İLKÖĞRETİM TÜRKÇE DERSİ PROJE VE PERFORMANS GÖREVLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLME SÜRECİNE YÖNELİK ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ (MALATYA İLİ ÖRNEĞİ) Mehmet Nuri GÖMLEKSİZ Ahmet Turan SİNAN Sezgin DEMİR ÖZET Bu araştırmanın amacı, İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Dersi Öğretim Programı ndaki proje ve performans görevlerinin uygulanmasına ilişkin öğrenci görüşlerini belirlemektir. Araştırmada veri toplamak amacı ile 28 maddeden oluşan beşli Likert Tipi Proje ve Performans Görevleri Ölçeği kullanılmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubunu, Malatya il merkezinde dört eğitim bölgesinden seçilen 12 ilköğretim okulundaki 6, 7 ve 8. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Verilerin analizinde cinsiyet değişkenine göre bağımsız gruplar t testi, sınıf ve sosyoekonomik düzey değişkenlerine göre varyans analizi kullanılmıştır. Alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarından olan proje ve performans görevlerinin uygulanması noktasında Türkçe Öğretim Programının genel olarak etkili olduğu belirlenmiştir. Proje ve performans görevlerinin süreç odaklı ölçme ve değerlendirme uygulamaları olduğu göz önünde bulundurularak, öğrenciye bilgiyi yapılandıracağı ortam ve destek sağlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Türkçe Dersi Öğretim Programı, Yapılandırmacılık, Türkçe Eğitimi, Ölçme ve Değerlendirme, Proje ve Performans Görevleri. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri - Eğitim Programları ve Öğretim, nurigomleksiz@yahoo.com Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü, aturansinan@yahoo.com.tr Türkçe Öğretmeni.
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1321 STUDENTS PERCEPTIONS OF THE REALIZATION PROCESS OF PROJECT AND PERFORMANCE TASKS OF PRIMARY SCHOOL TURKISH LANGUAGE COURSE (CASE OF MALATYA CITY) ABSTRACT The aim of this study is to determine students views about the implementation of project and performance tasks in second level primary school Turkish Language curriculum. A-28 item five-point Likert type Project and Performance Task scale was used to collect the data. The research group consisted of sixth, seventh and eighth grade students enrolled in 12 primary schools located in four education regions in Malatya city center. To analyze the data, independent groups t test was used in terms of gender variable and One Way Anova was used in terms of class level and socio-economic level of the schools. Turkish Language Education curriculum was found effective in using project and performance tasks as an alternative measurement and evaluation tool. By taking into consideration project and performance tasks as a process centered measurement and evaluation application, students should be provided a suitable environment where they can construct the knowledge. Key Words: Turkish Language Curriculum, Constructivism, Turkish Language Education, Measurement and Evaluation, Project and Performance Tasks. GİRİŞ Öğrenme ve öğretme eylemi, insanoğlunun yaratılıģı gereği gerçekleģtirdiği edinçten edime doğru iģleyen temel eylemlerden biridir. Milli Eğitim Bakanlığının 2004-2005 eğitim öğretim yılında ülkemizde uygulamaya koyduğu yapılandırmacılık ve çoklu zeka kuramına dayanan eğitim programları ile eğitim-öğretim uygulamalarımızın epistomolojik ve pragmatik değerleri değiģmiģtir. Bilginin bireye yüklenmesi anlayıģından vazgeçilmiģ; aksine bilginin yapılandırıldığı sarmal ve öğreneni merkeze alan bir eğitim anlayıģı benimsenmiģtir.
1322 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR Eski eğitim programlarının değiģmez bilgi anlayıģının tersine yapılandırmacılık, doğru yönlendirme ve yaklaģımlarla bilginin kiģi tarafından biliģsel birtakım iģlemler sonucunda oluģturulduğunu savunur: Kavramsal açıdan ele alındığında yapılandırmacılık, genel olarak bilginin insan tarafından oluşturulduğunu ve bu oluşumun zihinsel bir tutamağının bulunduğunu ima eder (Aydın, 2007: 12). Bu yapılandırma eylemi ise eski bilgiler ile eğitim-öğretim süreci içerisinde karģılaģılan yeni bilgilerin biliģsel bir süreç içerisinde iliģkilendirilip yeni bilgilere ulaģılması ile mümkündür. Yapılması gereken bireysel farklılıkları küçümsememek, sınıf içerisinde bu farklılıklara değer vermek ve bilginin anlamlandırma sürecini zenginleģtirmektir. Yapılandırmacı anlayıģa dayanan eğitim programları ana dili eğitimine ayrı bir önem verir. Çünkü birey bilgiyi dil ile oluģturur, dil ile bu oluģturulan yeni bilgiyi anlamlandırır ve yine elde edilen bu yeni bilgiyi dile kodlayıp saklar: Yapılandırıcı dil yaklaşımına göre dil, zihinsel becerileri geliştirmenin en önemli aracıdır. Dil, aynı zamanda öğrenmenin kalbidir ve insan beyninin sınırsız bir becerisidir. İnsanlar bu sınırsız becerilerini kullanarak öğrenirler ve zihinsel becerilerini geliştirirler (GüneĢ, 2007: 24). Dil düģüncenin yapı taģı ve yönlendiricisi olmayı, soyut düģünceler oluģturmayı sağlaması ile gerçekleģtirir: Soyut düşünceler tasarlamak ve onları ifade etmek dilin insana sağladığı en büyük yarardır (Vendryes, 2001: 29). Dil ile düģünce arasındaki bu yakın iliģki bilginin yapılandırılmasında bireyin dilin sınırları içerisinde bağımlı kalmasını, aynı zamanda da dilden hareketle bağımsız yeni bilgiler yapılandırılmasını sağlamaktadır. Bu nedenle çerçevede ülkemizde uygulanan ana dili eğitimi çalıģmalarında da bu yeni eğitim anlayıģına geçilmiģtir. Bu çerçevede Ġlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı (ĠTDÖP) etkinliklere dayalı, bireysel farklılıkları dikkate alan, sonuç kadar sürecin de önemli görüldüğü, sarmal bir öğretim anlayıģını yansıtacak Ģekilde geliģtirilmiģtir. Türkçe Dersi Öğretim Programı nda yaklaşım olarak, öğrenme sürecinde öğrencinin birikim ve deneyimlerinden hareketle sorunlara çözümler üretmesini, öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrencinin gelişim düzeyinin dikkate alınmasını, dolayısıyla değerlendirmede öğretim sürecindeki gelişimin de önemli olduğu benimsenmiştir (MEB, 2005: 3). Bu anlayıģ değiģikliği ise getirdiği yeniliklerle birlikte uygulamada birtakım aksaklıklardan ve eski ile yeni çatıģmasından dolayı da eleģtirilmektedir. Dil öğrenimi ile ilgili olarak yapılması gereken ise öğrencinin dili doğru bir Ģekilde öğrenmesini ve bu dilsel edinci uygun edimlere dönüģtürmesini imkân tanıyan ortamların sağlanmasıdır (Demir Sinan, 2010: 890).
