;i"ui -s '4s', iir iiii Y ',,,;:,,:::""' I L ill jl
ULUSLARA,RASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGiSi F.kmt-Kusm-Arultk //)//.\arlsrsal'r 2 ('tlt ltsuc0lkuju ll'l l\l t4ulunttto(tohu'l\'rttenther-l)eccmhcr20lllolunrt02 www"iibdersisi.r:om $irket por:itikasr ve linnnlik DAVRANI$LARININ ORGUTSEL BACLILICA ETKiSi' AKTN ARSLAJVI MUTUT KORKMAZ, GiiTUN YAHYAOGLU VCITUT QLMEN' tbeyken ijniversitesi S'qtul Bilimler Enstitiisil istetme A.D. 2Gtiven Grup Finans Ybnetmeni Ozetl Cijniimiizde degigimin getirmis oldu$u yenilikler. orggtlerin yaplslnl' amaglartnt ve iqleyiqlerini yakrndan etkilemektedir. Bu siiregte orgutlerin bagarrlr olabilmesl ve varltgrnt devant ettirebilmesi ile ilgili olarak'girket politikasr've"liderlik'kavralnlartntn 6nemi ortaya Qrkmr$tlr' Geleneksel olarak tanrnrlanan liderlik anlayrsr" drgtit:iin belirlenen hedeflere ula5rnada birey ve gruplarrn davranrgrrtt etkileme siirecidir' Bu galrqrnanlrl amacl, igletmelerde Eirket politikast ve liderlik davranrglarrnrn 0rgtitsel baslrlrga etkisini araqttrmakttr' Ayrrca; personellerin degigik demografikozelliklerinegtirealgrladrklarrliderlikdavrantglarrveorgiiteolanbafllrirkiarrarasrndaki iliqkiler incelenrniqtir. Btiyi.ik dleekli ieletmelerin personellelinden minimutn maliyetle nraksimum verimi alabilmesi igin personellerin ait oldugu drgirte ba[lrlrilnl artlrmasl ve personellerinde aidiyet duygusunu geligtirrnesi gerekmektedir. Bu ba[lanrda personellerde rneydana getirilmesi gereken drgutsel baslrhk ve aidiyet duygusu da iqletnrenin liderine (personelin ballr oldugu miidiire) dtigen bir gorevdir. Bu bakrmdan demokratik, etkin ve etkili bir liderlik tutumuyla liderler direkt olarak personellerinin pertbrmansrnr etkileyecek ve bu durunr da igtetmenin cirosuna ktsa veya orta vadede yansryacaktrr. orgtrtsel baf,lrlrk literatiirtine iliqkin genel tarama' tirgtitsel baglrlr$rn zaman iqinde oldukqa duragan ve geqici olaylardan oldtlkq az: buna karqrn liderlik' kiilttir' degerler ve nornrlart iqeren cirgtitsel faktdflerden onemli derecedetkilendr$ini oltaya koynlugtur' Anahtar kelimeler : $irket Ki.jlti.iru. $irket Politikalarr. Liderlik. orgtitsel Baglrlrk I Bu Mukale Birinci Str(tda Yer Alan Yazartn Avttt Konu Bagltkh Bevkenl 0niversitesi So'ryal Bilimler EnstitilsAi istetme Anabitim Dotmda Yapt$t Yiik'Lisan Tezintlen Yarsrlanilarak Haur- Ianmrylr" 219
TILUSLARARASIHAKEMLiAKADEMiHSOSYALBil-iMLERDERGIS ]iktn-kttsm-aru tk2() t'\ttl.tstsu.yt2(tlt:!autunttt()ll()hern()\'pd hcr- )ccanlbcr20liiblilnk02 stuc()lktx u./l.l\l www.iibdergisi'com THEEFFECToFCOIWPANYPOLICYANDI,EADER'SFIIP Abstract: Nowadays,, the innovations caused from changing affects closely to organizational strucrure" aims and its operations. within the this process,'company policy'and'leadership'term becomes more important with the necessity of the accomplishment of a company and its survive As describing the traditionally leadership term' it can be described that leadership is a duration to effectthe behaviours of a group or individuals to asses to the aims of the organization The purpose ofthis study is to assess rhe effect ofcompany policy and leadership attidudes on the organizational commitment. Fufthermore; relations between leadership behavioul's of pelsonnel as pet'ceived in relation to various demographic characteristics and their loyalry to the olganisation should be examined. In order fi) obtain maximttm productiviry with minimum cost from the personnel of big scale enterprises. it il; required that the loyalry ofpersonnel to the organisation they belong increase and they develop the sense ofbetonging in their personnel ln this context organisational loyalry and sense of loyalry whi,:h need to be created in the personrrel is a duty that rests upon the leader (rhe manager under wholn the personnel rvorks) of the enterprise' For this reason leaders will directly affect the performarrce of their persorrnel rvith a dernocratic' effective and intpressive attitude of leadership and this situation will be reflected in the turttover of the enterprise over short or long term. A general survey on the organizational commitnlent literature proved that organizational commitment was efl.ected considerably little by the static and temporary events troughout time; but on the otherhand it v/as effected significantly by the leadership' culture' and the organizatonal factors including norms" Kevwords]corporateCultur.e.ComparryPoIicy,Leadership,organizatonalAtiliation. l" ciri$ Gi.in gegtikqe drgtitsel bafllrlrk ydnetici ve ara$tlrmacllarln daha qok ilgisini 9e ektedir. Qtinkti tirgtitlerine bafhhk duyan galrganlann daha i.iretken olduklart; aynca daha dtigtik di.izeyde i9 brrakrna' devamstzhk. stres ve i9 yeri ile ilgili difler problemleri yaqadrklarr gdri.illmi'igttir' Qalrqanlann' m[$terilerini memnun edecek qekilde davranmalarlnln bir gekilde onlarln drgiitlerine ve iglerine ydnelik tutumlartna ba$lr olduunu ileri sliren ara$tlrtrralar' orgtitlerine i.iksek diizeyde baflrlrk duyan galrqanlartn sadece kendilerinden istenen gdrevleri yapmakla kalmayrp. beklenenin otesinde qaba Ci.intimtiz ig hayatrnda orgiitsel ba[lrltkta onemli etken olan ;irket politikalarr ve lrderlik kavramlartntn onemi dalra da artmt$trr. Taktm olu$turma ve bu takrmrn etkili bir gekilde qalrgrnastndaki en onemli o[e' liderlerin galrganlan ile arasrndaki statii 220
