hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2007/1 Sayý 96 www.hkmo.org.tr Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler Nevzat Ýhsan SARI 1, Zerrin DEMÝREL 2 Özet Dünyadaki kadastral reform süreçlerine bakýldýðýnda, kadastro verilerinin, güncelleþtirilerek parsel tabanlý mekânsal bilgi sistemlerinin zorunlu kýldýðý sayýsal formatta yenilendikleri görülmektedir. Bu yenileme çalýþmalarýyla, kadastro, kapsam ve veri bakýmýndan da geniþletilerek çok amaca yönelik beklentileri karþýlayabilir niteliðe ulaþmýþtýr. Ülkemizde dar bir bakýþ açýsý ile uygulanan kadastro yenileme çalýþmalarý ise; yapýlan hatalarýn düzeltilmesi, çizgisel planlarýn sayýsal duruma getirilmesi ve teknik olarak yetersiz olan kadastral haritalarýn yenilenmesi olarak sürdürülmektedir. Günümüz kadastrosunun gereklerinden uzak olan ve geçmiþte oluþturulan verilerin yenilenmesi, revizyonu olarak sürdürülen bu yenileme çalýþmalarýnda kadastro, kapsam ve içerdiði veriler bakýmýndan geniþletilemezken, tüzeye dayalý engeller nedeniyle zemin durumunu gösteren verileri de güncelleþtirilememektedir. Bu çalýþmada; yenilemenin çaðdaþ tanýmý temel alýnarak, ilk tesis (kuruluþ) kadastrosu yenileme iliþkisi ve yeni bir kadastro sistemine olan gereksinim ortaya konmakta, kapsamlý bir yenilemenin, ancak ülke koþullarý göz önüne alýnarak düzenlenmiþ yeni kadastro çalýþmalarý ile olanaklý olacaðý belirtilmektedir. Anahtar Sözcükler Kadastro, yenileme, teknik hata, sayýsallaþtýrma, yenileme projesi Abstract Renovation Fact and Suggestions on Turkey s Cadastre In view of the cadastral reform processes in the world, it is observed that cadastral data have been updated on a digital form to which the parcel based spatial information systems drive. With these renewal woks, cadastre has acquired a property that can meet multipurpose prospects by extending its contents and scope. The cadastral renewal works being carried out with the narrowminded perspective in Turkey have usually been to maintain the corrections of blunders of the past, the digitization of linear data and the renovation of the technically insufficient cadastral plans. Therefore, cadastre does not permit expansions with respect to its extend and content since it is far from the requisitions of modern cadastre and perpetuated just the revisions of the data established in the past and also the current establishments on the ground can not be updated due to the statutory obstacles. In this study, the relationship between the establishment cadastre and renovation is examined on the basis of modern definition of renovation, and the emphasis is given to the argument that an extensive cadastre is only possible with new cadastral works which account for the country s own conditions. Keywords Cadastre, renovation, technical error, digitization, renovation project 1. Giriþ Ülkemizde; teknik hatalarýn düzeltilmesi, sayýsallaþtýrma ve 23.06.1983 tarih 2859 sayýlý Tapulama ve Kadastro Paftalarýnýn Yenilenmesi Hakkýndaki Kanun kapsamýnda pafta yenilemeleri olarak karþýmýza çýkan üç temel yenileme çalýþmasýnda, ilk tesis (kuruluþ) kadastrosundaki teknik aksaklýklarýn onarýmý yapýlmakta, tapu ve kadastro bilgilerinin bilgi sistemi yapýsýnda iliþkilendirilmesi hedeflenmemektedir. Geliþmiþ ülkelerde yenileme; var olan sisteme yeni verilerin eklenmesi, kadastronun kapsamýnýn geniþletilmesi ve bu sürecin içinde periyodik güncelleme çalýþmalarýnýn yapýlmasý biçiminde sürdürülmektedir. Yenileme; bu ülkelerde, eldeki olanaklarla geleceðin gereksinimlerine göre kadastro sisteminin geliþtirilmesi olarak algýlanýrken, ülkemizde geçmiþe yöneltilmiþ ve geçmiþteki teknik yetmezliklerin giderilmesi doðrultusunda uygulanmaktadýr. Ülkemizde günümüz kadastrosunun koþullarýna uygun, teknik ve tüzel içeriði ile yeni bir kadastro sistemine olan gereksinim, tartýþma götürmez bir gerçektir. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü (TKGM) tarafýndan, 2005 yýlýna göre üç yýl içerisinde sayýsal kadastronun ülkenin tümünde baþlatýlmasý ve bitirilmesi hedeflenmekte ve iyimser bir hava yaratýlmaktadýr. Oysa kadastral haritalarýn üretim durumlarýna, uygulanabilirliklerine ve çaðdaþ beklentileri karþýlayabilecek kadastroya uyumu koþullarýna baktýðýmýzda, durum iç açýcý gözükmemektedir. Baþlangýçtan günümüze deðin üretilen kadastral haritalar, teknik açýdan tüzel sorunlarýn çözümüne olanak vermediði gibi veri kalitesi de kadastro için öngörülen parsel tabanlý bilgi sistemini oluþturacak nitelikte deðildir. Dönemlere göre farklý ölçek ve koordinat sistemlerinde, farklý türdeki altlýklara çizilmiþ ve farklý üretim yöntemleriyle oluþturulmuþ kadastral haritalardaki ölçünsüzlük, (standart farklýlýðý) kadastromuzun bugün en büyük sorunudur. Sayýsal çalýþmanýn öngörüldüðü BÖHYY nin yürürlüðe girdiði 1988 yýlýna kadar kuruluþ kadastrosu çalýþmalarý %50 nin üzerinde bitirilmiþtir. Bu alanlarda sayýsal olmayan yani parsel köþe noktalarýnýn ülke nirengi aðýna dayalý olarak hesaplanmýþ koordinat deðerleri bulunmayan, sadece çizgisel gösterimle yerel aðlara dayalý ve parsel yüzölçümlerinin de çoðu zaman planimetre ile hesaplandýðý planlar üretilmiþtir. Bunlarýn 1 Yük. Müh., TKGM Elazýð, 2 Prof. Dr., YTU, Ýnþaat Fak. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümü, Ýstanbul -13-

Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler hkm 2007/1 Sayý 96 %36 sý, üzerinde hiçbir koordinat deðeri bulunmamaktadýr. Ayrýca harita altlýklarýnýn deformasyonu, haritalarýn yapýmýnda kullanýlan yerel noktalarýn kaybolmasý vb. nedenlerle bu haritalar uygulanabilirliklerini yitirmiþlerdir. 2. Yenilemeye Duyulan Gereksinim Ülkemizde çýkarýlan kadastro yasalarý, ülkenin tapusuzluk sorununu çözmeyi ve taþýnmazlarda sýnýr güvenliðini saðlamayý hedef almýþtýr. Baþtan beri bu yönde oluþan kadastro geleneðimizde çoklu amaçlara iþgörü (hizmet) sunacak bir kadastro yapýsý benimsenmemiþ ve tapusuz yerleri tapuya baðlama, eski tapularý eleme ve sýnýr anlaþmazlýklarýný çözmeye yönelik kadastro çalýþmalarý sürdürülmüþtür. Türk Medeni Kanunu (TMK) nýn 719. maddesinde; Taþýnmaz sýnýrlarý, tapu planlarý ve yeryüzündeki sýnýr iþaretleriyle belirlenir. Tapu planlarý ile yeryüzündeki iþaretler birbirlerini tutmazsa, asýl olan plandaki sýnýrdýr. denmektedir. Görüldüðü gibi TMK, taþýnmaz iyeliðinin sýnýrlarýnýn hem arazide hem de planda iþaretlenmesini ön görmekte ve zemin ile plan birbirini tutmazsa planýn asýl olduðunu belirtmektedir. Yargýtay da, kadastro sonucu tapu siciline kaydedilen taþýnmazlarýn yüz ölçümlerinin belirlenmesinde arazideki sýnýrlara deðil, harita ya da krokiye deðer verileceðini öngörmekte, tapunun kapsamýnýn harita ya da kroki ile saptanmasýný benimsemektedir. Dolayýsýyla Türk Hukuk Sistemi, tapu siciline kayýtlý taþýnmazlarýn sýnýr güvenliðini haritalarýn saðladýðýný ve haritalarýn hukuksal kadastronun bütünleyici parçasý (mütemmim cüzü) olduðunu kabul etmektedir (KÖKTÜRK 2002). Bu nedenle kadastronun benimsediði, planýn asýl olduðu yönündeki kabulde planlarýn; doðruluk derecesi yüksek, zemini tam yansýtýr ve her zaman zemine uygulanabilir olmasý gerekir. Oysa ülkemizde BÖHYY nin çýkarýldýðý 1988 yýlýna kadar haritalar çizgisel olarak üretilmiþ ve taþýnmazlarýn yüzölçümleri de haritalar üzerinden grafik yöntemlerle hesaplanmýþtýr. Ayrýca kadastral haritalar arasýnda üretim yöntemi, harita altlýðý, ölçek ve koordinat sistemi ölçünleri de bulunmamaktadýr. 