İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 25 Mart 2016 Ankara
Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi desteklemektedir. Artan jeopolitik risklere karşın Avrupa Birliği ülkelerinin talebindeki artışın ihracat üzerindeki olumlu etkisi güçlenerek sürmektedir. Yakın dönemde küresel oynaklıklarda bir miktar düşüş gözlenmiştir. Ayrıca, Ağustos 2015 tarihli yol haritasında belirtilen politika araçlarının kullanılmaya başlanması dageniş bir faiz koridoruna duyulan ihtiyacı bir miktar azaltmıştır. Bu doğrultuda Kurul, sadeleşme yönünde ölçülü bir adım atılmasına karar vermiştir. Bununla birlikte, çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmenin sınırlı olması likidite politikasındaki sıkı duruşun korunmasını gerektirmektedir. 2
Sunum Planı 1. İktisadi Faaliyet 2. Dış Denge 3. Enflasyon 4. Parasal ve Finansal Koşullar 3
İKTİSADİ FAALİYET VE DENGELENME 4
03/ 06/ 09/ 12/ 03/11 06/11 09/11 12/11 03/12 06/12 09/12 12/12 03/13 06/13 09/13 12/13 03/14 06/14 09/14 12/14 03/15 06/15 09/15 GSYİH büyümesi dayanıklı ve istikrarlı seyrini korumaktadır. 20 15 GSYİH Büyümesine Katkılar (Yüzde Puan) Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH 5 0-5 - Kaynak: TÜİK Son Veri: 2015 Ç3 5
01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 01/16 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 01/16 Güven endeksleri oynak bir seyir izlemektedir. Tüketici Güveni Yatırım Eğilimi ve İstihdam Beklentisi (Mevsimsellikten Arındırılmış) 1 90 25 Yatırım Eğilimi İstihdam Beklentisi 0 85 20 80 90 75 15 80 70 70 65 60 5 60 50 Bloomberg HT TÜİK-TCMB (sağ eksen) 55 50 0 Kaynak: Bloomberg HT, TÜİK, TCMB. Son Veri: Bloomberg HT Anketi için Şubat 2016, TÜİK-TCMB Anketi için Mart 2016. Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Mart 2016. 6
01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 01/16 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 01/16 03/16 Son dönemde sanayi üretiminde ılımlı artış eğilimi sürerken dış sipariş göstergelerinde bir miktar bozulma gözlenmiştir. Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış) Kayıtlı Siparişler (Anket Sonucu) (Son 3 ay, Mevsimsellikten Arındırılmış) 130 78 20 125 77 76 15 İhracat Yurt İçi 120 75 74 5 115 73 0 1 Sanayi Üretimi KKO (sağ eksen) 72 71-5 5 70 - Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Sanayi Üretimi, Ocak 2016. KKO, Mart 2016. Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Mart 2016. 7
05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 Thousands İstihdamdaki istikrarlı artış devam etmektedir. 52 Katılım Oranı (yüzde) 28 15 İşsizlik Oranı (yüzde) 51 İstihdam (Milyon kişi, sağ eksen) 27 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (yüzde) 50 26 13 49 25 48 47 46 24 23 11 45 44 22 21 9 43 20 42 19 7 Kaynak: TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi, TCMB. Son Veri: Aralık 2015. 8
DIŞ DENGE 9
07 0507 0907 08 0508 0908 09 0509 0909 01 05 09 0111 0511 0911 0112 0512 0912 0113 0513 0913 0114 0514 0914 0115 0515 0915 0116 Avrupa Birliği ülkelerinin talebindeki artışın ihracat üzerindeki olumlu etkisi güçlenerek sürmektedir. 60 Avrupa Birliğine İhracat (12 aylık birikimli, milyar Euro) 55 50 45 40 35 30 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Ocak 2016.
