YÜKSEKÖRETM FNANSMAN POLTKALARI VE KURUM BAARISINA ETKS *

YÜKSEKÖRETM FNANSMAN POLTKALARI VE KURUM BAARISINA ETKS * Prof. Dr. H. Hüseyin BAYRAKLI Prof Dr. Mustafa ERGÜN ** Dr. Süleyman KARATA# *** ÖZET Bu çal mada, fakültelerin kullandklar finansman ile fakültelerin mezun örencilerinin ba ars arasnda dorusal bir ili ki olup olmad tespit edilmeye çal lmaktadr. Buradan hareketle fakülte baznda kullanlan bütçeler ile örencilerin lisans eitimi sonrasnda girmi olduklar KPSS snav sonuçlar dikkate alnarak; örencilerin snav sonuçlar ile fakülte ba arsnn kar la trmal bir analizi yaplmaktadr. Ara trma sadece fakülte bütçelerinin ya da örencilerin eitim öretimi için kullanlan parann ba ar için tek unsur olamayacan; sadece örenci ba arsna etki eden faktörlerden birisi saylabilecei gerçeini ortaya koymaktadr. Ara trma kapsamnda kullanlan finansman ile ortak bölümlerin KPPS sonuçlar deerlendirildiinde fazla bütçe kullanan üniversitelerin örencileri daha az bütçe kullanan üniversite örencilerinden daha ba arl olarak gözükmemektedir. Özellikle her fakültenin özel alan bilgisini ölçen sorularda KPSS snavlarndan elde ettii sonuçlar arasnda anlaml farkllk görülmemektedir. Ancak örenci saylarndaki dei iklikler, üniversitenin konumluk yeri vs. sebeplere bal olarak baz üniversitelerin örencilerinin sonuçlar arasnda anlaml farkllklarn olduunu da söyleyebiliriz. Anahtar Kelimeler: Türkiye de yükseköretim, yükseköretimin finansman, finans politikalar, Kurum ba ars * Bu çal ma Türkiye de Yüksekö+retim Finansman Politikalar- ve Kurum Ba0ar-s-na Etkisi adyla Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Doktora Tezi olarak kabul edilen eserin tantm makalesidir. A.K.Ü. 0ktisadi ve 0dari Bilimler Fakültesi Maliye Bölüm Ba kan. ** A.K.Ü Eitim Fakültesi Dekan, Eitim Bilimleri Bölüm Ba kan *** A.K.Ü. Eitim Fakültesi, Eitim Bilimleri Bölümü. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 1

ABSTRACT This dissertation aims at exploring the linear correlation between finance policies used by faculties and faculty success rates. From this point, the relation between individual budgets of the faculties and success rates of undergraduate students at KPSS (Civil Servants Selection Exam) have been taken into consideration and a comperative analysis has been made. This paper aims to present that the budget of the faculty or the money used for the education of students cannot be the only factor for the success of students; indeed it can be regarded as just one of the factors. Comparison of expenditures of schools with larger and smaller budgets for the education and the success levels of students at KPSS exams has shown no important difference. A meaningful difference has not been found between faculties at KPSS exams in terms of special proficiency questions. But a meaningful difference has been found between the scores of some universities in terms of the differences in student numbers, location of the university etc. Key words: Higher education in Turkey, financing higher education, finance policies, success of instutition 2 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

