Uluslararası gelişmeler, Türkiye ekonomisi ve bankacılık sektörü Kasım 2013
Sunum Küresel gelişmeler Türkiye ekonomisindeki gelişmeler Bankacılık sektörü Finansal tüketicinin korunması ile ilgili çalışmalar TBB nin önem verdiği konular ve genel değerlendirme 2
Büyüme Gelişmiş ülkeler: daha olumlu sinyal; ABD; toparlanma, AB; durgunluktan çıkış Gelişmekte olan ülkeler: gelişmiş ülkelerden daha yüksek, son dönemde daha yavaş Küresel büyüme % 2008-12 2013* 2014* Dünya 2,9 2,9 3,6 Gelişmiş ülkeler 0,5 1,2 2,0 AB ülkeleri -0,2-0,4 1,0 Gelişmekte olan ülkeler 5,5 4,5 5,1 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2013 *Tahmin Küresel ekonomi: toparlanma sürüyor; yavaş, risk yüksek, kırılgan 3
Büyümenin önündeki riskler ve belirsizlik alanları Gelişmiş ülkelerde yüksek kamu borç stoku Finansal sektörde mali bünye sorunları AB de karar sürecinin yavaş olması Kamu borç stoku Gsyh'nın yüzdesi 2008 2013* Dünya 66 82 Gelişmiş ülkeler 82 9 AB ülkeleri 70 96 Gelişmekte olan ülkeler 34 35 *Tahmin Kaynak: IMF, FM, Ekim 2013 ABD de çıkış stratejisi ABD de borç tavanı Tekil davranışlar Sermaye hareketleri Finansal sektörde düzenleme belirsizlikleri 1.178 Gelişmekte olan ülkelere sermaye hareketi (Milyar dolar, net) IIF, October 2013 1.206 1.250 1.091 1.093 11 12 13 t 14 t 4
Büyüme için fırsatlar Düşük enflasyon beklentisi Enflasyon (Yıllık, %) Düşük faiz oranları 7,1 6,1 6,2 5,7 Uluslararası ticaret hacminde toparlanma 2,7 2 1,4 1,8 AB de bankacılıkta ortak denetim 11 12 13 14 Gelişmiş ülkeler GOÜ G20; küresel işbirliği Gelişmiş ülkelerin büyüme potansiyeli 1,7 G7 ülkelerinde reel faiz oranı (%) 0,9 0,9 Finansal sektörde yapılanma 0,2 0,1 03-11 12 13 14 5
Çıkış stratejisi açıklamasının GOÜ lere yansıması Uluslararası likidite azaldı ABD de faiz oranlarında yukarı yönlü beklenti arttı Para ve sermaye piyasalarında likidite düştü Faiz oranları yükseldi Portföy tercihlerinde değişme başladı Sermaye akımında hızlı çıkışlar oldu Sermaye piyasalarına olan talep düştü Risk tercihinde seçicilik başladı Ulusal paralar değer kaybetti Sermaye piyasalarından çıkış oldu Hisse senedi fiyatları düştü Dış borçlanma maliyetleri arttı Makro dengelerin önemi arttı 6
Türkiye ekonomisinde gelişmeler Küresel riskler performansı etkiliyor Büyüme ve istihdam artışı sürüyor, dış talebin katkısı sınırlı Dış talebin büyümeye katkısı zayıf, iç talep önemini koruyor Sermaye giriş çıkışları piyasa riskini arttırdı Özel sektörde tasarruf oranı düştü Enflasyon hedefin üzerinde Kredi büyümesi hızlandı Tasarruf açığı yeniden arttı Reel faiz oranı düştü Kredi büyümesi iç talebi destekliyor Para ve ihtiyatlı bankacılık politikaları sıkılaştırıcı yönde Finansal olmayan şirketlerin kur riski yukarı yönlü 7
Bankacılıkta gelişmeler 8
