M IKRO IKT ISAT PROBLEM ÇÖZÜMÜ - 1 14 EK IM 2009 Soru 1 (Besanko ve Braeutigam; s. 74 (2002): Arz ve talep analizini kullanrak şa¼g daki olaylar n kahve piyasas na olan etkilerini aç klay n z: a - Çay yatlar % 100 arts n. Çay, kahvenin ikamesi (rakip) bir mald r. Rakip mallar n yatlar de¼gişti¼ginde, ele al nan mal n talebi de¼gişir. Çay n yat artt ¼g nda kahvenin talebi artacakt r. Talep e¼grisi, bir bütün olarak sa¼ga (yukar ) do¼gru hareket edecektir. b - Kahve tüketiminin artmas ile kanser olma riskinin artt ¼g n ifade eden bir çal şma yay nlans n. = f(p x ; P s ; P c ; I; z::::) Tüketicilerin kahveye olan talebini azaltacakt r. Talep e¼grisi, bir bütün olarak sola (aşa¼g ya) hareekt edecektir. Q kahve d c - Kolombiya daki kahve tarlalar n n yar s nda don olay yaşans n. Q kahve s = f(p x ; P g ; P d ; tax; sub; tech; ::::) Bu durumda arz e¼grisi bir bütün olarak sola (yukar ) do¼gru hareket edecektir. d - Köpük kahve bardaklar n n yat % 300 arts n. Kahvenin tamamlay c s olarak düşünülebilir. Dolay s yla talebi düşürecek ve talep e¼grisi bir bütün olarak sola (aşa¼g ) hareket edecektir. Soru 2 (Besanko ve Braeutigam; s. 75 (2002): Japonya da bira talebi aşa¼g daki gibidir: Q d = 700 2P P N + 0; 1I a - Çerez yatlar artarsa talep ne olur? Bira ile çerezler ikame mallar m d r yoksa tamamlay c mallar m d r? Çerez yatlar ile bira talebi aras nda negatif yönlü bir ilişki denklemde görülmektedir. Bunun anlam, bira ile çerezlerin tamamlay c mallar olmas d r. b - Ortalama tüketici geliri artarsa bira talebi ne olur? Tüketicinin geliri ile bira talebi aras nda do¼grusal bir ilişki vard r. Gelir art nca bira talebi de artacakt r. c - P N = 100 ve I = 10000 için talep e¼grisini çiziniz. Q d = 700 2P 100 + 0; 1(10000) Q d = 1600 2P P = 0 için Q d = 1600 ve Q d = 0 için P = 800 olur. 1
Soru 3 (Besanko ve Braeutigam; s. aşa¼g daki gibi olsun: 75 (2002): Çelik arz e¼grisi Q s = 300P 2 w 0;5 P : çeli¼gin yat ve w : çelik çal şanlar n n ücret oran d r. a - Çelik çal şanlar n n ücret oranlar artt ¼g nda çelik arz ne olur? Arz denklemi şu şekilde yaz labilir: Q s = 300P 2 1 p w Bu durumda payda büyüdükçe say küçülecektir. Ücretler artt kça çelik arz azalacakt r. b - w = 16 iken arz e¼grisini çiziniz. Q s = 300P 2 1 p w! Q s = 300P 2 1 p 16! Q s = 75P 2 elde edilir. P = 0 için Q s = 0 orjinden ç kan bir e¼gridir. 2
Soru 4 (Besanko ve Braeutigam; s. 75 (2002): Kahve için arz ve talep denklemleri aşa¼g daki gibidir: Q d = 600 2P Q s = 300 + 4P a - Şekil üzerinde arz ve talep e¼grilerini çiziniz ve dengenin nerede gerçekleşti¼gini gösteriniz. Q d = 600 2P! P = 0 için Q d = 600 ve Q d = 0 için P = 300 elde edilir. Q s = 300 + 4P! P = 0 için Q s = 300 ve Q s = 0 için P = 75 elde edilir. b - Piyasa denge yat ve miktar n bulunuz. Denge koşulu: Q d = Q s 600 2P = 300 + 4P! 6P = 300! P E = 50 T L Arz veya talep eşitliklerinden birinde yerine yaz l rsa denge miktar elde edilir: Q E = 500 Kg Soru 5 (Besanko ve Braeutigam; s. 75 (2002): Süper Kupa - nalinde her y l resmi biletler bir k tl k yaşan r ve genellikle kara borsada resmi yattan daha yüksek bir yat oluşur. a - Resmi aç klanan yat (P t ) ile kara borsa yat (P k ) ve denge yat düzeyi (P e ) aras nda nas l bir ilişki vard r? 3