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1323 Ġnsanoğlunun bilim ve teknolojide çok hızlı ilerleyiģi ile eğitim sistemimizdeki bu anlayıģ ve uygulama değiģikliği sadece Türkçe dersi öğrenme alanlarını etkilememiģ; aynı zamanda ölçme ve değerlendirme uygulamalarına da zorunlu olarak yenilikler getirmiģtir: Dünyadaki bilim ve teknolojideki gelişmeleri benimseyen çağdaş ülkeler, gelişmelere paralel olarak hedeflerini gözden geçirerek uygun programları uygulamaya koymuşlardır. Bu uygulamanın bir gereği olarak çoklu zekâ kuramı, yapısalcılık, yaratıcılık, probleme dayalı öğrenme ve proje tabanlı öğrenme gibi çağdaş eğitim yaklaşımlarına dayalı öğrenme-öğretme süreçlerinde kazandırılan beceriler, kağıt kalem testleri ile ölçülemez hale gelmiştir (Öncü, 2009: 106). Ölçme ve değerlendirme araçlarındaki bu yetersizlik hem anlayıģ hem de pratikte farklı ve yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanılmasını gerekli kılmaktadır: Geleneksel ölçme araçları, öğrencinin ne yapabileceğini gösterme konusunda yetersiz kalmakta ve öğrenciye kaynaklara ulaşma, araştırma yapma olanağı tanımamaktadır. Bu tür araçlar öğrenci başarısını gerçek dünyadan yalıtılmış bir biçimde, sınırlandırılmış zamanlarda ölçtükleri için öğrenciler gerçek dünyaya ait problemleri çözmekte sorunlarla karşılaşmaktadırlar (Belet Girmen, 2007: 2). Bu gereklilik eski eğitim programındaki sonuç odaklı ölçme ve değerlendirme uygulamaları yerine, artık süreci de dikkate alan bir anlayıģın ĠTDÖP te benimsenmesini sağlamıģtır: Türkçe Dersi Öğretim Programı nda, öğretim sürecinin bütün aşamalarının değerlendirilmesi önemli görülmektedir (MEB, 2005: 10). Ölçme ve değerlendirme uygulamalarındaki bir diğer yenilik ise öğrencilerin öz güvenlerini zedeleyici bir tutum yerine; güvenilir, tarafsız ve özendirici bir anlayıģın kabul edilmesidir (MEB, 2005: 10). Eski programdaki ölçme ve değerlendirme araçları sadece not amaçlı değerlendirme uygulamalarına dayanmaktadır. Yeni program ise öğrenci ve öğretmenin kendilerini değerlendirebilmelerine fırsat vermektedir: Yeni programda ise alternatif ölçme araçları kullanılabilmekte, sadece sonuç değil, öğrenme süreci bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Yeni programdaki ölçme değerlendirme yöntemleri ile öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar gözlemlenebilmekte, öğretmen ve öğrenci kendini değerlendirebilmektedir (Gömleksiz Bulut, 2007: 178). Bu özellik ölçme ve değerlendirme sürecini aynı zamanda aktif öğrenme faaliyetlerine dönüģtürecektir. Ölçme, temelde bir varlığı, varlığın özelliklerini sayılarla belirleme ve ifade etme olarak tanımlanmaktadır (GüneĢ, 2007: 347). Değerlendirme ise ölçme iģlemi sonucunda elde edilen sayısal sonuçların yorumlanıp bir yargıya ulaģılması eylemi ve Bir ölçme
1324 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR işlemi sonunda elde edilen ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılması ve buna bağlı olarak bir değer yargısına ulaşma işi dir (Demirel, 2005: 235). Yapılandırmacılığa dayalı ĠTDÖP te ise sonuç değil süreç odaklı, geliģim aģamalarını dikkate alan, ilerlemeci bir değerlendirme anlayıģı benimsenmiģtir: Yapılandırıcı yaklaşıma göre değerlendirme, üründen çok süreci gözlemek, öğrencinin gelişimi hakkında düzenli bilgiler toplamak, öğrenci merkezli etkinliklere ağırlık vermek, öğrencinin kendisini geliştirmesine yardımcı olmak, değişik tip etkinlikler yapmak, öğrenme süreci boyunca edinilen becerileri değerlendirmek, değerlendirme sürecine öğrenci ve ailesini de katmak, gibi konuları içermektedir (GüneĢ, 2007: 348). Bu bağlamda ĠTDÖP te ölçme ve değerlendirme ile ilgili olarak gözlemler, projeler, çalıģma kâğıtları, öz değerlendirme, kısa cevaplı sorular, çoktan seçmeli testler, eģleģtirmeli sorular, açık uçlu sorular, öğrenci ürün dosyası, performans değerlendirme, kavram haritaları, tutum ölçekleri araç ve yöntemlerine yer verilmiģtir (MEB, 2005: 328-334). Ölçme araçları, eğitim programlarının uygulamada baģarıya ulaģması ve eğitim-öğretim uygulamalarının yönlendirilmesi açısından son derece önemlidir: Ölçme araçları, eğitim