KPSS E T M B L MLER PROGRAM GEL fit RME O uzhan ÜNAL PRAT K E T M SER S
AÇI AKADEMİ YAYINLARI Yeşilırmak Sokak Nu.: 15 Kızılay / ANKARA Tel : (312) 231 75 41 (pbx) Faks : (312) 230 75 40 DİZGİ GRAFİK MİZANPAJ AÇI AKADEMİ DİZGİ GRAFİK ISBN 978-605-5589-43-1 BASKI YER Boyut Matbaac l k Ltd.fiti. Tel: 385 72 12 Ankara Bu kitab n tamam n n ya da bir k sm n n, kitab yay nlayan flirketin önceden izni olmaks z n elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kay t sistemi ile ço alt lmas, yay nlanmas ve depolanmas yasakt r. Bu kitab n tüm haklar Aç l m E itim Ö retim Yap San. ve Tic. A.fi. ye aittir.
ÖN SÖZ De erli Arkadafl m, Bu kitap ö retmen adaylar n n KPSS ye haz rl k sürecinde faydalanmalar için yal n bir dille ve bilimsel do rulardan hareketle haz rlanm flt r. Kitap haz rlan rken; ihtiyaç duyulan, ÖSYM nin ön planda tuttu u konulara a rl k verilmifltir. Gereksiz ayr nt lardan özellikle kaç n larak konular n özü ve pratik yönleri okuyucuya aktar lm flt r. Bilindi i gibi 2008 ve 2010 y llar nda KPSS iki kez önemli de iflim geçirmifltir. 2008 de sorular n yap sal düzeyinde önemli ölçüde de iflikli e gidilirken, 2010 KPSS de ise sorular n bak fl aç s ÖSYM taraf ndan büyük ölçüde de ifltirilmifltir. Elinizdeki bu kitap iflte bu iki önemli de ifliklik dikkate al narak kaleme al nm fl ve yepyeni bir perspektifle siz de erli adaylar n istifadesine sunulmufltur. KPSS de art k bilgi düzeyindeki sorular n a rl n n azald, yorum yapabilme gücüne dayal sorular n artt gözlemlenmifltir. Bu nedenle içerik; yorum yapabilmenize katk getirecek tarzda düzenlenmifl, bilgiler en sade flekliyle ve anlafl l r ifadelerle kitaba aktar lm flt r. Ç km fl sorularla zenginlefltirdi imiz kitab m z ö renmeyi kolaylaflt rmak amac yla 10 bölüme ayr larak düzenlenmifltir. Her bölümün bafl nda o bölümle ilgili aç klamalar n yer ald bölüm analizlerini göreceksiniz. Ayr ca birbirleriyle s kça kar flt r lan ve sorularda adaylar yan lg ya düflüren kavramlar için mikser ad n verdi imiz özel bölümleri de yine bu kitapta bulabileceksiniz. Kar flt r lan kavramlar n ay rt edici noktalar n ve anahtar ifadelerini verdi imiz mikser bölümlerinin siz de erli adaylar n s nav baflar s n art raca na inan yoruz. Her ünitenin sonunda kontrol noktas ad yla oluflturdu umuz k s mlar n da kavram bilginizi kontrol etmenizde fayda sa layaca n umut ediyoruz. Bu ürünün haz rl k sürecindeki katk lar ndan ötürü Ali Taflp nar, fiaban Topçak l, Arzu Seçkin, Hatice Özçetin ve Eda Öndül e; özverili çal flmalar ndan ötürü de AÇI Akademi Dizgi - Grafik Servisine teflekkürü borç biliriz. Kitab m z n baflar n zda önemli bir katk, atanman zda da de erli bir vesile olmas ümidiyle AÇI AKADEM Program Gelifltirme Zümresi Ad na O uzhan ÜNAL
BÖLÜM 1 E itimle lgili Temel Kavramlar......................................... 5-16 BÖLÜM 2 Program Gelifltirme le lgili Temel Kavramlar............................ 17-28 BÖLÜM 3 Program Gelifltirmenin Temelleri....................................... 29-48 BÖLÜM 4 E itim Program Tasar m ve Modeller.................................. 49-62 BÖLÜM 5 Program Gelifltirmenin Planlanmas ve htiyaç Belirleme................... 63-70 BÖLÜM 6 Hedeflerin Belirlenmesi.............................................. 71-86 BÖLÜM 7 çerik.............................................................. 87-98 BÖLÜM 8 E itim Durumlar................................................... 99-104 BÖLÜM 9 Program n De erlendirilmesi........................................ 105-114 BÖLÜM 10 Ö retimi Planlama ve Uygulama..................................... 115-124
