TÜRKİYE EKONOMİSİ İşsizlik artışa geçti. TÜİK Temmuz ayı işgücü istatistiklerine göre işsizlik oranı %9,3 e yükseldi. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı ise 0,4 puan artarak %10,1 olarak gerçekleşti. Sanayi üretimi verilerine paralel olarak, üretimde yaşanan yatay seyrin işsizlik verilerine yansıdığı görülüyor. Şekil 1: İşgücü göstergeleri (Ocak 2010 Ağustos 2013) Sanayi üretiminde kritik gerileme. TÜİK in açıkladığı mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi bir önceki aya göre %4,6 oranında değer kaybetti. Sanayi üretimi endeksinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış alt kalemlerine bakıldığında dayanıklı tüketim malı imalatı, dayanıksız tüketim malı imalatı, sermaye malı imalatı kalemlerinin ve imalat sanayi üretim endeksi nin tümünde bir önceki aya göre gerileme gözleniyor. Şekil 2: Sanayi üretim ve reel kesim güven endeksi (Ocak 2010 Eylül 2013): Ocak ayından bu yana mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranının hafif artış seyrine devam ettiği görülüyor. Kaynak: TCMB ve TÜİK verilerinden hesaplanmıştır. 1
Yılın ilk sekiz ayında sanayi üretiminin bir önceki yıla kıyasla arttığı gözlemlenmekle beraber üretimde artış hızının yavaşlama eğilimine girdiği görülüyor. Üretimin yavaşlaması ise ekonomik büyümenin tahminlerin altında gelebileceğine ve işsizliğin artabileceğine işaret ediyor. Enflasyon Eylül ayında arttı. TÜİK tarafından açıklanan tüketici ve üretici fiyatları endeksleri Eylül ayında artış gösterdi. TÜFE bir önceki aya göre %0,77 oranında artarken, ÜFE bir önceki aya göre %0,88 oranında artış gösterdi. Şekil 3: Enflasyon göstergeleri yıllık % artış (Ocak 2010 Eylül 2013) Gıda, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün ve altın hariç hesaplanan I endeksinin son 6 aydır yükselmeye devam ettiği görülüyor. Haziran ayında en yüksek değerine ulaşan gıda fiyatlarının son 4 aydır yeniden gerilemeye başladığı gözleniyor. Dış ticaret Ağustos ayında yavaşlama sinyali verdi. TÜİK tarafından açıklanan Ağustos ayı dış ticaret istatistikleri hem ihracat hem de ithalat rakamlarının azaldığını ortaya koydu. Bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat %12,9; ithalat ise %3,4 azaldı. Dış ticaret açığı ise %17 artarak 7 milyar dolara ulaştı. Şekil 4: Dış ticaret dengesi, 12 aylık kümülatif (Ocak 2010 Ağustos 2013) 2
12 aylık kümülatif veriler incelendiğinde Ocak ayından bu yana ihracatın ithalatı karşılama oranında yavaşlamanın sürdüğü görülürken, enerji dışı dış ticaret açığının da artmaya devam ettiği görülüyor. Tüketici güveni gerilemeye devam ediyor. TÜİK tarafından açıklanan Tüketici Eğilim Anketi sonuçlarına göre Eylül ayında tüketici güven endeksi bir önceki aya göre %6,6 geriledi. Tüketici güven endeksi geçtiğimiz yıla paralel bir seyir izlemeye devam ediyor. Ağustos ayından Eylül ayına yaşanan düşüş ise bu yıl yaşanan en büyük düşüşü gösteriyor. Şekil 5: Tüketici güven endeksi (Ocak 2010 Ekim 2013) Tüketici güven endeksinin son dönemde yaşanan TL nin dolar karşısında değer kaybetmesinin yanı sıra; tasarruf beklentisi, genel ekonomik durum beklentisi ve hanenin maddi durum beklentisinin azalmasıyla beraber gerilediği gözleniyor. IMF ten TCMB ye uyarı: Organize olun. Uluslararası Para Fonu IMF, Merkez Bankası na sert bir uyarıda bulundu. IMF, TCMB Başkanı Erdem Başçı ya acil öncelikli durumlarda yüksek enflasyona kaldıraç olması amacıyla faizleri artırması gerektiğini belirtti. IMF yayınladığı