GR Üniversiteler hem bireye hem de topluma fayda salayan bir kurum olarak toplumsal açdan önemli bir yere sahiptirler. Bir taraftan topluma faydal bireyler yeti tirmeyi amaç edinen üniversiteler dier taraftan eitim, ara trma ve yayn faaliyetleri yaparak toplumsal hizmetleri yerine getirmektedir. Dolaysyla üniversiteler, toplumun kalknmas için ara trma ve yaynlar yaparak sosyal, kültürel ve iktisadi olarak kalknm lk düzeyini artran kurumlar alarak isimlendirilebilmektedir. Üniversiteler bu toplumsal görevlerini icra ederken, birçok ülkede olduu gibi, bu hizmetlerini yapma bedelini devlet bütçesinden kar lamaktadrlar. Özellikle devlet üniversitelerinin kaynaklarnn hemen hemen yars her yl bütçeden ayrlan fonlarla tedarik edilmektedir. Yakn zamanda da özel üniversitelere kaynak aktarmnda bulunulmaya ba lanm baz özel üniversitelerin bütçeleri çou devlet üniversitelerinin bütçelerinden fazla olmu tur. Çünkü eitim hizmetleri bireyden çok toplumsal fayda salamas açsndan, yar kamusal mal olarak nitelendirilmektedir. Kaliteli ve istenen bir yükseköretim hizmetinin sunulmas için öncelikle nitelikli insan gücü sermayesi yannda, her türlü teknik donanm sermayesinin de olmak zorunluluu vardr. Bu sebeple yükseköretimin kaliteli eitim verebilmesi için salam ve sürekli mali kaynak ihtiyac vardr. Etkili bir yükseköretim, eitim ve öretim kaynaklarnn etkili datlmas ve kullanlmasyla gerçekle ebilecektir. Elbette yükseköretime ayrlan kaynaklarn salanmas ile birlikte, yükseköretim kurumlarna tannacak idari ve mali özerklik yannda, kaynaklarn toplanmasnda ve kullanlmasnda mali saydamlk ilkeleri ön plana çkarlmaldr. Mali saydamlk kendiliinden yükseköretim sisteminin ba arsna etki edecektir. Bu ara trmada, üniversitelerin fakülte baznda mukayeseli analizi yaplm ; bölüm baznda KPSS snav sonuçlar açsndan hangi üniversitenin hangi bölümlerinin yllara göre daha ba arl olduu tespit edilmeye çal lm tr. Yaplan regresyon analizi ile de bamsz dei ken olarak alnan fakülte bütçesinin KPSS snav Genel Yetenek, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 3