09 0609 19 04 09 0211 0711 1211 0512 12 0313 0813 0114 0614 1114 0415 0915 09 0609 19 04 09 0211 0711 1211 0512 12 0313 0813 0114 0614 1114 0415 0915 Artan jeopolitik riskler ihracat artışını sınırlamaktadır. Rusya ya İhracat (Aylık, Milyon ABD Doları) Irak a İhracat (Aylık, Milyon ABD Doları) 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 0,0 0,0 1400,0 1200,0 00,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 Kaynak: TÜİK Son Veri: Ocak 2016. 11
01 03 05 07 09 11 0111 0311 0511 0711 0911 1111 0112 0312 0512 0712 0912 1112 0113 0313 0513 0713 0913 1113 0114 0314 0514 0714 0914 1114 0115 0315 0515 0715 0915 1115 0116 Petrol fiyatlarındaki düşüşün cari denge üzerindeki olumlu etkisinin sürmesi beklenmektedir. 65 Enerji İthalatı (12-Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) 60 55 50 45 40 35 30 25 Kaynak: TÜİK Son Veri: Ocak 2016. 12
/ 12/ 02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 Önümüzdeki dönemde cari işlemler dengesindeki iyileşmenin devam edeceği öngörülmektedir. 0 Cari İşlemler Dengesi (12 Ay Birikimli, Milyar ABD Doları) - -20-30 CİD CİD (altın hariç) -40-50 -60-70 -80 Kaynak: TCMB. Son Veri: Ocak 2016. 13
/ 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 01/16 Cari işlemler açığı finansmanı uzun vadeli borçlanma ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile sağlanmaktadır. (12-aylık birikimli, Milyar ABD doları) 85 Portföy ve Kısa Vadeli DYY ve Uzun Vadeli CA 75 65 55 45 35 25 15 5-5 Kaynak: TCMB. *Uzun vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün uzun vadeli net kredi kullanımlarını ve banka, özel sektör ve Hazine nin tahvil ihraçlarını kapsamaktadır. **Kısa vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün net kısa vadeli kredi kullanımları ve bankalardaki mevduatları kapsamaktadır. Son Veri: Ocak 2016. 14
ENFLASYON 15
08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 02/16 Son dönemde enflasyon düşmüştür, ancak döviz kuru hareketlerinin gecikmeli etkileri nedeniyle çekirdek göstergeler yüksek seyretmektedir. 13 (Yıllık Yüzde Değişim) 12 TÜFE ÖKTG-H ÖKTG-I 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Şubat 2016. 16
01/03 05/03 09/03 01/04 05/04 09/04 01/05 05/05 09/05 01/06 05/06 09/06 01/07 05/07 09/07 01/08 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 01/16 İthalat girdi fiyatlarındaki düşüş, son aylarda enflasyon üzerindeki maliyet yönlü baskıları hafifletmiştir. İthalat Fiyat Endeksi (20=0) 170 ABD doları Cinsinden İthalat Fiyatları 150 TL Cinsinden İthalat Fiyatları 130 1 90 70 50 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Ocak 2016. 17
08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 02/16 Orta vadeli enflasyon beklentileri Mart ayında sınırlı bir iyileşme göstermiştir. 8,5 8,0 Enflasyon Beklentileri (Yüzde) 7,5 12 aylık 7,0 6,5 6,0 24 aylık 5,5 5,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: Mart 2016. 18
Parasal ve Finansal Koşullar 19
01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 01/16 02/16 03/16 Yakın dönemde küresel oynaklık göstergeleri bir miktar düşmüş ve risk iştahı artmıştır. 40 35 VIX (yüzde) MOVE (baz puan,sağ eksen) VIX ve MOVE Oynaklık Endeksleri (5 Günlük Ortalama) 130 115 30 0 25 85 20 70 15 55 40 Kaynak: TCMB *Taralı alan 16 Aralık 2015 deki Fed faiz artırımından sonraki dönemi göstermektedir. Son Veri: 22 Mart 2016. 20
01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 01/16 03/16 Bu doğrultuda, son haftalarda gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımlarında bir miktar toplarlanma gözlenirken 40 35 30 25 20 15 5 0-5 - -15-20 -25-30 -35-40 Gelişmekte Olan Ülkelere Hisse Senedi ve Tahvil Akımları (Milyar ABD doları, 4 Haftalık Hareketli Toplam) Tahvil Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Kaynak: EPFR. Son Veri: 16 Mart 2016. 21
04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 02/16 risk primi göstergeleri aşağı yönlü bir seyir izlemiştir. Ülkelerin ve Bölgelerin Risk Primleri (Baz Puan) 800 700 EMBI Avrupa EMBI Türkiye EMBI Latin Amerika EMBI Asya 800 700 600 600 500 500 400 400 300 300 200 200 0 0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 22 Mart 2016. 22
02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 02/16 Ağustos 2015 tarihinde yayımlanan yol haritasında belirtilen araçların kullanılmaya başlamasıyla birlikte Türk lirasının göreli oynaklığı azalmıştır. İma Edilen Döviz Kuru Oynaklığı (1 Ay, Yüzde) 35 30 Yol haritası 35 30 25 20 Gelişmekte Olan Ülkeler* Türkiye 25 20 15 15 5 5 0 0 Kaynak: Bloomberg Gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek C., G. Afrika, Endonezya, Romanya para birimlerinin ABD doları karşısında ima edilen oynaklığı kullanılmıştır. Son Veri: 22 Mart 2016. 23