ULUSLARI\RASIHAKEMLiAKADEMiKSOSYALBiLiMLERDERGIS l;kirn-kasm-aroltk 20tt iiul'tst Stt)tr" 2 ('tlt: I Autuntn Octoher- Novernber- l)ecernber 20ll L'olune:02 lsue 0lKodu 'll"l lv't www.iibdergisi.com engelini en aza indirmede gosterdiklerr bagandrr. Lider takrmln iiyelerince kesin kararlar alabilen, iist y,5netimle galrqabilen ve ihtiyae duyuldu[unda taktma yon verebilen biri olarak algrlanmalrdtr' Takrm tideri" takrm baqartlartna katkrda bulunacak bir anlayrg ve kabul edilmig prensipler geligtirilmesine yardtrnct olacak liderlik sa[tayabilmetidir. OrgUtlerde ytineticiler orgi.ittin kiilturel deferllerine ve normlarlna onem veriyorsa, bu brgiitlerde verimlilik ve yenilikgi di.igiince anlaytgl gel i gecektir' Bankalarda faal iyetler, profesyone I leqnr i I i 5 goren gruplartntn ortak. ve uyumlu galr;malanyla gergekleqtirilmektedir' Bir bankantn baqarrlr olabilmesi, mevcut insan kaynaklartnt amaglar ydniinde, istekli bigirnde harekete gegirmesiyle mtimkiin olabilir" Zira amaq, yapt, i.iretim bir;imi ve miilkiyeti ne olursa olsun; ttim drgiiitler, ne kadar geliqmig teknolojiye sahip olursa olsunlar, bu teknolojiyi kullanan insan kaynaklartnr etkileyerek istekli bigimde harekete geqirmedikge amaglartn t gerqeklegtiremezler' insan kaynaklart, tij,m iirgiitlerin temel ve belirleyici girdisidir' Bu nedenle bankalarda galtsanlartn drgtite baglrlr[r ve motivasyonunu etkileyen temel unsurun girket politik.alart ve y6neticilerin sergiledikleri liderlik davrantqlan oldu[u ifade edilebilir. Bankalarda ya$anan geqitli sorunlart ortadan kaldrrmak ve si.irekli olarak bankantn geligrnesigin; etkili. yaratlcr. vizyon-er' isteklendirici, bilgili, ilkeli liderlerin varltgr hayati derecede onemlidir. Bunu gerqeklestirebilmek iqin, banka yoneticilerinin etkili bir bigimde liderlik yapabilmelerine katkl safllayabilecek olan nitelik ve 6zelliklerin belirlenmesi gereklidir. Bu ozelliklerden en 6nemlisi olan orgtitsel ba[lrlrk bankalar iqin son derece onemli bir faktordtir' Bu bakrmdan. bankalarda nitelikli hizmetin sunulmasrnda onemli etkisi olan banka yoneticilerinin, hizmet yonetimli liderlik rollerini yerine getirme di.izeyleri ve drgutsel ba[lrlrklarl araqttrma konusu olarak seqilmi;tir' 2. $irket KtJ Unt; llilindigi gibi igletrnenin bagartst btiyiik 6lctide galtqanlartnrn igletme amaglart dofrultusunda btittinleemelerine bafltdtr' t.ozevren. 2007). Bu bi.ittinleqmeyi igletme l<i.ilti.iri.inden baftmsrz olarak dtiqunmek imkdnsrzdrr. Bir igletmenin geneline hdkim,olan kiiltijr iqletme igerisinde qaltganlann davrantglartnr. i; yaprg biqimlerini ve alrgkanlrklannr etkiler (Qrrpan, Koyuncu' 1998' :223-230). igletme igerisinde yaygrn olan temel deflerleri benimsemeyen iq g6renler zamanla kurumdan aynlrnak zorunda kalacaklardtr. 2.1. iqletme Kiilttiriiniin Tantml ve Onemi Yukanda bel i rti ld i[i gibi i gletmeleri baqan I t krlan faktorlerden birisi belki de en 6nernlisi iqletmede var olan kendine ozgti bir kimlik' 221
ULUSLARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGISI Ekim-Ku'snt'Aralrk20tl:it\'$tStur:2 ('itt:laulumnocnher-noventber-december20lltr'blunte:02 lttte:0lkodtr'llil'm www.iibdergisi.com igleyiq bigimi ve de$erler, ktsaca igletme kii lti.irtidii r. i I I etm e kti lti.irii. orgi.itse I btitii n - li.i[ii kurmak, korumak ve geliftirmek. bununla birlikte, htzla de$i;en i9 ve dl9 Eevre Sartlanna uyumu sa[layabilecek bir takrm ortak de$erler olarak di.igi.inulebi lir. "sosyal birer sistem olan igletmeleri meydana getiren unsurlardan birisi de insanlardtr"" Orgiitleri dinamik hale getiren insanlar, yagadrklan Eevreden edindikleri bilgi, 96rgi.i. tecr'ljbe, dusunce ve inanglanyla ya da ktsaca "kijltijr"leri ile organizasyona gelirler" Igletmeler de bu farklr ktiltiir mozaiiine sahip bireyterden oluqmuqtur (Akdemir' 2008, p.49). Bir araya gelen bu bireyler. grup olmantn dofial bir sonucu olarak. dl[er isletmelerden farkh" fakat kendi iglerinde nispeten ortak inanq ve defierler sistemi oluqturmuglardrr' Bu de[erler sistemi" orgiit kiilttirii olarak bilinir. Bir igletme yoneticisinin en dnemli gorevlerinden birisi, iqletme amaqlan ile galrqanlartn birevsel amaglartnr birlikle gerqeklegtirebilmesidir. Bunun zor bir gorev oldu[u agrktrr. Qiinki) insanlartn sahip olduklart amaqlar gegitli sebeplerle farklrlrklar arz eder. Bu sebeple, farklr kiiltiirlerle bir i9- letmeye galrqmak Uzere gelen bireyler igin onlartn benimseyecekleri veya en azndan uyum saflayabilecekleri ortak bir takrm defierler olugturmak gereki r. iqletme kiiltiiruntin onemi bu noktada kendini hissettirir. Bir igletmede b6yle bir kiiltiirun oluqmast durumunda, galrganlar, kr:ndilerini bir btitiiniin parqasl sayacaklar, kendilerini evlerinde hissedecekler, aileleriyle birliktey'mi9 gibi rahat ve huzurlu bir ortam iginde galrqacaklardtr" Bunun ise' gagrmtz igletmeleri igin onenrli bir ayrrcalrk oldufu bilinmelidir. "iqletme kiilturiiniin" qalrqanlarlnroral ve iiretkenlikleri tizerinde gi'ielii bir etkisi vardrr. Aynr zamanda.drguti'in kendi imajrnr da etkiler." (Yrlmaz,.2006)" isletme ki.ilti.iru kavramr. bir anlamda toplum ki.ilti.iruntin benzeri olarak