2006 yýlýna kadar 325 000 kadastro haritasý üretilmiþtir (SARI 2006). Kadastro çalýþmalarýnda, 1/200 den baþlayarak 1/10000 e kadar 10 farklý ölçek ve 5 ayrý üretim tekniði kullanýlmýþ (Tablo 1) olan haritalar 9 farklý altlýða çizilmiþtir. Tablo 1: Kadastral haritalarýn üretim yöntemine göre durumlarý Sýra No Üretim Tekniði Adedi % 1 Grafik Yöntem 113.499 34.92 2 Kutupsal Yöntem 63.733 19.61 3 Prizmatik Yöntem 62.846 19.34 4 Fotogrametrik Yöntem 46.191 14.21 5 Sayýsal Yöntem 38.731 11.92 5 farklý üretim tekniði 325000 100 Bu kadastro haritalarý; genellikle yerel aðlara dayalý, pafta bölümlendirme sistemlerinde belli bir ölçünü olmayan, -standart fotogrametrik kadastral haritalar dýþýnda- yükseklik bilgilerini içermeyen ve farklý kullaným alanlarý için oluþturulmuþ haritalarla kenarlaþmalarý çok zor saðlanan haritalardýr. Fotogrametrik olarak üretilen ve kadastral duruma getirilen planlarda da yüzölçüm hesaplarý çoðunlukla planimetre ile yapýlmýþtýr. Bu özellikleri ile ülkemizde son yýllarda ülke koordinat sisteminde üretilen kadastral haritalar dýþýndaki, iyelik sýnýrlarýný bile göstermekten uzak, uygulama yeteneði olmayan haritalar, bilgi sistemine altlýk olacak nitelikte deðildir. Parsel tabanlý mekânsal bilgi sistemleri, tek jeodezik datum altýnda parsel köþe noktalarýnýn sayýsal olarak depolandýðý mekânsal verileri gereksinir. Tüm parsel köþe noktalarýnýn koordinatlandýrýlmasý (sayýsallaþtýrma), hatalarýn düzeltilmesi ve büyük alanlarda 2859 sayýlý yasa kapsamýnda harita yenilemeleri olarak karþýmýza çýkan yenileme yöntemleriyle ülke kadastromuzun mekânsal boyutu günün gereklerine uygun duruma getirilmek istenmektedir. Ancak bu yöntemlerin uygulanmasýnda karþýlaþýlan tüzel ve teknik sorunlar nedeniyle var olan kadastro modelimizin çaðdaþ koþullara göre yeniden biçimlendirilmesi olanaksýzdýr. Yapýlan bu çalýþmalarla kapsam ve içeriði geniþletilmiþ, güncel mekânsal ve grafik olmayan verileri yansýtan bir kadastro sistemi de kurulamamaktadýr. Bu nedenle tüm ülke yüzeyinde yeni bir yaklaþýmla sürdürülecek kadastro çalýþmalarýna olan gereksinim her geçen gün artmaktadýr. Yenileme çalýþmalarýnýn, bu gereksinimi karþýlayacak biçimde tasarýmlanmasý ve yapýlandýrýlmasý gerekmektedir. Ülkemizde yenilemeye duyulan gereksinimin aksine hukuk sistemimiz, yenileme ile sadece eskiyen haritalarýn yenilenmesini ön görmektedir. Her bir parselin köþe koordinat deðerlerinin ülke koordinat sisteminde elde edilmesi ve haritalarýn sayýsal formatta güncel arazi durumunu yansýtýr biçime dönüþtürülmesi olanaðýný vermemektedir. Kadastronun yenilenmesiyle ilgili en önemli tüzesi olan 2859 sayýlý Tapulama ve Kadastro Paftalarýnýn Yenilenmesi Hakkýnda Kanun a göre teknik nedenlerle yetersiz kalan, uygulama özelliðini kaybeden, eksikliði görülen, en az bir ada ya da mevki birimindeki haritalar yenilenmektedir. 2859 sayýlý Yasa metninden anlaþýldýðý gibi 1) Teknik nedenlerle yetersiz kalan, 2) Uygulama (aplikasyon) özelliðini kaybeden, 3) Eksikliði görülen kadastro haritalarýnýn yenilenmesi amaçlanmýþtýr. 1995 tarihinde yürürlüðe giren Tapulama ve Kadastro Paftalarýný Yenileme Yönetmeliði ile bu nedenlere ek olarak zemindeki sýnýrlarý gerçeðe uygun göstermeyen planlar da yenileme kapsamýna alýnarak, pafta-zemin uyuþumsuzluðu bulunan alanlarda da yenileme çalýþmalarýnýn yapýlmasý olanaðý saðlanmýþtýr. Görüldüðü gibi yenilemeyle ilgili yasada sadece haritalarýn yenilenmesi ön görülmekte ve en az bir ada veya mevki bazýnda teknik hatasý bulunan haritalar yenilenmektedir. Özelikle 2859 sayýlý yasa ve ilgili yönetmelikle getirilen yenileme çalýþmalarý, kadastro bilgilerinin bilgi sistemine hazýrlanmasý açýsýndan yeterli deðildir. Ayrýca; nitelik (vasýf) deðiþikliðinin Türk Hukuk Sistemi nde ilgililerin istemine býrakýlmasý, birçok bürokratik iþlemler içermesi yüzünden ilgililerin buna yanaþmamasý, bu nedenle cins deðiþikliðine -14-

hkm 2007/1 Sayý 96 Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler uðrayan taþýnmazlarýn harita ve tapu kütüðüne iþlenememesi yüzünden haritalar güncelliðini yitirmektedir. TKGM ise mevcut tüze içerisinde küçük bölgelerde düzeltme ve sayýsallaþtýrma, büyük alanlar da ise 2859 sayýlý yasa kapsamýndaki çalýþmalarla kadastro verilerini yenilemeye çalýþmaktadýr. Ancak bu çalýþmalar, var olan yapýyý ileriye dönük geliþtirmeye yetmemektedir. Bu anlamda çalýþmalarýn hepsi birer düzeltmeden (revizyondan) öteye geçmemektedir. Oysa güncelleþtirme ve yaþatma amaçlý yapýlan yenileme çalýþmalarý artýk büyük reform projeleri olarak algýlanmakta ve yenileme, kadastronun bir bilgi sistemine hazýrlanmasý çalýþmalarý olarak anlam kazanmaktadýr. 3. Hatalarýn Düzeltilmesi Yoluyla Yenileme Düzeltme iþlemleriyle, sözel bilgiler olan tapu sicili bilgileri ve mekansal veriler olan kadastro bilgileri güncel ve doðru durumu gösteren bir yapýya kavuþturulabilmektedir. Ayrýca bu iþlemler sýrasýnda veri kalitesi de artýrýlmaktadýr. Örneðin; grafik (koordinatsýz) olarak üretilen kadastro haritalarýnda taþýnmazlarýn belirlenmesine iliþkin hatalar, en son ölçü yöntemleriyle ülke jeodezik aðýna dayalý olarak kontrol edilip giderilmekte ve parsel köþe koordinatlarý olmayan taþýnmazlar koordinatlandýrýlmaktadýr. Bu nedenle düzeltme iþlemleriyle, bilgi sistemlerinin çekirdeðini oluþturan veriler doðru, güvenilir duruma getirilebilmekte ve özellikle konumsal veriler ülke jeodezik aðýna dayalý olarak kordinatlandýrýldýðýndan veri kalitesi de yükseltilmiþ olmaktadýr. Kuruluþ kadastrosu sýrasýnda yapýlan hatalarýn oldukça çok olmasý nedeniyle düzeltme iþlemleri ülkemiz kadastrosu için de önem taþýmaktadýr. Kadastro tüzemiz, kuruluþ kadastrosu sýrasýnda