Prof. Dr. TAMER KOÇEL

Prof. Dr. TAMER KOÇEL stanbul Kültür Üniversitesi filetme YÖNET C L Yönetim ve Organizasyon Organizasyonlarda Davran fl Klasik, Modern, Ça dafl ve Güncel Yaklafl mlar GEN filet LM fi 12. BASKI

Yay n No : 2323 flletme-ekonomi Dizisi : 380 12. Bask Nisan 2010 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-244 - 6 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Caddesi Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K: 9 Zeytinburnu/ stanbul (0-212) 565 01 22 - (0-212) 565 02 55 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com

ÖNSÖZ flletme yönetimi uygulamalar ndaki h zl de iflimin sürdü ü ve 2008 Dünya Ekonomik Krizi ile birlikte iflletmelerin (özellikle finans sektöründeki iflletmeler), iflletme yöneticilerinin davran fllar n n ve iflletme yöneticisi yetifltiren MBA Programlar n n içeriklerinin yeniden tart fl lmaya baflland bir ortamda kitab m z n bu on ikinci bask s yap lm flt r. Bu bask da bütünü itibar yla gözden geçirilerek geniflletilmifl olan kitab n konu içeri i büyük ölçüde korunmufl, baz bölümler ç kar lm fl (AGY - Amaçlara Göre Yönetim gibi), baz bölümlerde de ifliklikler ve ilaveler yap larak okuyucunun daha rahat okuyabilmesine dönük düzenlemeler yap lm flt r. Uluslar aras rekabetin gittikçe artt, biliflim ve iletiflim teknolojilerinin zaman ve mekan farklar n ortadan kald racak flekilde de iflik yönetim uygulamalar na olanak sa lad, farkl l k yaratman n, inovasyon yapman n ve hem ürünlerin hem iflletmelerin kendilerinin marka haline gelmesinin iflletmelerin yaflamlar n sürdürmelerinin önemli bir koflulu haline geldi i bir ortamda, yönetim ve organizasyon alan nda kuramsal aç dan ve uygulama teknikleri itibar yla önemli de ifliklikler olmaktad r. Yönetim ve organizasyon alan n n ana konu bafll klar de iflmese bile, bu bafll klar n kapsam de iflmekte ve içeri inde önemli yeni de iflik konular, uygulamalar ve teknikler ortaya ç kmaktad r. Dolay s yla iflletme yöneticileri hem kendi yönetim tarzlar n hem de yönettikleri organizasyonlar n yap s n ve bu yap içindeki iflleyifl süreçlerini, de iflen rekabet koflullar na uygun hale getirmek gibi çetin bir iflle karfl karfl ya kalmaktad rlar. flletmeler, ekonomik, sosyal, hukuksal ve teknolojik çevrelerdeki h zl de iflmelere uyabilmek ve bu de iflimlerin ortaya ç kard küresel rekabette baflar l olup ayakta kalabilmek için pek çok yeni ve güncel yönetim tekniklerinden yararlanmaktad r. Yeni yönetim teknikleri olarak sunulan güncel uygulamalarla ilgili teknikler, yönetim ifline popüler yaklafl m n bir sonucu olarak, sadece popüler ekonomi ve iflletme dergilerinin sayfalar nda genifl yer almakla kalmamakta, zaman zaman bilimsel nitelikteki yaz n n içine de s zmaktad r. Daha da ilginci, yönetim ve organizasyon konular ile ilgili akademisyenlerden baz lar, bu güncel teknikler konusunda inanc tam (true believer) bir izleyici haline gelmekte; bilimsel çal flman n olmazsa olmaz flart olan flüphecilik ve sorgulama özelliklerinden uzaklaflm fl görünmektedir. Bütün bunlar, yönetim ve organizasyon konular n n arkas ndaki teorik yap y, bilimsel araflt rman n öngördü ü sa lam metodolojiyi, bilimsel geliflmenin temeli olan saha araflt rmas n ve yanl fllanmay gölgelemekte, adeta ikinci plana itmektedir. Bir veya iki iflletmede baflar l sonuç veren uygulamalar hemen genellefltirilmekte, adeta yepyeni yönetim yaklafl mlar gibi sunulmakta ve bilimsel çal flma sistemati i, metodoloji ve usule iliflkin gerekler gözard edilmekte ve ortaya birbiri ard na gelen yeni yönetim teknikleri dalgalar ç kmaktad r. Bu durum, bilimsel geliflmenin temeli olan yanl fllama sürecini adeta ortadan kald rmaktad r. Söylemek istedi imiz, bilim felsefecisi merhum Hüseyin BATUHAN n, Bilim ve fiarlatanl k kitab nda sözünü etti i ve kan mca her bilim in-