sistem ve uygulamalarında verilen çeşitli kararların yerinde ve isabetli olması için gereken bilgileri ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir (Demirel, 2005: 205). Bütün bu ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemleri ile öğrenme sürecinin değerlendirilmesi ve eğer gerekliyse uygulamalarda yapılacak değiģikliklere yön verilmesi de amaçlanmaktadır. ĠTDÖP teki ölçme ve değerlendirme yöntemleri içerisinde dikkat çekenler ise proje ve performans görevlerinin gerçekleģtirilmesi ve değerlendirilmesine yönelik uygulamalardır. Proje önceden belirlenen bir konuda ve bir sürede araģtırmaya dayalı etkinliktir: Proje, önceden belirlenmiş bir süre içinde, bir konuda derinlemesine araştırma yapılmasını gerektiren, uygulaması sonucunda çeşitli ürünlerin elde edildiği bir çalışmadır (Kabapınar Ataman, 2010: 778). Bireysel ve grup olarak gerçekleģtirilebilecek proje görevleri öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını karģılayacak, biliģsel geliģimlerini destekleyecek nitelikte olmalıdır. ÇalıĢma konuları belirlenirken öğrencilerin görüģleri de dikkate alınmalı, öğretmen-öğrenci iģbirliği ve iletiģimi görevin gerçekleģtirilme sürecinde dikkate alınmalıdır. Yine çalıģma konuları öğrencilerin seviyelerinin çok üstünde ve çok altında olmamalıdır. ÇalıĢmalar yapılandırmacı anlayıģta; baģlangıç, uygulama ve sonuç olmak üzere süreç üç aģamada değerlendirilmelidir.
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1325 Performans görevleri ise projeye göre daha kısa sürede hazırlanan ve öğrencilerin biliģsel geliģmelerini ölçmek amacıyla süreç odaklı çalıģmalardır: Performans ödevi, öğrencilerin üst düzey bilişsel becerilerini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır (Belet Girmen, 2007: 2). Geleneksel ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemleri sınırlı bir sürede sadece sonucu değerlendirdiği için bilginin yapılandırma ve anlamlandırma sürecinin değerlendirilmesine olanak tanımamaktadır. Ancak ĠTDÖP ile birlikte eğitim sistemimizde uygulanmaya baģlanan proje ve performans görevleri öğrencinin bireysel farklılıklarını dikkate alan, eski ile yeni bilgilerin iliģkilendirilmesine ve bilginin anlamlandırılmasına fırsat veren, öğretmen-öğrenci iģbirliğine dayalı uygulamalardır. Performans görevleri aynı zamanda öğrencinin gerçek hayatta karģılaģılması muhtemel sorunlar ve geliģmeler ile baģ etmesinde kılavuzluk edecek nitelikte olmalıdır: Performans ödevleri, öğrencinin hayatındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını gösterir (CoĢkun Gelen Kan, 2009: 28). Performans ödevleri öğrencilerin eğitim-öğretim ortamında elde ettikleri bilgileri gerçek yaģamda kullanmalarına ve bu durumun belirlenip değerlendirilmesine olanak sağlayan bir uygulamadır. Performans ödevlerinin baģarılı bir Ģekilde değerlendirilmesi için her çalıģmaya yönelik bir dereceli puanlama anahtarının hazırlanması, çalıģmanın baģlangıcında her öğrencinin dereceli puanlama anahtarlarının bir örneğini alması ve bu dereceli puanlama anahtarına göre çalıģmalarını yönlendirmeleri gerekmektedir (Özbay, 2007: 168). ÇalıĢmanın baģlangıcında uygulanacak bu yöntem öğrencinin süreç boyunca izlemesi gereken adımları kendisine gösterecek, öğretmen-öğrenci iletiģimini kolaylaģtıracaktır. Performans ve proje görevleri; ilköğretim Türkçe dersinde öğrencilerin biliģsel olarak bilgiyi yapılandırmalarını ve sonuç değil süreç odaklı, amaca yönelen bir değerlendirme yapılmasını sağlar. Öğrencilerin bireysel farklılıklarından kaynaklanan engellerin ortadan kaldırılmasını sağladığı gibi, bu farklılıkların aynı zamanda eğitimöğretim etkinliklerini zenginleģtiren bir unsur olarak sürece dâhil edilmesine fırsat verir. Araştırmanın Amacı Tarama modelindeki bu araģtırmanın amacı Ġlköğretim Ġkinci Kademe Türkçe Dersi Öğretim Programı ndaki proje ve performans görevlerinin gerçekleģtirilme sürecine yönelik öğrenci