Para Politikası Kurulu Toplantı Özetleri (Şubat 2016) «Kurul, geniş faiz koridorunun küresel oynaklığın yüksek olduğu dönemlerde döviz kuru oynaklıklarının düşürülmesine katkı yapan önemli bir araç olarak kullanıldığını belirtmiştir. Küresel oynaklıklarda kalıcı bir düşüş yaşanması halinde bu araca duyulan ihtiyacın azalabileceği değerlendirilmektedir. Ağustos ayında yayımlanan yol haritasında belirtilen politika araçlarının etkili bir şekilde kullanılmaya başlanması geniş bir faiz koridoruna duyulan ihtiyacı azaltmaktadır. Gerek döviz kurlarında gerekse kredilerde gözlenen aşırı oynaklıkların bu yeni araçların devreye alınması ve etkili bir biçimde kullanılması sayesinde azaldığı gözlenmektedir. Kurul, küresel oynaklıklarda kalıcı bir düşüş yaşanması veya Ağustos ayında yayımlanan yol haritasında belirtilen politika araçlarının küresel oynaklığın Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini kalıcı olarak azaltması halinde para politikasının daha dar ve standart bir faiz koridoru içeresinde uygulanabileceği değerlendirmesini sürdürmektedir.» 24
05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 /14 11/14 12/14 01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 01/16 02/16 03/16 04/16 Bu değerlendirmeler doğrultusunda Kurul, sadeleşme yönünde ölçülü bir adım atılmasına karar vermiştir. 13 Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru 1 Haftalık Repo Faizi Faiz Oranları (Yüzde) TCMB Ortalama Fonlama Faizi 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB Son Veri: : 23 Mart 2016. 25
05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 /14 11/14 12/14 01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 01/16 02/16 03/16 04/16 Bununla birlikte, çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmenin sınırlı olması likidite politikasındaki sıkı duruşun korunmasını gerektirmektedir. 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri Faiz Oranları (Yüzde) TCMB Ortalama Fonlama Faizi 1 Haftalık Repo Faizi 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB Son Veri: : 23 Mart 2016. 26
Esnek Döviz Satım İhaleleri Önümüzdeki dönemde cari açıktaki iyileşme ve enerji fiyatlarındaki du şük seyrin etkisiyle döviz talebinin önemli o lçüde azalması beklenmektedir. Döviz likiditesi araçları da Türk lirasının deg erini dengeleyici yönde kullanılmaya devam edilecektir. Bu çerçevede, esnek döviz satım ihaleleri yoluyla gerekli görülen günlerde ve gerekli görülen tutarlarda döviz likiditesi sağlanması esas alınacaktır. 27
04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 02/16 Getiri eğrisi yataya yakın konumunu korumaktadır. Kur Takası Faiz Oranları (Yüzde) 14 12 8 6 4 2 0-2 5 Yıl 3 Ay 5 yıl-3 ay faiz farkı 14 12 8 6 4 2 0-2 Kaynak: TCMB. Son Veri: 22 Mart 2016. 28
01/ 04/ 07/ / 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 01/16 Sıkı finansal koşullara bağlı olarak tüketici kredisi faiz oranları yüksek seviyelerde seyretmektedir. 21 Tüketici Kredi Faizleri (Yüzde) 19 17 15 13 11 Diğer Otomobil Konut 9 7 Kaynak: TCMB. Son Veri: 4 Mart 2015. 29
01/11 03/11 05/11 07/11 09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 01/16 03/16 Parasal ve finansal koşullardaki sıkılaşma sonucu yıllık kredi büyüme hızlarındaki azalış sürmektedir. 40 Toplam Kredi Büyümesi (Yıllık Değişim, Yüzde) 35 30 25 20 15 5 0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 11 Mart 2015. Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil), TGA Hariç Kur Etkisinden Arındırılmış. 30
01 03 05 07 09 11 0111 0311 0511 0711 0911 1111 0112 0312 0512 0712 0912 1112 0113 0313 0513 0713 0913 1113 0114 0314 0514 0714 0914 1114 0115 0315 0515 0715 0915 1115 0116 0316 Ticari kredilerin tüketici kredilerine göre daha hızlı büyümesi fiyat istikrarına, finansal istikrara ve dengelenme sürecine katkı yapmaktadır. 50 Ticari ve Tüketici Kredi Büyümesi (Yıllık Yüzde Değişim) 50 45 45 40 40 35 35 30 30 25 20 Ticari 25 20 15 Tüketici 15 5 5 0 0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 11 Mart 2015. Tüm Bankacılık Sektörü (Mevduat bankaları, Katılım bankaları ve Kalkınma/Yatırım bankaları). 31
Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi desteklemektedir. Artan jeopolitik risklere karşın Avrupa Birliği ülkelerinin talebindeki artışın ihracat üzerindeki olumlu etkisi güçlenerek sürmektedir. Yakın dönemde küresel oynaklıklarda bir miktar düşüş gözlenmiştir. Ayrıca, Ağustos 2015 tarihli yol haritasında belirtilen politika araçlarının kullanılmaya başlanması dageniş bir faiz koridoruna duyulan ihtiyacı bir miktar azaltmıştır. Bu doğrultuda Kurul, sadeleşme yönünde ölçülü bir adım atılmasına karar vermiştir. Bununla birlikte, çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmenin sınırlı olması likidite politikasındaki sıkı duruşun korunmasını gerektirmektedir. 32
İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 25 Mart 2016 Ankara