IV Ç NDEK LER san için bir rehber olmas gereken sözlerinin, yönetim ve organizasyon alan nda pek fazla revaç bulmad n n gözlemlenmesidir. BATUHAN a göre, herhangibir bilim alan nda herhangibir iddian n bilimsel bilgi haline gelebilmesi için, bu iddian n herhangibir flüpheye yer kalmayacak tarzda kan tlanmas gerekir. Bilim insanlar bilim insanlar na konuflur ve iddialar n (tezlerini), yapt klar araflt rmalarla di er bilim insanlar na aktar rlar. Bir iddia ancak, di er bilim insanlar n n bu iddiay yanl fllama ve de erleme çal flmalar ndan sonra, e er hepsi taraf ndan kabul edilirse, genel kabul gören bilgi haline gelebilir. Aksi halde bilim insanlar, bilim insan olmayanlara konuflarak iddialar n bilimsel bilgi olarak sunamazlar. Böyle yaparlarsa bu flarlatanl k olur. Böyle bir durumda, bilimsel literatürden habersiz ve bilimsel çevrelerde tart fl lmadan ileri sürülen görüfller ve sorun çözme reçeteleri de güncel ve popüler bir yaklafl mdan öteye geçememektedir. Yönetim ve organizasyon konular nda basit, en do ru, en ça dafl, en modern, eskilerin hepsini bir kenara atan, en geçerli vs gibi iddialarla takdim edilen görüfller ve yaklafl mlar yerine, kullan lan kavramlarda netlik ve ölçülebilirlik, çal flmalar n her aflamas nda bilimsel titizlik, daima sa lam bir metodoloji ve usul kullan m ve nihayet ulafl lan sonuçlar n di er bilim insanlar n n görüfllerine sunularak yanl fllanma veya do rulanmas na imkan vermek yaklafl m esas al nmal d r Elinizdeki flletme Yöneticili i kitab n n amac, iflletme yönetimi, organizasyonu ve organizasyonlarda davran fl konular ndaki bafll ca kavram, teori, yaklafl m ve uygulamalar n geliflmesini, ana özelliklerini ve uygulamadaki yönetici aç s ndan ne ifade ettiklerini aç klamakt r. Kitapta ele al nan konulara, yönetici gözü ile bak lm flt r. Ele al nan konular üç grupta toplanabilir: Önce, bilimsel anlay fl ve iflletme yönetimi alan ndaki bilimsel birikim üzerinde durularak, yöneticili in bir meslek olarak geliflebilmesi için bu bilimsel birikimin önemi vurgulanm flt r. kinci olarak, ekonomik, teknolojik, sosyal ve kültürel de iflmelere paralel olarak yönetim düflünce, kavramlar ve yaklafl mlar ndaki (teorilerindeki) de iflmeler incelenmifltir. Bu inceleme yap l rken, bu yaklafl mlar n vurgusu, uygulamadaki yöneticiler aç s ndan biraz daha ayr nt l olarak ele al nm flt r. Üçüncü olarak da, organizasyon yap lar içinde gerçeklefltirilen yönetim uygulamalar nda kullan lan bafll ca davran flsal süreçler ve teknikler üzerinde durulmufltur. Kitaptaki konular n içeri i ve ele al n fl ile ilgili olarak, özellikle yurdumuzun de iflik üniversitelerinde bu kitab kullanan meslektafllar m n, lisans, yükseklisans ve doktora düzeyi gibi de iflik düzeylerde çal flan ö renciler ile de iflik kurumlardaki e itim programlar na kat lanlar n soru, öneri ve elefltirileri önemli rol oynam flt r. Bu nedenle bütün meslektafllar ma ve kitab n kullan c lar na en samimi, teflekkürlerimi sunuyor elefltiri ve görüfllerinin devam n diliyorum. Burada, özellikle isimlerini belirterek teflekkür etmek istedi im meslektafllar m da vard r: Prof. Dr. Ahmet Fahri Özok kitab n bilim ve bilimsel çal flmalarla ilgili bölümlerini okuyarak yapm fl oldu u elefltirilerle önemli katk larda bulunmufltur. Prof. Dr. Hasan Tutar n kitab n tümü ile ilgili olarak yapm fl oldu u ve yaz l olarak verdi i elefltiri ve önerileri gerçekten çok yararl olmufltur. Prof. Dr. Mahmut Özdemir, Doç. Dr. Ramazan Erdem ve Yard. Doç. Dr. Senem Besler; Dr. Yavuz Ercil çeflitli konularla ilgili olarak yazmak zahmetine katland klar elefltirileri ve önerileri ile kitab n geliflmesine katk da bulunmufllard r. Kitab n bir önceki bask s ndaki format de- iflikliklerini sa layan de erli dostum ve meslektafl m Yard. Doç. Dr. Kadri Mirze flekiller konusundaki öneri ve uyar lar n sürdürmüfltür. Bu meslektafllar m n hepsine ve ayr ca çeflitli toplant larda karfl laflt - m z ve önerileri ile bana ufuklar açan tüm meslektafllar ma en samimi teflekkürlerimi sunuyorum.

Ç NDEK LER V Akademik bir çal flma için, her türlü gürültü den uzak, sakin ve huzurlu bir ortam n önemi aç kt r. Bu kitab n ortaya ç k fl nda ve geliflmesinde buldu um çal flma ortam ve destek çok önemli bir rol oynam flt r. Kitab gelifltirmek için kendilerine ancak ay rabildi im k s tl zaman hoflgörü ve sab r ile karfl layan, çal flmalar m n her aflamas nda bana daima destek olan eflim Ayla ve çocuklar m nci ve Merve ye ne kadar teflekkür etsem azd r. Bu kitap onlar n deste i ile do mufl ve geliflmesini sürdürmektedir. Kitab n özellikle bu bask s nda Ö r. Gör. Mehtap Gülaçt n n büyük yard mlar n gördüm. Kendisi kitab n tamam ile ilgili her türlü yazma ve düzeltme ifllerini yapt gibi, kaynakça, indeks ve dizin düzenlemelerini yeniden yapm fl ve, benim sürekli de ifltirdi im bölümleri her seferinde yeniden düzenlemifltir. Bu yard mlar için kendisine çok teflekkür ediyorum. Ayr ca kendisine yard mc olan Arfl. Gör. Andaç O uz a da yard mlar için teflekkür ederim. Kitab n bu on ikinci bask s, yeniden Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. taraf ndan gerçeklefltirilmifltir.kitab n yeni bask s için beni sürekli uyaran, kitab n daha iyi olmas için fedakarl ktan kaç nmayan Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. yöneticisi Say n Seyhan Satar a, yapm fl olduklar titiz ve dikkatli çal flma için Say n Goncagül Çarp k ve Say n Veysel Coflkun baflta olmak üzere tüm Beta elemanlar na çok teflekkür ederim. Bütün hatalar bana ait olan ve flekilden içeri e kadar her konuda okuyucular ndan özellikle elefltirilerini bekledi im flletme Yöneticili i kitab n n, iflletme yönetimi ile ilgili herkese yararl olmas n dilerim. Caddebostan, stanbul Nisan, 2010 Prof. Dr. Tamer KOÇEL

