Kanatlı Kanatlı Entegrasyonlarında Salmonellaya Karşı Çözüm Önerileri
KONU İLGİ Salmonella ve zoonoz serotiplerine karşı bütünsel bir çözüm programı Kanatlı Entegrasyonlarında Salmonellaya Karşı Çözüm Önerileri TERCÜME VE DEĞERLENDİRME Trouw TR Kanatlı Özel Ürünler Teknik & Satış Müdürü Özgür Korkmaz KAYNAKÇA Prof. Dr F. Van Immersel Ghent University, Department of Pathology, Bacteriology and Avian Diseases Nutreco R&D Selko BV Agunos et al 2007 Boyen et al.2008 Group Sada 2011 a: J. Coma, Ph. D. Salmonella Control In Pork: Effect of Animal Nutrition and Feeding b: European Communities, 1995-2005 YAYININ KAPSAMI Ürün tanıtımıdır Tercümedir Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir Derlemedir
ÖZET Salmonellanın broylerlere bulaşma kaynakları olan su, yem, insanlar, kemirgenler, altlık, hava yolu uçucu böcekler ve nakliye gibi tüm etmenler, alınacak önlemler ile kontrol altına alınmalıdır. SONUÇ Salmonella Enteritis ve diğer zoonoz serotiplerin hem canlı hayvan üretiminden gıda güvenliğine kadarki zincirin tüm aşamalarında elimine edilmesi, hem de Avrupa Birliği nin koymuş olduğu mevzuatlara da uyulması (gıda güvenliği) açısından oldukça önemlidir.
Kanatlı Kanatlılara Bulaşan Salmonella Neden Risk İçermektedir? «Salmonellanın zoonoz olan serotipleri gıda zehirlenmelerine yol açtığından dolayı Avrupa Birliği tarafından mevzuatlarla kontrol altına alınması sağlanmıştır.» Kanatlılarda salmonellanın varlığı tüketici açısından bir risk oluşturmaktadır. Özellikle non-host spesifik salmonella olarak bilinen serotip, hayvandan insana geçebilen zoonoz özelliğe sahip olduğundan dolayı dünya çapında gıda zehirlenmesine yol açtığı bilinmektedir. Dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygın olarak görülebilen serotipler, hadar, infantis, typhimurium ve virchow arasında en ciddi ve yaygın risk taşıyan Salmonella Enteritis tir. İnsan sağlığına gıdadan bulaşan ve bir tehlike arz ettiğinden dolayı, Avrupa Gıda Birliği nin (EFSA), önümüzdeki yıllarda tüm kanatlı ürünlerinde salmonellayı tamamen ortadan kaldırma hedefi bulunmaktadır. Özellikle 01.01.2009 dan itibaren Food Reg. (EC) No 2073/2005 mevzuatına göre salmonelladan tamamen arındırılmış bir yumurta ve 01.12.2011 den itibaren de 25 gram ette sıfır salmonella miktarı hedeflenmektedir. Yan tabloda ise canlı üretimde hedeflenen miktarlar ve bunların mevzuatları görülmektedir. Tablo 1 Kanatlı Mevzuat Azaltma Hedefi Kanatlı Damızlık Sürüleri Yumurta T avukları Broylerler Risk Piramidi EC 1003/2005 EC 1168/2006 EC 646/2007 En Yüksek Yüksek Orta Düşük Max 1% pozitiflik 31 Aralık 2009 dan itibaren S. enteritidis, hadar, infantis, typhimurium & virchow Max 1% pozitiflik 31 Aralık 2011 Salmonella enteritidis & typhimurium Max 1% pozitiflik 31 Aralık 2011 Salmonella enteritidis & typhimurium
Kanatlı «Salmonella Enteritis en çok yumurta tavuklarında görülür. Yumurtaya yayılması dışarıdan ve içeriden olmak üzere iki farklı yerden olabilmektedir.» Salmonella Enteritis Nereden Bulaşır? Salmonella, yumurta tavuklarında yüksek oranda görülür ve özellikle Enteritis, serotipi çoğunlukla yine yumurta tavuklarından ve bunların kontamine olmuş yumurtalarından bulaşmaktadır. Burada bizim için önemli olan dışkı ile yayılmayı önlemektir. Dışkı ile bulaşık bir yumurta kabuğu risk oluşturuyorsa, yumurta oluşum aşamasında yani içeriden bir bulaşma söz konusudur ve bunu da engellemek gerekir. Yumurta üretim aşamasında yumurta kabuğuna ve membranına penetrasyon söz konusudur. Diğer bir risk ise üreme sisteminde salmonellanın kolonizasyonudur ki buradan bulaşma söz konusu olabilmektedir. Yumurta sarısına, beyazına gibi nereye bulaştığı salmonellanın saçılımı açısından önemlidir. Buradaki strateji ise sistematik yayılmayı engellemektir. Yumurtanın dış kabuğuna dışkı bulaştığından dolayı kontaminasyon riski taşımaktadır. Üreme kanalındaki kolonizasyon yumurta kabuğuna bulaşma riskine oradan da yumurta kabuğundan yumurtanın içerisine bulaşmasına sebep olur.