Genel Kültür, Eitim Bilimleri, 0ktisat 0 letme ve Maliye bölümlerinin mezunlarnn ba arlarna etkisinin olup olmad ara trlm tr. I. ARATIRMANIN AMACI Ara trmann amac, fakültelerin kullandklar finansman kaynaklar ile fakülte ba ars arasnda dorusal bir ili ki olup olmadn saptamaktr. Buradan hareketle fakülte baznda kullanlan bütçeler ile örencilerin lisans eitimi sonrasnda girmi olduklar KPSS snav sonuçlar dikkate alnarak; örencilerin snav sonuçlar ile fakülte ba arsnn kar la trmal bir analizi yaplmaktadr. Üniversitelerin toplam kaynaklar ve KPSS snavndan aldklar puanlar yaynlanm veri olduklarndan, ara trma; nicel ara trma yöntemlerinden betimsel analiz, nitel ara trma yöntemlerinden doküman analizidir. Ara trma verilerinin çözümlenmesinde; SPSS (Statistical Packages For Social Scienses) 13.1 paket program kullanlm tr. Verilerin deerlendirmesinde ANOVA (Tukey), t testi, frekans analizleri ve REGRESYON analizleri yaplm tr. II. EVREN VE ÖRNEKLEM Ara trmann evrenini ülkemizdeki devlet üniversitelerinin tamam olu turmaktadr. KPSS ilk olarak 2001 ylnda uyguland için; ara trmada, 1997 2001 ÖSS taban ve tavan puanlar, bunlara kar lk olarak da 2001 2005 KPSS puanlar veri olarak alnm tr. Bu nedenle, örneklem, bu kapsama giren üniversitelerden olu maktadr. Örneklemi olu turan üniversitelere karar verilirken bahsi geçen yllarda, bölümler baznda ortak fakülteleri almann yannda KPSS snavna giren örencilerinin de olmas esas dikkate alnm tr. Üniversitelerin baz fakülte programlarnn ara trmamza konu olan yllarda açk olmamas nedeniyle regresyon analizinde sorun olmu tur. Bu nedenle o yllara ait fakülte mezunlarnn snav sonuçlar, deerlendirme yaplrken göz ard edilmi tir. Evreni olu turan 53 üniversite, yukarda bahsi geçen nedenlerle, 28 üniversiteden olu an bir örnekleme dönü mü tür. 4 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Ayrca üniversitelerin sadece üç fakültesi ara trma kapsamna alnm tr. Bu fakülteler her üniversite için 0ktisadi ve 0dari Bilimler Fakültesi, Eitim Fakültesi ve Fen Edebiyat Fakülteleridir. Bu fakültelerin seçilme nedeni ise genelde üniversitelerde ortak bölümlerin eitim-öretime ilk açlan fakülteler olmasdr. Fakültelerin her bir bölümü için, KPSS puanlar, eitimleri için kullanlan fakülte bütçeleri, SPSS ortamnda analiz edilerek, ba arlar hakknda kar la trmal yorumlarda bulunulmu tur. III. YÖNTEM Verilerin çözümlenmesinde SPSS 13.1 paket program kullanlm tr. Verilerin deerlendirmesinde ANOVA, t testi, frekans analizleri ve Regresyon analizleri yaplm tr. Anova testi ile, ara trmada ikiden fazla bamsz dei ken kullanldndan, dei kenler içindeki birçok grup ortalamalar arasndaki anlaml ili kileri ara trlmaya çal lm tr. Regresyon analizi ile de baml dei ken olarak kullanlan fakülte bütçesinin dier dei kenlere etkisinin olup olmad ara trlmaya çal lm tr. Çünkü regresyon analizinin amac, aralarnda ili ki olan iki yada daha fazla dei kenden birinin baml dei ken, dierlerinin bamsz dei kenler olarak ayrm ile aralarndaki ili kinin bir matematiksel e itlik ile açklanmas sürecini ortaya koymaktr. IV. VERLERN TOPLANMASI Ara trma ile ilgili veriler toplanrken YÖK ve ÖSYM yaynlar taranm, ilgili rapor ve dokümanlar basl kitaplar halinde elde edilmi tir. YÖK ün her yl yaynlad raporlar yine YÖK ün Internet veri tabanndan alnm tr. ÖSYM nin her yl snavlardan sonra yaynlad taban ve tavan puanlarnn kitapçklar ile KPSS snav sonuçlar kitapçklar (1997, 1998, 1999, 2000, 2001) ara trmamza konu olan yllar itibariyle elde edilmi ; veriler oradan aktarlm tr. Ancak ara trmada daha sonradan 1999 ÖSYS yerle tirmesinde kullanlan minimum ve maksimum taban tavan puanlar bilgisine ula lmasna ramen; ÖSYM nin sadece 2003 yl Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 5