BÖLÜM 1 E T MLE LG L TEMEL KAVRAMLAR KPSS de bu bölümden her y l ortalama 1-2 soru gelmektedir. Bu bölümde kültür, e itim, ö retim, ö retme, ö renme gibi temel kavramlara de inilmekte ayr ca bu kavramlar n birbirleriyle olan iliflkileri incelenmektedir. Türk Milli E itiminin temel ilkeleri ve e itimin ifllevlerinin de ele al nd bu bölüm program gelifltirme dersinin di er bölümlerinin daha kolay ö renilebilmesi aç s ndan önem tafl maktad r. 2010 KPSS de ilk kez halk e itimi sorusu sorulmufltur. Bu durum yayg n e itim konusundan ilerleyen y llarda da soru gelebilece inin sinyalini vermektedir. Yine 2010 KPSS de kazan lm fl yaflant yla ilgili olarak sorulan soru da, bizlere temel kavramlar n iyi analiz edilmesi gerekti ini göstermektedir. 5
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar E itim Ça lar boyunca geleneksel e itim yaklafl mlar e itimin yaflama haz rl k oldu unu dile getirmifltir. Oysaki ça dafl yaklafl mlara göre e itim yaflama haz rl ktan öte yaflam n ta kendisidir. (John Dewey) Ülkemizdeki en yayg n tan ma göre ise e itim; Bireyin davran fllar nda kendi yaflant s yoluyla kas tl olarak istendik yönde de ifliklik meydana getirme süreci (Ertürk,1977) olarak ifade edilmifltir. Bu tan mda 5 önemli unsur söz konusudur: 1) Davran fl De iflikli i: E itim bir davran fl de ifltirme sürecidir. Organizman n gözlenebilen ya da gözlenemeyen örtük ya da aç k etkinliklerinin tümüne davran fl denilmektedir. 3 türlü davran fltan söz edilebilir: Do ufltan Getirilen (Refleks, çgüdü) Geçici (Hastal k, Ba ml l k) Sonradan Kazan lan (Ö renme Ürünü) i) stendik (Planl E itim, Gelifligüzel Kültürleme) ii) stenmedik (E itimin Hatal Yan Ürünleri) 2) Kas tl l k: Davran fllar n bir hedefe-amaca yönelik biçimde de iflmesidir. E itim ayn zamanda bir kas tl kültürleme sürecidir. Kültürleme kendi içinde 3 dala ayr lm flt r. Zoraki kültürleme, gelifligüzel kültürleme ve kas tl kültürleme. Zoraki Kültürleme: Bireye hür iradesi d fl nda kültürel de erlerin zoraki olarak kabul ettirilmesi Örnek: Asimilasyon, beyin y kama Gelifligüzel Kültürleme: Bireylere plans z, sistemsiz ve gelifligüzel bir biçimde kültürel de- erlerin benimsettirilmesi. Örnek: Örf ve adetler, cinselli in ö renilmesi Kas tl Kültürleme: Kültürel de erlerin belli amaçlar dahilinde ve belirli bir plan çerçevesinde bireylere aktar m Örnek: E itim ( E itim bir kas tl kültürleme sürecidir. ifadesinde kastedilen e itim formal e itimdir.) 3) stendiklik: Belirlenen, istenen hedeflere ulaflma yolunda olmas d r. stendiklik iki kayna a dayanmaktad r: i) 1973 tarihli Türk Milli E itimi Temel Yasas ile belirlenmifl olan Türk Milli E itiminin Genel Amaçlar ve Temel lkeleri ii Talim Terbiye Kurulunca haz rlanan, e itim programlar nca belirlenmifl olan hedef davran fllar (ö renci kazan mlar ) 6
E itimle lgili Temel Kavramlar / Bölüm 1 4) Deneyim (Kendi Yaflant s Yoluyla): Ö renenin, ö renmeye bizzat kat lmas d r. Bireylerin birbirleriyle ve çevresiyle etkileflimi sonucu bireylerde davran fl de iflikli i oluflmas na yaflant denir. E itim aç s ndan yaflant, kazan lm fl ve yaflan lm fl olarak iki kategoride ele al nabilir. Yaflan lm fl yaflant ; bireylerin birbirleriyle olan etkileflimleri sonucundaki etkinliklerin tümü olarak ifade edilir. Kazan lm fl yaflant ise bu etkileflim neticesinde bireyde iz b rakan ve bireyin davran fl nda de ifliklik oluflturan etkinliklere verilen add r. Yani kazan lm fl yaflant neticesinde bireylerde ö renme gerçekleflir. 5) Süreç: Ö renenin aktif oldu u dinamik süreçtir. Süreç; olgular n ya da olaylar n, belli bir tasla a uygun ve belli bir sonuca varacak biçimde düzenlenmesi olarak ifade edilir. Bu yönüyle bak ld nda e itim bir süreçtir. Yaflam boyu devam eder. Kapsaml ve çok boyutludur. Ö renenin bu sürece etkin kat l m gerekmektedir. KPSS/2010 Kazan lm fl yaflant, bireylerin birbirleriyle ve çevresiyle etkileflimi sonucu bireylerde kal c izli davran fl de iflikli i oluflmas d r. Afla dakilerden hangisi kazan lm fl yaflant ya uygun bir örnek de ildir? A) Bir yak n n cinayette kaybeden