METAVERİ YÖNETİM İŞLEMLERİ ULUSAL COĞRAFİ VERİ PORTALI (GEOPORTAL) COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ COĞRAFİ BİLGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI METAVERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ https://metaveri.geoportal.gov.tr https://www.geoportal.gov.tr
Sunum İçeriği 1. Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin Kurulması ve Yönetilmesi Hakkındaki Yönetmelik 2. Metaveri Yönetimi 2.1.Tanım 2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları 2.3.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) Projesi Kapsamında Metaveri Bileşenleri 2.4.TUCBS-INSPIRE-ISO19115 Standartları Karşılaştırılması 2.5.Metaveri Yönetim Editörü 3. Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) 3.1.Amaç 3.2.Geoportal
1.Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin Kurulması ve Yönetilmesi Hakkındaki Yönetmelik 20.03.2015 tarihinde Resmi Gazetede 29301 sayı ile yayınlanarak yürürlüğe giren Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin Kurulması ve Yönetilmesi Hakkında Yönetmelik in Metaveri ile ilgili 8. Maddesinin 3. Fıkrasında Kurum ve kuruluşlar, üreticisi oldukları coğrafi verilerin, coğrafi veri setlerinin ve coğrafi veri servislerinin metaverisinin tam, güncel ve doğru olmasını sağlarlar denilmektedir. Geçiş hükümleri ile ilgili Geçici Maddesinin 1. Fıkrasında ise; Sorumlu kurumlar, temel veri temaları kapsamında kalan ve bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce üretilmiş olan coğrafi verileri, coğrafi veri setlerini ve bunlara ait metaverileri üç yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak uyumlaştırmak zorundadırlar. denilerek bu işlemler için aynı maddenin 2. Fıkrasında Sorumlu kurumlar, tematik veri temaları kapsamında kalan ve bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce üretilmiş olan coğrafi verileri, coğrafi veri setlerini ve bunlara ait metaverileri dört yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak uyumlaştırmak zorundadırlar denilmektedir.
2.1.Tanım Metadata ya da metaveri, üst veri; bir kaynağın ya da verinin öğelerini tanımlayan bilgilerdir. Kısaca veri hakkında veri/bilgi olarak özetlenebilir. Metaveri, coğrafi veri hakkındaki tanımlayıcı bilgidir. Coğrafi verinin kullanım amacına uygunluğu hakkında kullanıcıya bilgi sunar. Böylece kullanıcılar, hem veriyi kullanmadan önce, verinin amacına uygun olup olmadığına karar verirler, hem de verinin kullanımı esnasında veri hakkında bilgi sahibi olurlar. Ayrıca kullanım sonrası, bu verilere dayalı olarak verdikleri kararların doğruluğu ve güvenirliğini irdeleyebilirler.
2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları Adres, Arazi Örtüsü, Bina, Hidrografya, İdari Birim, Jeodezik Altyapı, Ortofoto, Tapu ve Kadastro, Topografya, Ulaşım olmak üzere 10 grupta tanımlanmaktadır.
2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları Adres ; herhangi bir toprak parçası veya binanın coğrafi konumu ve işlevi açısından tanımlanmasıdır. Coğrafi yer isimlerini de içermektedir. Adres tanımlaması adres bileşenleri ile ifade edilmekte ve yerel düzeydeki numarataj bilgisi ile ilişkilidir. Arazi Örtüsü; yapılaşmış alanlar, tarımsal alanlar, ormanlar ve yarı doğal alanlar, sulak ve ıslak alanlar ve su kütlelerinin oluşturduğu yer yüzeyinin fiziksel ve biyolojik örtüsüdür. Arazi Örtüsü temasında hedeflenen, arazi yüzeyinin gerçek dokusuyla tanımlanarak sahip olduğu temel özelliklerin detaylarla ifade edilebilmesidir.