Toplam aktif ve Gsyh (Sabit fiyatlarla, yıllık % değ) Toplam aktifler (Gsyh'nın oranı, %) 7 14 9 9 9 6 15 2 3 91 94 96 11 12 13 Eyl T. aktif Gsyh Toplam aktif/özkaynak 14 13 13 13 8,4 8,8 7,5 7,5 11 12 13 Eyl Türkiye AB ortalaması 11 12 13 Eyl Finansal sektör Gsyh'ya oranı, % 2012 Dünya GOÜ TR Banka aktifi 162 6 96 Sermaye piyasası 2 82 68 Hisse senedi 73 42 39 Tahvil ve bono 137 40 29 Toplam 372 188 164 Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Oct 2013 9
Para tabanı ve kredi (reel, yıllık % değişme) Mevduat ve kredi (Gsyh'ya oranı, %) 30 20 61 61-12 Mrt Haz Eyl Ara 13 Mrt Haz Eyl 15 57 56 56 58 55-30 5 53-50 Para tabanı Kredi (sağ eksen) 0 11 12 13 Eyl Mevduat Kredi Gsyh ve kredi (reel, yıllık % değişme) Kredi faiz oranı (ağırlıklı ortalama %) 8 6 20 15 22 20 9 4 2 0 12 Mrt Haz Eyl Ara 13 Mrt Haz Eyl Gsyh Kredi (sağ eksen) 5 0 18 16 14 12 8 8 7 6 5 4 12 13 H MB fonlama faizi (sağ eksen) TL ticari kredi Konut İhtiyaç kredileri
29 27 Kredi (20 Aralık sabit kurlar ile, yıllık % değ) 12 Kredi ve mevduat büyümesi arasındaki fark 25 23 21 9 9 19 17 15 12 Mrt Haz Eyl Ara 13 Mrt Haz Eyl Ekm 5 5 5 Toplam Ticari Bireysel 12 Mrt Haz Eyl Ara 13 Mrt Haz Eyl Ekm 30 25 20 15 5 0 Mevduat (20 Aralık sabit kurlar ile, yıllık % değ) 12 Mrt Haz Eyl Ara 13 Mrt Haz Eyl Ekm Toplam TL YP Kredi/(mevduat+ihraç edilen menkul d. (%) 4 99 96 85 11 12 13 Eyl 11
Kredilerin dağılımı (Eylül 2013) TGA/Kredi (%) 5,5 1% 11% 12% 8% 44% Kurumsal Kobi Konut Taşıt İhtiyaç Kredi kartları 2,8 2,6 3,2 2,1 24% Toplam Kurumsal Kobi Bireysel Kredi kartları Bireysel kredi Haziran 2013 Kişi Milyon Ort. kredi Bin TL Toplam 13,9 15 Otomobil 0,4 21 Konut 1,6 59 İhtiyaç 8,8 9 Diğer 3,2 80 60 40 20 0-20 -40-60 Büyüme, TGA, karşılıksız çek ve protestolu senet miktarı (reel, yıllık % değ) 11 12 13 Gsyh (sağ eksen) TGA P. Senet K. çek 12 8 6 4 2 12
Risk ağırlıklı aktifler ve sermaye yeterliliği (%) Özkaynaklar 182 188 82 80 78 76 74 72 70 68 66 11 12 13 Eyl Risk ağırlıklı aktifler/t aktifler Sermaye yeterliliği 20 19 18 17 16 15 14 2 12 13 Eyl Milyar TL Milyar dolar 93 Özkaynak karlılığı (%) G20 ortalama özkaynak karlılığı (Haziran 2013, %) 19 18 17 16 15 14 13 12 11 11 12 13 Haz Arjantin Kanada Avustralya Türkiye Endonezya G.Afrika Brezilya Hindistan 13,9 13,6 21,5 20,8 20,3 19,9 19,1 35,8 ISO-500 Bankacılık BİST Kaynak: BDDK, TBB, Borsa İstanbul Dönem sonu verileri kullanılarak hesaplanmıştır. Kaynak: IMF, FSI, October, 2013, Brezilya Mart 13
Finansal kurumların piyasa değeri (milyar dolar) 113 7 65 72 11 12 13 Eyl Finansal kurumların piyasa değeri /toplam piyasa değeri (%) 37 35 32 Kaynak: Borsa İstanbul 11 12 13 Eyl 30 14