meydana gelen teknik hatalarýn ve belgesine göre farklý olarak tapu kütüðüne yazýlmýþ basit yazým hatalarýnýn düzeltilmesini ön görmektedir. Buna dayanarak teknik hatalarýn ve basit yazým yanlýþlýklarýnýn düzeltilmesi yoluyla kadastronun mekânsal ve grafik olmayan verilerinin güncel ve doðru duruma getirilmesi olanaklý olabilirdi. Kadastro Yasasý nýn 41. maddesine, TKGM nin 1458 sayýlý genelgesine ve Tapu Sicil Tüzüðü ne göre bu tür hatalarýn düzeltilmesi olanaklý görülmekle birlikte uygulamada sýkýntýlar yaþanmaktadýr. Düzeltme ile ilgili olarak Türk Medeni Kanunu nun 1027. maddesinde; Ýlgililerinin yazýlý rýzalarý olmadýkça, tapu memuru, tapu sicilindeki yanlýþlýðý ancak mahkeme kararý ile düzeltebilir Tapu memuru, basit yazý yanlýþlýklarýný tüzük kurallarý uyarýnca re sen düzeltir. hükmü yer almaktadýr. Basit yazým yanlýþlýklarýnýn nasýl düzeltileceði TKGM tarafýndan 17.01.1984 tarihinde çýkarýlan 1458 numaralý genelge ile açýklýða kavuþturulmuþtur. Fakat basit yazým yanlýþlýklarý dýþýndaki hatalarýn düzeltilmesi için ya ilgililerinin onayýnýn olmasý, ya da mahkeme kararý bulunmasý gerekmektedir. Bu yasa hükmü ile kiþilerin iyelik hakký güvence altýna alýnmýþ ve ilgililerin onayý veya mahkeme kararý bulunmamasý durumunda tapu sicilinde düzeltme yapýlamayacaðý ön görülerek, idarenin sürekli tapu sicilinde deðiþiklikler yapmasýnýn önüne geçilmiþtir. Ayrýcalýklý olarak 5304 sayýlý yasa ile deðiþik 3402 sayýlý Kadastro Kanunu nun 41. maddesiyle geometrik durumu kesinleþmiþ olan taþýnmazlarda ölçü, sýnýrlandýrma, tersimat ve hesaplamalardan kaynaklanan hatalarýn idari olarak düzeltilebileceði ve ilgililerinin teblið tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde Sulh Hukuk Mahkemesi ne dava açmadýklarý takdirde düzeltmenin kesinleþeceði hükmü getirilmiþtir (Tablo 2). Kadastro Kanunu nun 41. maddesiyle, ilgilinin baþvurusu veya herhangi bir iþlem sýrasýnda kadastro müdürlüðü tarafýndan fark edilen teknik hatalarýn yönetimce düzeltilmesi amaçlanmýþtýr. Tablo 2: Düzeltme iþlemleri ve yasal dayanaklarý Düzeltme Yasal Dayanaðý Düzeltme Þekli Teknik Hatalarýn Düzeltilmesi Basit Yazým Yanlýþlýklarýnýn Düzeltilmesi Kadastro Yasasý nýn 41. maddesi TKGM nin 1458 sayýlý genelgesi ve T.S.T. Ýlgililerin oluruna gerek yoktur. Ancak ilgililerin dava açma hakký vardýr Ýlgililerin olurunun alýnmasý gereklidir. Günümüzde bu tür hatalara sýkça rastlanmaktadýr. Kadastral haritalarýn güncel durumu göstermesi için yapýlan bu çalýþmalar, kadastro müdürlüklerindeki uygulanan basit yenileme yöntemlerinin baþýnda gelmektedir. Yine de çok önemli olan düzeltme iþlemleriyle ilgili olarak uygulamada bir karmaþa yaþanmaktadýr. Hukuk tekniði açýsýndan yapýlan farklý yorumlar ve alýnan farklý kararlarla, 41. madde uygulamalarý olarak da adlandýrýlan teknik hatalarýn düzeltilmesi olanaðý ortadan kalkmýþ görünmektedir. Yargýtay 14. Hukuk Dairesi nin 04.02.1994 tarih, 1993/5538 E. ve 1994/1122 K. sayýlý ve Yargýtay Hukuk Genel Kurulu nun 28.04.1993 tarih, 1993/14-66 e. ve 1993/183 k. sayýlý kararlarýnda tersimat (çizim) hatasýna baðlý yüzölçümü deðiþiklikleri iyelik deðiþikliði olarak yorumlanmakta ve 41. madde kapsamýnda bir düzeltme yapýlamayacaðý belirtilmektedir. Yargýtay buna benzer kararlarýnda özellikle çizim ve ölçü hatalarýnýn düzeltilmesiyle çapta (kadastral haritada) deðiþiklik yapýlarak mülkiyet nakli saðlandýðý gerekçesi ile 41. madde kapsamýnda yapýlan düzeltme iþlemlerini iptal etmekte bu tür düzeltmelerin ancak tapu iptali ve tescil davalarýna konu olabileceðini belirtmektedir. Yargýtay ýn 41. madde uygulamasýyla, çizim ve ölçü hatalarýnýn idari olarak düzeltilmesiyle ilgili olarak, iyelik deðiþikliði saðlandýðý gerekçeleriyle verdiði iptal kararlarýna dayanak oluþturan baðlayýcý nedenler de TMK nýn 719. ve 1027. maddeleridir. 719. maddede arz ile plandaki sýnýrýn birbirini tutmadýðý durumlarda asýl olan plandaki sýnýrdýr hükmü getirilmiþ olmaktadýr. 1027. Madde de ise ilgililerinin rýzalarý olmadýkça tapu memuru tapu sicilindeki yanlýþlýðý ancak mahkeme kararýyla düzeltebilir kesin hükmü yer almaktadýr. Yargýtay da planýn asýl olduðu yönündeki TMK hükümlerine -15-

Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler hkm 2007/1 Sayý 96 göre karar vererek, plandaki her türlü deðiþikliðe yol açan teknik hatanýn düzeltilmesi iþlemini iptal etmektedir. Asýl olan plandýr ama doðru oluþturulmuþ plandýr. Planý asýl durumuna getirecek olan teknik hatalarýn düzeltilmesinin iyelik deðiþikliði yarattýðýný söylemek doðru olmaz. 41. Madde, Yargýtay ýn böylesi yorumlarýyla uygulanamaz duruma gelmiþtir. Giderek sorunun büyümesi, kanun düzeyinde deðiþikliklerin yapýlmasýný gerektirmiþtir. Kadastro Yasasý nýn kimi maddeleri 03.03.2005 tarih 25744 sayýlý resmi gazetede yayýnlanan 5304 sayýlý yasa ile deðiþtirilmiþtir. 16 maddeden oluþan 5304 sayýlý Kadastro Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun un bir maddesi de 3402 Sayýlý Kadastro Yasasý nýn 41. maddesinde deðiþiklik yapmaktadýr. Deðiþiklikten önce 3402 sayýlý Kadastro Kanunu nun 41. maddesi Kadastrolarý kesinleþmiþ taþýnmaz mallarda vasýf ve mülkiyet deðiþikliði dýþýnda kalan ölçü, tersimat ve hesaplamalardan doðan fenni hatalar, ilgilinin müracaatý veya kadastro müdürlüðünce re sen düzeltilir. Düzeltme, taþýnmaz mal malikleri ile diðer hak sahiplerine teblið olunur. Teblið tarihinden baþlayan 30 gün içinde düzeltmenin kaldýrýlmasý yolunda sulh mahkemesinde dava açýlmadýðý takdirde, yapýlan düzeltme kesinleþir. hükmündeydi. 5304 sayýlý yasa ile 41. madde deðiþikliði ile eski hükme ek olarak sýnýrlandýrma hatalarýnýn da ilgilinin müracaatý ya da idarece resen düzeltilebilme olanaðý getirilmiþ bulunmaktadýr. 5304 sayýlý yasa ile düzenlenen 41. madde, özünde TMK nýn 719. ve 1027. maddeleriyle yine çeliþmektedir. Bilindiði gibi; 719. maddede planýn asýl olduðu belirtilmekte, 1027. madde de ise tapu memurunun yanlýþlýðý, ilgililerinin oluru veya mahkeme kararý olmaksýzýn deðiþtiremeyeceði hükmü yer almaktadýr. Bu nedenle, teknik hatalarýn ve buna baðlý olarak da tapudaki yüzölçümlerin idarece doðrudan deðiþtirilmesi için TMK nýn 719. ve 1027. maddelerinin sonuna özel yasa kurallarý saklýdýr. (KÖKTÜRK 2002) ve planýn asýl olduðunu belirten 719. maddeni sonuna da.asýl olan özgün ölçü deðerleridir. ifadesinin eklenmesi iyelik hakkýna müdahale olmadan sorunun çözümlenmesini saðlayacak ve Yargýtay ýn da çekincelerine son verecektir. Her ne kadar Yargýtay ýn çekincelerini gidermek ve týkanan uygulamalarýn önünü açmak için sýnýrlandýrma hatalarýnýn da düzeltilebileceði hükmü getirilmiþ ve kadastro birimlerine esnek bir uygulama alaný saðlamak için vasýf ve mülkiyet deðiþikliði sözcükleri yasadan çýkarýlarak bu alanda da deðiþikliklerin yapýlabilmesinin önü açýlmýþ ise de bu deðiþiklik dikkatlice incelenip yorumlandýðýnda daha büyük karmaþaya yol açabileceði görülmektedir. Bu yolla, iyi niyetli olmayan vatandaþlarýn muhtar ve bilirkiþi beyanlarýna göre taþýnmazlarýný geniþleterek kamu taþýnmazlarýný yaðmalamasýnýn ve iyelik hakkýna idari olarak her zaman müdahale edilebilmesinin önü açýlmakta, hem vatandaþ hem de görevli kadastro personeli yönünden art niyetli kiþilere daha rahat hareket etme olanaðý tanýnmýþ olmaktadýr. 