýrlýðý Ýliþkisi Bu çalýþmada populasyonun karak- Uzunçayýr Baraj Gölü C. trutta poputeristiðini yansýtmasý açýsýndan önemli olma- lasyonunu bireylerinde boy aðýrlýk iliþkisini sýna karþýn aylýk düzenli örnekleme yapýla- açýklayan denklemler aþaðýdaki þekilde belirmadýðý için kondisyon faktörü deðerlerinin lenmiþtir: aylýk daðýlýmý verilememiþtir. Buna karþýn, 2,9856 2 Erkek:W= 0,0096TL (R =0,93; Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta SH a=0,002; SH b= 0,055) (Þekil 5) populasyonunda kondisyon faktörü deðer- 3, 1 6 4 4 2 Diþi:W=0,0052TL (R =0,93; lerinin erkek bireylerde 0,88-1,03 arasýnda; diþi SH a=0,001; SH b= 0,076) (Þekil 6) bireylerde ise 0,85-1,01 arasýnda deðiþtiði belir- 3,0327 2 lenmiþtir (Þekil 4). Duncan testi sonuçlarýna Erkek+Diþi: W= 0,0082TL (R = 0,94; göre her üç grupta da yaþ gruplarýna baðlý SH a= 0,001; SH b= 0,042) (Þekil 7) kondisyon faktörü deðerleri arasýndaki farkýn Erkek bireylerde istatistiki olarak b önemsiz olduðu (p>0,05) belirlenmiþtir. Yaþ deðerinin 3'ten farklý olmadýðý (p>0,05) ve gruplarýna göre eþeyler arasýnda yapýlan t testi büyümenin isometrik olduðu, diþi bireylerde sonuçlarýna göre erkek ve diþi bireylerin 4 ve 6 ve populasyon genelinde ise b deðerinin 3'ten yaþlarýndaki balýklarýn kondisyon faktörü farklý olduðu (p<0,05) ve büyümenin pozitif deðerlerinin istatistiki olarak birbirinden farklý allometrik olduðu saptanmýþtýr. olduðu (p<0,05) saptanmýþtýr.

Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 9 Þekil 4. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta'nýn yaþ gruplarýna göre ortalama kondisyon faktörü deðerlerinin daðýlýmý. Þekil 5. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun erkek bireylerinde balýk boyu-vücut aðýrlýðý iliþkisi. Þekil 6. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun diþi bireylerinde balýk boyu-vücut aðýrlýðý iliþkisi.

10 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Þekil 7. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun erkek+diþi bireylerinde balýk boyu-vücut aðýrlýðý iliþkisi. Büyüme Parametreleri lanmýþ ve M= 0,236 olarak bulunmuþtur. Von Bertelannffy büyüme parametreleri Uzunçayýr Baraj Gölü'nde henüz balýkçýlýk (VBBD) eþey gruplarýna göre Tablo 4'de verilmiþ faaliyetlerine izin verilmediði için avcýlýk ölüm olup bu parametreler kullanýlarak oluþturulan oraný (F) ve toplam ölüm oraný (Z) hesaplaboyca ve aðýrlýkça büyüme grafik-leri ise Þekil namamýþtýr. 