du$unulebilir" Oyle olunca genel olarak kiilti'ir tantmlartna benzer tantmlar vermek rniimktindiir' l\ncak, ki.iltiir kavramt. de[i9ik galrgma disiplinleri - sosyoloji" antropoloji. etnoloji gibi- tarafrndan qok farklr biqirnlerde tantmlanmlq ve bu disiplinler ortak bir yaklagrm y6ntemi geligtirememiglerdir (Enen, 2001, : I 82'l 89)' ljuna benzer olarak iqletme ktiltiiri.i tantmlannda da gok 9el;itlilik sdz konusudur' Belirtti[imiz farklr disiplinlerin kendi alanlar:ryla ilgili yonlerr: a[rrlrk vermelerigletme ktiltiirli iqin de geqerlidir. Tanrmlardaki bu farklrlrklara rafmen tantmlar ortak dfeler iqernrektedir. Bu tantmlardan birkaq tanesini vererek iqletme ktilti.iriintin ilzelliklerini belirleyebiliriz. Basit olarak igletme kultiirunu; "Bir toplulu[u bir arada tutan paylagrllnrq defler ve davrantqlar" olarak tantmlamaktadtr (Eren' 2001, :182-189). 222
l.kin- K(\iln -.4 rl RARASI HAKEMLi AKADEMiK sosyal eilin'llen oencisi 2()llSttl,tltSul,t 2 (l l tau ild n()ctoht'r.\itn'enlhct-l)ccauhet20l '() udl(()]lltw()lku. u:ilil www.iibdersisi.com M Bir bagka tantm gore; "igletme ktiltiiru, bir drgtitun iiy ri tarafindan paylaqrlan, veni iiveler tarafi dan 6[renilmesi gereken. tirgi.itun dii ve iqleri yapma biqimi- ni yansrtan kigiiiidir."(qrrpan, KoYuncu, 1998,:223-230). Peters ve Wa rman'a gore: "lgletme ktiltijru ise, In paylaqrlmrq de[erlerini ve kiiltiiriinti taqyan ve yansltan hikdyeler' mitler, efsane ve sloganlardan oluqur." (Peters vd.. :75) ternel bzelliiine baktr[t- Son olarak gok ygrn olarak kullanrlan ve kiilttirtin amacl da iqeren Schein>in tantmrnr verelim: < iiltiir. bir grup tarafindan bulunmuq, geli irilmiq, drg gevreye karqr uyumu ve igsel leqmeyi sa$ayan, gegerliliii kabul itecek kadar denenmiq. bu nedenle yeni UYlere aktanlan temel defierlerdip (Burstc, 992\" (*Yukanda veri yon ktilttiriiniin mtzda ise; tantmlardan organlzas- ^. Ki.ilti.ir. iig ilir. Baqka bir deyisle ktiltur, bir srubun tecrubeleri sonucu ortaya grka o[renilmig davrantqlar ve de[erlerdir c. Ki.ilttir, bir grubun veya organlzasyonun Uyelerlince paylaqrlan deferlerini igerir. Kiilttir, bir kueaktan diferine aktartltr' Ktltiiriin hu ozelligi iqletmelere devarnlthk kdzandrrrr.* (Burstc, 1992)' iqletme ki.iltiiriinii oluqturan bazr de[erler bulunmaktadtr. Bunlartn baqrnda igletme igindeki orgi.itsel baglrlrk ve ktiltiiriin 6rgiit iizerindeki etkileridir. Her iqletmentn kendine ozgii bir ktilti'irti ve igleyig yaprsl bulunmaktadrr. Bunlar yaprlan i$e ve iqletmenin misyon ile vizyonuna gore defliqikl ik gosterebi lmekted ir' 2.2, iqletme ve VizYon Kavraml '"Vizyon bir gelecek duygusudur. Bugtini'in olanaklartnt agan, hayal edilen bir olasrlrk, bugunu yanna ba$layan entelektiiel bir kdprti, gegmiqi haklr grkarmak igin de[il gelece[e bakmak iqin oluqturulan bir temeldir" Vizyon, olumlu davrantg, b0yiime ve dtrrri.igtim konulartnda liderlere yardtmctdtr"" (Yrlmaz, 1998, :78-82). Bugiiniin olanaklarrnt aqan, hayal edilen bir o lasr I rk. bugiinti y arrna bafl ayan ente lektiie I bir kopri.i. geqmigi haklr gtkarmak iqin degil gelece[e bakmak iqin oluqturulan bir tenreldir. Vizyon. olumlu davrantq, buyume ve donueum konulannda liderlere yardtmctdtr (Ozdevecio$lu, I 994, :l2l)' Vizyonun iyi bir yol gosterici olabilmesi iqin, gelece[i. insanlann kolayca kavraytp anlayabilece[i bigimde tantmlamasr gerekir. Bagarr kavramtnt igermeli' insanlartn anlayrp kendi durum lartna uyarlayabilecekleri kadar basit olmalrdrr' 6lgulebilir olmasr sart degildir. ama ona ulaqmant ne anlama geldiiini insanlara anlatacak gekilde dile getirilmelidir' 22]
ULUST,ARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGisi l:ktn-ku.tm-arultk 2()ll 5d.\t,\t,\u.t,t 2 ( tlt: l lutuntn ottohe r' Ntt'crnhcr- l)cctntbtr 20ll lltlutue 02 lttut 0lKrtdu ll l lvl www.iibdersisi.com Vizyon; liderlerin giinli.ik konulann otesine gegmelerini" gelecege doniik galrqabilecekleri bir EerEeve gizmelerini saglar. Bir lider' vizyonu ve de$erleri, insanlart harekete gegirmek, defi;imi ve btiyiimeyi kolaylagtrrmak, kuruluqu igin bir gelecek yaratmak amaclyla kullanrr. Vizyon, kurulugun dbnugi.im siirecinde attlacak ilk adrmdlr' Paylaqtlan vizyon" girkete ait olma duygusu yaratlr, amaglartn stireklili[ini sa[lar' bir baqan 6lgiigU iqerir. gunli.ik sorunlartn dtesine geqrneyi sa[lar. bugiine ve gelecefe anlam katar" liderlere ve galtqanlara harekete geqme gucti verir (Erqan, 2007). Yonetimde kimi zaman farklr bir liderlik stireci olarak. kimi zaman liderlik stireqlerinin onemli bir o[esi olarak tantmlanan vizyon kavramt, di.iqtinsel ve eylenrsel boyutlanyla yeni liderlik yaklaqrmlannrn baqat o[esidir' Vizyon, gi.inliik yaqarnda. politika. sanat' ekonomi, ybnetim vb' alanlannda baqkalanndan farkh olduklannr soyleyen kigilerin' kendilerinde var oldufiunu iddia ettikleri' ayil zamanda onlarr takdir eden' benimseyen, izleyen ve y'iiceltenlerin de farklr olduklannr soyleyen bu kigilerde var oldu[unu diigi.indiikleri en onemli nitetiktir (Hofer ve Schendel, 1979 " :2\9). 3. LiDERLix il-e it cit i KAVRAMSAL QERQEVE Liderlik, belirli gartlar alttnda, belirli kieisel amag veya grup amaqlannr gergekleqtirmek i.izere. bir kimsenin baqkalannln faaliyetlerini etkilemesi ve ydnlendirmesi siireci olarak tan rmlanabilir (Papatya. 