çindekiler 1. BÖLÜM G R fi 1. KISIM AMAÇ, B L M, B L MSEL DÜfiÜNCE VE B LG ÜRET M 1. AYIRIM: AMAÇ, KAVRAMLAR VE METODOLOJ...3 1. AMAÇ...5 2. KAVRAMLAR VE METODOLOJ...10 2. AYIRIM: B L M, SANAT VE B LG ÜRET M...15 1. G R fi...17 2. S STEMAT K (KR T K) ve B L MSEL DÜfiÜNCE...17 3. AYIRIM: B L MSEL DÜfiÜNCE, B L MSEL YAKLAfiIM VE B L MSEL YÖNTEM N ESASI...23 1. B L MSEL YAKLAfiIMIN ESASI...25 2. B L MSEL METODUN UNSURLARI...27 Analiz birimi...27 Kavram (concept) ve soyut kavram (construct)...28 Tan m...29 De iflken ve Parametre...29 Hipotez (öneri)...29 Ölçek gelifltirme ve ölçme...30 Teori...32 Kanun...32 4. AYIRIM: DO A B L MLER, SOSYAL B L MLER VE FORMAL B L MLER...35 2. KISIM 1. AYIRIM: B L MSEL YAKLAfiIM VE filetme YÖNET M ALANINDA B LG B R K M...43 2. AYIRIM: filetme YÖNET M VE ORGAN ZASYONDA TEMEL KAVRAMLAR...53 filetme...55 1. YÖNET M...58 YÖNET C, YÖNET C L K...63 PARADIGMA: YÖNET M VE YÖNET C L K NEREYE G D YOR?...66 ORGAN ZASYON...70 DAVRANIfi...73 2. YÖNET M ve ORGAN ZASYONDA GEL fit RME LE LG L KAVRAMLAR...76

VIII Ç NDEK LER GENEL OLARAK TER M ve KAVRAMLAR...76 E itim (Education)...76 Yetifltirme (Training)...78 Gelifltirme (Development)...78 A. YÖNET M GEL fit RME (YÖNET C YET fit RME MANAGEMENT DEVELOPMENT)...82 B. ÖRGÜT GEL fit RME (Örgütsel Geliflme Organization Development)...83 C. YÖNET C GEL fit RME (EXECUTIVE DEVELOPMENT)...86 SÜREKL E T M ve KAR YER GEL fit RME...88 SERT F KASYONA DO RU G D fi...89 2. BÖLÜM YÖNET M, KARAR VERME VE PLANLAMA 1. KISIM B R SÜREÇ OLARAK YÖNET M B R SÜREÇ OLARAK YÖNET M...99 2. KISIM KARAR VE KARAR VERME SÜREC 1. KARAR OLAYININ ESASI...109 2. KARAR T PLER...111 3. KARAR VERME SÜREC...113 PARAD GMA: GEREKL ÖNLEMLER ALINMIfiTIR! (AMA NASIL)...114 3.1. Birinci Safha: Amaç Belirleme veya Sorun Tan mlama...116 3.1.1. Amaç Belirleme...117 3.1.2. Sorun Tan mlama...119 3.1.3. Karar Verme ve Çerçeveleme (Framing) Etkisi...121 3.2. kinci Safha: Amaç ve Sorunlar rdeleme, Öncelikleri Belirleme...124 3.3. Üçüncü Safha: Çözüm Alternatiflerinin ve Seçeneklerin Belirlenmesi...127 3.4. Dördüncü Safha: Gelifltirilen Alternatif ve Seçeneklerin rdelenmesi...129 3.5. Beflinci Safha: Seçim Kriterini Belirleme ve Seçim Yapma...130 4. YÖNET M B LG S STEM VE KARAR SÜREC L fik S...131 5. KARAR MODELLER ve KARAR VERMEDE RASYONELL K...132 6. KARAR VERME VE KÜLTÜR L fik LER...135 7. KARARSIZLIK NEDENLER ve SONUÇLARI...138 8. ORGAN ZASYON KADEMELER ve KARAR VERME SÜREC N N KULLANIMI...140 8.1. Organizasyon Kademeleri tibariyle...140 8.2. Yönetim Tarz n Belirlemesi tibariyle...141 8.3. Kifli Yönetimi ve Komite Yönetimi tibariyle...142 9. YÖNET C AÇISINDAN ANLAMI...142 10. TARTIfiMA SORULARI...144 KISIM EK I...146