4. Sayýsallaþtýrma Yolu Ýle Yenileme 2006 yýlýna kadar oluþturulan 325 000 adet kadastro planýnýn 38 731 i sayýsal olarak üretilmiþ ve parsel köþe koordinatlarý bilgisayar ortamýnda depolanmýþtýr (SARI 2006). Kadastro planlarýnýn %88 i çizgisel olarak oluþturulmuþtur ve parsel köþe koordinatlarý bulunmamaktadýr (SARI 2006). Bu haritalar içerisindeki parsel yüzölçümlerinin de harita üzerinden grafik olarak hesaplandýðý bilinmektedir. Günümüz teknolojisindeki geliþmiþ ölçme teknikleriyle sayýsal deðerler üzerinden hesap yapmak kolaylaþmýþtýr. Ancak sayýsal çalýþmanýn tüzemize girdiði 1988 yýlýndan önceki haritalarýn da sayýsallaþtýrýlmasý gerekmektedir. 1988 yýlýndan sonra ülke jeodezik aðýna dayalý olarak yersel veya fotogrametrik yöntemlerle üretilen bir kýsým kadastral haritalarda da parsel köþe koordinatlarý bulunmamaktadýr. Taþýnmaz yüzölçümleri planimetrik olarak hesaplanmýþtýr. Bu haritalardan yersel yöntemlerle üretilenlerin özgün ölçü deðerlerine göre, fotogrametrik olarak üretilenlerin de plan üzerinden alýnacak deðerlere göre zeminle uyuþumu kontrol edilerek sayýsallaþtýrýlmasý gerekmektedir. Çizgisel haritalar sayýsallaþtýrýlýp zemin kontrolleri yapýlarak parsel köþe koordinatlarýnýn elde edilmesi ile bilgi sisteminin altlýðýný oluþturacak jeodezik altyapý, kýsmen hazýr duruma gelecektir. Haritalarýn sayýsallaþtýrýlmasýyla haritalar tümden yenilenmiþ olmakla kalmayacak sayýsal deðerlerle bulunan yüzölçümler de elde edilmiþ olacaktýr. Kadastro bilgi sistemi çalýþmalarýnýn sürdürüldüðü TKGM de karþýlaþýlan en büyük sorun mekânsal verilerin elde edilememesidir. Kadastro bilgi sisteminde grafik olmayan (sözel) tapu sicil verileri yanýnda tek bir jeodezik datumda toplanan mekansal verilere de gereksinim vardýr. Ancak ülkemizdeki kadastro haritalarýndan yaklaþýk %90 nýnýn çizgisel olmasý ve bunlarýn tek bir datum altýnda sayýsallaþtýrýlmasýndaki zorluklar TAKBÝS (Tapu Kadastro bilgi Sistemi) projesinin önündeki en büyük engeldir. TKGM, önceleri doðrudan bir çalýþma yapmak yerine fiziksel planlama ve çeþitli projeler nedeniyle özel mühendislik bürolarýnca uygulamaya konu olan kadastro parsellerinin köþe koordinatlarýnýn bulunmasýný ve yüzölçümü hesaplarýnýn da bu deðerlere göre yapýlmasýný öngörerek sayýsal çalýþmayý zorunlu kýlmýþtýr. Böyle bir uygulamanýn amacý; özel mühendislik bürolarýnýn imar uygulamasý, yola terk, ayýrma, kamulaþtýrma vb. iþlemlerinde iþlem konusu parselleri köþe koordinatlarý ile belirlemeleri sonunda mevcut çizgisel haritalarýn sayýsal hale dönüþtürülmesi idi. TKGM, 22.02.1994 tarihinde yayýnladýðý 1994/5 sayýlý genelge eki Tescile Konu Harita ve Planlarýn Kontrol Yönergesi nde ilgililerince yaptýrýlan tescile konu haritalarýn sayýsal olarak düzenlenmesini öngörmüþtür. Böylece özellikle imar uygulamalarýnýn yapýldýðý kentsel alanlarda eski çizgisel haritalar yerine sayýsal haritalar oluþturulmuþ ve önceki kadastral parsellerin de sayýsal köþe koordinatlarý elde edilmiþtir. Ancak bu þekilde isteðe baðlý veya doðrudan belediyelerce yapýlan uygulamalarla tüm haritalarýn sayýsal hale gelmesinin olanaklý olmadýðý görülmüþtür. Bunun anlaþýlmasý üzerine TKGM tarafýndan, -16-

hkm 2007/1 Sayý 96 Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler re sen çalýþma baþlatýlmasý uygun görülerek, sayýsal çalýþmanýn öngörüldüðü 1988 yýlýndan tam 11 yýl sonra 1999 yýlýnda sayýsallaþtýrmaya iliþkin 1999/1 sayýlý geniþ kapsamlý bir genelge ve eki yönerge çýkarýlmýþtýr. 1999/1 sayýlý genelge eki kadastro paftalarýnýn sayýsallaþtýrýlmasýna iliþkin yönerge ile TKGM kendi taþra teþkilatlarýnda çizgisel haritalarý sayýsallaþtýrma esaslarýný belirlemiþ ve kadastro müdürlüklerinin belirli bir program içinde kendi elemanlarýyla çizgisel haritalarý sayýsallaþtýrma çalýþmalarýna baþlamasýný istemiþtir. Yönerge ye göre; çizgisel olarak üretilmiþ kadastro haritalarýnýn, ölçü deðerlerinden ya da paftasýndan okunmak suretiyle sayýsallaþtýrýlmasý ve zeminle karþýlaþtýrýlarak kesin sayýsal deðerlerin elde edilmesi biçiminde iþlemlerin yapýlmasý öngörülmüþtür. Sayýsallaþtýrma iþlemleri ile hem çizgisel altlýklarda yer alan parsel köþe noktalarý koordinatlandýrýlmakta hem de bu deðerlere göre yeni paftalar açýlarak haritalar yenilenmektedir. Bunun yanýnda hesaplanmýþ parsel yüzölçümlerinin tapu siciline tescilinin yapýlmasý da saðlanmaya çalýþýlmaktadýr. Ancak sayýsallaþtýrma çalýþmalarýnýn önünde tüzel, teknik ve yönetsel sorunlar bulunmaktadýr. Uygulayýcý birim olan kadastro müdürlüklerinde yer alan haritalarýn büyük bir bölümünün grafik olmasý ve idari olarak teþkilatlanmadaki sorunlar ile eleman azlýðýndan kaynaklanan darboðazlar nedeniyle günümüzde bu çalýþmalar yok denecek kadar azdýr. 1999/1 sayýlý genelge doðrultusunda sayýsallaþtýrma çalýþmalarýnýn yapýlamamasýnýn bir baþka nedeni de kadastro müdürlüklerinin yýllýk programlarý, talebe baðlý fen iþlemleri ve kontrollük iþlemlerinin yoðunluðunun yaný sýra sayýsallaþtýrma genelgesinin formalitesinin fazla olmasýdýr (KOÇAK 2000). Sayýsallaþtýrma iþlemleri sýrasýnda planimetrik alanlarla sayýsal alanlar arasýnda çok büyük farklar çýkmakta ve bunun düzeltilmesi için genelgenin 16. maddesinde 3402 sayýlý yasanýn 41. maddesine göre düzeltme yapýlacaðý belirtilmektedir. 41. madde uygulamalarý sýrasýnda azalan yüzölçümlerine karþý ilgililerinin dava açmasý ve bu davalarýn uzun sürmesi de genelgeyi uygulanamaz duruma getirmiþtir. Sayýsallaþtýrma sonucu grafik koordinatlar pafta koordinat sistemine dönüþtürülmektedir. Yerel koordinat sistemine göre çizilmiþ paftalar yine yerel sistemlere dönüþtürülmekte ve parsel köþe koordinatlarý elde edilmektedir. Bu yerel deðerler kimi zaman ülke sistemine koordinat dönüþümleriyle çevrilmekte ancak uygulamada farklý dönüþüm deðerleri kullanýlmaktadýr. Dönüþüme iliþkin teknik baðlayýcý ölçütler tüzemizde bulunmamaktadýr. Tarayýcýlarla raster hale getirilen ortak noktalarla, harita koordinat sistemine dönüþüme iliþkin kabul edilebilir hata sýnýr deðerlerine de genelgede yer verilmemiþtir. Oysa çok amaca yönelik bir kadastro bilgi sisteminin mekânsal altlýðýný ülke sisteminde elde edilmiþ koordinat deðerleri oluþturmaktadýr. Uygulamadaki önemli bir tüzel sorun da sayýsallaþtýrma sonucu koordinatlarla hesaplanan taþýnmaz yüzölçümlerinin tapu siciline tescilinin nasýl saðlanacaðýdýr. 