Hepatit A HASTALIK Hepatit A n n etkeni nedir? Hepatit A n n etkeni hepatit A virüsüdür (HAV). Hepatit A nas l yay l r? Hepatit A virüsü, hepatit A geçirmekte olan kiflilerin d flk s ile yay lmaktad r. Hasta kiflinin d flk s ile at lan virüsün sa lam kifliler taraf ndan a z yoluyla al nmas gerekmektedir. Bu birkaç yolla olabilir, örne in hepatit A virüsü ile enfekte olan kifli yiyecek haz rl yorsa ve tuvaleti kulland ktan sonra ellerini yeterli derecede y kamad ysa ve yiyeceklere dokunduysa hepatit A virüsü kolayl kla bulafl r. Hepatit A virüsü yiyeceklerle oldu u kadar içme suyu ile de bulaflabilmektedir. Hepatit A enfeksiyonu, hasta olan kiflilerle yak n temas yolu ile veya daha nadir olmak üzere cinsel temas ile de bulaflabilmektedir. Hepatit A geçiren bir kifli ile yak n temas sonras nda hastal n bulgular ne kadar süre sonra ortaya ç kar? Hepatit A n n kuluçka dönemi 15-50 gün aras nda de iflir. Ortalama 28 gündür. Hepatit A n n belirtileri nelerdir? Hepatit A hastal n belirti vererek geçiren kifliler kendilerini oldukça hasta hissederler. Belirtiler atefl, ifltahs zl k, bulant, mide a r s, koyu renkli idrar ve ciltte ve gözlerin beyaz k s mlar nda sar renk geliflmesidir. Hastal k genellikle ani bafllar ve belirtiler iki aya kadar devam edebilir. Ancak baz kiflilerde (yaklafl k %15) hastal n belirtileri 12 aya kadar uzayabilmektedir. Hastal belirtili geçiren eriflkinlerin %11-22 sinin hastaneye yat r lmas gerekmektedir ve ortalama 27 gün iflten uzak kal rlar. Hepatit A n n belirti göstererek geçirilmesi kiflinin yafl ile ilgilidir. Ço u zaman 6 yafl ndan küçük çocuklar genelde hastal belirtisiz geçirirken, eriflkinlerin ço unlu u (yaklafl k %70) hepatit A enfeksiyonunu belirti vererek geçirirler. Hepatit A ne kadar ciddidir? Hepatit A oldukça ciddi olabilir. Ani geliflen karaci er yetmezli i ile (akut fulminan hepatit) ölüme neden olabilmektedir. 131
Hepatit A kronikleflebilir mi (uzun süre devam eden enfeksiyon)? Hay r. Hepatit A k sa süreli bir hastal a (akut hastal k) neden olur, uzun süreli devam etmez (kronik hastal k). Hepatit B ve hepatit C kronik enfeksiyona neden olur. Hepatit A dünyada ne s kl kta görülen bir hastal kt r? Hepatit A tüm dünyada yayg n olarak görülen hastal klardan birisidir. Özellikle Latin Amerika, Afrika, Orta Do u, Asya ve Bat Pasifik ülkelerinde s k görülmektedir. Bu tablo göstermektedir ki dünyada pek çok ülkeye yap lan yolculuklarda hepatit A enfeksiyonuna yakalanma ihtimali yüksektir. Amerika Bulafl c Hastal klar Kontrol Merkezi nin yolculuk yapacak kifliler için hepatit A afl s olmalar n önermedi i sadece birkaç ülke vard r: Kanada, Bat Avrupa, Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya. Bir kifli hepatit A enfeksiyonu geçirip geçirmedi ini nas l anlar? Bunu sadece kan testi kesin olarak gösterebilir. Hepatit A hastal n n belirtileri virüslerin neden oldu u di er hepatitlerle benzerdir. Kan testi ayn zamanda kiflinin daha önce bir hepatit A enfeksiyonu geçirip geçirmedi ini de gösterir. Hepatit