raporda, Merkez Bankası nın pozitif reel faiz politikası uygulaması gerektiğini belirtti. DÜNYA EKONOMİSİ OECD işsizlik oranını%7,9 olarak açıkladı. OECD ülkeleri toplamında işsizlik Ağustos ayında bir önceki aya göre değişmedi ve %7,9 olarak açıklandı. Son 6 aylık dönemde OECD ülkelerinde işsizlik oranı %7,9-8,0 arası yatay seyrini korumaya devam ediyor. OECD nin hesaplamalarına göre Türkiye de işsizlik oranı Mart-Haziran döneminde ortalama %8,5 olarak seyrediyor. Türkiye deki işsizlik oranı OECD nin 0,6 puan üstünde. Ancak bu oran krizde olan AB ülkeleri işsizlik ortalamasının (%10,9) 2,4 puan gerisinde yer alıyor. 3
IMF küresel ekonomik tahminlerini kıstı. IMF, Ekim ayı Küresel Economic Görünüm raporunda Temmuz ayında yaptığı küresel büyüme tahminini 0,3 puan kısarak %2,9 a çekti. Raporda bu kesintinin gelişmekte olan piyasa ekonomilerindeki yavaşlama gösterildi. Raporda 2013 için ABD nin büyüme tahmini 0,1 puan aşağı çekilirken (%1,6), Euro Bölgesi için büyüme tahmini ise 0,1 puan yükseltildi (-%0,4). İngiltere için yapılan büyüme tahmini ise 0,5 puan yükseltilerek %1,4 olarak belirtildi. ABD de hükümet kepenk kapattı, bütçe tavan uyarısı verdi. Geçtiğimiz hafta, ABD Kongresi nin borç tavanı konusunda uzlaşamaması üzerine, hükümet resmen kepenk indirdi. Zorunlu olmayan tüm federal hizmetlerin durdurulmasıyla beraber yaklaşık 800bin çalışan ücretsiz izne ayrıldı. Mali kriz nedeniyle ülkede tüketici güven endeksi sert bir şekilde geriledi. Fed in yeni başkan adayı Janet Yellen. ABD Başkanı Barack Obama, Fed in yeni başkan adayı olarak Janet Yellen ı gösterdi. Janet Yellen ın Fed in büyümeyi destekleyici düşük faiz ve tahvil alım politikalarına devam edeceği belirtilirken, Ben Bernanke nin politikalarını sürdürmesi ve parasal teşviklerin kısılması konusunda ihtiyatlı davranması bekleniyor. Jack Lew borç tavanı konusunda Kongre yi uyardı. ABD Hazine Bakanı Jack Lew, borç tavanının yükseltilmemesi durumunda önümüzdeki haftalarda Kongre nin tehlikeli seçimlerle yüz yüze kalacağını belirtti. Jack Lew, 17 Ekim e kadar ödeme yapmak için Hazine nin sadece 30 milyar doları kalacağını öngördü. Avrupa da enflasyon düştü, işsizlik ise aynı kaldı. Eurostat Euro Bölgesi nde enflasyonun Eylül ayında %1,1 e gerilediğini açıkladı. İşsizlik oranı ise Ağustos ayında bir önceki aya göre değişmedi ve %12 olarak kaldı. 28 Avrupa ülkesinde ise bu oran %10,9. Gelişmekte olan piyasalar Fed e karşı temkinli. Gelişmekte olan piyasalar yetkililerinden gelen açıklamaya göre, son aylarda yaşanan Fed in esnek genişlemeci para politikalarını (Quantitative Easing) bitireceği beklentisiyle oluşan sermaye kaçışları nedeniyle gelişmekte olan piyasalar temkinli davranacak. ABD nin 2014 te politikaları sonlandırması bekleniyor. 4
Japonya satış vergisini artırıyor. Japonya Başbakanı Shinzo Abe %5 olan satış vergisinin gelecek yıl Nisan ayından itibaren %8 e çıkarılacağını açıkladı. Satış vergilerinin artırılması kamu finansmanını düzeltmeyi amaçlıyor. Yen dolar karşısında rekor kırdı. Çin para birimi yen, ABD nin borç tavanında uzlaşacağı ve Fed in tahvil alım politikalarına hemen son vermeyeceği beklentisi ile dolar karşısında değeri yükselerek yeni bir rekor kırdı. Hindistan ın dış ticaret açığı daraldı. Hindistan da Eylül ayı dış ticaret verileri, dış ticaret açığının son 30 aydaki en düşük seviyesine gerilediği gösterdi. Böylelikle son aylarda alınan kötü verilere karşı olumlu bir ekonomik görünüm beklentileri yükseltti. 5