Nevin, gazetelerde önce cinayet haberlerini okur. B) O uz, derste ö retmenin verdi i örne i baflka bir problemin çözümünde kullan r. C) Burak, oynad her satranç oyununda model ald satranç ustas n n aç l fl hamlesiyle oyuna bafllar. D) Fatma, ders aras nda s n f arkadafllar yla birlikte çektirdi i foto raflara bakar. E) Kemal, izledi i filmden kavga sahnelerini arkadafllar na göstererek anlat r. CEVAP: D E itimin Farkl Tan mlar Farkl felsefelere göre farkl e itim tan mlar yap lm flt r. E itim: dealizme göre, yarat c ya ulaflt rma süreci için yap lan etkinliklerdir. Realizme göre, bireyin topluma uyum sa lama ve kültürel miras n aktar lmas sürecidir. Pragmatizme göre, yaflant lar sonucunda bireyin davran fl ve özelliklerini de ifltirebilme sürecidir. Varoluflçulu a göre, insan en üst düzeye getirme sürecidir. 7
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar Marksizme göre, bireyi üretime katma iflidir. Ülkemizde de baflta verilen ve Selahattin Ertürk ün yapt e itim tan m d fl nda yap lm fl tan mlar vard r. Bu tan mlara göre e itim; nsanlar belli amaçlara göre yetifltirme sürecidir. (Fidan,1986) E itim bireyde kendi yaflant s ve kas tl kültürleme yoluyla istendik davran fl de iflikli i meydana getirme sürecidir. (Demirel 1999) De iflen durumlar n gerektirdi i bilgi ve becerileri kiflisel çaba ile ö renebilme ve bunlar yaflam n özel durumlar na uygulayabilme sanat n n kazan lmas d r. (Titiz,2000) Davran fl de ifltirme sürecidir. (Türko lu,2000) Kültürel de erleri bireye kazand rma sürecidir. (Sönmez,2008) E itim - Kültür liflkisi E itim kas tl kültürleme süreci olup, kültürün aktar lmas nda önemli bir araçt r. Kültürü etkileyen ve kültürden etkilenen bir yap ya sahiptir. E itim kültüre göre de iflime daha aç kt r. Kültür de iflime dirençlidir. Ancak bu kültürün de iflime tamamen kapal oldu u anlam na gelmez. E itim görevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlan r ve kültürel de erlerin izlerini tafl r. Sistem Olarak E itim E itim bir sistemdir ve sistemi oluflturan de iflkenler vard r: 1) Girdi: Sistemin hedefini gerçeklefltirebilmek için gerekli olan her fleydir. Ö renci, ö retmen, yönetici, personel, araç-gereç, mevcut bilgi ve beceri, para vb. 2) fllem: Girdinin biçimlenmesi yani ifllenmesidir. (Ö renmenin gerçekleflti i boyut bu boyuttur.) Ö retim etkinlikleri, ö retmen k lavuzlu u, ö renci kat l m, zaman, strateji, yöntem ve teknikler 3) Ç kt : Ö retim süreci sonunda ortaya konan ürünlerdir. Ö rencilerde meydana gelen davran fl de iflikli i, kültürel ve sosyal kazan mlar, ekonomik kazan mlar, istenmeyen davran fllar (e itimin hatal yan ürünleri) 4) Dönüt: Sistemin ç kt lar na göre girdi veya ifllem boyutunda iyilefltirme amac yla yap lan çal flmalard r. Dönüt; sistemin iflleyifliyle ilgili olarak sisteme bilgi veren, sistemin nas l düzenlenece ini ve yenilenece i belirleyen ögedir. (Sistemin iflleyiflinde gerçekleflen tüm düzeltme, iyilefltirme ve yenileme etkinlikleri) 8
E itimle lgili Temel Kavramlar / Bölüm 1 Aç k Sistem: Girdi, ifllem, ç kt ve dönütten oluflan, en az bir hedefi gerçeklefltirmek üzere örgütlenip uygulamaya konulan ve her uygulama sonucuna göre yeniden düzenlenen dirik örüntüye aç k sistem denir. (Sönmez, 2001) Yar Aç k Sistem: Girdi, ifllem ve ç kt ögelerinden meydana gelen, yeterli ve düzenli dönüt içermeyen sistemdir. Yar aç k sistemler dinamik yap lar de ildir. Eksiklikler ve hatalar tespit etmek, dolay s yla da gidermek ve düzeltmek mümkün de ildir. Kapal Sistem: Yeterli girdi ya da ç kt ögeleri olmayan sistemlerdir. Yeterli girdi ve ç kt olmad için sistemde dönüt ve düzeltme yapmak da mümkün de ildir. Bu tür sistemler entropik özellik tafl r. (Entropi: sistemin çökmesi, yok olmas ) Ça dafl e itim anlay fllar aç k sistem özelli i tafl rken, geleneksel e itim sistemleri yar aç k