2008). Liderlik, 'astlartn giirevlerini gayret ve guvenle yapmaya ydneltme sanattdtr' Baumgarten, 'Liderlik' her amaca yonelik iletiqinr stireci yardtmr ile kiqiler arast davrantqr etkilemelidin' diyerek iletigimin roliinti belirlemektedir. Bavelas'a gore liderlik, "belirsizliklerin azalttlmast' anlamtnda iirgut iqi bir davranrqtrr. Hellriegel ve Sloam ise liderliiin bir etkileme si'ireci, bir ilieki oldufunu vurgulamaktadrr" Liderlik" insanlart ortak bir amaca yoneltme kapasitesi ve iste[i olup, dinamik ve kieisel bir stiregtir. Bugi.inkti anlamda tiderlik, insanlart belli hedef veya hedefleri baqarmaya qaba gidstermek igin etkileme si.ireci olaral< tanrmlanmaktadrr. L,iderli[e, bir grup insant belirli amaqlar etrafinda toplayabilme ve bu arlaglart gergeklegtirm ek i9i n on lart harekele gegirme, bilgi ve yeteneklerinin toplarnrdrr. diyebiliriz (Kozlu, 1999,:410; Dinqer' 1998, :98). Lider grup tiyeleri taraflndan hissedilen ancak agrklr[a kavuqmamtq olan ortak dijgunce ve arzulart beninrsenebilir bir amaq biginrinde ortaya koyan ve grup i'iyelerinin potansiyelguglerini bu amaq etrafrnda faaliyete getiren kimsedir. Grubu ydnetebilmek liderin etkileme giici.ine bafllrdrr' Liderin bu gucii kigisel ozelliklerinden, bilgi' yetenek ve toplum iqindeki saygrnlrfrndan gelir' Bu gucunu kaybetmemek ve devamlrlrfrrrt sa[- lamak iqin yasalartn tantdt!,t yetkiler' odtillendirme. cezalandtrma ve kurallar gibi bir takrm araglardan yararlanabilir' Ba;anlr li- 224
ULUSLARARASIHAKEMLiAKADEMiKSOSYALBiLiMLERDERGiSi l:hm-kasm-arultk 20ll 5rt.1'^t su.t,r: 2 (',tlt: L4utuntn octrther' Nrt'e nthcr' l)ecctnber 20ll ltlunt 02 lrtrc olkotlu llil \'l www'iibdergisi.com derf erde gdri.ilen ortak noktalardan bazrlan, zeka, sosyal olgunluk, kalrtsal motivasvon ve beqeri iligkilerdir. l-iderin bagartlartna etki eden difer bazr faktdrleri de gdzden uzak tutmamak gerekir. Bir liderin faaliyetlerine etki eden di$er hususlar: grubu olugturan ve lideri takip eden iiyeler, amaglartn niteligi ve bu amaglann gergekleqtirilecefi gevrenin tizellikleridir. (Gray vd', 1988' :44'7-448: Bowen ve Lawler. 1992, :31-39)' Liderlik, bir amae igin bir araya gelen insanlartn, amaqlan igin u[raqmalarr siiresince etkisi altrnda kaldrklan kiginin sahip oldu[u yonetm erkidir' I-iderlik. belli bir durumda, belli" bir anda ve belli koqullar altrnda bir grup iizerindeki: insanlartn drgutsel hedeflere ulaqmak iqin g6nritlti olarak gabalamastnr tegvik eden" ortak hedeflere ulagmada yardtmct olan' deneyimleri aktaran ve uygulanan liderlik tiiri.inden hoqnut olmalartnt safilayan etkileme siireci olarak tarif edilebilir" Liderler' bireyler ve gruplar vasttastyla belirli bir zaman ederek bireylerin ve grubun amaglartnt gergekleqtirmesini sa[larnaya galrqan kisilerdir. Lider, do$ru i9i (seqimi) yapmak igin' olasrlrktan, bilgisizlikten ve norrn (mutlak do[ru) yoklu[undan kaynaklanan belirsizli- [i i.istlenmesini bilir (Dean vd" 1994' :392-418). Kongar lideri "farklr <luygu ve dtiqiincedeki insanlart ya da gruplarl, aynl amaq etrafrnda toplayabilen, aynr hedefe ydneltebilen kigidir." olarak tanrmlamtqtrr. Belirli bir amaq ve gayelere varmak igin insanlarr etkileme etki altrnda brrakmak slirecidir' Liderler difer kiqileri; inandtrma (ikna), giie kullanara,k, yasal yollara dayanarak istedifi biqimde davrantqa ydneltir. Liderlik, kendi bastna bir paradigma de$il ve iginde yer aldr$r 'paradigmalarrn', di!,er bir deyigle"'ideolojik bi.itiinli.iklerin' iqirrde anlamlanryor' Yani' lideri,'yon veren' olarak nitelendinnek baqka bir qeydir, 'iyiye ve dofruya dofiru sevk eden' olarak tasavvur etmek bagka bir Eey' Birinci tanrm niitrdi'ir: ikinci tanrm ise biraz 'ideolojik' olarak bakar meseleye' Zaten dogrunun tanlmr da basbaya[r ideolojiktir' E 6yle baktr[rnrzda. mesela' Hitler'e lider diyemezsiniz" Sonuqlara bakrp' Hitler'in clogru isi yapmadr[r ve dolayrsryla lider olrnadtfltnr da stiyleyemezsiniz' Dolayrsryla' tartt$mayl bir kere 'ideolojik' ve 'paradigntatik' yaklaqrmlardan aytrnrak gerekmekt.edir. insanlar arast iligkilerin oldu[u her mektedir. Etkileyen insan (lider) bu "sosyal rinden almakta ve liderin etkin olup olmayrqr tirgtitu btiyuk oranda etkilemekte' motivasyonlartnr qekilendirmekted ir (Boone ve Kurtz, 1992,B.230: Akgtin ve Kavuncubaqt' 2001. :89) Geleneksel olarak tantmlanan liderlik anlayrqr; belirli bir grup insant' belirli amaqlar etraflnda toplayabilmek ve bu amaqlarr ergekleqtirebilmek igin onlart harekete eqirme ytiniinde gerekli nitelik" yetenek 225
ULUSLARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGisi!:kirn-Kusm-Araltk 2()ll 5u.\'L\t su.vt 2 ( ilt: I Autuntn ocuther'nr\enther- l)ecenber 20ll Iilune 0) lt:ut 0lKoclu /lil' lel www.iibdergisi.com ve tecriibeye sahip olmakla ilgili ozelliklerin biittinii olarak tantmlanmaktadrr. Ancak gtini.imiizde liderlik, insanlart etkileme ve yaptyl harekete geqirme siiregleri ile srnrrh deflildir. insanhfirn giiniimiizde bilgi, beceri, yetenek di.izeyleri ytinetimi anlama ve algrlama tarzt, \aqanyr bir gereksinim olarak g6rme e[ilimi, lideri artrk "dtigiince olugturan kiqi", izleyeni de "isi yapan ki$i" olmaktan gtkarm t;ttr. Rekabetin yogun la$tl- Ir hatta yok edici hale donuqtti[ti, galrqanlann moral ve tatmin duygularrnrn orgtitsel verimlilik ve etkilige vanstdt[t, insanlrirn sahip oldufu bilgi, beceri ve yetenekten yararlanmanrn en deferli kaynak oldufiu giintimi.izde toplumlarda, liderin varltgt ve fonksiyonu gegmigin basit lider izleyen iligkisinden gok daha kornpleks hdle gelmigtir' Lider, sosyolojik olarak belirsizlik i.izerinde yi.ikselir. BelirsizliIin biiytiklii[u ve liderin bu belirsizli$in ne kadannt erteledigi / kaldrrdrfr / yokmug gibi gbsterdi[i vs, liderin de toplumu ve igletme elemanlart goztinde deferini yi.ikselten ;ey olsa gerektir' Ancak igte bu belirsizlifin lider taraflndan enelendi[i mi, or-tadan kaldrrrldrir yoksa yokmus gibi mi giisterildifli muhtemelen ancak lider aynldrktan sonra veya liderin hegemonyasrnrn gokiig ddnerninde belli olacaktlr genellikle. Bir baqka bilinmez de, liderin. var ol u gunun tem inatl olarr bel irsizl ik koqullartnrn kalkmastnt gerqekten isteyip istemeyecefidir (Berger ve Hobbs, 2005. :465-471: Dikme, 2004. :62; Dinqer. 1994. : I 80)' Kigili[i tam anlamtyla rniikemmel liderler drgrnda bu sorunun cevabt olumsuz olacakttr. Tabii. yukarrda de$inilen kamp orne[i. gok ozel bir alana. igletme hayatrnda. deyim yerindeyse bir ttir proje liderlifine te,kabiil ediyor ki burada bagarr liderliiin mtim kun ol du[unca sijrdi'irti lm esi nde defi l, zamanrnda sona erdirilmesinde yattlgl igin mesele biraz farklr bir hal almaktadrr. Liderlere, yine, management ideolojisince atfedilen birgok olumlu 6zelli[in tam da negatifini ta$ryan bi.iyi.ik liderler vardrr' Yine yukarrda definilen liderlik tjzellikleri bir kez daha gdzden gegirildi[inde. elde kalanlartn" kararlrlrk. iizgi.iven, cesaret, ihtiras ve coekunluk oldu[u gdrtilmekte, di$erlerinin hepsinin "uqucu" qeyler oldu$u saptamast yaprlabilmektedir. Bu elde kalanlar ise, irnsan tabiatryla ilgili ve tamamryla niitr qeylerdir. iyiye de kullanrlabilir, kbtiiye de".. (Eren" 1993. :3 8-3 I 9)' 3.1. Liderde Bulunmasr Gereken Ozellikler Fertlerin lider olabilmesi her geyden dnce kendisinizleyecek olanlardan farklr bir kigilifie sahip olmastnt gerektirir. Lider kenrlisini izleyenlerden ortalanra olarak daha zeki ohnalrdrr. Kendisini izleyenlerle qok iyi iletiqim kurntalt ve ortak amaca ulaqmak igin gereken iqlem ve eylemleri yapmada' izleyenleri ycineltmede daha yeterli olmalrdrr. Ayrrca u[raqrlacak konudaki uzmanlrk derecesi izleyicileri etkilemede baqlr baqtna onemli bir araqttr, Qi'inkii lideri izleyenler' onun giici.i ve bilgisine inandtklartnda baqan daha kolay gelecektir. Tilm bunlara baflr olarak liderler kendini izleyenlerin gticiinli' 226
ULUSLARITRASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGisi l:hrn-kusnr-'4rultk 20ll litl'ttt Sttyt 2 ( ilt: I Aututnn Ocroher- ''lrt'enber' l)ecember 2(tll l''olunr 02 lstut 0lKodtt /lil'!t'l www.iibdergisi.com de$erini ve oftak amaqlarlnln gerqekle$tirmek igin onlarl nerede, nasll degerlendirece[ini gok iyi bilmelidir. rren Bennis liderlin dafrnrk-duzenli" genq-yasll, erkek-kadrn olarak her durumda ortaya qrkabilece[ini bununla beraber hepsinin agafirdaki ortak oz:elliklere sahip oldufunu belirtmektedir (Bernay, 2005)' ' l-iderligin en temel bile;eni y6nlendirici vizyondur. Lider yapmak istediklerini bilmektedir ve karerstna qrkacak baqartsrzhk ve engelleri ariacak giice de sahiptir". LiderliEin ikinci te:mel bileqeni ihtiras duygusudur. t-ider yaptlgl i9i sever ve onu yapmaktan mutluluk duyarsa ihtirastnt aqtfla vurur \/e difer insanlara da umut ve ilham verir". LiderliEin son bilegeni de diiriistliiktiir' Diiriistliifiin iiq esits boyutu ise dofruluk, olgunluk ve 6z: bilgidir (Shenkar ve Oded" 1995). insanlar kuvvetli 've zayf yanlartnt tanrmad rkga, ne isted i iiin i ve n igin isted iiin i bilmedikge baqanll olamazlar' Bu aqtdan lider asla kendine ve 6zellikle kendihakkrnda yalan soylemez, kuvvetli yanlannrn oldu[u kadar zayf yonlerini cle bilir ve bunlarr yerli yerince ele altr. Dogruluk ise oz bilginin anahtartdtr. Dofirulu[un temeli dtiqi'ince ve eylemde igtenliktir' Liderlifin difer iki bilegeni ise merak ve risk almadrr' Lider her qeyi merak eder ve o$renmek ister' risk almayr sever, baqart:;tzlrklar onu endiqeye diigurmez" hatalartnr kabul eder ve onlardan bir qeyler dfrenecefini bilir' Thomas Cronin; de lideri "Paylaqrlmrq amaglart gerqeklegtirmek iqin insanlart harekete gegirme konusunu bilen kiqiler olarak" tarif etmig ve tiderlifi oluqturan unsurlart kabiliyet (skill)' bzeltik (quality) ve davrantq bigimi (sryle) olarak belirtmietir. Yazata g6re' kabiliyet insantn bir i9i iyi yaprnak konusundaki kapasitesidi r. B ireok I ideri n can land rrmak' koa I isyon oluqturmak" stratej i bel irlemek gibi, insanlarla iligki kurrna kabiliyeti vardtr ve bunlar test edilip oflrenilebilen kavranrlarclrr. Ancak kabiliyet. liderligin baqansr igin tek basrna yeterli de$ildir" Bir kiginin lidertikteki davrantq biqimi (style) de tinemlidir' I-iderin clavrantq bigimi dernokratik, otokratik, empatik. iliqki kurulmaz" saldrrganpasif. merkezci veya ddemi-merkeziyetqi olabilir ($im;ek" 2000: Schuller vd" 1995; llawler, Edward. 2002) " Bu deiiqik davrantg bigimleri desigik durumlarda qalreabilir' Ancak liderin davrantq biqimini belirleyen en 6nemli unsur onun sahip oldu[u ozellikleridir' (xbu ozellikleri de qtr ;;ekilde srralayabiliriz (Shenkar ve Oded" 1995). e o o Kendine gtiven' Vizyon, Akll. tecrtibe, adalet,. Ogrenme (kendini geliqtirme)'. Moral inqa edici. motive edici'. Heyecan, cesaret, enerjik olma' o Dtiriistliik. 227