Ç NDEK LER IX 3. KISIM YÖNET C L K VE PLANLAMA 1. PLANLAMA NED R? ÖZELL KLER NELERD R?...154 1.1. Plan ve Planlama...154 1.2. Planlaman n Özellikleri...156 2. PLANLAMA SÜREC...158 2.1. Planlama Sürecinin Bafllang c : Misyon Aç klamalar ve Vizyon...159 2.2. Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi...162 2.3. Amaçlara Ulaflt racak Alternatif Yollar n (Seçeneklerin) Belirlenmesi...163 2.4. Alternatifler (Seçenekler) Aras nda Seçim Yapma...164 3. PLANLAMA ÇEfi TLER...164 4. YÖNET C AÇISINDAN ANLAMI...166 5. TARTIfiMA SORULARI...167 3. BÖLÜM YÖNET M VE ORGAN ZASYON TEOR LER 1. KISIM YÖNET C N N OYUN ALANI VE ARACI OLARAK ORGAN ZASYON 1. B R OYUN ALANI OLARAK ORGAN ZASYON...175 2. GENEL OLARAK ORGAN ZASYON YAPISI...177 2.1. Tan m ve Yap n n Oluflturulmas...177 PARAD GMA: AKORDSUZ MÜZ K OLUR MU?...180 2.2. Organizasyon Yap lar n Belirleyen Unsurlar...184 a) Amaç...184 b) flbölümü ve uzmanl k (ihtisaslaflma) derecesi...184 c) nformalleflme derecesi...184 d) Kontrol alan...184 e) Organizasyondaki kademe say s...185 f) Merkezileflme Derecesi...185 g) Çaprafl kl k (Komplekslik) derecesi (Complexity)...185 h) Departmanlaflma...185 ) Emir-Komuta ve Kurmay Organlar n n Oluflturulmas...185 i) Komite ve Gruplar...185 j) letiflim Kanallar ve fiekli...186 3. ORGAN ZASYON YAPILARINA DE fi K B R BAKIfi...186 4. ORGAN ZASYONLARDA UNVAN (TlTLE) KONUSU...188 Organizasyondaki Mevkilere (Pozisyonlara) sim Vermenin Temeli...188 Unvan (Title) Nedir? Neden Unvan?...189 flletmelerde Unvan:...190 Mesleki Unvanlar...190 Örgütsel Unvanlar...190 Kadro Unvanlar...191

X Ç NDEK LER Unvan Uygulamalar...192 YÖNET C LE LG L KAVRAMLAR ve YEN UNVANLAR...193 Manager...193 Executive...193 Chief Executive Officer (CEO)...193 Chief Operating Officer (COO)...193 President...194 Vice President ve Executive Vice-President...194 Director...194 Coordinator...194 5. YÖNET C AÇISINDAN ÖNEM...196 6. YÖNET M ve ORGAN ZASYON TEOR ve YAKLAfiIMLARINA BAKIfi...196 7. TARTIfiMA SORULARI...198 2. KISIM KLAS K (GELENEKSEL) YÖNET M VE ORGAN ZASYON TEOR S 1. B L MSEL YÖNET M YAKLAfiIMI (Scientific Management Approach)...205 PARAD GMA: TAYLOR ZM GERÇEKTEN ÖLDÜ MÜ?...209 2. YÖNET M SÜREC YAKLAfiIMI...211 Organizasyon lkeleri:...213 a) flbölümü...214 b) Departmanlara (bölümlere) ay rma...214 b1) Fonksiyon esas na dayanan organizasyon (departmanlaflma)...215 b2) Mal (Hizmet) Temeline Dayanan Organizasyon...216 b3) Bölge Temeline Dayanan Organizasyon...218 c) Emir - Komuta Birli i...218 d) Hiyerarflik Yap (Scalar Principle)...219 e) Kontrol Alan (Span of Control)...219 f) Yetki ve Sorumluluk Denkli i...221 g) Amaç Birli i...222 h) Yetki Devri (Yetki Göçermesi)...222 3. BÜROKRAS YAKLAfiIMI...224 4. SONUÇ...226 5. TARTIfiMA SORULARI...228 3. KISIM DAVRANIfiSAL (NEO-KLAS K) YÖNET M VE ORGAN ZASYON TEOR S 1. GENEL ÖZELL KLER...233 2. HAWTHORNE ARAfiTIRMALARI...236 3. DAVRANIfiSAL YAKLAfiIMLA LG L OLARAK GEL fit R LEN BAZI MODELLER..237 a) Douglas McGregor: X Teorisi ve Y Teorisi...238 b) Rensis Likert in Sistem 1 Sistem 4 Modeli...239 c) Chris Argyris in Olgun (Mature) ve Olgun Olmayan (Immature) Kifli Modeli..240 4. SONUÇ...241 5. TARTIfiMA SORULARI...242