2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları Bina; Yapı; karada ve suda, daimi veya geçici, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ve bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve hareketli tesislerdir. Ayrıca bu tema kapsamındaki bina ise; kendi başına kullanabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan sanayi, eğitim ve diğer kullanımlar için tasarlanmış yapılar olarak tanımlanmıştır. Hidrografya; göl, akarsu, havza ve bunlar ilgili tüm coğrafi nesneleri kapsamaktadır. Kıyı bölgeleri bu veri teması kapsamına girmekte olup bunun yanında denizler ise bu tema dışında tutulmuştur. Hidrografik verilerin birlikte çalışılabilirliğini ve paylaşımını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Metaveri Yönetimi 2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları İdari Birim; ilgili idari yönetim biriminin sorumluluk alanlarını belirleyen, idari birim sınırlarından oluşan, bir ülkenin veya ilgili bölgenin daha etkili yönetilebilmesi için ortaya çıkmış kavramlar olarak düşünülmektedir. Türkiye de mevcut idari birim yapısı temel alındığında merkezi ve yerel yönetimleri temsil eden idari birim veri yapısı ve kurumların sorunluluk alanlarını ifade etmektedir. Jeodezik Altyapı; Referans koordinat ve coğrafi grid sistemleri, Jeodezik Altyapı teması kapsamındadır. Referans Koordinat Sistemi, coğrafi verilerin ortak referans ve koordinat sisteminde tanımlanması için jeodezik yatay ve düşey datumu baz alan yükseklik, enlem, boylam ve/veya (x, y, z) koordinatlar kümesi gibi geometrik tek anlamlı sistemdir. Coğrafi Grid Sistemi, X ve Y olmak üzere 2 eksende tanımlanmış, belirli şekil ve grid hücre büyüklüğüne sahip, ortak orijin noktalarına ve standartlaştırılmış konuma sahip indeks-harita matrisi veya pafta bölümlemesidir.
2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları Ortofoto; Uçak ve benzeri hava araçları ile uydulardan alınan görüntülerin geometrik bozukluklarının giderilerek düzeltilmiş harita altlıklarıdır. Bunun yanında çevresel gözlemleme, haritalama, madencilik işlemlerinde de vazgeçilmez unsurlardır. Tapu Kadastro; kadastrosu tamamlanan ve yeryüzünde mülkiyet hakkına sahip en küçük homojen birim olan kadastro parseli ve taşınmaz malları mekânsal olarak ifade eder. Bu taşınmaz mallar için tapu kütüğünde tescil edilen mülkiyet ve diğer haklara ait bilgileri içerir.
2.2.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Birincil Coğrafi Veri Temaları Topografya; Kara, kıyı kenar ve su kütlelerini kapsayan yükseklikleriyle tanımlanan sayısal yükseklik modelidir. Yeryüzünün üç boyutlu, gerçek topografyasını ifade etmekte, birçok haritacılık ve coğrafi bilgi sistem uygulamasında temel veri olarak kullanılabilir. Ulaşım; karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu ile ilişkili ulaşım ağlarının ve detayların yönetimi için bütünleşik bir yapı sağlar. Ulaşımı temsil eden coğrafi veri, ulaşım ağlarım ve ağ kesişim noktaları ve benzeri ilişkili veri/bilgi içermektedir.
2.3.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Metaveri Bileşenleri 2012 yılında, hazırlanan TUCBS projesinde prensip olarak; ISO 19115 temel alınarak ve INSPIRE metaveri bileşenlerine uyumluluk hedeflenmiştir. Türkiye de gerçekleştirilen çalışmalarda kabul görmüş ve uygulanmış metaveri bileşenleri eklenmiştir. TUCBS paydaşlarına yapılan metaveri gereksinim analizlerinde, başka bir kurumun coğrafi verisi hakkında ihtiyaç duyulan metaveri bilgileri sorulduğunda; 47 kurum, verinin projeksiyon ve koordinat sistemi bilgisine, 41 kurum, verinin kimlik bilgisine, 38 kurum, verinin kalite bilgisine, 33 kurum, veri organizasyonu bilgisine ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir.
2.3.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Metaveri Bileşenleri Bu yaklaşımlar da dikkate alınarak, coğrafi veri kullanıcısının ihtiyacı olan coğrafi veri setlerine ve servislerine ulaşması, bilgi edinmesi ve kullanmasında, TUCBS projesi kapsamında metaveri bileşenleri; 9 ana başlıkta 23 ü zorunlu toplam 39 adet metaveri bileşeni ile tanımlamıştır. 1. Veri Kimliği, 2. Sınıflandırma, 3. Anahtar Kelime, 4. Coğrafi Konum, 5. Veri Standardı ve Referans Bilgileri, 6. Zamansal Referans, 7. Coğrafi Veri Kalitesi ve Geçerlilik, 8. Veri Kullanım Hakkı / Dağıtımı, 9. Metaveri Referans Bilgileri.
2.3.Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri(TUCBS) Projesi Kapsamında Metaveri Bileşenleri Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından 2012 yılında başlatılan çalışmalar doğrultusunda Aralık 2015 tarihi itibariyle Metaveri Profil Bileşenleri hazırlanarak kamu kurum ve kuruluşlarıyla 04.04.2016 tarihinde paylaşılmıştır. Kurumların üreticisi oldukları coğrafi verilere ait metaveri bilgilerinin ilk etapta var/yok şeklinde analiz edilmesi, Coğrafi veri üreticisi kamu kurum ve kuruluşlarının güncel durumunun tespit edilmesi, Kamu kurum ve kuruluşlarıyla Metaveri Yönetim Editörüne metaveri bilgilerinin aktarılması için belirlenen sürecin planlı ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülmesi ile ilgili yol haritasının belirlenmesi, Coğrafi veri üreten kamu kurum ve kuruluşlarının Ulusal Coğrafi Veri Portalı(Geoportal) aracılığıyla metaveri bilgilerinin yayınlanmasının sağlanarak; tekrarlı üretimlerin önlenmesi.