8'de verilmiþtir. Hesaplanan VBBD parametreleri kulla- Tartýþma nýlarak elde edilen boyca büyüme denklemleri Bu çalýþmada, 222'si erkek (%63,7) ve erkek, diþi ve erkek+diþi bireyler için sýrasýyla 127'si diþi (%36,3) olmak üzere toplam 349 adet aþaðýda verilmiþtir: C. trutta bireyi incelenmiþtir. Populasyonun 1-12 -0,09*(t+4,31) Erkek: L t= 46,89*(1-e ); W t= yaþlarý arasýnda daðýlým gösterdiði tespit -0,09*(t+4,31) 2,9856 976,89*(1-e ) edilmiþtir. Diþi/Erkek oraný 0,57 olarak belirlen- -0,09*(t+4,24) Diþi: L t= 50,53*(1-e ); W t= miþ ve bu oranýnýn 1:1 oranýndan istatistiki -0,09*(t+4,24) 3,1644 1276,54*(1-e ) olarak farklý olduðu bulunmuþtur. Bu çalýþmadan -0,09*(t+4,00) Erkek+Diþi: L t= 49,58*(1-e ); W t= elde edilen yaþ daðýlýmý ve eþey oranlarý ile Tablo -0,09*(t+4) 3,0327 1109,06*(1-e ) 5'de; ayný havzada daha önce yürütülen çalýþ- Her üç grupta da boyca ve aðýrlýkça malardaki bulgularýn birbirinden farklý olduklarý büyüme denklemleri kullanýlarak hesaplanan görülmektedir. Bunun, çalýþmalarýn yapýldýðý ortalama boy ve aðýrlýk deðerleri ile bu çalýþmada bölgelerin farklýlýðýndan ve Uzunçayýr Baraj tespit edilen deðerler arasýnda istatistiki olarak Gölü Capoeta trutta populasyonu üzerinde bir av fark olmadýðý (p>0,05) belirlenmiþtir. baskýsý bulunmamasýndan kaynaklandýðý düþünülebilir. Nitekim Nikolsky (1963), ayný Doðal Ölüm Oraný türün farklý populasyonlarýnda cinsiyet oran- Bu çalýþma da, doðal ölüm oraný (M) Pauly larýnýn birbirinden farklý olabileceðini bildir- (1980)'nin amprik formülü kullanýlarak hesap- miþtir. Tablo 4. Uzunçayýr Baraj Gölü C. trutta populasyonunun eþeylere göre hesaplanan VBBD parametreleri Parametreler Erkek Diþi Erkek+Diþi L 46,89±4,15 50,53±4,62 49,58±2,81 K 0,09±0,02 0,09±0,02 0,09±0,01 to -4,31±0,87-4,24±0,96-4,00±0,43 W 976,89 1276,54 1109,06? 2,296 2,361 2,345

Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 11 Þekil 8. Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. trutta populasyonunun erkek, diþi ve erkek+diþi bireylerinde a: yaþ- boy iliþkisi ve b: yaþ-aðýrlýk iliþkisi. Tablo 5. Mevcut çalýþmadan ve farklý çalýþmalardan elde edilen C. trutta'ya ait bazý büyüme parametreleri (BT: Büyüme tipi; K: Kondisyon faktörü; A+: Pozitif allometri; A-: Negatif allometri; Ý: Ýzometrik büyüme) 1 Aþaðý Fýrat Suyu (Þevik, 1993); 2 Atatürk Baraj Gölü (Baþusta ve Çiçek, 2006); 3 Atatürk Baraj Gölü (Oymak vd., 2008); 4 Karakaya Baraj Gölü (Kalkan, 2008); 5 Meymeh Nehri (Patimar ve Farzi, 2011); 6 Shour Nehri (Javaheri Baboli vd., 2012); 7 Bu çalýþma. Ortalama total boy ve aðýrlýk deðerleri yaþýndaki bireylerin aðýrlýk deðerlerinin sýrasý ile erkek bireylerde 17,8-37,3 cm ve 55,7- istatistiki olarak birbirinden farklý olduðu 491,0 g, diþilerde 21,8-39,5 cm ve 94,0-583,6 g bulunmuþtur. Bu çalýþmadaki boy ve aðýrlýk olarak belirlenmiþtir. Ayný yaþ grubu erkek ve deðerleri ile Tablo 5'de verilen çalýþmalardaki diþi bireylerin boy ve aðýrlýk deðerleri arasýnda boy ve aðýrlýk deðerlerinin farklý bulunmasý yapýlan t testi sonuçlarýna göre; 2, 3, 4 ve 5 habitat, besin ve örnekleme yöntemlerinden yaþýndaki bireylerin boy deðerleri ile 3 ve 6 kaynaklanabilir.