KPSS snavn öretmen adaylarna uygulam olmasndan dolay 2003 yl KPSS sonuçlar deerlendirmeye alnmam tr. Fakülte bütçeleri ise 1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001 yllarnda yaynlanan Resmi Gazete lerden alnm tr. KPSS snav sonuçlarnda ara trmamza konu olan fakülte örencilerinin hepsinin ortak girdii genel kültür ve genel yetenek testleri ortalama netleri ile özel alan netleri hesaplam tr. Netler hesaplanrken ara trmaya konu olan yllarda fakültelerin yllar itibariyle mezunlarnn yaptklar toplam netler toplanm ve yl saysna bölünmü tür. Elde edilen net ortalamas analiz edilmeye çal lm tr. Fakülte bütçeleri hesaplanrken de her bir üniversitenin fakülte bütçeleri ayr ayr Resmi Gazetelerden alnm tr. Fakülte bütçeleri hesaplanrken her bir üniversitenin fakültelerinin 1999 yl hariç dört yl (1997 2001) süresince kulland fakülte bütçeleri toplanm ve dörde bölünerek ortalama fakülte bütçesi hesaplanm tr. Bunlarla birlikte özellikle eitim fakülteleri ile fen edebiyat fakülteleri mezunlarnn eitim bilimleri snavndan elde etmi olduklar netlerin ortalamas da çkarlm ve analiz edilmi tir. Kar la trmal ve analitik bir deerlendirme yapabilmek amacyla özellikle bölüm baznda üniversitelerde o yllarda açk olan bölümlerin seçilmesine özen gösterilmi tir. Ara trmann deerlendirme ksmnda bir takm sorunlarla kar la lm tr. Öncelikle deerlendirmede baz fakültelerin belirtilen yllarda örencileri olmadndan ortalama netleri çkartlamam tr. Bu nedenle o yllara ait o fakültenin netleri hesaplanamam ; dolaysyla deerlendirme yaplmam tr. V. BULGULAR VE YORUMLANMASI Ara trmada örneklem dâhilindeki üniversitelerin ANOVA sonuçlarna bakldnda Eitim Fakülteleri arasnda sadece genel yetenek testine bal anlaml bir farkllk göze çarpmaktadr. Eitim Fakültesi örencilerinin genelde bütün üniversiteler için eitim 1 31 Aralk 1997 Mükerrer Say: 23217, 6 Ocak 2000 Mükerrer Say 23928, 26 Aralk 2001 Mükerrer Say 24622 Resmi Gazetelerden alnm tr. 6 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

bilimleri ve genel kültür testlerinden elde ettikleri net ortalamalar arasnda anlaml farkllk bulunamam tr. Tablo 1 de ara trma kapsamnda ele alnan 28 üniversite içinden KPPS genel yetenek testine bal olarak ortaya çkan anlaml farkllk düzeyleri en ba arl üniversiteden en ba arszna doru sralanm tr. Tablo 1. E+itim Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamalar- ve Genel Yetenek KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Hacettepe Üniversitesi 43,67 1.893.020,25 YTL Kocaeli Üniversitesi 42,95 24.000,00 YTL Akdeniz Üniversitesi 42,80 21.275,00 YTL Osmangazi Üniversitesi 40,25 54.785,00 YTL Tabloyu deerlendirdiimizde genel yetenek testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak Osmangazi Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesine bal olarak Kocaeli ve Akdeniz üniversitelerinden daha fazla olmasna ramen net ortalamasnn dü ük olmas dikkate deerdir. Tablo 2. E+itim Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Genel Yetenek KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜN0VERS0TELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 7

Yüzüncü Yl Üniversitesi ve 2001) 32,57 607.175,00 YTL Atatürk Üniversitesi 32,65 1.368.407,50 YTL Süleyman Demirel Üniversitesi 33,26 462.137,50 YTL Sakarya Üniversitesi 33,38 104.970,00 YTL Ondokuz Mays Üniversitesi 33,75 635.912,50 YTL Tablo 2 yi deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk genel yetenek testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Atatürk Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Ondokuz Mays Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinin daha az olmasna ramen net ortalamalarnn yüksek olmas dikkat çekmektedir. Tablo 3. Fen Edebiyat Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- Ve Genel Yetenek KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Dokuz Eylül Üniversitesi 53,50 339.175,00 YTL Çukurova Üniversitesi 42,46 618.550,00 YTL Kocaeli Üniversitesi 41,46 481.025,00 YTL 8 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Balkesir Üniversitesi 40,66 414.500,00 YTL Akdeniz Üniversitesi 40,28 466.572,50 YTL Tablo 3 e baktmzda fakülte bütçesinin ba arya etki ettiini söylemek mümkün deildir. Be yllk bütçe ve genel yetenek testi net ortalamalar dikkate alndnda; Dokuz Eylül Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin dier üniversitelerin bütçesinden daha az olmasna ramen net ortalamalarnn fazla olmas dikkat çekmektedir. Tablo 4. Fen Edebiyat Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- Ve Genel Yetenek KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Yüzüncü Yl Üniversitesi 34,87 904.695,00 YTL Atatürk Üniversitesi 35,72 1.575.137,50 YTL Cumhuriyet Üniversitesi 35,77 739.362,50 YTL Süleyman Demirel Üniversitesi 35,88 463.750,00 YTL Nide Üniversitesi 36,17 356.897,50 YTL Tablo 4 ü deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk genel yetenek testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Nide Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Yüzüncü Yl Üniversitesi, Atatürk Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 9