1326 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR görüģlerini belirlemektir. Bu genel amaç doğrultusunda belirlenen alt amaçlar Ģunlardır: 1- Proje ve performansta görevlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri nedir? 2- Proje ve performansta görevlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri; cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi ve okulun sosyoekonomik düzeyine göre değiģmekte midir? 3- Proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri nedir? 4- Proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri; cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi ve okulun sosyoekonomik düzeyine göre değiģmekte midir? 5- Proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri nedir? 6- Proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri; cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi ve okulun sosyoekonomik düzeyine göre değiģmekte midir? Evren ve Örneklem AraĢtırmanın evrenini, 2009-2010 eğitim-öğretim yılında Malatya il merkezindeki dört eğitim bölgesinden seçilen 12 ilköğretim okulunun ikinci kademe öğrencileri oluģturmaktadır. Her eğitim bölgesinden biri iyi, biri orta, biri de alt sosyoekonomik düzeye ait olmak üzere üçer okul seçilmiģtir. Evreni oluģturan okulların her birinden 6., 7. ve 8. sınıf olmak üzere birer Ģube örneklem olarak alınmıģtır. Toplam 917 öğrenci araģtırma kapsamında yer almıģtır. AraĢtırmada 482 kız (%52,6), 435 erkek (%47,4) öğrenci yer almıģtır. Öğrencilerin 311 i 6. sınıf (%33,9), 289 u 7. sınıf (%31,5), 317 si de 8. sınıf (%34,6) öğrencilerinden oluģmaktadır. Okulların sosyoekonomik düzeylerine göre öğrenci dağılımları ise Ģöyledir; 336 öğrenci iyi düzey (%36,6), 278 öğrenci orta düzey (%30,4), 303 öğrenci ise alt düzey okulda (%33,0) öğrenim görmektedir. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi AraĢtırmada veri toplama aracı olarak araģtırmacılar tarafından 28 maddelik beģli Likert tipi bir ölçek hazırlanmıģ ve uygulanmıģtır. Ölçek geliģtirilirken önce ilgili alan yazın incelenmiģ ve bir taslak ölçek oluģturulmuģtur. GeliĢtirilen taslak ölçek Malatya il merkezinde görev yapan beģ Türkçe öğretmeninin görüģ ve değerlendirmesine sunulmuģ ve öğretmen görüģleri alınmıģtır. Ardından ölçek içerik geçerliliği açısından, Fırat Üniversitesi Eğitim
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1327 Fakültesi Türkçe Eğitimi ve Eğitim Bilimleri Bölümlerinde görev yapan öğretim üyelerinin değerlendirmelerine sunulmuģtur. Ġlgili uzmanlardan gelen görüģ ve eleģtiriler doğrultusunda maddeler yeniden değerlendirilmiģ, bazı düzeltmeler yapılarak ön değerlendirmeye hazır hale getirilmiģtir. Ölçeğe iliģkin analiz sonucunda KMO değeri 0,91, Bartlett Testi ise 2991,378 olarak hesaplanmıģ ve bu sonuç 0,05 düzeyinde anlamlı bulunmuģtur. Bu sonuç maddelere faktör analizi uygulanabileceğini göstermektedir. Faktör analizi sonucunda faktör yüklerinin 0,41 ile 0,60 arasında değiģtiği belirlenmiģtir. Ġlk 14 madde için Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,77, ikinci 14 madde için ise 0,76 bulunmuģtur. Ölçeğin bütün olarak Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı da 0,86 olarak hesaplanmıģtır. Ayrıca ölçeğin Spearman_Brown güvenirlik katsayısı 0,82; Guttman split half katsayısı da 0,82 Ģeklinde hesaplanmıģtır. Bu sonuçlara göre ölçeğin güvenilir olduğu söylenebilir. Verilerin Çözümlenmesi Öğrencilere iliģkin kiģisel verilerin analizinde yüzde ve frekans teknikleri, öğrencilerin cinsiyetlerine göre yapılan karģılaģtırmalarda bağımsız gruplar t testi, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi ve okulun sosyoekonomik düzeyine göre yapılan karģılaģtırmalarda ise varyans analizi kullanılmıģtır. Varyans analizi sonucunda anlamlı farklılığın belirlendiği durumlarda farkın kaynağını belirlemek için ise scheffe testi kullanılmıģtır. AraĢtırmada her bir maddenin gerçekleģme düzeyini belirlemek amacıyla Tamamen (5), Çok (4), Biraz (3), Az (2) ve Hiç (1) dereceleri kullanılmıģtır. Aritmetik ortalamaların yorumlanmasında ise; 1,00-5,00 arasındaki ortalama değerler Tamamen: 4.21-5.00, Çok: 3.41-4.20, Biraz: 2.61-3.40, Az: 1.81-2.60 ve Hiç: 1.00-1.80 Ģeklinde belirlenmiģtir. Bulgular Bu bölümde elde edilen bulgular, benzer çalıģmaların sonuçları ile karģılaģtırılmalı olarak ele alınmıģ ve yorumlanmıģtır.