1999/1 sayýlý genelgede sayýsal olarak hesaplanan parsel yüzölçümü deðerlerinin bir liste halinde tapu sicil müdürlüklerine gönderilmesi ve tapu sicil müdürlüklerince de tapu kütüðünün beyanlar hanesine yüzölçümün deðiþtirileceðinin belirtilerek daha sonraki herhangi bir iþlem sýrasýnda Tapu Sicil Tüzüðü ne göre yeni yüzölçümü deðerlerinin tescilinin yapýlacaðý hükmü yer almaktadýr. Ancak TMK ve Tapu Sicil Tüzüðüne göre ilgilisinin onayý olmadan tapu sicilinde hiçbir deðiþiklik yapýlamamaktadýr. Ýlgililerinin olur vermediði durumlarda yeni yüzölçümü deðerlerinin tescilinin nasýl saðlanacaðý da belirsizdir. Bu durumda yapýlan iþlemlerin sonucu tapu siciline yansýtýlamamakta ve hedeflenen çalýþmalar tamamlanamamaktadýr. Bunun için de bir yasal deðiþiklik gereklidir. 5304 sayýlý Kadastro Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun ile 3402 sayýlý Kadastro Kanunu na eklenen birinci madde sayýsallaþtýrma ile ilgilidir. Ek 1. maddede Kadastro veya tapulama haritalarý, arazi kontrolü yapýlmak suretiyle sayýsal hale getirilir. Yapýlan çalýþmalarýn sonucu, 11. maddeye göre ilân edilir ve ilân süresi içerisinde dava açýlmayan taþýnmaz mallarýn kayýtlarýnda gerekli düzeltme yapýlýr... denilmektedir. Bu deðiþiklikle, haritanýn içerisinde yer alan tüm parsellerin köþe noktalarýnýn elde edilmesinden sonra bulunan yüzölçümlerinin mevcut 3402 sayýlý yasanýn 11. maddesine göre 30 günlük aský süresi içinde itiraz olmayan parsellerin yeni yüzölçümlerinin tapu siciline tescilinin yapýlacaðý belirtilerek idari olarak sayýsal yüzölçümü deðerlerinin tapu kütüðüne iþlenmesinde karþýlaþýlan sorun aþýlmaya çalýþýlmýþtýr. 24.11.2006 tarih 26356 sayýlý resmi gazetede yayýnlanarak yürürlüðe giren Kadastro Haritalarýnýn Sayýsallaþtýrmasý Hakkýnda Yönetmelik incelendiðinde, 13. madde de, plandan veya özgün ölçü deðerlerinden elde edilen geçici koordinat deðerlerinin arazideki sabit sýnýrlarla karþýlaþtýrýlmasý sýrasýnda, yanýlma sýnýrý dýþýndaki farklýlýklarýn kadastro teknik mevzuatýnca düzeltileceði belirtilmiþtir. Ayný þekilde 15. maddede çalýþma sonucu, parsellerin yüzölçümlerinin, kesinleþtirilmiþ koordinat deðerleri ile hesaplanan yüzölçümleri ile tapu yüzölçümleri arasýnda, kabul edilebilir sýnýrlar dýþýndaki farklýlýklarýn da ilk önce kadastro teknik mevzuatýnca düzeltilmesi öngörülmüþtür. Görüldüðü gibi 1999/1 sayýlý genelgede karþýlaþýlan sorunlarýn bu yönetmelikle de devam edeceði görülmektedir. Zira sayýsallaþtýrma iþlemi sýrasýnda karþýlaþýlan bir teknik hatanýn veya çalýþma sonunda yanýlma sýnýrý dýþýndaki yüzölçümü farklýlýklarýnýn, sayýsallaþtýrma süreci içerisinde, teknik belgelerinde gösterilmek suretiyle doðrudan düzeltilerek aský ilanýna alýnmasý yerine ilk önce bu farklýlýklarýn giderilmesi ve ondan sonra iþlemlere devam edilmesi öngörülmüþtür. Bu tür hatalarýn düzeltilmesi sýrasýnda tebligat sorunu ile karþýlaþýlacaðý gibi, düzeltme iþlemlerine dava açýlmasý sonucu da sayýsallaþtýrma çalýþmalarý aksayacak ve çalýþmalar 1999/1 sayýlý genelgedeki gibi uygulanamaz bir durum alacaktýr. Ayrýca çalýþmalar sonunda, mahkemeye ilan süresi içinde yapýlan itiraz üzerine yapýlan sayýsallaþtýrma iþleminin iptal edilmesi ve mahkemelerin, parselin eski yüzölçümü ile tapuya tesciline karar vermesi durumunda, komþu parsellerin bundan nasýl etkileneceði de sorun yaratacaktýr. Teknik olarak uygulanamayan mahkeme kararlarý ortaya çýktýðýnda bu -17-

Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler hkm 2007/1 Sayý 96 kararlarýn nasýl yaþama geçirileceði de hukuki karmaþaya yol açacaktýr. Her kartografik sayýsallaþtýrmanýn doðruluðu arazi kontrolü ile yoklanmalýdýr. Gerçi bu düþünce 1999/1 sayýlý genelgede de yer almýþtýr. Ancak her bir parsel köþe noktasýnýn geçici deðerlerinin arazi kontrolü ile test edilmesi iþlemleri fazla zaman alacaðý gibi emek ve masrafý da artýracaktýr. Ayrýca kabul edilebilir hata sýnýr deðeri dýþýndaki parsel köþe noktalarý için düzeltme iþlemlerini yürütmek de zaman alacak ve çalýþmalarý aksatacaktýr. Bu nedenle arazi ile planýn uyuþumlu olduðu, özellikle özgün ölçü deðerlerinin mevcut olduðu alanlarda sayýsallaþtýrma çalýþmalarýný yürütmek doðru olacaktýr. Diðer alanlarda bundan kaçýnmak gerekir. Bu gibi olumsuzluklar nedeniyle sayýsallaþtýrma, çok sýk düþünülmemesi gereken bir yöntem olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ancak 5304 sayýlý yasa deðiþikliði ile getirilen sayýsallaþtýrma çalýþmalarýyla masrafsýz olarak haritalarýn yenilenmesini saðlamak gibi bir düþünce kaygý vericidir. Özellikle plan ile arazi arasýnda uyum bulunmayan ve özgün ölçü deðerleri olmayan alanlarda, sayýsallaþtýrma çalýþmalarýndan sakýnmalý ve bunun yerine 2859 sayýlý yasa kapsamýndaki yenileme çalýþmalarý baþlatýlmalýdýr. Bu nedenle kýsa vadede, hangi alanlarda nasýl bir yöntemin (sayýsallaþtýrma, düzeltme veya 2859 sayýlý yasa kapsamýnda yenileme çalýþmasý) uygulanmasý gerekeceðinin belirlenmesi ve bunlarýn ederi göz önüne alýnarak gerçekleþtirilmesi önem kazanmaktadýr. 5. 2859 Sayýlý Yasa Kapsamýnda Haritalarýn Yenilenmesi 5304 sayýlý yasa ile deðiþik 3402 sayýlý yasanýn 41. maddesine göre yapýlan teknik hatalarýn düzeltilmesi ve TKGM nin 1994/5, 1999/1 sayýlý genelgeleri doðrultusunda yapýlan sayýsallaþtýrma çalýþmalarýyla, kadastral veriler iyileþtirilerek sayýsal biçime dönüþtürülmektedir. Ancak bu çalýþmalar, yukarýda sözü edilen nedenlerle uygulanamaz durumdadýr. Kaldý ki bu çalýþmalarla haritalar bütüncül olarak yenilenmemektedir. Daha önce de belirtildiði gibi bu çalýþmalar, geçmiþte yapýlan hatalarýn düzeltilmesi ve geçmiþte yapýlan ölçülere göre de parsel köþe koordinatlarýnýn elde edilmesi iþlemidir. Bu yöntemlerle bütüncül çözümler üretmek zordur. Örneðin teknik hatalar ilgilisinin baþvurusu üzerine veya kadastro müdürlüklerince herhangi bir iþlem sýrasýnda fark edilirse çözümlenmeye çalýþýlmaktadýr. Ayrýca, sayýsallaþtýrma çalýþmalarý kadastro müdürlüklerinin yýllýk yoðun programlarý nedeniyle çok az alanda yapýlabilmektedir. Uygulamada bazý haritalarda birçok adayý etkileyen hatalarla karþýlaþýlmaktadýr. Bu haritalarýn teknik hatalarýn düzeltilmesi yoluyla veya koordinatlandýrma çalýþmalarýyla düzeltilmesi ve sayýsal formlara dönüþtürülmesi olanaksýzdýr. Bu durumda haritanýn tümünün yenilenmesi gerekecektir. Türkiye de ilk kez 1964 yýlýnda, uygulanabilme olanaðýný kaybeden kadastro haritalarýnýn yenilenmesi için hukuksal düzenlemenin yapýlacaðý belirtilmiþtir. Bu tarihten sonra revizyon kadastrosu adý altýnda yasal temeli olmayan yenileme çalýþmalarý yapýlmaya çalýþýlmýþtýr. Yukarýda da deðinilen 26.03.1983 tarihli 2859 sayýlý Tapulama ve Kadastro Paftalarýnýn Yenilenmesi Hakkýnda Kanun 1964 yýlýndan tam 19 yýl geçtikten sonra çýkarýlmýþtýr (KÖKTÜRK 2002). 