sistem ya da kapal sistem özelli i tafl r. MEB in müfredat de ifliklikleri ve yenilenen programlar Türk Milli E itim sisteminin aç k bir sistem oldu unun göstergesidir. E itim Türleri Formal e itim ve informal e itim olmak üzere iki tür e itim vard r. 1) Formal E itim: Okulda ve e itim kurumlar nda verilen e itimdir. Özellikleri: Uzmanlarca profesyonelce yürütülür. Planl ve programl d r. Geliflimin yönü bellidir ve olumlu davran fllar kazand rmak esast r. Kurumsal yap s (belirli bir ortam) vard r. Kontrollüdür. Ö retim yoluyla gerçeklefltirilir. Belirli aflamalar nda ve sonunda de erlendirme vard r. 9
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar Formal e itim kendi içinde ikiye ayr l r: i) Örgün e itim: Okul e itimidir. Birbirini takip eden kesitlerden örülmüfl e itim türüdür. Belirli bir yafl grubundaki bireylere, Milli E itimin temel amaçlar do rultusunda okul çat s alt nda düzenli olarak yap lan e itimdir. E itim basamaklar birbirinin önkofluludur. Örgün e itim basamaklar ; Okul Öncesi E itim (72 ay öncesi e itimi) lkö retim (6-14 yafl aras çocuklar n e itim ve ö retimi) Ortaö retim ( lkö retim sonras ndaki en az 4 y ll k e itim) Yüksekö retim (Ortaö retim sonucundaki en az 2 y ll k e itim) ii) Yayg n E itim: Her yafl grubuna yay lm fl olan e itimdir. Örgün e itim sistemine hiç girmemifl, bu sistemin herhangi bir basama ndan ayr lm fl olan ya da örgün e itime devam edip bir meslek kazanmak isteyen bireylere, kendi ilgi ve gereksinimleri do rultusunda verilen e itimdir. Halk E itim Merkezleri Kurslar (ÖSS, KPSS vb.) Ç rakl k Okullar Özellikle 2010 KPSS s nav yla birlikte e itimle ilgili pek çok kavram ön plana ç km fl hatta adaylara bununla ilgili bir de soru sorulmufltur. Bu nedenle ö retmen adaylar n kar flt rmas muhtemel olan Sarg n E itim, Hizmetiçi Hizmet Öncesi E itim, Halk E itimi ve flbafl nda E itim gibi kavramlara da bu bölümde de inilmifltir. SARGIN E T M: Sarg n e itim, örgün ve yayg n e itim d fl nda kalan, bireylerin günlük yaflamda içinde belli bir e itim almadan kendili inden gerçeklefltirdi i ö renme faaliyetleridir. Örnek: Bireyin kendili inde çorap örmeyi, hal ve kilim dokumay ö renmesi. H ZMET Ç E T M: Kiflilerin hizmetteki verim ve etkinliklerinin art r lmas n, geliflmeye yol açan bilgi, beceri ve tutumlar n zenginlefltirilmesini amaç edinen ve kurumlar n genel çal flma düzenini sürekli olarak etkileyen e itimdir. H ZMET ÖNCES E T M: Kamu kurum veya kurulufllar nda çal flmaya hak kazanm fl ancak henüz ifle bafllamam fl bireylere yapacaklar ifli pekifltirmeleri için verilen e itimdir. HALK E T M : Yetiflkinlerin hayat standartlar n yükseltmek, sorunlar n çözebilmelerine ve yaflad klar toplumun kalk nmas na katk da bulunmalar na yard mc olmak amac yla düzenlenen e itimdir. fibafiinda E T M: Herhangi bir iflte çal flan bireylerin, çal flt klar ifl ortam ndan ayr lmadan iflle ilgili geliflmeleri ö rendikleri e itimdir. 10
E itimle lgili Temel Kavramlar / Bölüm 1 KONU KAVRATAN SORU Flüt çalmay Aysel okulda müzik dersinde, Nursel halk e itim merkezinin açt flüt kursunda, Veysel ise evde kendi kendine ö renmifltir. Aysel, Nursel ve Veysel in gerçeklefltirdi i ö renmelerin ilgili oldu u e itim türleri hangi seçenekte do ru biçimde verilmifltir? Aysel Nursel Veysel A) Örgün Sarg n Yayg n B) Yayg n Örgün Sarg n C) Sarg n Örgün Yayg n D) Örgün Yayg n Sarg n E) Yayg n Sarg n Örgün CEVAP: D KPSS/2010 Yabanc dilde e itim veren bir okulda matematik ö retmenli i yapan Selin Ö retmen in ngilizcesi çok iyi de ildir. Derslerini ngilizce anlatabilmekte ama ö rencileri kendi aralar nda ngilizce espri yapt klar nda onlar anlayamamakta ve bundan rahats z olmaktad r. Bu nedenle ö rencileriyle etkili iletiflim kurabilmek için yabanc dil kursuna gider. Selin Ö retmen in ald bu kurs afla dakilerden hangisinin kapsam