1328 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR Çizelge 1: Proje ve Performansta Görevlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonuçları Maddeler 1. Proje ve performans görevleri dağıtılırken kiģisel görüģ ve isteklerim dikkate alınır. 2. Verilen konular ilgi ve ihtiyaçlarımı karģılayacak niteliktedir. 3. Verilen konu gerçek yaģamda iģime yarayacak niteliktedir. 4. Beklenen performans hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim. 5.Proje ve performansın hazırlanma süresi hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim. 6.ÇalıĢmalarımı yürütürken yararlanabileceğim kaynaklar hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim. 7. Proje ve performans görevlerinin değerlendirilmesinde kullanılacak dereceli puanlama anahtarının bir örneği öğretmenim tarafından bana verilir. 8. Proje ve performans görevlerimi belirlerken okul, aile ve çevre Ģartları öğretmenlerim tarafından dikkate alınır. Öğrenciler X ss 3,72 1,28 3,93 1,05 3,98 1,09 4,32 1,05 4,46 0,98 3,80 1,22 3,14 1,53 3,56 1,37 Toplam X = 3,86 ÇağdaĢ ölçme ve değerlendirme araçları öğrencilerin kiģisel görüģ ve isteklerinin dikkate alınmasını gerekli kılmaktadır: Bilgiyi anlamlandıran bireylerin yetişmesi için eğitim sisteminde öğrenci merkezli, öğrenciyi aktif tutan, geliştiren, öğrencilerin bilgiyi özümlemelerini ve yapılandırmalarını sağlayan çağdaş yöntemler kullanılmalıdır (Çıbık, 2009: 37). Bu bağlamda araģtırmaya katılan ilköğretim öğrencilerine ĠTDÖP ile iliģkili olarak Proje ve Performans görevleri dağıtılırken kişisel görüş ve isteklerim dikkate alınır maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeye yönelik olarak öğrenciler çok ( X =3,72) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu sonuca göre araģtırmaya katılan öğrenciler proje ve performans görevleri
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1329 dağıtılırken öğretmenleri tarafından görüģ ve isteklerinin yeteri kadar dikkate alındığını düģünmektedirler. Türkçe dersinde proje ve performans görevleri ile ilgili konular belirlenirken öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmalıdır. Bunun için araģtırmaya katılan öğrencilere; Verilen konular ilgi ve ihtiyaçlarımı karşılayacak niteliktedir maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeye yönelik olarak öğrenciler çok ( X =3,93) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrencilerin proje ve performans konuları belirlenirken ilgi ve ihtiyaçlarının dikkate alındığını düģündükleri söylenebilir. Yapılandırmacılık ve çoklu zekâ kuramına dayalı olan ĠTDÖP, öğrencilerin bilgiyi yapılandırmalarını ve yaģamda kullanmalarını hedeflemektedir: Performans ödevleri öğrencilerin kazandıkları bilgileri günlük hayatta ne ölçüde kullanabildiklerini belirlemek amacıyla hazırlanan ödevlerdir (Belet Girmen, 2007: 2). Doğal olarak proje ve performans görevleri de öğrencilerin gerçek yaģamda iģlerine yarayacak nitelikte belirlenmelidir. Bu nedenle öğrencilere; Verilen konu gerçek yaşamda işime yarayacak niteliktedir maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeye iliģkin olarak araģtırmaya katılan öğrenciler çok ( X =3,98) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Öğrencilerin seçilen konuların kendilerini gerçek hayata yeteri kadar hazırladığını düģündükleri söylenebilir. Proje ve performans görevlerinin gerçekleģtirilmesi sırasında öğretmenin sürekli olarak çalıģmayı yürüten öğrenci veya öğrencileri yönlendirmesi, çalıģmanın verimliliği için bilgilendirmesi gerekmektedir. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Beklenen performans hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeye öğrenciler tamamen ( X =4,32) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrenciler, proje ve performans görevlerinin konuları hakkında öğretmenleri tarafından yeterince bilgilendirildiklerini göstermektedir. Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarının aksine yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçları sonuç değil, süreç odaklıdır. Bu bağlamda öğrencilerin çalıģmanın hazırlık aģamasında süreç hakkında yeterince bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle öğrencilere; Proje ve performansın hazırlanma süresi hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeye araģtırmaya katılan öğrenciler tamamen ( X =4,46) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu sonuç da öğrencilerin proje ve performans çalıģmalarının süresi hakkında yeterince bilgilendirildiklerini göstermektedir.
1330 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR ĠTDÖP ile Türkçe dersi eğitim öğretim faaliyetleri içerisinde yerini alan proje ve performans görevleri araģtırmaya dayalı, yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçlarıdır. Bu nedenle kullanılacak kaynakların yeterli ve doğru bir Ģekilde tespit edilmesi son derece önemlidir. Ancak ilköğretim çağındaki öğrenciler araģtırmaya referans oluģturacak kaynakları belirlemede, öğretmenlerin yönlendirmelerine ihtiyaç duyabilmektedirler. Bu bağlamda öğrencilere; Çalışmalarımı yürütürken yararlanabileceğim kaynaklar hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılanlar ilgili maddeye çok ( X =3,80) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum araģtırmaya katılan öğrencilerin proje ve performans görevlerinin hazırlık aģamasında kaynak noktasında öğretmenleri tarafından yeterince bilgilendirildiklerini ve yönlendirildiklerini göstermektedir. Yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçlarından olan proje ve performans görevleri araģtırmada sonuç kadar, sürece de önem vermektedir. Bu bağlamda öğrencinin araģtırma boyunca nelere dikkat etmesi gerektiğini bilmesi son derece önemlidir. Değerlendirmede kullanılacak olan dereceli puanlama anahtarının görevlendirme aģamasında öğrencilere dağıtılması doğru yönlendirme açısından gereklidir. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Proje ve performans görevlerinin değerlendirilmesinde kullanılacak dereceli puanlama anahtarının bir örneği öğretmenim tarafından bana verilir maddesi yöneltilmiģtir. Bu madde ile ilgili olarak ise biraz ( X =3,14) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum proje ve performans görevlendirmeleri yapılırken dereceli puanlama anahtarlarının öğrencilere dağıtımına gerekli özenin gösterilmediğini ortaya koymaktadır. Proje ve performans görevlerini belirlemede; okul, aile ve çevre Ģartlarının dikkate alınması çalıģmanın uygulanabilirliği ve baģarısı açısından önemlidir. Aksi halde ilköğretim çağındaki öğrenciler sınırlı imkânlarla ya çalıģmayı hiç gerçekleģtirmeyecek ya da baģarısız olacaklardır. Bu bağlamda araģtırmaya katılan öğrencilere; Proje ve performans görevlerimi belirlerken okul, aile ve çevre şartları öğretmenlerim tarafından dikkate alınır maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler de çok ( X =3,56) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum ise proje ve performans görevleri belirlenirken okul, aile ve çevre Ģartlarının öğretmenler tarafından dikkate alındığını göstermektedir. Proje ve performans görevlendirmeleri aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerinin toplam aritmetik ortalaması 3,86 olarak
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1331 belirlenmiģtir. Buna göre bu aģamaya iliģkin olarak öğrenci görüģlerinin çok düzeyinde olduğu ve öğrencilerin ĠTDÖP ü bu yönde etkili buldukları söylenebilir. Çizelge 2: Cinsiyete Göre Proje ve Performansta Görevlendirme Aşamasına İlişkin t Testi Sonuçları Cinsiyet n X ss sd t p Kız 482 3,88 0,73 Erkek 435 3,85 0,70 915 0,548 0,584 Çizelge 2 deki bulgulara bakıldığında proje ve performansta görevlendirme aşamasına iliģkin öğrenci görüģleri arasında cinsiyetlerine göre bir farklılaģmanın bulunmadığı görülmektedir [t (915) =-0,548; p>0,05]. Buna göre öğrencilerin proje ve performansta görevlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin değiģmediği söylenebilir. Grupların aritmetik ortalamaları, hem kız ( X =3,88), hem de erkek öğrencilerin ( X =3,85) bu yöndeki görüģlerinin çok düzeyinde olduğunu göstermektedir. Buna göre öğrencilerin proje ve performans çalıģmalarında görevlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin olumlu olduğu söylenebilir. Çizelge 3: Sınıf Düzeyine Göre Proje ve Performansta Görevlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sınıf Düzeyi n X ss Varyans Kay. Kar. Top. sd Kar. Ort. F p Fark 6. sınıf 311 3,96 0,66 Gruplar Arası 7. sınıf 289 4,05 0,64 Gruplar Ġçi 35,512 2 17,756 433,746 914 0,475 37,416* 0,000 6-8 7-8 8. sınıf 317 3,60 0,75 Toplam 469,258 916 Çizelge 3 teki varyans analizi sonucu, sınıf düzeyi değiģkeni açısından öğrencilerin proje ve performans görevlerinin verilme aģamasına iliģkin görüģlerinin anlamlı biçimde farklılaģtığını
1332 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR göstermektedir [F (2-914) =37,416; p<0,05]. Scheffe testi farklılaģmanın 6. sınıf ( X =3,96) ve 7.sınıf ( X =4,05) sınıf ile 8. sınıf ( X =3,60) öğrencileri arasında olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bu bulguya göre 8. sınıf öğrencilerinin proje ve performans görevlerinin verilme aģamasına iliģkin görüģlerinin daha az olumlu olduğu ifade edilebilir. Çizelge 4: Okulun Sosyoekonomik Düzeyine Göre Proje ve Performansta Görevlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sosyo Ekonomik Düzey Ġyi Orta n X ss Varyans Kay. 336 3,89 0,83 Gruplar Arası 278 3,86 0,63 Gruplar Ġçi Kareler Toplamı sd Kareler Ort. 0,328 2 0,164 468,931 914 0,513 Alt 303 3,84 0,66 Toplam 469,258 916 F p Fark 0,319 0,727 - Çizelge 4 teki varyans analizi sonucu proje ve performans görevlerinin verilme aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri arasında sosyoekonomik düzey değiģkeni açısından anlamlı bir farklılık bulunmamıģtır [F (2-914) =0,319; p>0,05]. Buna göre öğrencilerin bu yöndeki görüģleri değiģmemektedir. Grupların aritmetik ortalamalarına bakıldığında bütün öğrencilerin proje-performans görevlerinin verilme aģamasına iliģkin görüģleri çok düzeyinde benimsedikleri görülmektedir. Proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerine ait aritmetik ortalama ve standart sapma sonuçları Çizelge 5 de görülmektedir. Çizelge 5: Proje ve Performans Görevlerinin Hazırlanma Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonuçları Maddeler Öğrenciler 9. Ödevimi hazırlamadan önce amacımı belirlerim. 4,53 0,81 10. ÇalıĢmamda belirli bir çalıģma planı hazırlarım. 4,10 1,00 X ss
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1333 11. Görevi gerçekleģtirirken çalıģma planıma bağlı kalırım. 3,99 1,06 12.ÇalıĢmam süresince gerekli malzemeleri önceden belirlerim. 4,41 0,89 13. ÇalıĢmamda internetten bilgi toplarım. 4,19 0,98 14. ÇalıĢmamda ansiklopedi, kitap, dergi gibi çeģitli kaynaklardan bilgi toplarım. 4,17 1,06 15. ÇalıĢmayı hazırlarken Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanmaya dikkat ederim. 16.Topladığım bilgilerin doğruluğu ve uygunluğuna iliģkin öğretmenlerimin görüģlerinden faydalanırım. 4,35 0,90 3,77 1,15 17. Topladığım bilgilerden kendime ait yeni fikirlere ulaģırım. 4,01 1,06 18. UlaĢtığım yeni fikirleri çalıģmamda kullanabilirim. 4,01 1,07 19. ÇalıĢmamı görsel unsurlarla desteklerim. 4,01 1,13 20. Proje ve performans çalıģmalarımı gerçekleģtirirken yararlandığım kaynakları yazarım. 4,25 1,04 21. Proje ve performans görevlerimi hazırlarken çok para harcarım. 22. ÇalıĢmamı arkadaģlarımla paylaģmam için sunu yapmama fırsat verilir. 23. Sunu yaparken teknolojinden faydalanmam için imkân verilir. 3,01 1,20 3,69 1,27 3,92 1,23 24. Proje ve performans görevlerimi baģka kiģilere hazırlatırım. 1,82 1,38 Toplam X = 3,89 Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarından farklı olarak proje ve performans görevlerinde çalıģmanın amacının önceden belirlenmesi gereklidir. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Ödevimi hazırlamadan önce amacımı belirlerim maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeyle ilgili olarak öğrenciler, tamamen ( X =4,53) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu sonuç öğrencilerin proje ve performans görevleri hazırlarken çalıģmanın amacını önceden yeterli düzeyde belirlediklerini göstermektedir. Proje ve performans görevleri, öğrencilerin baģarılarını süreç odaklı ele alan ölçme ve değerlendirme araçlarıdır. Bu nedenle öğrencilerin çalıģmalarını gerçekleģtirirken bir çalıģma planı