2859 sayýlý yasa 8 maddeden oluþmaktadýr. Yasanýn 1. maddesinde teknik nedenlerle yetersiz kalan, uygulama niteliðini kaybeden, eksikliði görülen ve en az bir mevki veya ada biriminde, zemindeki sýnýrlarý gerçeðe uygun olarak göstermediði saptanan haritalarýn yenileneceði belirtilmiþtir. Yasanýn 4. maddesinde yenilemenin yalnýzca teknik çalýþmalarý kapsayacaðý ve tapu siciline geçmiþ veya geçmemiþ iyelik ve iyeliðe iliþkin haklarýn inceleme konusu yapýlamayacaðý belirtilmiþtir. Bu maddenin dayanaðý da 3402 sayýlý Kadastro Yasasý dýr. Çünkü yasanýn 22. maddesi, kadastrosu yapýlmýþ bir yerde yeniden kadastro yapýlamayacaðýna hükmetmektedir. Bu nedenle 2859 sayýlý yasa ile fiziksel olarak yýpranan, eskimiþ olan ve kullanýlamaz durumdaki kadastro haritalarýnýn yenilenmesi amaçlanmýþtýr. Böylece TMK ya göre, asýl olan plandaki sýnýrdýr hükmüne gönderme yaptýðý haritanýn varlýðýný sürdürmesi amaçlanmýþtýr (KÖKTÜRK 2002). Bu yönüyle 2859 sayýlý yasa iyelik kadastrosunu temel alan hukuk sisteminin ürünüdür ve bir kadastro yenilenmesinden çok haritalarýn revizyonu iþlemidir. Ülkemizde halen kadastro yenileme çalýþmalarý 2859 sayýlý yasa ve 21.03.1995 tarihli Tapulama ve Kadastro Paftalarýný Yenileme Yönetmeliði ile yürütülmektedir. TKGM nin yenileme çalýþmalarýyla ilgili olarak iki tane genelgesi bulunmaktadýr. 10.04.1995 tarihli 1995/4 sayýlý genelge, yenileme yönetmeliðinin uygulanmasý hakkýndadýr. Diðer bir genelge olan 24.03.2003 tarihli 2003/2 sayýlý genelge ise yenileme çalýþmalarýndaki cins deðiþikliði iþlemini düzenlemektedir. Mevcut yenileme yönetmeliðine göre; mülkiyet ve mülkiyetle ilgili haklar ile parselasyon (arsa ve arazi düzenlemeleri sonucu oluþturulan haritalar), arazi toplulaþtýrmasý, ýslah imar planý uygulamalarý, sulama alanlarýnda arazi düzenlemesi ve köy yerleþim haritalarý yenileme kapsamý dýþýndadýr. Yenileme Yönetmeliði nin 14. maddesi; kuruluþ kadastrosu sonrasýnda inþa edilmiþ yapý ve tesislerin ölçülüp, tutanaðýnda ve paftasýnda gösterilerek parsellerin cins deðiþikliðinin doðrudan yapýlmasýný öngörmekteydi. Ancak yapý kullaným izni olmayan kaçak binalarýn da yenileme çalýþmalarý sonucunda niteliklerinin deðiþtirilmesi ve bu binalara resmiyet kazandýrýlmasý üzerine, yenileme çalýþmalarýndaki doðrudan yapýlan cins deðiþikliði çalýþmalarý TKGM nin 2003/2 sayýlý genelgesi ile yeniden düzenlenmiþtir. Bu genelge ile yapý kullaným izin belgesi olmayan binalarýn paftasýnda ve tapu kütüðünde gösterilmemesi yani taþýnmazýn cinsinin deðiþtirilmemesi öngörülmüþtür. Sonuç olarak yenileme çalýþmalarýnda sonradan yapýlan yapýlar, ilgili kurumlarca verilmiþ yapý kullanma izni olmadýkça haritada ve tapu sicilinde gösterilememektedir. Bu da haritalarýn güncel durumu yansýtmasýný önlemektedir. Ülkemizde cins (nitelik) deðiþikliði iþlemleri vatandaþlarýn isteðine býrakýlmýþtýr ve vatandaþlarý taþýnmazlarýnýn cinsini deðiþtirmeye zorunlu kýlacak bir düzenleme de bulunmamaktadýr. -18-

hkm 2007/1 Sayý 96 Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler Kadastro Kanunu nun 22. maddesine göre bir yerde yeniden kadastro yapýlmasý yasaktýr. 3402 sayýlý Kadastro Kanunu nda yenilemeyle ilgili bir hüküm bulunmamaktayken 03.03.2005 tarih 25744 sayýlý resmi gazetede yayýnlanarak yürürlüðe giren 5304 sayýlý Kadastro Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun ile kadastro yasasýna yenilemeyle ilgili bir hüküm getirilmiþtir. Buna göre 22. madde de yapýlan deðiþiklikle evvelce kadastrosu yapýlan yerlerin kadastrosunun yeniden yapýlamayacaðý hükmü birinci fýkrada korunurken, ayný maddenin (a) bendinde Tapulama, kadastro veya deðiþiklik iþlemlerine iliþkin; sýnýrlandýrma, ölçü, çizim ve hesaplamalardan kaynaklanan hatalarý gidermek üzere uygulama niteliðini kaybeden, teknik nedenlerle yetersiz kalan, eksikliði görülen veya zemindeki sýnýrlarý gerçeðe uygun göstermediði tespit edilen kadastro haritalarýnýn tekrar düzenlenmesi ve tapu sicilinde gerekli düzeltmelerin saðlanmasý amacýyla tapulama ve kadastro görmüþ yerlerde birinci fýkra hükümlerinin uygulanmayacaðý belirtilerek kadastrosu yapýlan yerlerde yeniden çalýþma yapýlabileceði hükmü getirilmiþtir.getirilen yeni hüküm ile yýllardýr tartýþýlmakta olan kadastrosu yapýlan yerlerin yeniden kadastrosunun yapýlamayacaðý hükmünün ortadan kaldýrýlmasý olarak algýlanmaktadýr. Oysa madde metninden de anlaþýlacaðý gibi sadece belirli hatalarý gidermek üzere belirli haritalarýn yenilenmesi amaçlanmýþtýr. Bu çalýþmalarýn nasýl yapýlacaðýný düzenleyen 3402 sayýlý Kadastro Kanununun 22. Maddesinin (a) Bendinin Uygulanmasýna Ýliþkin Usul ve Esaslar Hakkýndaki Yönetmelik 29.11.2006 tarihinde 26361 sayýlý resmi gazetede yayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir. Bu yönetmelik incelendiðinde, sadece teknik nedenlerle yetersiz kalan haritalarýn yenilenmesine iliþkin usullerin belirlendiði görülmektedir. Ancak 22/a uygulamalarý olarak adlandýrýlan bu çalýþmalarda harici bölünmeler, mülkiyet deðiþiklikleri ve sonradan oluþan durumlarýn dikkate alýnýp alýnmayacaðý konusunda açýk hükümler yoktur. 19. madde de taþýnmazlarýn tapu kütüðündeki tescilli niteliðinde deðiþiklik yapýlamayacaðý belirtilmiþtir. Görülüyor ki, yönetmelikle getirilen çalýþmalar, yeni bir kadastro deðil, hatalarý düzeltmek için yapýlan haritalarýn yenilenmesi çalýþmalarýdýr. Oysa hatalarý düzeltmek için haritalarýn yenilenmesi zaten tüzemizde ayrý bir yasa olan 2859 sayýlý yasa ve bu yasaya göre getirilen yenileme yönetmeliði ile yürütülmektedir. 22/a yönetmeliði ile getirilen çalýþmalar, 21.03.1995 tarihli Tapulama ve Kadastro Paftalarýný Yenileme Yönetmeliði ile yürütülen çalýþmalara benzemektedir. Durum böyle iken, kadastro yasasýnýn 22. maddesine eklenen (a) bendinin kadastrosu tamamlanmýþ yerlerde yeniden bir kadastroya izin verdiði düþüncesine ulaþýlamamaktadýr. 