Kanatlı Yumurta Tavuklarında Enteritis Bulaşmasını ve Yayılmasını Engellemek İçin Aşı Yapılmalıdır «Yumurta tavuklarında S.Enteritis in kontrol altına alınması ve yayılmasının engellenmesi için en uygun yöntem canlı ve inaktif aşıların düzenli olarak yapılmasıdır.» Enteritisin yumurta tavuklarında kontrol edilebilmesi için hayvan içinde sistemik yayılma engellenmelidir. Bunun için aşılama yapılmalıdır. Aşılama aktif ve pasif aşılama olarak ikiye ayrılır. Aktif aşılama canlı ve inaktif aşıları içerir. Pasif aşılama ise; anneden gelen antikorların transfer edilmesi ve antikor içeren toz yumurtaların uygulanması ile yapılır. İdeal bir aşı nasıl olmalıdır? Sistemik ve bağırsak enfeksiyonuna karşı yüksek bir koruma gücü olmalıdır. Önemli serotiplere karşı da etkili olabilmelidir. Seçilecek aşı büyüme ve gelişmeyi engellememelidir. Yine seçilecek aşı antibiyotiklere karşı dirençli olmamalıdır. Aşının uygulamaları salmonellayı ortaya çıkaran metotları önlememelidir. Bu tip aşılamalar canlı ve inaktif aşılar olarak iki türlüdür. Her bir uygulamanın değişik avantajları ve dezavantajları olmasına rağmen sonuçları ekonomiktir. Ağız yoluyla alım Gutta kolonizasyon Sistematik yayılım Artan enfeksiyon
Kanatlı «Broylerlerin ömrü kısa olduğu, daha fazla serotipler görüldüğü ve de kümeslerde yüksek kontaminasyon riski bulunduğu için aşılama yapmak yerine bulaşma kaynakları ve bununla ilgili önleme yöntemleri dikkate alınmalıdır.» Broylerlerde Salmonella Broylerlerde serotipler çeşitlilik gösterir. Yumurta tavuklarında sadece enteritis görülürken, broylerlerde hem enteritis hem de Typhimurium türü görülebilmektedir. Salmonella, broylerlerde dışkılarda ve et ürünlerinde görülmektedir. Etlerde bulaşmayı önlemek için 1. Yenmeden önce etler iyi pişirilmelidir. 2. Etlere bulaşması önlenmelidir. 3. Kesimhane hijyeni önemlidir. 4. En önemlisi salmonellanın kesimhaneye girişini engellemektir. Kesimhaneye salmonella girişini engellemenin zorlukları 1. Hayvanların genç yaşta kesilmeleri 2. Yumurtacılara oranla daha fazla serotip gözükmesi 3. Kümeslerin farklılığından dolayı kontrol altına alınamaması 4. Civciv kuluçkadan çıkar çıkmaz enfeksiyona karşı hassas olması Yukarıda ki ilk iki maddeden dolayı broilerlerde klasik aşılama yöntemi yapılamaz. Salmonellanın broilerlere bulaşma kaynakları: 1. Su 2. Yem 3. İnsanlar 4. Fareler (Kemirgenler) 5. Altlık 6. Hava yoluyla 7. Uçucu böcekler ve sinekler 8. Nakliye Önleme Yöntemleri 1. Biyogüvenlik 2. Aşılama 3. Hijyen 4. Dezenfeksiyon 5. Yönetim 6. İzleme(monitoring) 7. YEM KATKILARI! Salmonellaya karşı özellikle bazı yem katkıları etkilidir.