1334 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR hazırlamaları son derece önemlidir. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Çalışmamda belirli bir çalışma planı hazırlarım maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler bu madde ile ilgili olarak çok ( X =4,10) düzeyinde görüģ ortaya koymuģlardır. AraĢtırma göstermiģtir ki öğrenciler proje ve performans görevlerini hazırlamadan önce yeterli oranda bir çalıģma planı hazırlamaktadırlar. Proje ve performans görevleri sınırlı bir zaman dilimi içerisinde değil, süreç içerisinde hazırlanan çalıģmalardır. Bu nedenle hazırlanan çalıģma planlarına bağlı kalınması sürecin iyi bir Ģekilde iģlemesi bakımından son derece önemlidir. Bu bağlamda öğrencilere; Görevi gerçekleştirirken çalışma planıma bağlı kalırım maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeyle ilgili olarak araģtırmaya katılan öğrenciler, çok ( X =3,99) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrencilerin yeterli düzeyde çalıģma planına bağlı kaldıklarını göstermektedir. Türkçe dersinde proje ve performans görevleri bir ürün ortaya koymaya dayalı ölçme ve değerlendirme araçları olduğu için gerekli malzemelerin önceden belirlenip hazırlanması gerekmektedir. Bu nedenle öğrencilere; Çalışmam süresince gerekli malzemeleri önceden belirlerim maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler bu maddeye tamamen ( X =4,41) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrencilerin proje ve performans görevlerini hazırlarken yeterli düzeyde malzeme hazırladıklarını göstermektedir. BiliĢim ve teknoloji çağı, her alanda güncel ve doğru bilgiye daha hızlı ulaģmamıza imkân sağlamaktadır. ĠTDÖP de öğrencilerin biliģim ve teknolojinin imkânlarından faydalanmalarını gerekli kılmaktadır. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Çalışmamda internetten bilgi toplarım maddesi yöneltilmiģtir. Öğrenciler bu madde ile ilgili olarak, çok ( X =4,19) düzeyinde görüģ ortaya koymuģlardır. Bu durum öğrencilerin proje ve performans çalıģmalarını hazırlarken biliģim ve teknolojiden yeterince faydalandıklarını göstermektedir. Türkçe dersi proje ve performans görevleri öğrencilerin araģtırmaya dayalı çalıģmalarını ölçmeye dayalıdır. Bu ölçme ve değerlendirme araçları süreç içerisinde gerçekleģtirilen araģtırmalar sonucunda elde edilen ürünlerin değerlendirilmesine yöneliktir. Bu nedenle öğrencilerin çalıģmalarında kullanmak üzere çeģitli kaynaklardan bilgi toplamaları gerekmektedir. AraĢtırmaya katılan öğrencilere; Çalışmamda ansiklopedi, kitap, dergi gibi çeşitli kaynaklardan bilgi toplarım maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeye
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1335 yönelik olarak araģtırmaya katılan öğrenciler çok ( X =4,17) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum göstermiģtir ki öğrenciler proje ve performans görevlerini hazırlarken çalıģmalarına referans oluģturacak; ansiklopedi, kitap, dergi gibi çeģitli kaynaklardan yeterince yararlanmaktadır. ĠTDÖP, proje ve performans görevlerini hazırlarken Türkçeyi doğru, güzel ve etkili bir Ģekilde kullanmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda öğrencilere; Çalışmayı hazırlarken Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanmaya dikkat ederim maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeye araģtırmaya katılan öğrenciler, tamamen ( X =4,35) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durumdan hareketle, öğrencilerin çalıģmalarını gerçekleģtirirken Türkçeyi doğru, güzel ve etkili bir Ģekilde kullandıkları söylenebilir. Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarından farklı olarak proje ve performans görevleri hazırlanırken öğrenci ile öğretmen iletiģiminin ve iģbirliğinin son derece yoğun olması gerekmektedir: Yapılandırmacı yaklaşımda hedeflerin ve öğrenme yaşantılarının belirlenmesinde olduğu gibi, sınama durumlarında da öğretmen-öğrenci işbirliği esastır (ġahin, 2007: 288). Özellikle ilköğretim çağı çocuklarının sürece yayılmıģ çalıģmalarda hata yapmalarındaki yüksek olasılık bu iletiģim ve iģbirliğinin güçlü bir Ģekilde gerçekleģmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Topladığım bilgilerin doğruluğu ve uygunluğuna ilişkin öğretmenlerimin görüşlerinden faydalanırım maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeyle ilgili olarak araģtırmaya katılan öğrenciler, çok ( X =3,77) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum proje ve performans görevleri hazırlanırken öğrenci-öğretmen iletiģiminin yeterli düzeyde gerçekleģtiğini göstermektedir. Yapılandırmacı ve çoklu zekâ kuramına dayalı ĠTDÖP, eski bilgileri de kullanarak yeni bilgilerin inģa edilmesini amaçlar. UlaĢılacak bu yeni bilgiler kiģiye özgü, bireysel farklılığı yansıtan nitelikte olmalıdır: Öğrencilerin sahip olduğu bilgi birikimi farklılık gösterdiğinden, yapılandırmacılıkta tek doğru yerine, her birey aynı kavrama farklı anlamlar yükleyebileceği kabul edilir (ġahin, 2007: 286). Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere Topladığım bilgilerden kendime ait yeni fikirlere ulaşırım maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler ise bu maddeye iliģkin çok ( X =4,01) düzeyinde görüģ ortaya koymuģlardır. AraĢtırma göstermiģtir ki öğrenciler yeterli oranda bilgiyi yapılandırarak kendilerine özgü yeni bilgilere ulaģabilmektedirler.