Üniversitesi, Cumhuriyet Üniversitesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden çok daha az olmasna ramen net ortalamalarnn yüksek olmas dikkat çekmektedir. Tablo 5. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Genel Yetenek KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜN0VERS0TELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Ankara Üniversitesi 48,21 979.769,50 YTL Hacettepe Üniversitesi 47,32 626.227,50 YTL 0stanbul Üniversitesi 43,50 1.070.650,00 YTL Marmara Üniversitesi 43,28 1.354.748,00 YTL Gazi Üniversitesi 42,05 1.187.532,75 YTL Tablo 5 i deerlendirdiimizde genel yetenek testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin 0stanbul, Marmara ve Gazi üniversitelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkat çekmektedir. Tablo 6. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Genel 10 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Yetenek KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL YETENEK ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Anadolu Üniversitesi 33,18 444.732,50 YTL 0nönü Üniversitesi 33,69 358.437,50 YTL Cumhuriyet Üniversitesi 33,74 399.162,50 YTL Atatürk Üniversitesi 33,86 399.030,00 YTL Nide Üniversitesi 34,08 205.637,50 YTL Tablo 6 y deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk genel yetenek testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Nide Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Anadolu Üniversitesi, 0nönü Üniversitesi, Cumhuriyet Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden daha az olmasna ramen net ortalamalarnn yüksek olmas dikkat çekmektedir Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 11

Tablo 7. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Genel Kültür KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL KÜLTÜR ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Ankara Üniversitesi 35,29 979.769,50 YTL Hacettepe Üniversitesi 32,51 626.227,50 YTL 0stanbul Üniversitesi 30,08 1.070.650,00 YTL Gazi Üniversitesi 29,53 1.187.532,75 YTL Marmara Üniversitesi 28,98 1.354.748,00 YTL Tabloyu deerlendirdiimizde genel kültür testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak, Ankara Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin 0stanbul, Gazi ve Marmara üniversitelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkate deerdir. 12 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Tablo 8. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Genel Kültür KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER GENEL KÜLTÜR ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Anadolu Üniversitesi 25,25 444.732,50 YTL Celal Bayar Üniversitesi 25,29 269.550,00 YTL Balkesir Üniversitesi 25,44 141.112,50 YTL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 25,78 119.157,50 YTL 25,88 265.862,50 YTL Tablo 8 i deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk genel kültür testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak, Anadolu Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Celal Bayar, Balkesir, Çanakkale Onsekiz Mart ve Afyonkarahisar Kocatepe üniversiteleri örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden daha fazla olmasna ramen net ortalamalarnn dü ük olmas dikkat çekmektedir. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 13

Tablo 9. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve ktisat KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER KTSAT ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Hacettepe Üniversitesi 7,93 626.227,50 YTL Gazi Üniversitesi 7,81 1.187.532,75 YTL Sakarya Üniversitesi 7,02 379.162,50 YTL Dokuz Eylül Üniversitesi 6,87 712.700,00 YTL Marmara Üniversitesi 6,75 1.354.748,00 YTL Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 5,18 265.862,50 YTL Tabloyu deerlendirdiimizde iktisat testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak, Hacettepe Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Gazi, Dokuz Eylül ve Marmara üniversitelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkate deer bir durumdur. 14 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Tablo 10. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve ktisat KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER KTSAT ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Anadolu Üniversitesi 4,97 444.732,50 YTL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi 5,25 119.157,50 YTL 5,27 267.425,00 YTL Nide Üniversitesi 5,32 205.637,50 YTL Cumhuriyet Üniversitesi 5,50 399.162,50 YTL Tablo 10 u deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk iktisat testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Anadolu Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Çanakkale Onsekiz Mart, Süleyman Demirel, Nide ve Cumhuriyet üniversiteleri örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden daha fazla olmasna ramen net ortalamalarnn dü ük olmas dikkat çekmektedir. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 15