ULUSI-ARARASI HAKEML AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGISI l:ktnr-kusun-arttlrk 2()l 5u.t1,\t su.t't: 2 ('tlt I Autuntn Ockher- \tn'enther- l)acctthtt l0l I Lblutttt' 02 lttut 0l Krxlu ll l \1 www.iibdergisi.com o Risk alan.. ili$ki kurma ve dinleme kabiliyeti olan,. Giig ve otorite arasrndaki dengeyi iyi o kuran, Amaglara ve sonuqlara gitmek igin konsantre olmasln t bilmektir.*) Qok eski donenrlerden beri liderli[in belirleyicisi olan bazr temel ozelliklerin oldu[u bilinmekterlir. (*Bu ozellikler bilim adamlan tarafindan qdyle srralanmaktadtr; (Yavuz Filiz. 2000, :228-229). I-iderler, liderr" doiar. Sonradan lider olunmaz.. Liderler her zaman az bulunur niteliklere ve kigisel 6zelliklere sahiptir" o {-iderlerkarizmatiktirler, (xliderin kiqisel ozellikleri ve sahip olrnast gereken 6zellikleri ise 96yle srralayabiliriz. *) recede bencil davranmast' astlartn inanq ve dr,rygularrnr yeterince dikkate almamast ve buna ba$lr olarak personelde tatminsizlik duygusunun or-taya gtkmast nedeniyle sakrncalrdtr. Tatminsizlik duygusu orgtitlerde y6neti rn e karqt nefreti, m oral di.iqukl [i[tini'i, grup igi qatrgmalan arttrmakta" buna ba[lt olarak liderin grup i.izerindeki ntifuzu dazamanla azalmaktadrr (Qetin" 2000). 3.2"1. Demokratik - Kattltmct Liderlik []u tur liderlik gekli demokratik ve insantn merkeze alrndr$r orgtitlerde gori.ilmektedir" Demokratik orgiitlerde kararlartn oluqturulmasr ve uygulanmast slirecine, ilgili tiim q:alrqanlar katrlmaktadrr. Bdyle 6rgtitlende lider ve astlar arastnda tam bir uyum ve miikemnrel bir iletigim vardtr. Personelin fikir' duygu, inang ve arzularna de[er verilmekte buna baflr olarak onlartn i9 gornte arzu ve istekleri artmaktadtr (Durna. ve Eren' 2002)" 3"2. Lidenlik DavrantE $ekilleri ve Otoriter Liderlik Bu ttir liderlik stili, gabuk karar verme gereken durumlarda ya da e$itimsiz ve tnotivasyonsuz personeli krsa siirede ozellikle baskt ve korku yoluyla harekete geqirmede bir an igin faydalr olabilmektedir. Aynca bu tiir liderlikte karar siireci hrzlanmakta ve zaman kayrplan asgariye inmekted ir' Ancak otoriter liderlik tipi, liderin aqtrr de-,3.2.2. Serbestli[e Dayah Liderlik Bu tur liderler yonetirn erkine qok az ihtiyag duyan" galrqanlan kendi haline btrakan ve herkesin kendisine verilen gdrevler ddhilinde amaq. plan ve programlartnr yapmalartna irnkan tanlyan davrants gosterirler. Difer bir deyi;le tam serbesti tantyan liderler yetkiye sahip grkmamakta ve yetki kullanma hakkrnr tamamtyla astlara brrakrnaktadrr (Ozgen vd.. 200l). 228
ULUSI,ARARASIIAKEMLI AK,{DEMiK SOSYAL BiLiMT,ER DERGisi l..ktnt-k'stnt-,4rttltk 2utl,\;t\r\t Sut,r 2 ( tlt I Autuntrtoctohtr- \'otttthtt- ljcccmbu 20ll li)lttdtl'()ltttt 0lKrxltr 'llil \'l www.iibdersisi.com Tablo l. l-iderin Kigiselflzellikleri Ve Sahip Olmast Gereken Ozellikler Liderlerin Kigiselt $zellikteri l. Durumlara uyum saglama ll" Akrllr ve zeki fiahip Olmasr Ge'reken Beceriler 2" Sosyal gevreye dikkat il" Kavramsal bercerilere sahip 3. Hrnsh ve ba$anya cliiniik ']' Yarattct' 4" Kendine giivenen-iddiah,$. Diplomatik, inrce ve nazik S. is birlikg; 15" Akrcr ve diizgiin konuqma 6. Kesin kararlt?" Giivenilir vc emin 1" Arganizatbr 8. tsagkalan {izerinde etkisi biiytik 8' ikna edici i6"grup ve toplum giirevleri 9. Enerjik 9' SosYal beceriler 10" Israrcl ve inatqt X1. t{oqgiirtilii X2. Giiniillii olarak sorumluluk'fistlenen Kaynak: Dinger O" t getg 4" {-IVGULAMA 4.1" Aragtrrmanln Amact ve Kapsarn Her 6rgUt kendine ha:, bir ki'iltiire sahiptir ve bu klilttir yaprsryla kendini difer orgi'ltlerden farklr krlzlr" Orgi.itleri yoneten ise liderterdir. Lidertjrk ve liderlik yaprsr iirgi.it aqtstndan biiyiik iinem arz eder" Bu ara$trrinada ornek bir iq;letmedel i$letnrenin ya$a-,!:r-.-r:i"..^ A-^iir q,ohrcr, mastnda liderlik ve orgiit yaplslnln onemt' liderlerin galrqanlara etkileri ve kru etkilerin birbirleri ile iliqkileri konu alrnmaktadrr" QalrSmanrn nrodeli a;agrda sunulmaktadtr' LiDERLiK r, : ", a lii ONCUTN BAGLILIK ' llll 1i,, ',,f.,, t'.' i ']r",ii, I " :ri. $ekil l: Araqttrmanrn Modeli
ULUSI,ARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGisi llktnt.ktt'snt-arttltkz()tlsu.,t'\ Su. )t:2('tlt]au udn()ltohcr.\,lrn,enber.])eccnhtr20ll.olune:02 www.iibdergisi.com 4. l.l.araetlrmanln Srnlrhhklart Aragttrma. istanbul ilinde bulunan ve bankacrlrk ve finans sektortinde faaliyet gosteren bi.iyi.ik dlqekli bir igletmede yaprlmr$trr. Aragttrma genel mudurliik ve gubelerden olugmaktadlr. Bu galrqrna burada gall$an idari personel ile galrqanlar ijzerinde ara$tlrma kapsam tna al tnm tsttr' ) Aragtlrmantn Stnrrhltklan:. Ara$trrma verileri sadece anket ydntemi ile toplanmrq, mtilakat, gozlem gibi teknikler kullanrlnram tgttr' c Ara$tttma sadece idari personele ve galrqanlara uygularlm l$tlr. o Ara;ttrma liderlik ve drgtite bafhlrk ile iliqkill oldu[undan, ankete katrlan galrganlartn yanh, kendi ve igletmeleri hakkrnda daha olurmlu cevap vermi; olabilecekleri dii giinii l mekted ir'. Ara$ttrmada idari personel ve qalrsanlartn demogra,fik ozelliklerinden; ya$' gdrev, galrgma si.iresi ve e[itim de[i;- kenleri esas altnarak, SPSS l5 istatistik programl ile gerekli istatistik analizler gergekleqtirilecek ve uygulama sonuqlart gtkanlacaktrr. 