Ç NDEK LER XI 4. KISIM MODERN ORGAN ZASYON TEOR S S STEMLER VE KOfiUL BA IMLILIK YAKLAfiIMLARI 1. AYIRIM: S STEMLER YAKLAfiIMI (SYSTEMS APPROACH)...245 1. G R fi...247 2. TANIMI...248 3. S STEMLER YAKLAfiIMI LE LG L TEMEL KAVRAMLAR VE S STEME L fik N ÖZELL KLER...250 a) Sistem ve Alt Sistemler...251 b) Kapal ve Aç k Sistemler...252 c) Çevre (D fl Çevre)...256 ç) Sistemin S n rlar...257 d) Entropi ve Negatif Entropi (Negentropi)...258 e) De iflkenler ve Parametreler...259 f) Dengeli Durum ve Dinamik Denge (Steady State, Dynamic Equilibrium) 259 g) Input, Output ve Geri.Besleme (Geriye Bilgi Ak fl )...259 h) De iflik Input Output liflkisi (Equifinality)...260 4. ÇEfi TL S STEMLER ve S STEMLERiN NCELENMES NE L fik N YAKLAfiIMLAR.260 a) Mekanik - Biyolojik - Sosyal Sistemler...260 b) Deterministik ve Probabilistik Sistemler...260 c) Uyumcu Ö renen (adaptive learning) Sistemler...261 5. B R S STEM OLARAK ORGAN ZASYON...262 a) Bütüncü görüfl (holism)...262 b) Organizasyon çevre iliflkisi...262 c) Bilgi ak fl n n önemli rolü...262 6. SONUÇ...264 7. TARTIfiMA SORULARI...266 2. AYIRIM: DURUMSALLIK (KOfiUL BA IMLILIK) YAKLAfiIMI...269 1. G R fi...271 2. ORGAN ZASYON YAPISI ve DURUMSALLIK YAKLAfiIMI...275 3. ORGAN ZASYON ve TEKNOLOJ...278 3.1. WOODWARD Araflt rmas...279 a) Amaç ve Metot...280 b) Bulgular ve Yorumu...282 3.2. ASTON Grubu Araflt rmas (BIRMINGHAM Çal flmas )...284 3.3. TAVISTOCK Enstitüsü Çal flmalar (TRIST BAMFORT Çal flmas veya ngiliz Kömür Madeni Çal flmas ).286 3.4. JAMES THOMPSON n Temel Teknolojiler S n flamas...287 a. Çözümleyici (Mediating) Teknoloji...288 b. Ba l Teknolojiler (Long Linked Technology)...288 c. Yo un Teknoloji (Intensive Technology)...288 3.5. CHARLES PERROW un Rutin/Rutin Olmayan fl S n flamas...289 4. ORGAN ZASYON ve ÇEVRE (Environment)...291 4.1. Çevre Anlam ve Kavramlaflt r lmas...292

XII Ç NDEK LER 4.2. BURNS STALKER Çal flmas (TAVISTOCK Enstitüsü Çal flmas )...294 4.3. LAWRENCE LORSCH Çal flmas...299 4.4. EMERY TRIST Çal flmas...302 4.5. James THOMPSON Çal flmas...307 Stratejiler...310 4.6. ROBERT DUNCAN Araflt rmas...314 5. PROJE YÖNET M ve MATR KS ORGAN ZASYON YAPILARI...316 5.1. Proje ve Özellikleri...317 PARAD GMA: YÖNET MDE GERÇE N KAYNA I NEREDE?...318 5.2. Proje Organizasyonu...320 5.2.1. Klasik Fonksiyonel Organizasyon Yap s...321 5.2.2. Saf (Pure) Proje Organizasyonu...322 5.2.3. Matriks Organizasyon...323 5.2.3.1. Matriks Yap...323 5.2.3.2. Matriks Yap çinde Roller...325 5.2.3.3. Matriks Yap n n Özellikleri ve Bu Yap çindeki liflkiler.326 5.2.4. Matriks Yap n n Sorunlar...327 5.2.4.1. Kar fl kl k ve Düzensizli e Aç k Oluflu...327 5.2.4.2. fl liflkilerinde Aç kl k ve Sorun Çözme Yaklafl m n Gerektirmesi...328 5.2.4.3. Kiflilerin Performans n De erleme Sorunu...328 5.2.4.4. Befleri liflkilerde Yumuflakl k...328 5.2.4.5 Tam Bir letiflim Zorunlulu u...328 5.2.4.6. Çat flmalara Aç k Olmas...328 5.2.4.7. Liderlik Gereklili i...329 6. ORGAN ZASYON ÇEVRE TEKNOLOJ L fik LER GENEL SONUÇ...329 7. TARTIfiMA SORULARI...334 4. BÖLÜM MODERN SONRASI, ÇA DAfi VE GÜNCEL KAVRAMLAR, YAKLAfiIMLAR, UYGULAMALAR 1. KISIM ORGAN ZASYONLARDA ÇEVREYE UYUM (ADAPTASYON) VE DE fi MLE LG L YAKLAfiIMLAR 1. GENEL GÖRÜNÜM...345 2. ADAPTASYON (UYUM) YAKLAfiIMLARI...350 2.1. Durumsall k (Koflul Ba ml l k) Yaklafl m...350 2.2. Genel Örgütsel Gruplaflma (Organizational Configuration) Yaklafl m...351 2.3. Kaynak Ba ml l Yaklafl m (Resource Dependence Theory)...352 2.4. Örgütsel Strateji Yaklafl m (Organizational Strategy Approach)...353 2.5. Bilgi flleme Yaklafl m (Information Processing Approach)...354 2.6. Vekâlet Yaklafl m (Agency Theory)...355 2.7. fllem Maliyeti Yaklafl m (Transaction Cost Theory)...357 2.8. Kurumlaflma, Kurumsallaflma Yaklafl m (Institutionalization Theory)...358