Tablo 11. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve 0letme KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER LETME ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Ankara Üniversitesi 18,34 979.769,50 YTL Hacettepe Üniversitesi 16,11 626.227,50 YTL 0stanbul Üniversitesi 12,45 1.070.650,00 YTL Gazi Üniversitesi 12,35 1.187.532,75 YTL Marmara Üniversitesi 12,02 1.354.748,00 YTL Tablo 11 i deerlendirdiimizde i letme testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Ankara Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin 0stanbul, Gazi ve Marmara üniversitelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkate deer bir durumdur. 16 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Tablo 12. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve 0letme KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER LETME ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Nide Üniversitesi 6,49 205.637,50 YTL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 6,66 119.157,50 YTL 0nönü Üniversitesi 7,09 358.437,50 YTL Anadolu Üniversitesi 7,10 444.732,50 YTL Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 7,22 265.862,50 YTL Tablo 12 yi deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk i letme testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin 0nönü ve Anadolu üniversiteleri örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkat çekmektedir. Tablo 13. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Maliye KPSS Ba0ar- S-ralamas- ÜNVERSTELER MALYE ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Ankara Üniversitesi 19,45 979.769,50 YTL Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 17

Hacettepe Üniversitesi 16,88 626.227,50 YTL Gazi Üniversitesi 16,24 1.187.532,75 YTL 0stanbul Üniversitesi 14,61 1.070.650,00 YTL Marmara Üniversitesi 14,37 1.354.748,00 YTL Tabloyu deerlendirdiimizde maliye testi be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk net ortalamalar dikkate alndnda bütçeye göre ba arnn olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ankara Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Gazi, 0stanbul ve Marmara üniversitelerinden daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkate deer bir durumdur. Tablo 14. ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri 5 Y-ll-k Bütçe Ortalamas- ve Maliye KPSS Ba0ar-s-zl-k S-ralamas- ÜNVERSTELER MALYE ORTALAMASI (1997 2001) ORTALAMALARI (1997, 1998, 1999, 2000 ve 2001) Nide Üniversitesi 9,10 205.637,50 YTL Ondokuz Mays Üniversitesi 9,72 6.750,00 YTL 0nönü Üniversitesi 9,82 358.437,50 YTL Atatürk Üniversitesi 10,21 399.030,00 YTL Cumhuriyet Üniversitesi 10,39 399.162,50 YTL 18 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Tablo 14 ü deerlendirdiimizde be yllk bütçe ortalamalar ve be yllk maliye testi net ortalamalar dikkate alndnda bütçenin ba arszlkta etkili olduunu söylemek mümkün görünmemektedir. Ancak; Ondokuz Mays Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçesinin Nide Üniversitesi örencilerinin eitimi için harcanan fakülte bütçelerinden çok daha az olmasna ramen net ortalamasnn yüksek olmas dikkat çekmektedir. Ayrca; Atatürk ve Cumhuriyet üniversiteleri bütçelerinin e it olmas ancak Cumhuriyet Üniversitesi örencilerinin maliye testi net ortalamalarnn Atatürk Üniversitesi örencilerinin maliye testi net ortalamalarndan yüksek olmas dikkat çekmektedir. SONUÇ VE ÖNERLER Ara trma sadece fakülte bütçelerinin ya da örencilerin eitim öretimi için kullanlan parann ba ar için tek unsur olamayacan; sadece örenci ba arsna etki eden faktörlerden birisi saylabilecei gerçeini ortaya koymaktadr. Ara trma kapsamnda kullanlan finansman ile ortak bölümlerin KPPS sonuçlar deerlendirildiinde fazla bütçe kullanan üniversitelerin örencileri daha az bütçe kullanan üniversite örencilerinden daha ba arl olarak gözükmemektedir. Özellikle her fakültenin özel alan bilgisini ölçen sorularda KPSS snavlarndan elde ettii sonuçlar arasnda anlaml farkllk görülmemektedir. Ancak örenci saylarndaki dei iklikler, üniversitenin konumluk yeri vs. sebeplere bal olarak baz üniversitelerin örencilerinin sonuçlar arasnda anlaml farkllklarn olduunu da söyleyebiliriz. Özellikle üniversitelerin kurulduklar ehir, örencilerin yöre halkyla bütünle ebilmesi, sosyal hayat, üniversitenin bulunduu ehrin insanlarnn örencilere bak açs ve yakla m, akademik ya am, kütüphane ve ula m hizmetleri, tiyatro ve sinema etkinlikleri, üniversitelerdeki öretim eleman says ya da örenci ba na dü en öretim eleman says, dersliklerdeki fiziki durum ve teknolojik Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 19