4.1.2. Orneklem istanbul ilinde bulunan bankacrlrk ve finans sektdrune ait kurumsal iqletmede galrgan l5l iq gdren galrqanrn drneklemini olugturmaktadrr. Orneklem, kolay ulaqrlabilir drneklem ybntemile segilmigtir' Orneklemi oluqturan kattltntctlara ait bilgiler aga[rda analizler ktsmtnda detaylr olarak sunulmaktadrr' +.t.1. OtqUm Aleti Aragtrrmada 6l9i.im aleti olarak anket kullanrlmtgttr. Anketin on ktsmrnda katrltmcrlara qaltgmantn amacllll belirten katrlrmlartnt saflalamaya yonetik bir aqrklama bdliim{i bulunmaktadrr. Anket 7 krstmdan meydana gelmigtir: l. Boltimde qalrqanlarr tantmaya yonelik kiqisel bilgi formu bulunmaktadrr' Bu boli)mde deneklerden cinsiyet. yaq' medeni durum, efitim durumu, galrqma siiresi' toplam ig tecrtibesi. konumu (demografik sorular klsrnr) olarak yer almaktadrr" 2" Bdli.imde ise 6rgiit kiilttirii ve liderlik hakkrnda yonetilen "'Harun Kaya" tarafrndan geligtirilmis literatiirde 6rgiit ktilti.iriinti belirlemek amactyla kr'rllanrlan 6 farklr krsrmdan oluqmuq toplam 40 ifadeden (sorudan) olugan 6lqek kullantlmr$trr. Bu ifatieler daha Onceden(Harun Kaya, Kamu ve Ozel Sektor Kuruluglartntn Orgtitsel KLiltiiriintin Analizi ve Kurum KtiltUriintin Qalrganlarrn Orgiitsel Ba[lrhflrna Etkisi ve Liderlik: GdrgUl Bir Arasttrma, Maliye Dergisi' Sayr 155' Temmuz-Aralrk 2008 )' Olgek ntakaledeki qekildeki gibi galtqnramtza uygun hale getiri lerek kullanr lml$tlr' 234
ULUSLARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMI.ER DERGisi likim-kusm-arultk 20ll stt-t,tst Su/t: 2 (',ilt l Autuiln ockther- Ntt'enher' l)ecember 2ull L'rtluut 02 lsrc 0lKodu Jlil it4 www.iibdergisi.com 4.1.4. Puanlama Anketin ilk krsmrnda bulunan galrqanlarr tanrmaya ydnelik olarak haztlanan ki;isel bitgi fbrmunda yer alan bilgiler kodlanarak frekans dafrlrma tabi tutulmuqtur' Anketin 2 nci krsmtnda yer alan ifadeler ise, (Kesinlikle Katr I ryorum. Katr I ryorum. Kararstzt m. Katrlmtyorum, Kesinlikle Katrlmlyorum)' a vzanan 5'li 6lgek igerisinde verilmigtir. labilmesi igin, katrlrmcrlara bir hafta s0re tanrnmtfttr. Katllrmcrlar tijm sorularln cevaplandrrrlmast. bol soru blraktlmamast ve kimliklerini ortaya gtkartacak herhangi bir iqaretlemede bulunmamalart konusunda uyarr lm rglardrr. Anketf erin da[rtrlmastn a Haziran ayr igerisinde baqlanml; ve Haziran aylnln son haftastna kadar devam etmigtir. lbplam da[tttlan l5l anketten I 5 tanesi geri donmiigttir. Geri doni.iqi.im oranr %100 di.ir' o'l". Kesinlikle kattlryorum ve. Kesinlikle katrlmryorum "5" olarak puanlandlrr lm t9tlr. 4.1.5. Uygulama Toplam l5 adet anket tbrmu kattlrmcrlara elden dafrttlmtgttr. Kattlrmctlar galrqtrklarr iqyerlerinde ziyaret edilerek krsaca bilgilendirilmig ve g6ntilli.i katrlrm gdsterenlere form brraktlmt$tlr. Da[rtrlan formalartn rahat bir zaman arah[rnda ve basktstz bir ortamda dolduru- 4t. 1.6. Kullanrlan Istatistikler l\ra$ttrma sonucu elde edilen cevaplar veri olarak bilgisayara girildikten sonra geqitli istatistik ybntemler kullanrlarak yorumlanrnr$trr. Anketin birinci ktsmtnda bulunan veriler frekans daltlrrntna tabi tutulmuqtur' r\nketin di[er ikinci ve iiqtincti bdliimleri trncelikle kendi iqlerinde guvenirlilik analizine tabi tutulmug. daha sonra faktor analizi yaprlarak test edilmeye galrqrhnrqttr" Analizler SPSS paket programr ile yaprlmrq" irnlamlrlrk diizeyi 0.05 kabul edilmie. 0.01,Jtizeyinde anlamlt gtkan sonuqlar aynca belirtilmiqtir. Kadrn Erkek Total Tatrlo: 2. Dernogralik Ozelliklere Ait Bulgularr N 69 82 r51 ' h 45,7 54,3 100,0 Toplamsal "h 4S,7 100,0 231
ULUSLARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSVAL BiLiMLER DERGiSi J:ktn-K'uttnt-Arttltk20tt.\ut'rttSul,t'2 r',, laulunnoctthtr'\'ot'eilber-l)eccmbcr2()lllrtluw<'l)llvttr0lkrxlullil www.iibdergisi,com \,.1 Cirrsiyet Grafik I :Qahganlarln cinsiyet f'rekans dafrhmt Katrlrmcrlaln cinsiyet da[rlrmrna bakrldrfrnda %'15-7 si Kadrn" yo54,3 ti ise Erkek olarak gergekle$m istir. Evli 99 Bekar 52 Total l5l Medeni Hal frekans da[rlrmrna bakrldt[tnda ise, kattlrmcrlarrrr oh65.6 sr Evli iken. Tablo 5. Medeni Hal frekans dafithmt N.k 65,6 34,4 100,0 Bekdr olanlartn orant ise %34.4 olarak gergekleqmiqtir. Toplamsal n% 65,6 100,0 Medeni Hal Grafik 2. Qalrganlann Medeni Hal Frekans Da[lltml
U Ihm-Kasm- ARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL NiIiIVTIUN DERGiS 201! Su.y,ttt Su.yr: 2 ( rlt I Autuntn October- Novenhe r- l)ecernber 2Ull L'tlume 02 Lsrue 0l Kodu 'llil www.iibdargisi.com Tablo 6. Yas Frekans Da[tltmt N oh Toplamsal 0lo 69 45,7 45,1 51 37 r7 83,4 40 ve 25 16,6 100,0 Total TJ-I. 100,0 Katrhmctlann anmrg ya$ dagtllmlna bakrldrirnda, 7 gi6i btiyiik gogunlugu 20-30 yaq iken o/o37.7 si 30-40 Yag arasr ve okl6.6 srise 40 yag ve iistii olarak gergeklesm i$tir. Tablo 7. E[itim Diizeyi Frekans Da[thmt N "h Toplamsal Y" ttt<otrut 2,0 2ro ilkiiiretirn 2r0 4r0 I-ise 4r0 7,9 Oniversite ** 53,5 61,6 Ytiksek uzert 58 38.4 100,0 Total 15r 100,0 Katrltmcllarrn Epitim di.izeylerincelendieinde; Vo53,6 oran ile Universite mezunlarmrn goeunlukta oldu[u gdrulebilir' Universite mezunlannr Yo38,4 ile Ytiksek Lisans ve tizeri e[itim seviyesi takip ederken. Lise, ilkokul ve ilkogretim e!itim seviyelerinin oranr oldukqa duqiik grkmrqtrr. 233