2.4.TUCBS-INSPIRE-ISO 19115 Standartları Karşılaştırılması TUCBS metaveri bileşenleri; veri kimliği, sınıflandırma, anahtar kelime coğrafi konum, veri standardı ve referans bilgileri, zamansal referans, coğrafi veri kalitesi ve geçerlilik, veri kullanım hakkı/dağıtımı ve metaveri referans bilgileri olmak üzere 9 ana başlıkta tanımlanmıştır. INSPIRE çalışmaları kapsamında, Avrupa Birliği üye ülkelerinin coğrafi veri setleri ve servislerine ait üretmesi gereken metaveri elementleri 2008 yılında kabul edilen metaveri esaslarında belirlenmiştir. INSPIRE Geoportala erişildiğinde, mevcut verinin bu esaslara göre belirlenmiş metaveri bileşenlerine erişilebilir veya veri seti/servisi eklendiğinde bu elementlere göre metaveri elementleri tanımlanabilir. INSPIRE metaveri bileşenleri; verinin kimliği, konumsal veri ve servisleri, sınıflandırma, anahtar kelime, coğrafi konum, zamansal referans, kalite ve geçerlilik, uygunluk, erişim ve kullanım koşulları, kamu erişiminde kısıtlamalar, konumsal veri setlerinin ve servislerinin kurulum, yönetim ve bakımından sorumlu kuruluşlar ve metaverinin metaverisi olmak üzere 11 adet ana başlıkta tanımlandığı görülmektedir.
2.4.TUCBS-INSPIRE-ISO 19115 Standartları Karşılaştırılması ISO19115-Konumsal veri setleri ile ilgili metaveri tanımlarının standardını belirler. 12 adet temel metaveri sınıfında yaklaşık olarak 300 öznitelik içermektedir. Bunlardan zorunlu ve bazı durumlarda kullanılması zorunlu olanlar ISO 19115 Ana Metaveri Sınıfı tablosunda, TUCBS ve INSPIRE metaveri bileşenleri ile kıyaslanarak da ikinci bir tabloda gösterilmektedir. ISO 19115 Ana Metaveri Sınıfı Metaveri Elementleri Elementlerin Kullanım durumu Metaveri dili Metaveri karakter grubu Metaveri dosya kimliği Metaveri standart versiyonu Metaveri tarihi Metaveri iletişim noktası Veri seti başlığı Veri seti referans tarihi Veri seti dili Veri seti konu kategorisi Soyut veri seti tanımı Veri setinin coğrafi konumu Veri setinin konumsal çözünürlüğü Veri seti sınırları ek bilgisi Veri seti standart ismi Veri kökeni Çevrimiçi kaynak Dağıtım formatı Referans sistemi Konumsal gösterim tipi C C O O M M M M M M M C O O O O O O O O
2.4.TUCBS-INSPIRE Metaveri Bileşenlerinin ISO 19115 ile karşılaştırılması METAVERİ BİLEŞENLERİ TUCBS METAVERİ BİLEŞENLERİ INPIRE METAVERİ BİLEŞENLERİ ISO 19115 Verinin Kimliği Veri Kaynağının Adı Resource Title M(Zorunlu) Veri Kaynağının Özeti Resource abstract M Veri Kaynağının Tipi Resource Type Veri Kaynağı Hakkında Detaylı Bilgi Resource Locator O(İsteğeBağlı) Veri Seti Tanımlayıcısı Unique resource identifier İlişkili Veri Kaynağı Coupled resource Telif hakkı sahibi Veri Kaynağının Dili Resource language M Sınıflandırma Veri Setinin Kullanım Amacı Topic Category M Servis Tipi Classification of spatial data services Anahtar Kelime Anahtar Sözcükler Keyword value Tanımlı Anahtar Kelimeler Originating controlled vocabulary Coğrafi Konum Coğrafi Sınırlar Geographic Bounding Box C(Bazı durumlarda kullanılması zorunlu) Coğrafi Grid Bölgesi Veri Standardı ve Referans Bilgileri Temel Standardı Conformity Specification Uygunluk Derecesi Conformity Degree Ölçek-Uygulama Düzeyi Spatial Resolution O Referans Sistemi O Konumsal Sunum Tipi O Zamansal Bilgi Yayımlanma Tarihi Date of publication M Güncelleme Tarihi Date of last revision M Üretim Tarihi Date of creation M Güncelleme Aralığı Temporal extent O Coğrafi Veri Kalitesi ve Geçerlilik Veri Kökeni Lineage O Tematik Doğruluğu Mantıksal Tutarlılık Konumsal Doğruluk Veri Erişim ve Kullanım Koşulları Conditions applying to Access and use Kamu Erişim Kısıtlamamları Limitations on public access Veri Setinin Formatı O Veri Sorumlusu Responsible party Veri Sorumlusunun Rolü Responsible party role Metaveri Referans Bilgileri Metaveri Tarihi Metadata date M Metaverinin Güncellendiği Tarih Metaveri Sorumlusu Metadata point of contact M Metaveri Standart Adı ve Sürümü O Metaveri Dili Metadata Language C Metaveri Karakter Seti C Metaveri Dosya Tanımlayıcısı C