yatrmlar vs etkenler örenci ba arsna etki edebilecek faktörlerden bazlardr. Ara trma sadece kurum ba ars ya da örenci ba arsn kullanlan bütçe" etkilemekte midir? Sorusuna cevap aradndan örenci ba arsn etkileyen dier unsurlarla ilgili farkl ara trmalar yaplmaldr. Bu ara trmann da bu konuda yaplacak farkl ara trmalara k tutmas ümit edilmektedir. KAYNAKLAR Akaln, G., 1980, Yükseköretim Karma Malna Maliyet- Fayda Analizinin Uygulanmas,Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yaynlar, Ankara. Akaln, G., 1981, Kamu Ekonomisi, Akça Yaynlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi, Ankara. Akaln, G., 1997, Üniversite Harçlar: Türkiye de Yükseköretim Hizmetinin Fiyatlandrlmas, Amme 0daresi Dergisi, 30(3), s. 15-18. Akkutay, Ü., 2002, Milli Eitimde Yabanc Uzman Raporlar, Ümit Vakf Yaynlar, Ankara. Akyüz, Y., 1993, Türk Eitim Tarihi (Ba langçtan 1993 e), 4. Bask, Kolej Yaynlar, 0stanbul. Akyüz, Y., 2001, Türk Eitim Tarihi, Geni letilmi 8. Bask, Alfa, 0stanbul. Ata, H. A., 1998, Yükseköretim Finansman Sorunu ve Yeniden Yaplanma, Yüksek LisansTezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, (Yaynlanmam ). 20 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Atkinson, A. B., 1975, The Economics of Inequality, Clarendon Pres, Oxford. Ba aran, 0. E., 1993, Türkiye Eitim Sistemi, Gül Yaynevi, Ankara. Ba aran, 0. E., 1993, Eitim Yönetimi, Gül Yaynevi, Ankara. Beerkens, E., Higher Education in Austria, Country Report, Center for Higher Education Policy Studies, (27.08.2006). Benson, C. ve G. Psacharopoulas (Ed.), 1987, Educational Financing, Economics of Education Research and Studies, s. 424. Blaug, M., 1983, Distributional Effects of Higher Educational Subsidies, Economics of Education Reviews 2(3), s. 121. Bowles, F., 1976, Yükseköretime Giri, Çev.: N. Sar, Ankara. Çetinkaya, T., Yükseköretimin Amac, http://www.fem.com.tr/haberler/goster/asp?yaziid=3325 (12,07.2006). Dimitrova, S., Education in Bulgaria, http://see-educoop.net/education_in/pdf/edu_in-bul-en1- t01.pdf (27.08.2006). Doramac, 0., 1996, Yükseköretimin Geli imi- Üniversite Yönetiminde Özerklik ve Demokrasi, Yeni Türkiye, (7), s. 341. Douglas, A. ve Ziderman, A., 1992, Financing Universities in Developing Countries, TheWorld Bank, The Falmer Press. Duran, M., 1988, Yükseköretim Harcamalarnn Finansman ve Etkinlii, III. Türkiye Maliye Eitimi Sempozyumu, Acar Matbaaclk, 0stanbul, s. 122. Education at Glance, Average Duration of Tertiary Studies, www.oecd.org/edu/eag2005 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 21