12 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Bir balýk türünün büyümesi üzerine, meh Nehri'nde yaptýklarý çalýþmada b ortam faktörlerinin (özellikle de besin ve deðerini her üç grup için de 3'ten küçük sýcaklýk) büyük etkileri vardýr. Bu nedenle ayný bulmuþlar ve büyümeyi yönünü negatif türe ait balýklarýn farklý ortamlardaki ortalama allometrik olarak bildirmiþlerdir. Javaheri büyüme oranlarý da oldukça farklýlýk arz Baboli vd. (2012) ise Shour Nehri'nde edebilmektedir (Geldiay ve Balýk, 2007). yaptýklarý çalýþmada b deðerinin 3'ten farklý Ortalama kondisyon faktörü deðerlerinin erkek olmadýðýný ve büyümenin izometrik olduðunu bireylerde 0,88-1,03; diþi bireylerde 0,85-1,01 hesaplamýþlardýr (Tablo 5). Pauly (1984), b arasýnda deðiþtiði belirlenmiþtir. Ayný yaþ grubu deðerinin ekolojik faktörlere, besin düzeyine, erkek ve diþi bireylerin kondisyon faktörü yaþa, eþeye, eþeysel olgunluða ve türlere göre deðerlerinin 4 ve 6 yaþýndaki bireylerde deðiþebileceðini bildirmiþtir. Bu çalýþma ile istatistiki olarak birbirinden farklý olduðu diðer çalýþmalar arasýndaki uyuþmazlýklar bu (p<0,05) saptanmýþtýr. Tablo 5'de; Þevik (1993) nedenlerden ileri gelmiþ olabilir. Aþaðý Fýrat Suyu'nda populasyon geneli için ve Bu çalýþmadan elde edilen asimptotik Kalkan (2008) Karakaya Baraj Gölü'nde erkek uzunluk (L ) deðerleri Kalkan (2008)'nýn ve diþi bireyler için kondisyon faktörü bulduðu deðerlerden oldukça küçük, Duman deðerlerini daha yüksek bulmuþlardýr. Bu (1993) ile Patimar ve Farzi (2011)'nin verilere bakýlarak Aþaðý Fýrat Suyu ve Karakaya bulgularýna ise olukça yakýndýr. K deðerleri her Baraj Gölü'nün beslenme þartlarýnýn Uzunçayýr iki eþey için de 0,09 olarak bulunmuþtur (Tablo Baraj Gölü'nden daha iyi olduðu söylenebilir. 6). Buradan yola çýkarak büyüme oranýnýn Ancak, kondisyon faktörü deðerleri balýðýn erkek ve diþilerde ayný olduðu söylenebilir. K bulunduðu ortamdaki besin durumu, yaþ, stres deðeri, balýðýn L deðerine ne kadar hýzlý durumu ve üreme aktivitesi gibi faktörlere baðlý yaklaþtýðýný belirleyen bir parametredir. olarak deðiþebildiðinden (Korkut vd., 2007) Genellikle kýsa ömürlü balýk türleri uzun kondisyon faktörü bir türün farklý populas- ömürlü balýk türlerine göre daha yüksek bir K yonlarda varyasyonlar gösterebilir. deðerine sahiptir. Ayrýca, kabaca genelleþ- Uzunçayýr Baraj Gölü'nde yaþayan C. tirilecek olursa yüksek K deðeri türlerin yüksek trutta populayonunun her iki eþeyinde de total doðal ölüme, düþük K deðeri ise düþük doðal boy ile balýk aðýrlýðý arasýnda pozitif yönde çok ölüme sahip olduklarýný gösterir (Sparre ve kuvvetli iliþki olduðu (Fowler ve Cohen, 1992) Venema, 1998). VBBD parametreleri türden belirlenmiþtir. b deðeri erkek bireylerde türe deðiþtiði gibi, ayný tür içinde bile stoktan 2,9856, diþilerde 3,1644 ve tüm populasyonda stoka deðiþim gösterir. Bir türün yayýlýþ alaný 3,0327 olarak bulunmuþtur. b deðerinin içindeki farklý populasyonlarý farklý deðerlere erkeklerde 3'ten faklý olmadýðý ve bu eþeyde sahip olabilir.ayný zamanda bir stokta birbirini büyümenin izometrik olduðu, diþilerde ve tüm takip eden yýl sýnýflarýnýn büyümeleri de habitat populasyonda ise b deðerinin 3'ten farklý paylaþýmý, ekolojik koþullar ve beslenme olduðu ve büyümenin pozitif allometrik olduðu alýþkanlýklarýndaki deðiþim nedenleriyle farklý saptanmýþtýr. Baþusta ve Çiçek (2006), popu- olur ve bu durum parametrelere de yansýr. layon geneli için b deðerini 3,335 olarak ve Bunlarýn dýþýnda bir populasyonda cinsiyetler büyümenin yönünü pozitif allometrik olarak arasýnda da önemli büyüme farklýlýklarý bildirmiþlerdir. Patimar ve Farzi (2011), Mey- görülebilir (Çetinkaya vd., 2005).

Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 13 Tablo 6. Mevcut çalýþmadan ve farklý çalýþmalardan elde edilen C. trutta'ya ait VBBD parametreleri Bu çalýþmada, VBBD deðerleri kulla- nýlarak Munro'nun Fi Üssü deðerleri hesap- lanmýþ (Tablo 6), diðer çalýþmalardan elde edilen? deðerleri ile t testi yapýlarak kýyaslama yapýlmýþ ve arada istatistiki olarak Teþekkür Bu çalýþmayý destekleyen Elazýð Su Ürünleri Araþtýrma Ýstasyonu Müdürlüðü'ne teþekkür ederiz. fark olmadýðý (t E (0,05, 2) =-0,0489; t D (0,05, 2) = Kaynaklar 0,0299; t = -0,0363) görülmüþtür. Baþusta, N. ve Çiçek, E. 2006. Length weight E+D (0,05, 1) relationships for some teleost fishes caught in Sonuç olarak, bu çalýþma henüz balýk- Atatürk dam lake on southeastern Anatolia, çýlýk faaliyetlerine açýlmamýþ olan Uzunçayýr Turkey. Journal of Apply Ichthyology, 22: Baraj Gölü'ndeki Capoeta trutta populas- 279 280. doi:10.1111/j.1439-0426. 2006. 00778. yonuna yönelik ilk çalýþmadýr. Bu çalýþmada x. Çetinkaya, O., Þen, F. ve Elp, M. 2005. Balýklarda yaþ daðýlýmý diðer çalýþmalardan daha büyük Büyüme ve Büyüme Analizleri. M. Karataþ (edt), bulunmasýna raðmen, total boy, aðýrlýk ve Balýk Biyolojisi Araþtýrma Yöntemleri, Ankara: kondisyon faktörü deðerleri özellikle Aþaðý 93-120. Fýrat Suyu (Þevik, 1993), Atatürk Baraj Gölü Çoban, M. Z., Gündüz, F., Yüksel, F., Demirkol, F., Yýldýrým, T. ve Kurtoðlu, M. 2013. Uzunçayýr (Baþusta ve Çiçek, 2006; Oymak vd., 2008) ve Baraj Gölü (Tunceli) balýk faunasý. Yunus Karakaya Baraj Gölü (Kalkan, 2008)'ndeki Araþtýrma Bülteni, 2: 35-44. bulgulardan daha küçük bulunmuþtur. Bunun Daðlý, M. ve Erdemli, A.Ü. 2011. Capoeta umbla nedeni, bu bölgelerin Uzunçayýr Baraj Gölü'ne (Heckel, 1843) ve Capoeta trutta (Heckel, 1843)'nýn bazý meristik ve morfometrik göre daha iyi beslenme koþullarýna sahip özelliklerinin karþýlaþtýrýlmasý. Karadeniz Fen olmasý olabilir. Ýleriki yýllarda baraj gölünde Bilimleri Dergisi FABA 2011 Sempozyum Özel balýkçýlýk faaliyetlerine izin verilmesi düþünül- Sayýsý, 2(5): 46-56. mektedir. Bu rezervuardaki Capoeta trutta DSÝ, 2013. www.dsi.gov.tr (giriþ Mart 2013). Duman, E. 1993. Keban Baraj Gölü'nde Yaþayan Barbus populasyonunun korunmasý ve sürdürülebilir rajanorum mystaceus (Heckel, 1843), Capoeta avcýlýk için önümüzdeki dönemde üreme trutta (Heckel, 1843) ve Leuciscus cephalus biyolojisi, beslenme özellikleri ve stok tespiti orientalis (Nordmann, 1840) Tür ve Alttürlerinin gibi çalýþmalarýn yapýlmasý oldukça önemlidir. Bio-Ekolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Elazýð, Fýrat Üniversitesi.