Finansal tüketicinin korunması Gelen eleştiri, öneri ve değerlendirmelerden yararlandık, hassasiyetle dikkate alıyoruz. BDDK nın rehberliğindeki çalışmalarda sorunların kaynakları ve çözümleri üzerinde durduk. TBB, rekabet kuralları ve piyasa ekonomisi anlayışı çerçevesinde ortak bir karar alamaz. Üyelerimizin yargı kararlarını dikkatle değerlendirmelerini bekliyoruz. Müşterinin doğru bilgilendirilmesinde çok önemli düzenlemeler yapıldı. Bundan sonra, uluslararası düzenlemeler esas alınmalı ve rekabet koşulları çalışmalıdır. Ücret, komisyon ve masrafların daha iyi anlaşılmasını, karşılaştırılmasını, değerlendirilmesini ve faiz dahil maddi unsurlarda değişikliklerden bilgilenmeyi sağlayan düzenlemeler uygulamaya girdi. Maddi unsurlara ilişkin tüm detaylar bankalar tarafından kamuoyuna açıklanıyor. Müşteri şikayetlerinin değerlendirilmesinde önemli bir kural seti oluştu. Şikayetlerin çözümüne ilişkin uygulamada değişiklik oldu, BDDK temsilcileri de heyetlerde yer alıyor. Sadece faizin değil, maliyetin tümünü gösteren bir bilgilendirme yapılıyor. Ücret, komisyon, masraflar gruplandı; bazı üyeler kendi iradeleri ile uygulamalarında değişiklikler yaptı. 15
TBB nin önem verdiği konular Büyümenin sürdürülmesi Bu nedenle; Makro dengelerin sağlam tutulması o o o o Tasarruf oranının yükseltilmesi Kamu borçlanma ihtiyacının ve kamu borç stokunun milli gelire oranının düşük tutulması Enflasyonun düşürülmesi Finansal istikrarın korunması Sermaye girişinin kalitesinin artırılması küresel riskleri dikkate alan ihtiyatlı tutumu, tasarruf artışını ve vade uzamasını destekleyen önlemleri, kamu kesiminde disiplinin sürdürülmesini, fiyat ve finansal istikrarın gözetilmesini, iç talepte kontrollü gidilmesini sermaye hareketlerinin yönetiminde dikkatli olunmasını, olumlu buluyoruz. 16
TBB nin önem verdiği konular Para politikası ve ihtiyatlı bankacılık düzenlemeleri yoluyla bankaların davranışlarını etkilemeye yönelik önlemleri anlayışla karşılıyoruz. Üretim, yatırım ve ihracat kredilerinin özendirilmesi olumludur. Ek yükler sektörü olumsuz etkiliyor. aracılık maliyeti, sermayenin maliyeti yükseliyor sermaye yeterliliği, sermaye getirisi düşüyor daha riskli alanlar ve daha yüksek hacimler tercih ediliyor rekabet gücü düşüyor yurtdışı borçlanma artıyor 17
Genel değerlendirme Küresel risklerin yüksek, likiditenin ve sermayenin oynak, ulusal paraların değerinin baskı altında olduğu bir dönemde ihtiyatlı olmakta yarar var. Bankacılıkta risklerin daha iyi yönetilmesine ilişkin önlemler finansal istikrara katkı sağlar. Üretim, yatırım ve ihracat kredilerinde özendirici önlemler daha yüksek etkide olmalıdır. Zorunlu karşılıklar, kredilere göre farklılaştırılmalı ve faiz ödenmelidir. Sermaye yeterliliğini aşağıya çeken düzenlemeler yapılmamalıdır. Büyüme için krediye, kredi için daha fazla özkaynağa ihtiyaç vardır. Ek yükler ile sermayenin getirisi aşağıya çekilmemelidir. 18
Teşekkür ederiz. 19