nda yer al r? A) Programl ö retim B) Mikro ö retim C) Halk e itimi D) fl bafl nda e itim E) Hizmet içi e itim CEVAP: C Halk e itimi ve hizmetiçi ya da hizmet öncesi e itim kavramlar kar flt r labilen kavramlard r. Burada dikkat edilmesi gereken nokta halk e itiminde bireylerin kendi branfllar (ihtisas alanlar ) d fl nda bir e itim al yor olmas d r. Oysaki hizmet öncesi ya da hizmetiçi e itimde kifli kendi mesle inin direkt olarak gerektirdi i bilgi ve becerilerle ilgili e itim almaktad r. Ayr ca hizmet öncesi ve hizmetiçi kurslara kiflinin çal flt /çal flaca kurum yönlendirir ya da e itimleri bu kurumlar verirken, halk e itimi genellikle bireylerin kendi kiflisel tercihleri ile ba ms z olarak kat labilecekleri kurslar ifade etmektedir. 11
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar 2) nformal E itim: Aile ve çevrede, yani yaflam n içerisinde kendili inden oluflan e itim sürecidir. Ö reticiler profesyonel de ildir. Plan ve program yoktur. Geliflimin yönü belli de ildir ve olumsuz yönde de geliflebilir. Kurumsal yap yoktur. (Do al ortamda kendili inden geliflebilir.) Kontrolü sa lanamaz. Herhangi bir de erlendirme arac yoktur. Bafll ca ö renme yollar gözlem ve taklittir. Telkin ve tenkitler de informal ö renmenin oluflmas na neden olur. E itim ailede bafllar. sözüyle kastedilen e itim, informal e itimdir. FORMAL E T M Planl ve programl d r. Var lmak istenen hedefler önceden belirlenmifltir. Belli bir ortam, mekan ve zaman gerektirir. Amaca yönelik olarak haz rlanm fl ders araç ve gereçleri kullan l r. Ölçme ve de erlendirme süreci belirlidir. E itim profesyonel (özel ö retici) kifliler taraf ndan yap l r. E itim sürecinin sonunda kat l mc lara belge verilir. NFORMAL E T M Planl programl de ildir. Do al ortamda kendili inden oluflur. Yer, mekan, ortam ve zaman önceden belirli de ildir. Profesyonelce haz rlanm fl ders araç ve gereçleri yoktur. Süreç içerisinde ölçme ve de erlendirme yap lmaz. Ö reticiler profesyonel de ildir. E itim süreci bir belgeyle sonuçland r lmaz. Hedefe dayal olma durumu hem formal, hem de informal e itimde vard r. Bu hedefler - amaçlar informal e itimde yaz l çizili planl programl de ilken, formal e itimde önceden belirli ve planl programl d r. KPSS/2007 Afla dakilerden hangisi, çocu un akranlar yla oynarken ya da arkadafl gruplar içinde edindi i informal ö renmenin özelliklerinden biri de ildir? A) Do al ortamda kendili inden oluflur. B) Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleflebilir. C) Yer, mekân ve ortam de iflebilir. D) Planl ve programl d r. E) Kazan lan beceriler kifliye göre de ifliklik gösterir. CEVAP: D 12
Ö renme Ö retme liflkisi: Ö renme kiflide oluflan kal c izli davran fl de iflikli idir. Ö retme ise ö renmeyi yönlendirme yani k lavuzlama iflidir. Planl programl ö retme etkinliklerine ise ö retim ad verilir. Bir baflka deyiflle ö retim, ö retme iflinin gerçeklefltirildi i süreçtir. E itimle lgili Temel Kavramlar / Bölüm 1 E itim Ö retim liflkisi: E itim ö retime göre daha kapsaml bir kavramd r. E itim yaflam n tümünü kapsayan bir süreçken ö retim belirli bir dönemde yap l r. E itim her yerde olabilir. Zaman ve mekan s n r yoktur. Oysaki ö retim belirli ortamlarda (e itim kurumlar nda) gerçekleflir. Zaman yönünden de kesitli ve k s tl d r. Ö retim e itimin planl ve programl k sm n oluflturur. Bir ifadeye göre ise e itimin okullarda yap lan na ö retim denir. (Sönmez, 2008) E itim her türlü bilgi ve deneyimi kapsarken ö retim önceden belirlenmifl, hedeflere ulaflmak için düzenlenmifl etkinlikleri kapsar. Yani ö retim e itimin bir parças d r. Her yerde oluflabilir. E T M Zaman bak m ndan s n rs zd r. Planl ya da plans z olabilir. Formal ve informal etkinlikleri kapsar. Her türlü deneyimi kapsar. (Olumlu ya da olumsuz davran fllar kazan labilir.) Ö RET M Önceden belirlenmifl