Ç NDEK LER XIII 3. POPÜLASYON EKOLOJ S (ÖRGÜTSEL NÜFUS ÇEVRE B L M YAKLAfiIMI, TAB SELEKS YON) YAKLAfiIMI...360 3.1. Temel Kavramlar...360 3.2. Çevreye Uyum...362 4. GENEL OLARAK DE fi M ve ÇEVREYE UYMA...363 2. KISIM MODERN SONRASI, ÇA DAfi VE GÜNCEL KAVRAMLAR ve YAKLAfiIMLAR 1. GENEL GÖRÜNÜM...369 2. MODERN SONRASI ÇA DAfi ve GÜNCEL KAVRAMLARIN GEL fimes...370 3. MODERN SONRASI GÖRÜfiLER ÇA DAfi ve GÜNCEL KAVRAM ve UYGULAMALAR...373 3.1. Toplam Kalite Yönetimi Anlay fl...373 3.1.1. Kalite Kontrol den Toplam Kalite ye Geçifl...374 3.1.2. Toplam Kalite Yönetimi (TKY) ile Di er Yönetim Yaklafl mlar Aras ndaki liflkiler...376 PARAD GMA: TEPETAKLAK OLMUfi ORGAN ZASYONLAR...378 3.1.3. Kalitenin Belgelenmesi ve ISO Standartlar...380 3.1.4. Toplam Kalite Yönetimine Elefltiriler...382 3.2. Temel (Öz, Çekirdek) Yetenek Core Competence...382 3.3. D fl Kaynaklardan Yararlanma Outsourcing...384 3.3.1. Tan m ve Geliflmesi...384 3.3.2. Uygulama ve Sorunlar...386 3.4. Organizasyonlar n Yeniden Yap land r lmalar ve fiebeke Organizasyonlar 388 3.4.1. fiebeke Organizasyonlar...388 PARAD GMA: UYGUN PARTNER N Z VAR MI?...390 3.4.1.1. Dâhili fiebeke Organizasyonu...392 3.4.1.2. Dengeli fiebeke Organizasyonu...393 3.4.1.3. Dinamik fiebeke Organizasyonu...395 3.4.2. Y fl m (Küme, Cluster) Organizasyonu...396 3.4.3. fiebeke ve Y fl m Organizasyonlar le lgili Sorunlar...397 3.5. Süreç Yenileme De iflim Mühendisli i Yeniden Süreçleme (Reengineering Business Process Reengineering, BPR)...398 3.5.1. Tan m ve özellikleri...398 3.5.2. Süreç Yenilemede Karfl lafl lan Sorunlar...403 3.6. flletmeleraras Karfl laflt rma K yaslama (Benchmarking)...404 3.6.1. Tan m...405 3.6.2. K yaslama Türleri ve K yaslama Süreci...406 a) K yaslama konular n n belirlenmesi...407 b) K yaslama yap lacak iflletmelerin belirlenmesi...407 c) Veri toplama yöntemini belirlemek ve data toplamak...407 d) K yaslama yapmak ve farklar bulmak...407 e) Performans hedefi belirlemek ve uygulama plan haz rlamak...407 f) Uygulamak, sonuç almak ve yeniden k yaslama yapmak...408

XIV Ç NDEK LER 3.7. Personeli Güçlendirme Empowerment...408 3.7.1. Tan m ve Benzer Kavramlarla liflkisi...408 3.7.2. Neden Güçlendirme?...411 3.7.3. Güçlendirmenin Gerçeklefltirilmesi...412 a) Güçlendirme ile ilgili üç unsur...412 I. Organizasyon unsuru...412 II. Güçlendirilecek personel unsuru...413 III. Yönetici unsuru...413 b) Personel Güçlendirme Grid i...414 3.7.4. Güçlendirmenin Baflar l Olma Koflullar ve Uygulama Sorunlar...415 a. Güçlendirmenin baflar koflullar...416 b. Uygulama sorunlar...417 3.8. Stratejik Ortakl klar (Birlikler) Oluflturma Strategic Alliances...419 3.9. Küçülme (Downsizing) ve Kademe Azaltma (Delayering)...421 3.10.Ö renen Organizasyonlar Learning Organizations...427 3.10.1. Anlam ve Önemi...427 3.10.2. Ö renme ve Organizasyonlarda Ö renme...427 3.10.3. Ö renen Organizasyon ve Bilgi Yaratma...429 3.10.4. Ö renen Organizasyonlar ve Özellikleri...430 3.10.5. Ö renme E risi (Learning / Experience Curve)...432 PARAD GMA: SANAL YAfiAMA DO RU...434 3.11. Sanall k (Virtuality) ve Sanal Organizasyonlar...436 3.11.1. Sanal Gerçeklik (Virtual Reality)...437 3.11.2. Organizasyonlarda Sanall k ve Yönetim Uygulamalar...437 3.11.3. Sanal Organizasyonlar n Oluflmas...438 3.11.4. Sanal Organizasyonlar n Özellikleri...440 3.11.5. Sanal Organizasyonlar, fiebeke Organizasyonlar ve Elektronik Ticaret (e Business, e Trade, e Commerce veya B2B Business to Business)..442 3.12. Seri Uyarlama (Mass Customization)...443 3.12.1. Siparifl Üretiminden Standart ve Seri Üretime...443 3.12.2. Seri Üretimden Seri Uyarlamaya...444 3.12.2.1. malat Alan ndaki De iflmeler...444 3.12.2.2. Seri Uyarlama...445 3.13. Balanced Scorecard Toplam Dengeli Baflar Göstergesi Yöntemi, Baflar Karnesi...447 3.13.1. Strateji Belirleme, Uygulama ve Baflar Göstergeleri...447 3.13.2. Balanced Scorecard ve Performans Ölçütleri...448 3.13.3. Balanced Scorecard ve Organizasyonlarda Baflar...450 3.14. Yeni Ekonomi...452 3.14.1. Yeni Ekonomi ve Özellikleri...452 3.14.2. Bir Çevre Faktörü Olarak Yeni Ekonomi ve Eski Ekonomi 453 3.15. Yönetiflim Kurumsal fiirket Yönetimi (Corporate Governance)...455 3.15.1. Yönetiflim Kavram n n Do uflu...455 3.15.2. OECD Kurumsal Yönetim lkeleri...456 PARAD GMA: YÖNET fi ML M? YÖNET fi MS Z M?...458