5304 sayýlý deðiþiklik yasasý ile yapýlan düzenlemenin sadece mevcut kadastro yasasýna yenilemenin yapýlabileceði hükmünün yerleþtirilmesinden baþka bir yenilik getirmediði de açýktýr. Zaten 5304 sayýlý deðiþiklik yasasýnýn 22. maddesini deðiþtiren hükmünün gerekçesinde ve yasa deðiþikliði tasarýsýnýn genel gerekçesinde ikinci defa kadastronun yapýlmamasýnýn genel kural olduðu belirtilerek kadastro görmüþ yerlerde yeniden bir kadastronun yapýlamayacaðý ilkesi korunmuþtur. 2859 sayýlý yasa kapsamýndaki yenileme çalýþmalarý ile kadastroya içerik ve kapsam bakýmýndan yeni veriler eklenemediði gibi güncel durum da, yukarýda anlatýlan nedenlerle haritaya ve tapu siciline aktarýlamamaktadýr. Bu yönüyle çalýþmalar sadece haritalarýn yenilenmesi gibi dar bir bakýþ açýsýyla yürütülmektedir. Harita yenileme ile sýnýrlý tutulan bu çalýþmalarla 2005 yýlý sonuna kadar 2 134 853 dönüm alanýn yenilemesi yapýlmýþtýr (Tablo 3). Yenilenen parsel sayýsý 435 639 dur ve 2005 yýlý sonu itibariyle tapuya tescilli olan yaklaþýk 32 500 000 parselin %1,3 ünü kapsamaktadýr. DPT tarafýndan hazýrlanan 8. Beþ Yýllýk Kalkýnma Planý nda belirtilen ve tümünün yenilenmesinin gerektiði bildirilen grafik haritalar (üzerinde koordinat bilgisi ve kareler aðý olmayan) ise tüm haritalar içinde %39 gibi bir orana sahiptir ve kadastrosu tamamlanan alanlarýn yaklaþýk %17 sini kapsamaktadýr. Tablo 3: Yýllara göre yenileme çalýþmalarý (SARI 2006) Yenileme Kanunu Uygulamasý Yapýlan Alan Beþ Yýllýk Dönemler Parsel Sayýsý Yüzölçümü (m 2 ) 1985 1989 30813 155214000 1990 1994 36617 272313000 1994 1999 154877 715005000 1999 2005 213332 992321000 Toplam 435639 2134853000 Yenileme çalýþmalarý, çaðdaþ boyutu ile düþünüldüðünde, kadastral verilerin güncelleþtirilmesi ve hatta yeni verilerin derlenmesi ve tüm verilerin bilgi sistemine altlýk oluþturacak biçimde yeniden elde edilmesi akla gelirken, ülkemizde uygulanan yöntemde bu hedeflerin hiç biri temel alýnmamýþ ve sadece kýsýtlý da olsa haritalar yenilenmiþtir. Oysa gerçek bir kadastral yenileme, bir sistem yenilemesidir. Yapýlacak düzenlemelerle; kurallarý, kuramsal temelleri, araç-gereç, insangücü ve örgütlenme bileþenleri ile ülkemiz kadastrosunun yenilenmesinin önü açýlmalý, Kadastro bittiði gün yeniden baþlar. özdeyiþi göz ardý edilmemelidir. 6. Kadastral Yenileme Açýsýndan Ülkemizdeki Durumun Deðerlendirmesi Ülkemizde kadastro çalýþmalarý, sadece TMK nýn ön gördüðü tapu sicillerinin kurulmasý amacýyla vatandaþlarýn taþýnmazlarýnýn sýnýr güvenliðini saðlamak ve tapusuzluk sorununu çözmek için yapýlmýþ ve bu temel düþünceyle bu günlere gelmiþtir. Var olan durumuyla kadastromuz, öteki mühendislik ve yatýrým alanlarýnýn gereksindiði verilerden yoksundur. Salt iyelik verilerinin toplandýðý ülkemiz kadastrosu 80 yýldýr ayný çizgide yürütülmektedir. AB ülkelerinin önemli bir bölümü, oluþturmaya çalýþtýklarý araziye iliþkin bilgi sistemleri nedeniyle, kadastral yenilemeye önem vermiþlerdir. -19-

Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler hkm 2007/1 Sayý 96 1970 ler sonrasý geliþtirilen projelerin 1980 lerde uygulamaya konulduðu ve günümüzde bitirildiði görülmektedir (KÖKTÜRK 1989). Baþlangýçta kapsamý ve içerdiði bilgileriyle çok amaçlý tasarlanmamýþ olan kadastromuz, kendi hedeflediði amaçlarý bile karþýlamaktan uzaktýr. Kadastromuz sadece tüzel kadastronun gerektirdiði ve tüm kadastral sistemlerin çekirdeðini oluþturan taþýnmazlara iliþkin geometrik ve tüzel verileri içermektedir. Ayrýca, yasada öngörülmesine karþýn, düþey konuma iliþkin verilerin toplanmadýðý ve yükseklik verilerinin son yýllardaki çalýþmalarda kullanýldýðý görülmektedir. Bu anlamda üç boyutlu nesneleri kadastromuzda tanýmlamak için bir model geliþtirilmemiþtir. 5304 sayýlý Kadastro Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun da ise memleketin kadastral veya topoðrafik kadastral haritasýna dayalý olarak ifadesi konulmuþ, üçüncü boyut mutlak koþul olmamýþtýr. Ülkemizde kullaným bilgileri tam olarak belirlenemezken, taþýnmaz deðerleri de belirtilmemektedir. Sadece emlak vergi deðeri belli olmayan taþýnmazlara, kadastro komisyonu tarafýndan kadastro harçlarý ve kadastro mahkemesi masraflarýna esas deðerler belirlenmekte, bu çalýþma yapýlýrken de bilimsel ve nesnel ölçütlerden uzak olarak yerel yönetimlerden alýnan birim fiyatlarý kullanýlmaktadýr. Türkiye kadastrosu kapsam olarak incelendiðinde, kentlerde belediye sýnýrlarý içerisinde kalan bütün alanlardaki özel ve tüzel kiþilerin iyeliðinde olan parsellerle hazine ve vakýflara ait parselleri, devletin hüküm ve tasarrufu altýnda bulunan yerleri, kamuya ayrýlan veya tahsis edilen alanlarý kapsadýðý görülmektedir. Kanun gereði ormanlar ile mera, yaylak ve kýþlaklar, yerine göre kadastro kapsamý dýþýnda tutularak farklý kurumlar tarafýndan ölçülmektedir. Bu durumda, çalýþmalar arasýnda teknik ölçün (standart) farklýlýklarý ve sýnýr uyuþmazlýklarý ortaya çýkmaktadýr. Sonradan bazý yerlerin ölçülmesi ve kadastro kapsamýna alýnmasý da gündeme gelebilmektedir. Kadastro Kanunu nda çalýþma alaný olarak belirlenen genel sýnýr, belediye sýnýrlarýdýr. Bu sýnýrlar içerisindeki her mahalle bir çalýþma alaný olarak tanýmlanmýþtýr. Buna karþýlýk, kýrsal alanda her köy bir çalýþma alanýdýr. Ýlke olarak köy sýnýrlarý, ayný zamanda çalýþma alaný sýnýrlarýdýr (BIYIK ve KARATAÞ 2002).Çalýþma alaný sýnýrý idari sýnýr sayýlamamakla birlikte, çalýþma alaný sýnýrý oluþturulurken idari sýnýrlara iliþkin kayýtlardan yararlanýlýr Yenileme (geçmiþe yönelen ve geçmiþte kadastro bilgi ve belgelerinin revizyonu olarak kadastro geleneðimize yerleþen yenileme kavramýnýn aksine) kullanýcýlarýn beklentilerini karþýlayabilecek bir kadastro veri yapýsýnýn (parsel bazýnda mekansal bilgi sisteminin) oluþturulmasý, yaþatýlmasý ve belli aralýklarla güncelleþtirilmesi çalýþmalarýný içeren teknik, tüzel ve yönetsel etkinliklerin tümü olarak algýlanmalýdýr. Her yönüyle yenilenmiþ bir kadastroya olan gereksinim gün geçtikçe artmaktadýr. Bu anlamda yenileme mi yeni bir kadastro mu sorularýnýn yanýtý hem yenileme hem de yeni bir kadastro olmalýdýr. Ülkemizde yapýlacak olan yenileme çalýþmalarý büyük bir reform projesi olarak ele alýnmalý ve bu kapsamda yeni kadastro modelinin kurulmasý gerekmektedir. 