ortamlarda gerçekleflir. Belirli bir zaman diliminde gerçekleflir. Planl ve örgülenmifl faaliyetlerdir. Formal etkinlikleri kapsar. Önceden belirlenmifl hedeflere yöneliktir. (Olumluya dönüktür.) Türk Milli E itiminin Temel lkeleri: 1) Genellik ve Eflitlik E itim kurumlar din, dil, rk ve cinsiyet ayr m gözetmeksizin herkese aç kt r. E itimde hiçbir kifliye, aileye, zümreye ya da s n fa ayr cal k tan nmaz. 2) Ferdin ve Toplumun htiyaçlar Milli E itim hizmeti Türk vatandafllar n n istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlar - na göre düzenlenir. 13
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar 3) Yöneltme Bireyler e itimleri süresince ilgi, istidat ve kabiliyetleri do rultusunda çeflitli programlara veya okullara yöneltilerek yetifltirilirler. 4) E itim Hakk lkö retimde ö renim görmek (temel e itim) her Türk vatandafl n n hakk d r. 5) F rsat ve mkân Eflitli i E itimde kad n-erkek, zengin-yoksul herkese f rsat eflitli i sa lan r. Özel e itime ve korunmaya muhtaç çocuklar için özel tedbirler al n r. Genellik ve eflitlik ilkeleri ayr m yapmamaya yöneliktir. F rsat ve imkan eflitli i ise ihtiyac olanlara pozitif ayr mc l k yapmay gerektirir. 6) Süreklilik Fertlerin genel ve mesleki e itimlerinin hayat boyunca devam etmesi esast r. 7) Atatürk lke ve nk lâplar ve Atatürk Milliyetçili i E itim sistemimizin her derecesinde ve her türünde ders program n n haz rlan p uygulanmas nda, her türlü e itim faaliyetinde Atatürk ilke ve ink lâplar ile anayasada ifadesini bulmufl olan Atatürk Milliyetçili i temel al n r. 8) Demokrasi E itimi Güçlü ve istikrarl hür ve demokratik bir toplumun gerçekleflmesi ve devaml l için sahip olunmas gereken demokrasi bilincinin ve yurt yönetimine ait bilgi, anlay fl ve sorumluluk duygusu ile manevi de erlere sayg n n her türlü e itim çal flmalar nda ö rencilere kazand r l p gelifltirilmesine çal fl l r. 9) Laiklik Türk Milli E itim sisteminde laiklik esast r. lkö retim okullar ile lise ve dengi okullarda Din Kültürü ve Ahlak ö retimi zorunludur. 10) Bilimsellik Her derece ve türdeki ders programlar ve ö retim yöntemleriyle ders araç gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlar na göre sürekli olarak gelifltirilir. 11) Planl l k E itim kurumlar n n yer, personel, bina, tesis ve ekleri, donat m, araç, gereç ve kapasiteleri ile ilgili standartlar önceden tespit edilir ve kurumlar n bu standartlara göre optimal büyüklükte kurulmas ve verimli olarak iflletilmesi sa lan r. 12) Karma E itim Okullarda k z ve erkek ö rencilerin yer ald karma e itim yap lmas esast r. Ancak e itim türüne, imkan ve zorunluluklara göre baz okullar sadece k z ya da erkek ö rencilere ayr labilir. 13) Okul Aile flbirli i E itim kurumlar n n amaçlar n gerçeklefltirmesine katk da bulunmak için okul ile aile aras nda iflbirli i sa lan r. 14) Her Yerde E itim Milli E itimin amaçlar yaln z resmi ve özel e itim kurumlar nda de il; evde, çevrede, iflyerlerinde her yerde ve her f rsatta gerçeklefltirilmeye çal fl l r. 14
E T M N filevler E itimle lgili Temel Kavramlar / Bölüm 1 Bireysel fllevi Sosyal fllevi Ekonomik fllevi Kültürel fllevi Felsefi fllevi Siyasal fllevi Bireyin kendini gerçeklefltirmesine yard m etmek ve bunu gerçeklefltirmesi için bireye uygun ortamlar haz rlamak Bireyin topluma uyumunu sa lamak, sosyal geliflime haz rlamak, sosyal iliflkileri ve becerileri gelifltirmek Üretici ve bilinçli tüketici yetifltirmek, toplumsal kalk nmay gerçeklefltirmek, ifl ve insan gücü planlamas yapmak Kültürel de erleri benimsetmek, korumak, gelifltirmek ve aktarmak (Kültürel ifllev sosyal ifllev içinde de yer al r.) Yeni düflünce biçimleri ve bak fl aç lar gelifltirmek. Çok yönlü düflünen, araflt ran ve sorgulayan birey yetifltirmek F rsat ve imkan eflitli i sa lamak, iyi insan ve iyi vatandafl (bilinçli ve