A n n tedavisi var m d r? Hepatit A y tedavi edecek bir ilaç yoktur, yani hepatit A n n tedavisi yoktur. Yatak istirahati, s v takviyesi ve atefl düflürücü ilaçlar kullan lmaktad r. Hepatit A enfeksiyonu geçirmekte olan bir kifli hastal ne kadar süreyle çevresine bulaflt rabilir? Hepatit A enfeksiyonunun hasta kifli taraf ndan çevreye en muhtemel olarak bulaflt r ld dönem hastal n belirtilerinin ortaya ç kmas ndan iki hafta önce bafllar. Aç k bir flekilde, e er kifli hepatit A hastas oldu unun fark nda de ilse di er insanlara hastal n bulaflmas n engellemek zordur. Hastal n bulaflt r c l zaman içinde azal r ve belirtiler bafllad ktan sonraki (ciltte ve gözlerdeki sar l k) bir hafta veya daha uzun bir süre devam eder. 132 Hepatit A E er bir kifli hepatit A ya karfl afl l de ilse ve hepatit A geçiren bir kifli ile yak n temasta bulunursa ne yapmal d r? Afl l olmayan bir kifli hepatit A virüsü ile temas etti ini düflünüyorsa hemen doktora baflvurmal d r. Gerçekten hepatit A virüsü ile karfl laflm fl olma ihtimali varsa kifliye immünglobulin (insanlardan al nan ve hepatit A ya karfl koruyucu antikorlar da içeren konsantre antikorlar) verilebilir. Bu koruyucu antikorlar hepatit A hastal n n geliflmesini engelleyebilir. Hepatit A immünglobulininin, virüsle karfl laflmadan sonraki iki hafta içinde uygulanmas gerekmektedir. mmünglobulin karfl laflma sonras ne kadar k sa süre içinde
uygulan rsa hastal ktan korunma ihtimali o kadar yüksek olur. Hepatit A enfeksiyonu birden fazla kez geçirilebilir mi? Hay r. Kifli bir kez hepatit A geçirdi inde hastal a karfl ba fl kl k kazan r ve tekrar hastal a yakalanmaz. Hepatit A virüsünün hepatit B ve hepatit C virüslerinden fark nedir? Hepatit A, B ve C virüslerinin hepsi karaci ere sald ran ve birbirlerine benzer belirtilere neden olan virüslerdir. nsanlar hepatit A virüsünü hastal geçiren kifliyle yak n temas sonucunda al r. Hepatit B ve C virüsleri ise hasta kiflinin kan veya vücut s v lar n n hasta olmayan bir kiflinin kan ak m na ulaflmas yoluyla bulafl r. Hepatit B ve C virüsleri hayat boyunca devam eden karaci er problemlerine neden olabilirken hepatit A hayat boyu süren bir enfeksiyona neden olmaz. Hepatit A ve B nin afl s vard r ancak flu an için insanlar hepatit C den koruyabilecek bir afl yoktur. E er bir kifli daha önce bu hepatitlerden herhangi birisini geçirmiflse, bu di erlerini geçirmesini engellemez. Di er hepatitleri de geçirebilir. HEPAT T A AfiISI Hepatit A afl s ne tip bir afl d r? Hepatit A afl s ölü (inaktive) virüs afl s d r. Afl da canl hiçbir parça yoktur. Hepatit A afl s nas l uygulan r? Hepatit A afl s kolun üst k sm na (deltoid kasa) kas içine (intramusküler) uygulan r. Kimler hepatit A afl s olmal d r? Hepatit A enfeksiyonu ile karfl laflma riski yüksek olan kifliler afl lanmal d r. Amerika Hastal klar Önleme Merkezi nin (CDC) önerilerine göre afl lanmas gereken gruplar: ki yafl ve üzerinde olan ve Amerika, Kanada, Bat Avrupa, Japonya, Yeni Zelanda ve Avustralya d fl ndaki ülkelere seyahat eden veya bu ülkelerde çal flan kifliler Eflcinsel iliflkide bulunan kifliler laç ba ml lar Kan p ht laflmas ile ilgili hastal olan kifliler Hepatit A tafl yan maymun türleri ile çal flan kifliler Kronik karaci er hastal olan kifliler (Bu kiflilere hepatit A bulaflma riski daha fazla de ildir ancak bu kiflilerde hepatit A geçirilirse ciddi komplikasyon geliflme riski daha fazlad r) 133 Hepatit A