7. Sonuç ve Öneriler TMK taþýnmaz iyeliðinin konusunu, arazi, tapu kütüðüne kaydedilen baðýmsýz ve sürekli haklar, kat mülkiyeti kütüðüne kayýtlý baðýmsýz kýsýmlar olarak sýralamýþtýr. Kavramýn bu tüzel içeriði, kadastro sistemimizin oluþumunu da etkilemiþ, onu tüzel kadastro niteliðinde yapýlandýrmýþtýr (ÇAÐDAÞ ve GÜR 2003). Ülkemiz kadastrosunda orman ve meralarýn tek elden kadastrosunun yürütülmesi ve genel sular, teknik altyapý tesisleri, madenler vb. alanlarýn kadastro kapsamýna alýnmasý ve olabildiðince geniþ alanlarýn kadastrosunun yapýlmasý için taþýnmaz iyeliðinin konusunun yeniden belirlenmesi ve tüzel düzenlemenin yapýlmasý gerekmektedir. Yenileme yöntemlerinin hiç biri kadastronun bu yapýsýnda ve tüzel, teknik, örgütsel týkanýklýklar nedeniyle tam olarak uygulanamamaktadýr. Bu bakýmdan geçmiþteki kadastro modelimiz günün koþullarýyla uyumlu duruma getirilememekte ve katý tüzel kadastronun hükümleriyle de duraðan ve kendini yenileyemeyen yapýsýný korumaktadýr. Bu gün için kadastromuzun en büyük sorunu, teknik anlamda yetersiz altyapýya sahip olmasý veya güncel olmamasýndan çok veri ve bilginin önemli bir deðer olduðu çaðýmýzda mekânsal bir bilgi sistemi anlayýþý içerisinde verilerin iliþkilendirilememesi, içerdiði verilerin ve kapsamýnýn günün koþullarýna uyumlu olmamasý ile verilerdeki ölçünsüzlüktür. Tüm bu deðerlendirmeler ýþýðýnda ülkemizde yenileme çalýþmalarý içerisinde yer alan düzeltme, sayýsallaþtýrma ve 2859 sayýlý yasa kapsamýndaki yenileme çalýþmalarý için þu saptamalar yapýlabilir: Ülke kadastrosunun ülke jeodezik aðýna dayalý olarak bilgi sistemine geçiþine yönelik hiçbir katký saðlamamaktadýr, Çok az alanda uygulama olanaðý bulmuþlardýr, Ýþlevsel deðildirler. Amaçladýklarý revizyonu bile baþarýyla gerçekleþtirememiþlerdir. Hukuki olarak darboðazlarla karþý karþýyadýr, Her birinden elde edilen sonuçlarýn iliþkilendirilmesi ve ayný jeodezik datumda kenarlaþmasý oldukça zordur, Bu yöntemlerle kadastromuza içerik ve kapsam yönüyle gereksinim duyulan yeni bilgiler eklenmediði gibi, bu çalýþmalar sonucu toplanan veriler de bütünsellik göstermemektedir. Tüm bu nedenlerle taþýnmazlarýn en son durumunun yeni yöntemlerle ölçülmesi gerekmektedir. Bu da ancak yeni bir kadastro anlayýþý içerisinde yapýlabilecek çalýþmalardan geçmektedir. Yürürlükte olan kadastro yasasý, kadastroya iliþkin tapu ve kadastro bilgilerini iliþkilendirmeyen, her türlü sorgulamalara olanak vermeyen ve aralýklý güncellemeleri içermeyen, tek amaca yönelmiþ bir tasfiye yasasý niteliðindedir. Kuruluþ kadastrosu bittiði gün tümüyle hükmünü yitirecektir. Sistemin yaþatýlmasý ve güncel tutulmasýyla ilgili hükümler içermemektedir. Kadastrodan çaðdaþ beklentiler ve günümüzde bilgi teknolojilerinde ortaya çýkan geliþmeler, topraða iliþkin verilerin, toplumsal ve teknik gereksinmelere çok yönlü yanýt -20-

hkm 2007/1 Sayý 96 Sarý N.Ý., Demirel Z., Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Olgusu ve Öneriler verecek özellikte oluþturulmalarýný, güvenilir olmalarýný, güncel tutulmalarýný ve bunlara kolayca ulaþýlabilmeyi saðlayacak bir veri tabanýnda yapýlandýrýlmalarýný gerektirmektedir (HKMO 2004). Ancak kuruluþ kadastrosu çalýþmalarýnýn var olan tüze içerisinde tamamlanmasý akýlcý olacaktýr. Çünkü ülkemizde hala tapusuzluk sorunu vardýr ve bu sorun, özellikle kýrsal alanlarda kamu kurum ve kuruluþlarýnýn mekana dayalý hizmetlerinin yerine getirilmesindeki en büyük engel olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Örneðin bu sorun, çiftçilere uygulanan doðrudan gelir desteði çalýþmalarýnda kimi çiftçilerin maðdur olmasýna yol açtýðý gibi yanlý tutumlara da olanak vermektedir. Bu nedenlerle tüzemiz içerisinde kýsa erimli çözümler aranmalýdýr. Deðiþiklikleri ve düzeltmelerin yönetsel olarak kolayca sisteme alýnabilmesi ve uygulayýcý kadastro birimlerinin esnek bir biçimde düzeltme ve deðiþiklikleri izleyebilmesi için TMK nýn ilgili maddeleri (719. ve 1027. maddeleri) ve Kadastro Yasasý nýn 41. maddesi de çekinceleri ortadan kaldýracak biçimde yeniden ele alýnmalýdýr. Çalýþmalar, Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliði nde de ön görüldüðü gibi ülke jeodezik sistemimiz olan TUTGA ya dayalý yapýlmalý ve kadastro üç boyutlu ele alýnmalýdýr. Özellikle yeraltý binalarýnýn (yeraltý treni istasyonlarý, alt geçitler ve buralardaki yapýlar ve otoparklar), tarihi eserlerin, kirli alanlarýn ve teknik altyapý tesislerinin kadastro sisteminde kayýt altýna alýnmasý üç boyutlu bir modelleme ile gerçekleþebilecektir. Böylece yatayda olduðu gibi dikeyde de kadastro çalýþmalarý yapýlabilecek ve gökyüzü ve yeraltý yaðmasýnýn önüne geçilebilecektir. Verilerin UVDF de (Ulusal Veri Deðiþlim Formatýnda) toplanmasý ve gerek özel sektör ve gerek diðer kuruluþlarýn UVDF konusunda aydýnlatýlmalarý gerekmektedir. Ayrýca mera ve orman kadastrosu çalýþmalarýnýn tek elden ve TKGM tarafýndan yapýlmasý saðlanmalý ve eþgüdüm sorunlarý aþýlmalýdýr. TKGM nin yeniden yapýlandýrýlmasý çalýþmalarý da ele alýnmalýdýr. Tüm bu çalýþmalarýn bir sistem bütünlüðü içerisinde gerçekleþmesiyle kadastromuz yinelenmekten öteye geçip yenilenecek ve asla bitmeyen bir yapý içerisinde iþgörü sunacaktýr. Bunun için uzun erimde, kadastrodan beklentiler göz önüne alýnarak belirlenecek yeni bir kapsam ve içerikle kadastromuz parsel tabanlý bir bilgi sistemi olarak tasarýmlanmalýdýr. Çünkü kadastro sistemi, içerdiði parsel verileri ile sürekli bir deðiþim içerisinde olan fiziksel çevreyi istenen özellikleriyle her an temsil eden devingen bir bilgi yýðýnýdýr (GÜRKAN 1984). Kaynaklar BIYIK C. ve KARATAÞ K. : Yüzyýlýmýzda Kadastroda Ýçerik ve Kapsam, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Öðretiminde 30. Yýl Sempozyumu, 16-18 Ekim 2002, Selçuk Üniversitesi, Konya ÇAÐDAÞ V. ve GÜR M. : Sürdürülebilir Kalkýnma ve Kadastroda Evrim, Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý yayýn Organý, Sayý 2003/89 GÜRKAN O. : Türkiye de Kadastro Faaliyetlerinin Tasarýmý Üzerine, Harita ve Kadastro Mühendisliði Dergisi, Sayý : 50-51, s:51-79, 1984, Ankara HARÝTA VE KADASTRO MÜHENDÝSLERÝ ODASI : 3402 Sayýlý Kadastro Kanunu Deðiþikliði Önerisi, 3402 sayýlý Kadastro Yasa Tasarýsý Taslaðý görüþmeleri TBMM Bayýndýrlýk, Ýmar, Ulaþtýrma ve Turizm Komisyonu alt komisyonu, 07.12.2004, Ankara KOÇAK H. : Sayýsallaþtýrma ve 1999/1 Sayýlý Genelge, Mülkiyet Dergisi, Sayý 39, 2000, Ankara KÖKTÜRK E. : Türkiye Kadastrosunun Coðrafi Bilgi Sistemlerine Hazýrlanmasý Koþullarý, Mülkiyet Dergisi, sayý 47, 2002, Ankara KÖKTÜRK E. : Türkiye Kadastrosunda Yenileme Sorunu, Türkiye II. Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayý, 6-10 Þubat 1989, Ankara SARI N. Ý. : Ülkemiz Kadastrosunda Yenileme Çalýþmalarý ve Öneriler, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2006, Ýstanbul WWW.TKGM.GOV.TR WWW.TBMM.GOV.TR -21-