İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ İşletme yöneticileri belli bir dönem sonunda belli miktarda kâr elde etmeyi hedeflerler. Kâr = Gelirler - Giderler Olduğuna göre, kârı yönetmek aslında gelirler ve giderler gibi iki kavramın birlikte yönetilmesi anlamına gelir.
HARCAMA KAVRAMI İşletmelerde hangi nedenle yapıldığına bakılmaksızın, para veya para benzeri tüm ödeme araçlarıyla yapılan ödemelere harcama denir. İşletmeden her türlü para çıkışı bir ödemedir ve harcama olarak adlandırılır.sözkonusu ödeme, bir şeyin sahipliği için, geçmişe dönük bir borç ödemesi veya yardım amaçlı bir bağış için olabilir. Harcama, işletme faaliyetleriyle ilgili olsun ya da olmasın tüm ödemeleri kapsar.
GİDER KAVRAMI İşletmenin faaliyetleri için belli bir döneme ait olan ve çeşitli mal ve hizmetlerin tüketilmesi nedeniyle yapılan harcamalardır. Gider kavramı için gerekli ön şart, - Belirli bir dönemden söz edilmesi - Bir tüketimi karşılamış olmasıdır.
MALİYET KAVRAMI Her işletmenin kendi faaliyet konusunu oluşturan ürünleri elde edebilmek için kullandığı ya da tükettiği üretim girdilerinin parasal değerine maliyet denir. Maliyet giderleri mutlaka üretilen ürünlerle ilgili olmalıdır.
Harcama, Gider ve Üretim Maliyetinin Kapsam İlişkisi
KÂR İşletmeler, bütün faaliyetleri için bir kaynak tüketir. Faaliyetin sonucunda elde ettiği gelirle, tükettiği kaynağın bedelini karşılaştırır. Beklenen sonuç, farkın pozitif olmasıdır. Bütün işletmelerin aynı olan tek hedefi bu pozitif fark, yani kârdır.
İŞLETMENİN GELİRLERİ Satış gelirleri: İşletme temel gelirleri, öncelikle satışlardan oluşur. Ayrıca faaliyet alanı dışında elde edilen gelirler de mevcuttur. Faiz gelirleri: İşletmenin, faiz geliri kazandıran tahvil, mevduat, repo benzeri yatırım araçları sayesinde elde ettiği gelirlerdir. Kâr payları (Temettüler):İşletmelerin ortak olduğu veya kendisine bağlı olarak faaliyet gösteren diğer işletmelerden (iştiraklerinden), yıl sonunda dağıtma kararı alınan kâr payları da kendi gelirlerine dahil edilir.
İŞLETMENİN GELİRLERİ Komisyon Gelirleri: İşletmeler komisyon karşılığında yaptıkları faaliyetlerden de gelir elde ederler. Bir başka gelir kaynağı da işletmelerin sahip olduğu taşınmaz malların- arsa, arazi, bina, fabrika, depo vbsağlayacağı kira gelirleri olabilir. Olağan dışı gelirler, duran varlık satışları olabilir, ancak taşınmazların satışı varlık kaybına neden olacağından beklenen ve istenen bir durum değildir, olağan dışıdır.
İŞLETMENİN GELİR VE GİDERLERİNİIN OLUŞUMU
İŞLETME İŞLEVLERİNE GÖRE GİDERLER İşletmeler, örgüt yapılarında var olan birimlerin faaliyetlerine göre sınıflandırılabilecek giderlere sahiptir. Temelde işletme işlevleri var olduğu için örgütlenen birimler, satınalma, üretim, pazarlama (tutundurma, lojistik) finansman, araştırma-geliştirme, halkla ilişkiler işlevleriyle ilgili giderlere de sahiptirler. Her birimin kendi iş kapsamında oluşan bu giderlere işlevsel giderler demek mümkündür.
ORTAYA ÇIKIŞ BİÇİMİNE GÖRE GİDERLER Faaliyet giderleri: İşletmenin ana uğraş alanı olan işlerden dolayı ortaya çıkan giderler olup yapılmaması halinde işletme faaliyetleri riske girebilir. yönetici maaşları, ofis giderleri, pazarlama giderleri, araştırma-geliştirme giderleri, finansman giderleri bu kapsamda sayılır. İşletmelerin zorunlu giderlerinden birini de vergiler oluşturur. Faaliyet dışı giderler:işletmenin asıl uğraş alanı dışında kalan işlerden dolayı oluşan giderlerdir.
ÜRETİM SÜRECİ SIRASINDA OLUŞAN MALİYETLER
KÂR Brüt kâr: Net satışlardan satılan malın maliyeti olarak tanımlanan ve satışa hazır oan ürün için yapılan tüm giderlerin toplamının çıkarılmasıyla elde edilen tutar brüt (net olmayan) kârdır. Brüt kâr = Net satışlar Satılan malın maliyeti
FAALIYET KÂRI Faaliyet Kârı: Gelir tablosu kalemlerinden görüleceği üzere faaliyet kârı dönem sonunda elde edilen brüt kâr tutarından faaliyet giderlerinin çıkarılmasıyla elde edilen rakamdır. Faaliyet kârı= Brüt satış kârı Toplam faaliyet giderleri
NET KÂR Net kâr: Net kâr, faaliyet kârından ödenen finansman giderlerinden sonra vergilerin de ödenmesi sonucunda işletmenin elinde kalan tutardır. İşletme analizlerinde esas alınan kavram, işletmenin esas faaliyet alanından gelen kârlılık rakamıdır.