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından 2014 yılında tamamlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ulusal Coğrafi Veri Portalı Metaveri Yönetim Editörü metaveri bileşenleri; 1. Metaveri 2. Kimlik Bilgisi 3. Sınıflandırma 4. Anahtar Kelimeler 5. Konumsal 6. Zaman 7. Kalite ve Doğruluk 8. Kütük 9. Sınırlamalar 10. Kurumsal
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Uygulama içerisinde test amaçlı 726 adet metaveri bilgisi yer almaktadır. Toplantı sonrasında metaveri ekleme işlemleri için elektronik posta adreslerinize iletilecek kullanıcı ve şifre ile Metaveri Yönetim Editörü Modülünden giriş yaparak kurum metaveri bilgilerinin eklenilmesi mümkün olacaktır. Metaveri Yönetim Editörü Giriş Ekranı Metaveri Yönetim Paneli
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Yönetim Paneli Kullanıcı Girişi-Metaveri İşlemleri
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Metaveri
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Kimlik Bilgisi
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Sınıflandırma
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Anahtar Kelimeler
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Konumsal
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Zaman
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Kalite ve Doğruluk
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Kütük
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Sınırlamalar
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Kurumsal
2.5.Metaveri Yönetim Editörü (https://metaveri.geoportal.gov.tr/ ) Metaveri Örneği-Görünüm
3.Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) (https://www.geoportal.gov.tr) 3.1.Amaç Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) uygulaması https://www.geoportal.gov.tr web adresi üzerinden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sunucularında çalışmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından geoportal@csb.gov.tr adresinden metaveri yönetim editörü için kullanıcılara tanımlanan kullanıcı adı ve şifre ile erişim sağlanabilir. Geoportal uygulaması; Metaveri yönetim editörü aracılığıyla sisteme eklenen metaverilerden Sistem Yöneticisi tarafından onaylanarak yayına alınan metaveri bilgilerini görüntülemeye yarayan arayüz ekranıdır. Uygulama içerisinde sol ekranda yer alan arama kriterleri menüsü ile; adres penceresi, anahtar kelime, illere göre, katalog listesine göre ve detaylı arama seçenekleri ile metaveri arama işlemleri gerçekleştirilmektedir.
3.1.Amaç 3.Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) (https://www.geoportal.gov.tr) Önceki koordinat, sonraki koordinat yakınlaşma, uzaklaşma, navigasyon, tüm Türkiye, coğrafi koordinata git, ölçüm araçları, özel grid oluştur, grid katmanını kapat, kuş gözü harita, kuzey oku, katalog, baskı ölçeğine göre ön izleme ayarları, projeksiyon seçimi, tema seçimi dil seçimi ve uygulama hakkında yardım alabileceğiniz geoportal@csb.gov.tr adresine yönlendiren yardım menüleri gibi menülere metaveri yönetim editörü için tanımlanan kullanıcı adı ve şifre ile kullanıcı girişi yaparak erişim sağlayabilir ve kurumların metaveri bilgilerini (pdf, xml, tablo) görüntüleyebilirsiniz.
3.2.Geoportal 3.Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) (https://www.geoportal.gov.tr)
3.2.GEOPORTAL 3.Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) (https://www.geoportal.gov.tr)
3.2.GEOPORTAL Ulusal Coğrafi Veri Portalı (Geoportal) (https://www.geoportal.gov.tr)
Zeynep KOÇ Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Coğrafi Bilgi Daire Başkanlığı Metaveri Şube Müdürü V. Sorularınız için akin.kisa@csb.gov.tr zeynep.koc@csb.gov.tr ahmet.yucel@csb.gov.tr metaveri@csb.gov.tr geoportal@csb.gov.tr Teşekkür Ederim