Hepatit A afl lamas, hepatit A n n yüksek oranda görüldü ü bölgelerde yaflayan, 1 yafl ve üzerindeki tüm çocuklara önerilmektedir. Tam bir korunma sa lanmas için hepatit A n n kaç doz olarak uygulanmas gerekmektedir? Hepatit A afl s iki doz olarak önerilir. kinci doz ilk dozdan en az alt ay sonra uygulanmal d r. Hepatit A afl s güvenilir midir? Hepatit A afl s çok güvenilir bir afl d r. Hepatit A afl s n n ciddi yan etkiye neden olma ihtimali son derece düflüktür. Hepatit A afl s na ba l hangi yan etkiler bildirilmifltir? Hepatit A afl s na ba l en s k görülen yan etki afl yap lan kolda a r d r ve bu yan etki afl uygulanan her iki eriflkinden biri ve her befl çocuktan birinde ortaya ç kar. Daha az olmak üzere bafl a r s, ifltahs zl k, düflük düzeyde atefl veya halsizlik görülebilmektedir. Bu problemler genellikle afl dan 3-5 gün sonra ortaya ç kar ve genellikle bir-iki gün sürer. Hepatit A afl s ne kadar etkindir? Hepatit A afl s çok etkin bir afl d r. ki doz hepatit A afl s ndan sonra eriflkinlerin, adolesanlar n ve çocuklar n %100 ü hepatit A enfeksiyonuna karfl ba fl kl k kazan rlar. lk doz hepatit A afl s ndan sonra afl lanan kiflilerin %94 ü k sa süreli ba fl kl k kazan rlar ve bu h zl kazan lan ba fl kl k hepatit A n n yüksek oranda görüldü ü ülkelere seyahat edecek kifliler için de er tafl maktad r. Kimler hepatit A afl s olmamal d r? Hepatit A afl s na karfl ciddi alerjik reaksiyon geliflen kifliler veya hepatit A afl s n n içerisindeki herhangi bir maddeye karfl alerjisi oldu u bilinen kiflilerin hepatit A afl s olmamalar gerekmektedir. Orta veya ciddi hastal k geçirmekte olan kifliler iyileflene kadar hepatit A afl lar n ertelemelidirler. 134 Hepatit A Hamileyken hepatit A afl s olabilir miyim? Hepatit A afl s n n hamilelikteki güvenilirli i henüz kesin olarak bilinmemektedir; bununla birlikte hepatit A afl s inaktive (ölü) hepatit A virüsünden üretildi i için, afl n n anne karn ndaki bebek üzerindeki teorik etkisinin düflük olmas beklenir. Hepatit A afl s n n uygulanmas için hamile kad n n hepatit A geçirmesi ile oluflabilecek risk, hepatit A ile afl lanmas ile oluflabilecek riskten fazla olmal d r.
Hepatit A afl s hepatit A enfeksiyonuna neden olur mu? Hay r. Kimlere immünglobulin önerilmektedir? mmünglobulin tedavisi gerektiren kifliler: Hepatit A geçiren kiflilerle ayn evde yaflayan kifliler veya cinsel partnerleri Hepatit A enfeksiyonu tespit edilen krefllerde çal flan kifliler ve çocuklar Yiyecek sektöründe çal flan kifliler aras nda hepatit A tespit edildi inde ayn yerde çal flan di er kifliler 135 Hepatit A