KÂR PLANLAMASI Kâr Hedeflemesi: İşletmenin belli bir dönemin sonunda ulaşmak istediği kâr miktarıdır. Kâr hedefi, belli bir rakam olarak veya mevcut duruma bir yüzde oranla artış sağlanması biçiminde ifade edilebilir. Kâr Planlaması: İşletmenin maliyet fonksiyonunun ve ürün satış fiyatının bilindiği durumlarda çeşitli üretim ve satış miktarlarında ne kadar kâr elde edileceği hesaplanabilir. Bu işleme kâr planlaması adı verilir.
MALİYET-HACIM-KÂR ANALİZİ Gelirlerle giderlerin birbirine eşit olduğu üretim düzeyinde işletme ancak giderlerini karşılayabildiği için bu düzeyde işletmenin kârı sıfırdır. Başabaş noktası (kâra geçiş, sıfır kâr noktası, break even point) denen bu noktayı geçen üretim ve satış miktarının her biriminde, o birimin sağlayacağı birim kâr miktarı kadar işletme kâr elde eder.
BBN ANALİZİNİN TEMEL VARSAYIMLARI
BBN HESAPLANMASI ÜRETİM MİKTARI (pantolon sayısı) KUMAŞ GİDERİ (I) DEĞİŞKEN GİDERLER (DG) SABİT GİDERLER (SG) TOPLAM GİDERLER İŞÇİLİK GİDERİ (II) TOPLAM DEĞİŞKEN GİDERLER (I+II) TESİS MALİYETİ TL (III) MAKİNA GİDERLERİ TL (IV) (I+II+III+IV) 100 300x50=15000 2x1000=2000 17000 100000 50000 167000 200 600x50=30000 4x1000=4000 34000 100000 50000 184000 300 900x50=45000 6x1000=6000 51000 100000 50000 201000
GRAFIK YÖNTEMLE BBN BULUNMASI
BBN NOKTASINDA KÂR VE ZARAR SIFIR DEĞERİNİ TAŞIR.
EŞITLİK VEYA DENKLEM YOLUYLA BBN BULUNMASI Toplam Gelir= Toplam Giderler Toplam giderler, sabit ve değişken giderlerin toplamıdır. Toplam gelir ise, satılan birim ile birim satış fiyatının çarpımına eşittir. Toplam değişken gider, satılan birim ile birim değişken giderin çarpımına eşittir.
KATKI PAYI f-d: iki degĕr arasındaki bu fark, katkı payı olarak adlandırılır. Birim fi- yattan birim degĭsķen giderler çıkarıldıgĭnda sabit giderlerin birim bas ına düsȩn kısmı elde edilir ki, bu da toplam sabit giderler içinde kaç kez birim bas ına düsȩn sabit degĕr oldugŭnu gösterir.
Iṡļetme BBN dan sonra belli bir tutarda kâr elde etmek isteyebilir. Bu tutarı sabit giderlerden sonra kazanması gereken miktar olarak belirleyerek aynı formül yardımıyla hedef kârı sag layan yeni BBN ı bulabilir.
DEĞİŞKEN MALİYETE GÖRE HESAPLAMA Değişken maliyet esas alındığında sabit maliyetler hiç dikkate alınmaksızın sadece birim değişken maliyet gideri üzerine kâr rakamı eklenir. Satış fiyatı Birim satış fiyatı=birim değişken maliyet + % kâr Örnek 1: 50 TL na mal edilen bir çift ayakkabı % 20 kâr ile satılmak istenirse, Satış fiyatı = 50 + (50 x 0,20) = 60 TL olur.
TAM MALİYET ESASINA GÖRE HESAPLAMA Tam maliyet esasına göre hesaplama yapılmak istenirse hem değişken maliyet giderleri hem de sabit maliyet giderleri dikkate alınır. BBN analizi yardımıyla sabit giderlerin tamamını karşılaycak olan miktar ve birim fiyat belirlendiğinde zaten bu fiyat sabit fiyatı dikkate alan fiyattır.
BBN ANALİZİ YARDIMIYLA ÜRÜN KARMASINI BELİRLEME Her ürün için BBN a ulaşma noktası hesap edildikten sonra bir karşılaştırma yapılır. BBN a daha erken üretim miktarında ulaşan ürünün seçimi akılcı olur. Daha erken kâra geçişi sağlayan miktar işletme için maliyetlerin daha erken ödenmesi demektir. Katkı payı bu hesaplamada esas alınır. Bir işletme ürün karmasını oluşturmak üzere birden fazla ürün üretip satabilir. Her bir ürün için satış fiyatı, değişken giderler ve satışlar içindeki yüzde pay belirlenir ve ağırlıklı katkı payı hesap edilir.