(27.08.2006) Ekinci, E., 1999, Yükseköretimin Finansmanna Örenci Katlmn Öngören Yakla mlarn Gerekçelerine 0li kin Örenci Görü leri, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi,Ankara, (Yaynlanmam ). Erdem, A. R., 2004, Türkiye de Yükseköretim ve Dei imi, Bilim- Eitim ve Dü ünce Dergisi, 4(2), http://www.universitetoplum.org/text.php3?id=190 (23.07.2006) Ergün, M., Atatürk Devri Türk Eitim Tarihi, http://www.egitim.aku.edu.tr/ata3.htm (17.04.2006). Eurydice, Focus on the Structure of Higher Education in Europe 2004/05, www.eurydice.org (27.08.2006). Fidan, N. ve Erden M., 1993, Eitime Giri, Meteksan, Ankara. Geiger, R. L., 1988, Public and Private Sectors in Higher Education: A Comparison of International Pattern, Higher Education, 17, s. 167-168. Georgieva, P., 2002, Higher Education in Bulgaria, UNESCO. Gürüz, K. vd., 1994, Türkiye de ve Dünyada Yükseköretim, TÜS0AD, 0stanbul. Güvenç, B., History of Turkish Education, http://www.yok.gov.tr/webeng/histoedu/histtredu.html (09.07.2006). Hesapçolu, M., 1994, 0nsan Kaynaklar Yönetimi ve Ekonomisi, Beta Yaynlar, 0stanbul. 22 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (CIX,S.1, 2007)

Hansen, W. L. ve Weisbord B. A., 1969, The Distribution of the Cost and Benefits of Public Higher Education: The Case of California, Journal of Human Resources, 4(2), s. 176-191. Higher Education in Austria, Federal Ministry for Education, Science and Culture, http://www.bmbwk.gv.at/universitaeten/pm/pub1/higher_educ ation_in_aust6820.xml (27.08.2006). Higher Education Reform, Federal Ministry of Education and Research, http://bmbf.de/en/655.php (30.08.3006). Higher Education in Germany, Federal Ministry of Education and Research, http://bmbf.de/en/892.php (30.08.3006). 0nan, N., 1988, Üniversite ve Yükseköretim Kavram Açsndan Türkiye deki Geli meler,türk Eitim Dernei Yaynlar, Ankara. Kaiser, F., Higher Education in France, Center for Higher Education Policy Studies, http://www.utwente.nl/cheps/documenten/france.pdf (27.08.2006). Kaptan, S., 1986, Türkiye de Yükseköretim Reformu ve 0nsan Gücü Potansiyeli, Devlet Planlama Te kilat, Ankara. Karacaolu, Ö. C. ve Çabuk, B., 2002, 0ngiltere ve Türkiye Eitim Sistemlerinin Kar la trlmas, Milli Eitim Bakanl Dergisi, say 155-156. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/155-156/karacaoglu.htm (21.06.2006) Karata, [., 1996, Bugünden Yarna Üniversiteler, Yeni Türkiye, 96 (7), s. 327. Klç, R., 1999, Türkiye de Yükseköretimin Finansman, Süleyman Demirel Üniversitesi, 00BF Dergisi, s. 59. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.IX,S.1, 2007) 23