duyarl ) yetifltirmek KONU KAVRATAN SORU I. Bireyleri ortak paydada buluflturarak toplumsal uyumu sa lamak II. Bireylerin bedensel, zihinsel ve ruhsal yap s n gelifltirmek III. Bireylerin bilinçli birer üretici ve tüketici olmas n gerçeklefltirmek Yukar da verilen ifadelerde s ras yla e itimin hangi ifllevleri üzerinde durulmufltur? I II III A) Bireysel Sosyal Siyasal B) Sosyal Bireysel Ekonomik C) Bireysel Kültürel Sosyal D) Sosyal Siyasal Bireysel E) Bireysel Sosyal Ekonomik KPSS/2002 CEVAP: B Okul toplumdan kopuk olmamal d r. Okul toplumun kendisi olmal d r. Bireyler okulda toplumun sorunlar n çözme ve bunlar n üstesinden gelme davran fllar n kazanmal d rlar. Bu görüfl program gelifltirme aç s ndan afla dakilerden hangisini ön plana ç karmaktad r? A) nsan niteliklerini gelifltirme B) Sosyal ifllevleri gerçeklefltirme C) Bireysel ihtiyaçlar karfl lama D) Felsefi düflünceleri kazand rma E) Disiplinlerin yararlar n belirtme CEVAP: B 15
Bölüm 1 / E itimle lgili Temel Kavramlar 1) Organizman n uyar c ya karfl gösterdi i her türlü tepkiye denir. 2) Bireylerin birbirleriyle olan etkileflimdeki etkinliklerin tümüne....ad verilir. 3) Kültürel de erlerin belli amaçlar dahilinde ve belirli bir plan çerçevesinde bireylere aktar m na kültürleme denir. 4) E itim e göre de iflime daha aç kt r. 5).. okulda ve e itim kurumlar nda uzmanlar taraf ndan gerçeklefltirilen e itimdir. 6) Halk e itim merkezleri e itim kapsam nda yer alan kurumlard r. 7) F rsat ve imkan eflitli i sa lamak,iyi insan ve iyi vatandafl yetifltirmek e itimin..ifllevi ile ilgilidir. 8) E itimin yaflam boyu devam etmesi ve belli bir zaman dilimi ile s n rland r lmamas Türk Milli E itiminin temel ilkelerinden.ile ilgilidir. 9) Kiflide oluflan kal c izli davran fl de iflikli ine.. denir. 10) E itim bir sistem olarak düflünüldü ünde ö renmenin gerçekleflti i boyut sistemin.. boyutudur. 1. Davran fl / 2. Yaflan lm fl Yaflant / 3. Kas tl / 4. Kültür / 5. Formal E itim / 6. Yayg n / 7. Siyasal / 8. Süreklilik / 9. Ö renme / 10. fllem 16
BÖLÜM 2 PROGRAM GEL fit RME LE LG L TEMEL KAVRAMLAR KPSS de bu bölümden her y l ortalama 1-2 soru gelmektedir. Bu bölümde program türleri incelenmekte, hem programlar n aflamal s n fland r lmas (e itim program -ö retim program -ders program ) hem de Posner n yapm fl oldu- u program türleri s n fland rmas ele al nmaktad r. Program türlerinden her y l soru sorulmaktad r. Özellikle örtük program konusundan son 3 y ld r soru ç kmakta olup ilerleyen y llarda da soru ç kaca tahmin edilmektedir. Yine bu bölümün içeri inde yer alan e itim program n n özellikleri ve e itim program n n yararlar konular bilinmesi gereken önemli konulard r. Yenilenen ilkö retim programlar da ö retmen adaylar n n bilmesi gereken ve soru ç - kan bafll klardan birisidir. 17
Bölüm 2 / Program Gelifltirme le lgili Temel Kavramlar Program Tan m: Belirli bir hedefe ulaflmak için yap lan düzenek Bir baflka tan ma göre ise; belirli bir çal flman n amac n, bölümlerini, yöntemini ve süresini gösteren pland r. (O uzkan, 1993) E itim Program E itimin hedeflerine ulaflmak için yap lacak ö rencilerin her türlü ö renmelerini sa lamaya yönelik etkinlikler düzene ine e itim program denir. Okulun ve ö retmenin yol göstericili i alt nda okul içi ve d fl ndaki bütün ö renmeleri ve ö retim faaliyetlerini içine al r. Ö retim Program E itim program n n amaçlar do rultusunda ö rencilere kazand r lmak istenen bilgi beceri tutum ve davran fllar n ders kümeleri olarak planl bir biçimde düzenlenmesidir. KPSS/2006 Afla dakilerden hangisi ça dafl anlay fla göre gelifltirilen ö retim program n n özeliklerinden biri de ildir? A) Ö retimde farkl yöntem ve tekniklerin kullan lmas B) Ö rencilerin düflünmeye, paylaflmaya ve soru sormaya özendirilmesi C) Milli de erleri kaybetmeden evrensel de erlerin benimsenmesi D) Ö rencilerin birbirleriyle ayn olduklar n n varsay lmas E) Ö rencilerin toplumsal sorunlara karfl duyarl olmaya yönlendirilmesi CEVAP: D E itim program ne, ö retim program nas l sorusuna cevap arar. Ders Program Ö retim program içerisinde yer alan her bir ders kapsam nda ulafl lacak hedeflerin, içeri in, ö renme-ö retme sürecinin ve de erlendirme etkinliklerinin programlanmas d r. Ders program bir dersin ö retimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsar. (Demirel) 18