ULUSILARARASI HAKEMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGisi l:kint-kqsm-arsltl 20ll\u_ttyr Su.l'r 2 ('tlt tautuilnoltoher-novenher-lfuctnher20lll'olunte02 www.iibdergisi,com ltttr0lkrxilt /lil Grafik 3. Qahpanlarrn Efitim Dtizeyi Frekans Dafirltmt Tablo 8. Qaltqrlan pozisyon frekans daprllmt Ydnetici Qaltqan Total N 26 \25 15r Katrltmcrlartn kurumda galrqtrklarl pozisyonun frekans dag;rlrmr incelendifiindel Qalrgan kesim o/o82.11orantnda iken" Yonetici o 17,2 82,8 100,0 Toplamsal %o 11 1 A t 1 h 100,0 liademesinde olan lartnorant ise o/o26 alarak IjerQekle$m i$tir. Grafik 4. Kurumda Qalrqrlan Pozisyon Frelians Dafrlrmt 234
Tablo 9. Kurumda Qahgma Siiresi l-4 yil 4-7 yil 7 yil ve iistti Total N 80 5l 20 151 "A 53,0 33,8 13,2 100,0 Toplamsal 7., 53,0 86,8 100,0 Kurunrda qalrgrl4n stireye yani krdeme bakrldrgrnda" l-4 51rl arastnda galtqma stiresine sahip olanl4nn oranr oh53 ile btiyuk gogunlu[a sahip[<en, 4-7 yrl arast galtqma siiresine sahip olanlarrn oranl ise %33.8 olarak gergeklegmistir. Son olarak kurumrlat yil ve daha fazla qalrqanlartn oranr ise (h13"2 dir. Kurumda gilltgtlan sfi re Grafik 5. Kurumda qahqrla'n siire frekans dafrltmt Tablo 10. Toplam qahqma siiresi frekans da[tltmr t-4 4-7 7-15 15 yil ve iistii N 59 32 40 20 V" 39,1 21,2 26,5 1312 Toplamsal 7u 39,1 60,3 86,8 100,0 Total t5i 100,0
U l:ktrn-kustnt SLARARASI IIAKEML AKADEMiI{: SOSYAL BiLiMLER DERGisi 20llSut,tst S1ntr 2 ('ilt lautunnotkfier-noytryber-l)eceilhcr20lllriluntt0)ls;ut0lkrrlu:/lil M www.iibdergisi com Qahganlann, ig atr boyunca gallgttklarr slireler incel Iinde, l-4 yrl arasrnda toplam galr$masiiresine sahip olanlartn orail Vo39,l, -7 ytl arasrnda galrqma suresine sahip lanfarrn oranl da %21.2 olarak gergekle$migtir. 7-15 yrl galrqma siiresi tecrubesine sahip olanlar Vo26.5 orana sahip iken son olarak l5 yll ve daha fazla i9 hayatrnda olanlartn oranl ise o/o13,2 olarak gergekle$m i$tir. Grafik 6.Toplam tecriibe frekans dafrhmt 4.3" GUvenilirlik Analizi Sosyal olgularr plgmek iein tasarlanan anqekil lerde yoruni lanab i I ecek if ade ler 6l giim sonuglartn gi.iyeni lirl i[ini di.iqurur' Gi.ivenilirlik analizini kullanarak' anketi oluqturan maddelerin birbirleriyle ne kadar tutarlt olduklarrnr, kullanrlan olgefin kendi iqindeki uyumunu ve hangi seviyede tekrarlanabilir oldufunu ve olgekten qtkartlmast gereken problemli maddeleri grkartabiliriz' Tablo ll. Giivenilirlik analizi alpha katsayrlarr Katsayrlar (Cronbach's alpha) 0rgtit Ktiltiirii $irket Vizyonu lider iizellikleri $irket Bafihltfit 0f.769 0.821 0.823 0.857
ULUSLARARASI HA lihn-kusnt-arultk 2() I I Sul'rt Suvt: 2 EMLi AKADEMiK SOSYAL BiLiMLER DERGiSi 'tlt; I Autunn Ockher' Not'enber' l)ecernher 201 I lilune 0l lttut 0l Krxltr Jl l' M www.iibdergisi.com Gtivenilirlik analizinde; C s Alpha katsayrsr, iq tutarlrlrk gtivenilirlii testleri- nin en poptileridir. Bir olgefin a katsa- giivenilir yrsr 0.7 den bi.iytik ise, o olgefli oldu[u sdylenebilir. Yukarrda i tabloya baktrfrmrzda, galtqmanrrzda he bir olgek grubu iein ayn olarak guvenili ik analizi yaprlmrgtrr. Her bir doru gru un alpha katsaytst 0.7 den biiyuk grkmlgttr bu neden- le olee[imizin gtivenilir oldufu lenebi- lir" Fakat girket vizyonu soru grubuna ilk ifade 0lan " qirketin vizyonu tist m tarafinin gtive- dan belirlenmelidir"" ifadesi tile nilirliiini diigiirdii$iiqin anali grkanl- ml$tlr. 4.4. Faktiir Analizi Faktor analizi, baglrca amacl a rnda iliq- ki bulundufiu diiguni.ilen gok kide[i9- ken arastndakiliskilerin anlaglmastnt ve yorumlanmastnt kolaylagtrrmaigin daha az sayrdaki temel boyuta indi mek veya bzetlemek olan bir grup gok de[ qkenli anair. Di[er liz tekni[ine verilen genel bir isi bir ifade ile faktor analizi, a nnda ilieki bulunan gok sayrda degigkendeoluqan bir veri setine ait temel faktorler (iliqkinin yaprsrnrn) ortaya grkartlarak rrmactaraftndan veri setinde yer alan kavramlar arasrndakiliqkilerin daha kolay anlaqtlmastna yardtmct olmakttr. \hpr lan faktor anal izinde KMO de$eri 0.739 ve Barlett testi sonucu da p=0'000<0.05 9tktrgrndan dolayr verimizin faktor analizine uygun oldu[u ortaya gtkmrgtrr' Faktor analizi sonucunda $irkete ba[lrlrk soru grubunda 5.. 7. ve 8. ifadeler faktiirlere kesin bir gekilde ayrrlmadrgrndan analiz drsrnda btrakrlmtqttr. Aynr gekilde Orgtit kiilti'irii soru g,rubundaki l. ifade de yeterli korelasyon seviyesine sahip bulunmadrlr igin analiz drqrnda brrakr I m rqtrr. Bu ifadeler qrkarl ldr ktan sonra yaprlan faktor analizinde ise faktorler aga[rdaki qekilde oluqmuqtur. Olu;an bu 4 fakttjrun toplam varyansl aqtklama orant 9/o63 olarak g rkm r qttr. Olugan 4 faktor, sahip oldu[unruz soru gruplartntn ifadelerini igerdiiinden soru gruplartntn kendi isimleriyle isimlendirdik' 13agka bir deyigle soru gruplannr de$iqken haline girmiq olduk. Arlrk bundan sonraki galtgmamtz oluqturdu[umuz bu de[igkenleri kullanarak 6rgtit kulturuntin. Kurum viz- :yonunun ve Lider dzellifiinin, Kuruma ba[- lrlrirnr etkileyip etkitemediiinincelernek,olacakttr. Ayrrca daha sonra kattltmctlartn demografik 6zelliklerinin de bu 4 unsuru etki teyip etki lemedi$i incelenecektir'