Kanatlı Yem Katkıları İle Kanatlılarda Önleme Stratejileri «Yem katkıları penceresinden bakıldığında salmonellanın kanatlı hayvan tarafından alınmasından kana karışmasına kadar olan kısmındaki tüm kritik noktalarda bariyerler oluşturularak bir kombinasyon hedeflenmelidir.» 1.Bariyer: Yemlere bulaşmayı önlemek gerekir. Serbest organik asitler ve yem ile gelebilen salmonella alımını azaltmak önemlidir. 2- Bariyer: Salmonellanın bağırsaklara tutunması engellenmelidir. Salmonellanın tutunmasını önleyen en iyi yapılar mannobiozlardır. 3-Bariyer: Bağırsaklardaki çoğalmaya müdahale edilmelidir. Çoğalma ve yayılma bütratlar tarafından engellenir. 4.Bariyer: Vücut içerisinde sistematik yayılmayı önlemeliyiz. Bu da bütratlarla ve orta zincirli yağ asitleriyle mümkün olabilmektedir. Yem 1 2 Yem Tutunmanın kontaminasyonunu önlenmesi Tutunmanın azaltma azaltma önlenmesi 3 4 Çoğalmanın Vücuda yayılmanın önlenmesi önlenmesi
Salmonella azalma % Kanatlı 1.Bariyer: Yem İle Alınabilen Salmonella Miktarını Serbest Organik Asitler İle Engellemek Gerekir «Serbest organik asitler ile yem veya yemi oluşturan ham maddelerden gelebilecek salmonellayı elimine etmek açısından önemlidir.» Yem ham maddeleri, salmonella açısından bulaşık olabilir. Yemlerden kaynaklanan bulaşmayı önlemek gerekir. Serbest organik asitler ve yem ile gelebilen salmonella alımını azaltmak önemlidir. Özellikle yüksek miktarda yağ içeren yem ve yem ham maddelerinin salmonella açısından daha çok risk taşıdığı 2. tabloda görülmektedir. Tablodan da görüleceği üzere alınan numunelerde en yüksek salmonella tam yağlı soyada bulunmuştur. Fysal Fit 4 yumurta yemlerinde oldukça etkilidir. Diğer organik asit kombinasyonu Tablo 2 a: J. Coma, Ph. D. Salmonella Control In Pork: Effect of Animal Nutrition and Feeding b: European Communities, 1995-2005 C: Selko Feed Additive Laboratorium
Kanatlı 2.Bariyer: Salmonellanın En İyi Şekilde Bloke Edilmesini Sağlayan Yapılar Mannobiozlardır «Mannobiozların bloke etme özelliği yapılan invivo çalışmalarda mannozlardan ve mannanlardan daha fazladır.» Broylerlerde 0-14. günler arası mannobiozlu yem verilmiş ve böylece dışkılarında salmonella miktarı azaltılmıştır. Mannobioz, ince bağırsaklarda ve sekumda yüksek oranda çözülebilme ve daha düşük emilebilme özelliğine sahiptir. Mannobiozların bloke etme özelliği, yapılan invivo çalışmalarda mannozlardan ve mannanlardan daha fazladır. Salmonellanın entoerositlere tutunmasının azaltılması için invitro çalışma (Study Animal Science Group Lelystad) da yapılmıştır. Mannobioz salmonellanın Type I fimbriae çıkıntısına bağlanır. ------------- MANNOBIOSE... MANNOSE KONTROL Kaynak: Agunos et al., 2007
Salmonella log cfu/g Kanatlı 3.Bariyer :Bağırsaklardaki Çoğalma ve Yayılma Bütratlar başlık Tarafından Engellenir «Kaplanmış bütratlar, bağırsaklardaki salmonella invazyonunu başarılı bir biçimde önlerler.» Kısa zincirli yağ asitlerinin bağırsaklarda salmonellanın çoğalmasını etkileyip etkilemediği aşağıdaki deneme ile gösterildi. Broylerlerde her grupta 20 hayvan olmak üzere yapılan bu invivo denemede kullanılan tüm organik asitler kaplanmış formdaydı ve kontrol grubu hariç diğer tüm gruplara kaplanış kısa zincirli yağ asitleri (SCFA) verildi. Broyler denemesinin 5. günü tüm hayvanlara 5.10³ cfu S. Enteritidis enfekte edildi. Daha sonra 8. gün tüm hayvanlar öldürülerek sekumları, ciğer ve dalakları BGA test yöntemi ile salmonella miktarları analiz edildi. En düşük logaritmik sonuç bütirik asit ile yapılan uygulamada görüldü. Daha sonra yine benzer deneme bu sefer kaplanmış ve kaplanmamış bütirik asit ile yapıldı ancak bu sefer deneme 0-42. günler arasında yapıldı. Denemenin 5. günü tüm hayvanlara 5.10³ cfu S. Enteritidis enfekte edildi. 42. gün öldürüldükten sonra yapılan analiz sonuçlarına bakıldığında en düşük logaritmik sonuç kaplanmış bütirik asitte görüldü. 8 7 6 5 4 3 2 b a a ac c KONTROL KONTROL CTRL FORMİK FORMİK FORASİT ASETİK ASETİK ACE ASİT ASİT BÜTİRİK BÜTİRİK BUTASİT PROPİYONİK PROPİYONİK DENEME ASİT ASİT