Program Gelifltirme le lgili Temel Kavramlar / Bölüm 2 E itim program ö renme için planlanm fl her türlü etkinli i içerirken, ö retim program ders içi durumlar içerir. Ö retim program e itim program n n bir alt kategorisi olarak kabul edilir ve ona göre daha dard r. O halde; Ders Program : Ünite veya konular n organizasyonu Ö retim Program : Derslerin organizasyonu E itim Program : Ders içi-d fl etkinliklerin organizasyonu Not: Programlar planlardan daha kapsaml d r. En kapsaml dan en dara do ru bir s - ralama yap lacak olursa; E itim Program - Ö retim Program - Ders Program - Y ll k Plan - Ünitelendirilmifl Y ll k Plan- Ders Plan KONU KAVRATAN SORU Ali ve fiaban e itim fakültesi 1. s n f ö rencisidir. Ali Matematik ö retmenli i bölümünde okurken, fiaban Fizik ö retmenli i bölümünde ö renim görmektedir. Hem Ali hem de fiaban n lisans e itimlerinin 1. s n f nda ikisinin birden nkilap Tarihi ve Atatürkçülük dersi almalar n n nedeni ayn nda yer almalar ; bunun yan s ra Ali nin Analitik Geometri dersi al rken fiaban n Mekanik dersi almas n n nedeni farkl. nda yer almalar d r. Yukar daki paragrafta yer alan boflluklara s ras yla afla daki ifadelerden hangileri getirilmelidir? A) E itim Program - Ders Program B) Ö retim Program - Ders Program C) E itim Program - Ö retim Program D) Ö retim Program - Ekstra Program E) E itim Program - Ekstra Program CEVAP: C Program Türleri Posner e itim programlar n 5 farkl düzeyde toplam flt r. 1) Resmi /Prosedürsel / Aç k / Yaz l Program Bu program ülkenin e itim politikas n yans t r. E itim ö retim program olarak da ifade edilebilir. Okulun kas tl e itim amaçlar n aç klar. Yaz l d r, kâ ttad r, dokümand r. 19
Bölüm 2 / Program Gelifltirme le lgili Temel Kavramlar Aç kt r, ilan edilmifltir. Tasar d r, teoriktir. Standartt r, ölçülüp de erlendirilebilir. Ayr nt l ve ideal özellikleri tafl yan programd r. 2) Uygulamadaki / Uygulanan / Ö retilen / Gerçeklefltirilen Program Bu program kâ ttan uygulamaya dökülendir. Teoriden prati e dönüflendir. Resmi program n somut, gerçekleflen ve gözlenen boyutu olarak ifade edilir. Ö retmenin elinde hayat bulan programd r. Ö retmenlerce haz rlanm fl y ll k plan ve ders programlar nda yer alan etkinliklerdir. 3) hmal Edilen / Atlanan / Görmezden Gelinen / Geçersiz Program Resmi program n kas tl bir biçimde ö retilmeyen, atlanan, eksik b rak lan boyutlar - n oluflturur. Neleri ö retmeyelim? sorusunun cevaplar n n bulunaca programd r. Soru ç kmayan konular, ortalamaya kat lmayan dersler ve öncelikli olarak gerekli görülmeyen duyuflsal özellikler çeflitli gerekçelerle ihmal edilebilir. 4) Örtük / Gizli / Saklanan / Üstü Kapal / nformal Program Jackson taraf ndan ortaya at lm flt r. Okuldaki sosyal ve psikolojik etkileflimle oluflan yan ve informal ö renmeleri kapsar. Olumlu ya da olumsuz ö renmeler gerçekleflebilir. Aç k ve yaz l de ildir. nformal, kendili inden gizil ö renmeleri kapsar. De erler, normlar, tutumlarla iliflkilidir. Örtük programa okul iklimi ve s n f iklimi örnek gösterilebilir. Okul iklimi içerisinde okulun fiziksel özellikleri, araflt rma olanaklar, beklentileri, kurallar, formas -amblemi-maskotu, yay nlar vb. S n f iklimi içerisinde ise s n f n fiziksel özellikleri, kurallar, ö retmen beklentileri ve görüflleri, s n ftaki iletiflim, ö renci özellikleri yer al r. 20