Piyasa yatlar na müdahale edilmesi durumunda kara borsa ile karş laş l r. Şayet belirlenen resmi yat, piyasa denge yat ndan düşükse, kara borsa yat oluşacakt r. Zira karş lanamayan bir talep fazlas oluşacakt r. b - Resmi yat indirilirse, kara borsa yat nas l etkilenir? Kara borsa yat daha da artacakt r. c - Kara borsa sat şlar na s k cezalar getirilirse, kara borsa yat nas l etkilenir? Bilet sat c lar aç s ndan cayd r c olabilir. Bu durumda arz azal r ve talep sabitken kara borsa yat artar. Al c lar aç s ndan ise, talep azalabilir ve arz sabitken kara borsa yat azal r. Soru 6 (Besanko ve Braeutigam; s. 75 (2002): M s r üretimi, m s r n yat na ve ya¼g ş miktar na ba¼gl d r. M s r talebi ise, m s r n piyasa yat na ve harcanabilir gelir düzeyine ba¼gl d r. Q s = 20R + 100P Q d = 4000 100P + 10I a - Ya¼g ş miktar nda bir art ş n m s r piyasas nda oluşan denge yat ve miktar na etkisini şekil yard m yla gösteriniz. 4
Ya¼g ş miktar sadece arz etkileyecektir. Ya¼g ş miktar ndaki art ş, talep sabitken, arz e¼grisinin bir bütün olarak sa¼ga (aşa¼g ya) do¼gru kaymas na neden olacakt r. Denge yat azal rken m s r piyasas nda denge miktar artacakt r. b - Harcanabilir gelir düzeyi artt ¼g nda denge yat ve miktar nas l de¼gişir? Gösteriniz. Harcanabilir gelir düzeyi talebi etkiler. Arz sabitken harcanabilir gelirin artmas, talep e¼grisinin bir bütün olarak sa¼ga (yukar ) kaymas na neden olur. Bunun sonucunda denge yat düzeyi ve denge miktar artacakt r. Soru 7 (Besanko ve Braeutigam; s. 76 (2002): Aşa¼g daki gibi bir lineer talep e¼grisi olsun Q d = 350 7P 5
a - Ters talep fonksiyonunu türetiniz. P d = f(q) P d = Q 350 7 b - Talebin olmad ¼g yat düzeyi (choke price) nedir? Q d = 0! P = 50 c - P = 50 oldu¼gunda talebin yat esnekli¼gi kaçt r? " P = Q P P Q P = 50! Q = 350 7(50) = 0 Negatif e¼gimli do¼grusal talep fonksiyonunda talep e¼grisinin yat ekseni ile kesişti¼gi noktada talebin yat esnekli¼gi sonsuzdur. Soru 8 (Besanko ve Braeutigam; s. 76 (2002): Aşa¼g daki bilgiler verilsin: Sigara talebinin şu andaki yat esnekli¼gi 0; 5 tir. Sigaran n yat (tane olarak) $0; 05 d r. Y lda 10 milyon tane sigara sat lmaktad r. a - Bu bilgilere uygun lineer talep fonksiyonunu bulunuz. Esneklik formulünü yazal m: " p = Q P P Q Lineer (do¼grusal) talep denklemi ise Q = a bp şeklindedir. Buradan talep denkleminin parametreleri olan a ve b de¼gerlerini bulal m. De¼gerleri yerine yazal m: b = " p Q P b = 0; 5 10 0; 05 b = 100 bulunur. a katsay s ise a = (1 " p )Q = [1 ( 0; 5)]10 = 15 bulunur. Böylece lineer talep denklemi şu şekilde olur: Q = 15 100P b - Bu bilgilerden hareketle Sabit Esneklikli bir talep fonksiyonu yaz n z. 6
Q = ap b Burada b = " p ve a = Q(P ) b ile bulunur. De¼gerleri yerine yazal m: b = 0; 5 a = 10(0; 05) 0;5 = 2; 236 Q = 2; 236(P ) 0;5 sonucuna ulaş l r. 7