B L M, B L MSEL DÜfiÜNCE VE B LG ÜRET M XV 3. KISIM YÖNET M VE ORGAN ZASYON ALANINDA KAOS VE KARMAfiIKLIK (KOMPLEKS TE) YAKLAfiIMI 1. G R fi...473 2. YEN B R B L MSEL YAKLAfiIM OLARAK KAOS VE KARMAfiIKLIK YAKLAfiIMI: DO UfiU, TANIMI, ÇER VE ÖZELL KLER...475 3. SOSYAL S STEMLER VE filetme ORGAN ZASYONLARINA KAOS VE YAKLAfiIMI AÇISINDAN BAKIfi...478 4. KAOS VE KARMAfiIKLIK YAKLAfiIMININ KULLANIMI...482 5. BÖLÜM ÖRGÜTLERDE DAVRANIfi VE BAfiLICA SÜREÇLER 1. KISIM YÖNET M LAB RENT 1. TANIMI VE ANLAMI...495 2. YÖNET M LAB RENT N N BAfiLICA UNSURLARI...500 2.1. fl e liflkin Ekonomik, Teknik ve Sosyal Özellikler ve Gerekler...501 2.2. Üstler...504 2.3. Meslektafllar (Ayn organizasyon kademesinde bulunanlar)...505 2.4. Astlar...507 2.5. Yöneticinin Benlik (Self) Anlay fl...508 2.6. nformal Gruplar...512 3. TARTIfiMA SORULARI...514 2. KISIM LET fi M 1. TEMEL LET fi M SÜREC...521 2. LET fi M SÜREC N N UNSURLARI...523 2.1. Gönderici...523 2.2. Alg (Filtre)...523 2.3. Mesaj (Haber ileti)...526 2.4. letiflim Kanal...528 2.5. Çevre Koflullar...529 2.6. Al c...529 2.7. Geriye Bilgi Ak fl (Feedback, dönüt)...529 2.7.1. Geribeslemenin Yönetim Uygulamalar ndaki Önemi...530 2.8. letiflim Sürecine Genel Bak fl...531 2.9. nformal letiflim...532 3. ETK N LET fi M ENGELLEYEN FAKTÖRLER...533 3.1. Kiflisel Faktörler...533 3.2. Fiziksel Faktörler...534 3.3. Semantik Faktörler...534 3.4. Zaman Bask s...534 3.5. Alg lamadaki Seçicilik...534

XVI filetme YÖNET C L 4. B R LET fi M S STEM OLARAK ORGAN ZASYON ve ORGAN ZASYONLARDA LET fi M L fik LER...537 5. ÖRGÜTLERDE LET fi M N Y LEfiT R LMES...542 6. SONUÇ...543 7. TARTIfiMA SORULARI...544 3. KISIM YÖNET MDE OTOR TE, GÜÇ VE ETK LEME 1. YÖNET C AÇISINDAN ÖNEM...551 2. GÜÇ, KUVVET, OTOR TE ve ETK LEME...553 3. GÜÇ KAYNAKLARI...556 3.1. Zorlay c güç (Coercive power)...556 3.2. Yasal güç (Legitimate power)...556 3.3. Ödüllendirme gücü (Reward power)...557 3.4. Benzeflim gücü ve karizmatik güç (Referent power)...557 3.5. Uzmanl k gücü (Expertise power)...557 4. ÖRGÜT Ç GÜÇ MÜCADELELER ve POL T KA...558 5. TARTIfiMA SORULARI...562 4. KISIM YÖNET C L K VE L DERL K 1. L DERL N ESASI - L DERL K VE YÖNET C L K...569 PARAD GMA: H YERARfi OUT, DERL K IN M?...570 2. L DERL K TEOR LER...575 2.1. Özellikler Teorisi (Traits Approach)...575 2.2. Davran flsal Liderlik Teorisi ve Liderlik...577 a) Ohio State Üniversitesi Liderlik Çal flmalar...578 b) University of Michigan Liderlik Çal flmalar...579 c) Blake ve Mouton un Yönetim Tarz Matriksi (Managerial Grid) Modeli 580 d) McGregor un X ve Y Teorileri...581 e) Likert in Sistem 4 Modeli...582 f) Liderlik Tarzlar ile lgili Di er S n flamalar...582 2.3. Liderlikte Durumsall k (Koflul Ba ml l k) Teorisi (Contingency Approach)..583 a) Fred Fiedler in Etkin Liderlik Modeli...585 b) Amaç - Yol Teorisi (Path - Goal Theory of Leadership)...588 3. DÖNÜfiÜMCÜ (TRANSFORMATIONAL) ve KAR ZMAT K L DERL K YAKLAfiIMI.591 a) Etkileflimci (Transactional, Görevsel, fle-dayal ) Liderlik...591 b) Dönüflümcü Liderlik...592 c) Karizma ve Karizmatik Özellikler...592 4. TARTIfiMA SORULARI...593