Karşılaştırmalı gen ifadeleri Kanatlı 4.Bariyer: Vücut İçerisinde Sistematik Yayılmayı Önlemek Bütratlarla ve Orta Zincirli Yağ Asitleriyle Mümkündür «Özellikle bütratlar ve orta zincirli yağ asitleri salmonellanın hastalık yapıcı gen ifadesini ortadan kaldırarak vücut içerisinde sistematik olarak yayılmasını engellerler.» Salmonella, bağırsaklara bir ataç yardımı ile tutunur. Bu tutunmayı kendisinde var olan hastalık yapıcı bir gen yardımının stimülesi ile bir iğne oluşturarak sağlar. Bu iğne, bağırsak duvarına tutunmayı ve duvarı delip içeri girerek kana karışmasını ve oradan da enfeksiyon başlamasına sebep olur. Yapılan denemelerde özellikle bütratlar ve orta zincirli yağ asitleri (MCFA) salmonellanın bu hastalık yapıcı gen ifadesini ortadan kaldırarak bağırsaklara tutunmasını ve oradan da kana karışıp vücudu istila etmesi engellenmiş olur. Kaynak: Boyen et al., 2008
Salmonella miktarı log cfu/gr Kanatlı Scfa, Mcfa, Bütratlar ve Mannobioz Kombinasyonu İle Oluşturulan Fysal Fit 4 İle Güçlü Sinerjik Etki, İnvivo Deneme «Kombine edilmiş bir yem katkısı olan Fysal Fit 4 ile salmonella miktarı önemli ölçüde azaltılabilmektedir.» AF-11: İnvivo Sekumda Salmonella Kolonizasyon Denemesi Broylerlere, 7. gün ve 8. gün 10 6 cf/gr Salmonella Enteritis ile enfekte edildi. Daha sonra 22. gün, 31. gün ve 42. günlerde sekumdan örnek alınarak yandaki tabloda görüleceği üzere logaritmik olarak salmonella sayımı yapıldı. Deneme grupları : 1. Negatif kontrol. 2. Fysal Fit-4 grubuna 0-21. günler 1,5kg/ton ve 22-43. günler 1,5kg/ton Fysal Fit 4 verildi. 3. Fysal Fit 4 grubuna 0-21. günler 3 kg/ton ve 22-43. günler 1,0 kg/ton Fysal Fit 4 verildi. Sonuç olarak 3. uygulamada salmonella miktarı daha fazla azaltılmış oldu. Fysal Fit 4 un broyler sekumundaki salmonella miktarına etkisi Nutreco AR&GE, 2010 (Deneyler; AF11 ve AF12)
Salmonella yayılma %ı log cfu/gr Kanatlı Sonuç: Nutreco/Selko BV İle Salmonellaya Karşı Entegrasyon Bazlı Bütünsel Bir Çözüm Programı «Kanatlılarda bütünsel bir çözümü içeren yaklaşım ile salmonella kontrol altına alınabilir.» Salmonellanın broilerlere bulaşma kaynakları olan; su, yem, insanlar, kemirgenler, altlık, hava yolu, uçucu böcekler ve nakliye gibi tüm etmenler kontrol altına alınmalıdır. Biyogüvenlik, aşılama, hijyen, dezenfeksiyon, yönetim, izleme (monitoring) ve yem katkıları gibi tüm önlemler ayrı ayrı dikkate alınmalı ve birlikte uygulanmalıdır. Bahsedilen birden fazla kontrol stratejileri kombinasyon halinde uygulanırsa daha etkili sonuç alınır. Önlemler arasında yer alan yem katkıları uygulamasında salmonellanın kanatlı hayvan tarafından alınmasından, kana karışmasına kadar olan kısmındaki tüm kritik noktalarda bariyerler oluşturularak bir kombinasyon hedeflenmelidir. Salmonella Enteritis ve diğer zoonoz serotiplerin hem canlı hayvan üretiminden gıda güvenliğine kadarki zincirin tüm aşamalarında elimine edilmesi, hem de Avrupa Birliği nin koymuş olduğu mevzuatlarada uyulması açısından oldukça önemlidir. Aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere Nutreco nun bütünsel çözüm yaklaşımı İspanya da bulunan Sada Entegrasyonu nda başarı ile uygulanmış ve kısa zaman içerisinde salmonella seviyesi istenen seviyelere düşürülebilmiştir. Aşağıda 2010 ve 2011 yılları arasında yapılan reel saha çalışmaları bütünsel salmonella kontrol yaklaşımı ve Fysal Fit 4 ile beraber gerçekleştirilmiştir. Fysal Fit 4 salmonellayı azaltmıştır. Fysal Fit 4 ilaveli Fysal Fit 4 ilavesiz