14 Gündüz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 3-14 Düþükcan, M. ve Çalta, M. 2012. Capoeta trutta Press, London and New York. 352 pp. (Heckel, 1843)'nýn Keban, Karakaya ve Atatürk Oymak, S.A., Musa, D. ve Ünlü, E. 2008. Reproductive Baraj Gölleri'ndeki populasyonlarýnýn üreme biology and histological changes in the gonads of dönemlerinin karþýlaþtýrýlmasý. Fýrat Üniversitesi barb, Capoeta trutta (Heckel, 1843) in Atatürk Fen Bilimleri Dergisi, 24(2): 57-61. Dam Lake, Turkey. Ýstanbul Üniversitesi Su Efe, E., Bek, Y. ve Þahin, M. 2000. SPSS'te Çözümleri ile Ürünleri Dergisi, 23(2): 1-11. Ýstatistik Yöntemler II. Kahramanmaraþ Sütçü Öztürk, S., Emiroðlu, S., Girgin, A. ve Þen, D. 1997. Ýmam Üniversitesi Rektörlüðü Yayýn No: 10, Karakaya Baraj Gölü'nde yaþayan Capoeta trutta Bilgisayar Araþtýrma ve Uygulama Merkezi (Heckel, 1843)'nýn yaþ tayininde en iyi okunan (BAUM) Yayýn No: 10., Kahramanmaraþ, 214. kemiksi yapýlarýn belirlenmesi. IX. Ulusal Su Fowler, J. ve Cohen, L. 1992. Practical Statistics for Ürünleri Sempozyumu, 17-19 Eylül 1997, Field Biology, John Wiley and Sons Inc., New Eðirdir-Isparta, Cilt 1, 193-199. York, 227pp. Patimar, R. ve Farzi, S. 2011. Life history and other Gayanilo, F. C., Sparre, P. ve Pauly, D. 2005. FAO- biological traits of the trout barb Capoeta trutta in ICLARM Stock Assessment Tools II (FiSAT II). the River Meymeh (western Iran). Folia User's guide.fao Computerized Information Zoologica, 60(2): 153-158. Series (Fisheries). No. 8, Revised version, FAO, Pauly, D. 1980. A Selection of Simple Methods fort he Rome, 168 pp. Assesment of Tropical Fish Stocks. FAO Fish. Geldiay, R. ve Balýk, S. 2007. Türkiye Tatlýsu Balýklarý. Circ. No: 729, Rome, 52 pp. 5. Baský, Ege Üniversitesi Basýmevi, Bornova- Pauly, D. 1984. Some Simple Methods for the Ýzmir, 644 pp. Assessment of Tropical Fish Stocks. FAO, Rome, Javaheri Baboli, M., Taghavi, N.M. ve Pazira, A. 2012. 65 pp. Length-weight relationship and condition factor Polat, N. 1986. Keban Baraj Gölü'ndeki Bazý Balýklarda of Copoetta trutta in Shour River downstream. Yaþ Belirleme Yöntemleri ile Uzunluk-Aðýrlýk Advances in Environmental Biology, 6(5): 1731- Ýliþkileri. Yüksek Lisans Tezi. Elazýð, Fýrat 1734. Üniversitesi. Kalkan, E. 2008. Growth and reproduction properties of Sparre, P. ve Venema, S.C. 1998. Introduction to Tropical Capoeta trutta (Heckel,1843) in Karakaya Dam Fish Stock Assessment. FAO Fisheries Technical Lake. Turkish Journal of Zoology, 32: 1-10. Paper, 306/1, Rev. 2, Rome, 579 pp. Korkut, A.Y., Kop, A., Demirtaþ, N. ve Cihaner, A. 2007. Þevik, R. 1993. Aþaðý Fýrat sularýnda yaþayan Capoeta Balýk beslemede geliþim performansýnýn izlenme trutta (Heckel, 1843)'nýn büyüme durumu ve yöntemleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, üreme özellikleri üzerine araþtýrmalar. Doðu 24(1-2): 201205. Anadolu Bölgesi I. Su Ürünleri Sempozyumu, Lagler, K.F., Bardach, J. E., Miller, R.R. ve Passino, 23-25 Haziran 1993, Erzurum, 172-200. D.R.M., 1977. Ichtyology. John Wiley and Sons, Yapalak, S. ve Yüksel, M. 1998. Atatürk Baraj Gölü Newyork, 506 pp. (Fýrat)'nde yaþayan Capoeta trutta (Heckel, Munro, J.L. ve D. Pauly, 1983. A simple method for 1843)'nýn büyüme özellikleri üzerine bir comparing the growth of fishes and invertebrates. araþtýrma. Doðu Anadolu Bölgesi II. Su Ürünleri Fishbyte, 1(1): 5-6. Sempozyumu, 10-12 Haziran 1998, Erzurum, Nikolsky, G.V. 1963. The Ecology of Fishes. Academic 535-548.