B L M, B L MSEL DÜfiÜNCE VE B LG ÜRET M XVII 5. KISIM ORGAN ZASYONLARDA GRUPLAR 1. TANIMI...599 2. YÖNET C AÇISINDAN ÖNEM...600 3. GRUP T PLER...602 4. GRUPLARIN OLUfiMA NEDENLER...604 5. GRUPLARIN ÖZELL KLER...606 5.1. Yap...608 5.2. Rol liflkileri...608 5.3. lke ve Normlar...610 5.4. Grup çi Dayan flma (Cohesiveness)...610 5.5. Liderlik...611 6. GRUPLARARASI L fik LER ve ÇATIfiMALAR...612 6.1. Grup çi De iflmeler...612 6.2. Gruplararas liflkilerdeki De iflmeler...613 7. SONUÇ...613 8. TARTIfiMA SORULARI...614 6. KISIM YÖNET C L K VE MOT VASYON 1. YÖNET C AÇISINDAN ÖNEM...619 2. BAfiLICA MOT VASYON TEOR LER...621 2.1. Kapsam Teorileri...622 2.1.1. htiyaçlar Hiyerarflisi Yaklafl m...623 2.1.2. Çift Faktör Teorisi (Hijyen Motivasyon Teorisi)...626 2.1.3. Baflarma htiyac Teorisi...627 2.1.4. ERG Yaklafl m...628 2.2. Süreç Teorileri...628 2.2.1. Davran fl fiartland rmas (Sonuçsal fiartland rma) Yaklafl m...629 2.2.2. Bekleyifl Teorileri...632 2.2.2.1. Vroom un Bekleyifl Teorisi...632 2.2.2.2. Lawler Porter Modeli...634 2.2.3. Eflitlik Teorisi...636 2.2.4. Amaç Teorisi (Goal Setting Theory)...638 3. MOT VASYON TEOR LER ve BAfiLICA KATKILARI...638 4. TARTIfiMA SORULARI...639 7. KISIM ORGAN ZASYONLARDA ÇATIfiMALAR VE YÖNET M 1. TANIMI ve YÖNET MDEK YER...645 2. ORGAN ZASYONLARDAK BAfiLICA ÇATIfiMA TÜRLER...647 2.1. Fonksiyonelli ine Göre Çat flmalar:...647 2.2. Ortaya Ç k fl fiekline Göre Çat flmalar:...647 2.3. Taraflar na Göre Çat flma...648

XVIII filetme YÖNET C L 2.4. Organizasyon çindeki Yerlerine Göre Çat flmalar:...649 2.5. Amaç, Rol, Kurumlaflm fl ve Beliren Çat flma Ayr m...650 3. ÇATIfiMA NEDENLER...650 3.1. flleraras Fonksiyonel Karfl l kl Ba l l k...651 3.2. Belirli (ortak) Kaynaklar n Paylafl lmas...651 3.3. Amaç Farkl l klar...651 3.4. Alg lama Farkl l klar...651 3.5. Yönetim Alan le lgili Belirsizlik...652 3.6. letiflim Noksanl klar...652 3.7. Statü Farkl l klar...652 3.8 Yöneticilik Tarzlar Aras ndaki Farkl l klar...652 3.9. Ç kar Farkl l klar...653 3.10. Kiflilik Farkl l klar...653 3.11. De iflen Koflullar n Öngördü ü Yeni Nitelikler...653 3.12. flçi- flveren liflkilerindeki Kutuplaflmalar...653 3.13. Örgüt çi Güç Mücadelesi...653 4. BAfiLICA ÇATIfiMA ÇÖZÜMLEME VE YÖNET M YOLLARI...654 4.1. Çat flma ve Kiflisel Tepkiler...654 a) Çekilme ve kay ts z kalma (withdrawal)...654 b) Sald rgan (aggressive) olma...655 c) Rasyonellefltirme...655 d) Olgun olmayan davran fllar gösterme (regression)...655 4.2. Örgütsel Çat flma Yönetim Yollar...655 a) Kaç nma (avoidance) ve ba lanmama (angaje olmama)...656 b) Problem çözme yaklafl m...656 c) Yumuflatma (smoothing)...656 d) Güç kullanma (forcing)...656 e) Daha önemli ve kapsaml amaçlar belirleme (superordinate goals)...657 f) Taviz verme (compromise)...657 g) Çat flmaya taraf olan kiflileri de ifltirme...657 h) Örgütsel iliflkileri de ifltirme...657 ) Ço unluk oyu...658 i) Çat flma kayna n n ortadan kald r lmas...658 4.3. Çat flma Yönetiminde Kullan labilecek Bir Durumsall k Modeli...658 5. SONUÇ...658 6. TARTIfiMA SORULARI...659 8. KISIM ORGAN ZASYONLARDA DE fi M VE YÖNET M 1. GENEL OLARAK...667 2. DE fi M: TANIMI, ÖZELL KLER, ÇEfi TLER...668 2.1. Tan m...668 2.2. Özellikleri...668 2.3. Çeflitleri...670