1336 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR ĠTDÖP, bilginin yeniden yapılandırılıp öğrenciye özgün yeni bilgilere ulaģılmasını hedefler: Öğrenen bireylerin bilgiyi nasıl öğrendiklerine ilişkin bir kuram olarak gelişmeye başlayan yapılandırmacılık zamanla öğrencilerin bilgiyi nasıl yapılandırdıklarına ilişkin bir modele dönüşmüştür. Yapılandırmacılıkta bilginin tekrarı değil, bilginin transferi ve yeniden yapılandırılması (güncellenmesi) önemlidir (Yapıcı Leblebicier, 2007: 481). Önemli bir diğer nokta ise bu yeni bilgilerin proje ve performans görevlerinde kullanılmasıdır. Bu durum bilginin olduğu gibi aktarılmasını, tekrar edilmesini engeller ve öğrencilerin bireysel fark ve yeteneklerini kullanmalarına imkân sağlar. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Ulaştığım yeni fikirleri çalışmamda kullanabilirim maddesi yöneltilmiģtir. Öğrenciler bu madde ile ilgili olarak, çok ( X =4,01) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrencilerin proje ve performans görevleri sonucu elde ettikleri yeni bilgileri yeterli oranda kullanabildiklerini göstermektedir. ĠTDÖP ile birlikte Türkçe dersinde kullanılan materyaller de çeģitlilik kazanmıģtır. Bu bağlamda proje ve performans görevleri Türkçe dersinde görsel unsurların kullanılmasına imkan tanımaktadır. AraĢtırmaya katılan öğrencilere; Çalışmamı görsel unsurlarla desteklerim maddesi yöneltilmiģ ve öğrenciler bu madde ile ilgili olarak çok ( X =4,01) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Sonuç olarak öğrencilerin görsel unsurları çalıģmalarında yeterince kullandıkları söylenebilir. ĠTDÖP ile eğitim öğretim etkinliklerimiz içerisindeki yerini alan proje ve performans görevleri araģtırmaya dayalı ölçme ve değerlendirme araçlarıdır. Bu ölçme ve değerlendirme araçlarını geleneksel ölçme-değerlendirmeden ayıran bir önemli fark da öğrencilerin yararlandıkları kaynaklara elde edilen üründe yer vermeleridir. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Proje ve performans çalışmalarımı gerçekleştirirken yararlandığım kaynakları yazarım maddesi yöneltilmiģtir. Bu madde ile ilgili olarak öğrenciler tamamen ( X =4,25) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. AraĢtırma sonucu göstermiģtir ki öğrenciler proje ve performans görevlerini hazırlarken yararlandıkları kaynakları elde edilen üründe göstermektedirler. Türkçe dersi proje ve performans görevleri hazırlanırken ilköğretim çağındaki öğrencilerin maddi olanaklarının da dikkate alınması gerekmektedir. Bu bağlamda öğrencilere; Proje ve performans görevlerimi hazırlarken çok para harcarım maddesi
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1337 yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler de biraz ( X =3,01) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu sonuçtan hareketle ilgili çalıģmaları yürütürken öğrencilerin maddi olarak az da olsa zorlandıkları söylenebilir. Yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçları olan proje ve performans görevleri aynı zamanda elde edilen ürünün diğer öğrencilerle paylaģılmasını ve bilginin uygun öğrenme ortamında yeniden yapılandırılmasına fırsat tanımaktadır: Yapılandırmacı ortamlar öğrenciye bilgi aktarma işlevi görmezler, aksine öğrencinin bilgiyi yapılandırmasını destekleyecek olanakları sunarlar (ġahin, 2007: 286). Ancak ilköğretim çağındaki öğrenciler, proje ve performans görevleri sonucunda bilginin yapılandırılması ve paylaģılmasını sağlayacak sunum konusunda okul desteğine ihtiyaç duyabilmektedirler. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Çalışmamı arkadaşlarımla paylaşmam için sunu yapmama fırsat verilir maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeyle ilgili olarak araģtırmada yer alan öğrenciler, çok ( X =3,69) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durum öğrencilere sunum yapmaları konusunda yeterli oranda destek verildiğini göstermektedir. Türkçe dersinde sunum yapılırken teknolojinin imkânlarından faydalanmak çağın gereklerine uyum sağlayabilen bireylerin yetiģtirilmesi açısından son derece önemlidir. Bu noktada ilköğretim çağındaki öğrencilere gerekli desteğin verilmesi gerekmektedir. AraĢtırmaya katılan öğrencilere; Sunu yaparken teknolojinden faydalanmam için imkân verilir maddesi yöneltilmiģtir. Öğrenciler bu madde ile ilgili olarak çok ( X =3,92) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Buradan hareketle ilköğretim çağındaki öğrencilere sunu yaparken teknolojiden faydalanmaları konusunda gerekli desteğin verildiği söylenebilir. Ġlköğretim çağındaki öğrencilerden seviyelerinin üstünde çalıģma ve baģarı beklemek proje ve performans görevlerinin baģkalarına yaptırılması sonucunu ortaya çıkarabilir. Bu nedenle öğrencilere; Proje ve performans görevlerimi başka kişilere hazırlatırım maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler ise bu madde ile ilgili olarak az ( X =1,82) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durumdan hareketle, öğrencilerin ödevlerini gerçekleģtirirken çok az oranda baģkalarından yardım aldıkları söylenebilir. Proje ve performans görevlerinin hazırlama aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerinin toplam aritmetik ortalaması 3,89 olarak belirlenmiģtir. Buna göre bu aģamaya iliģkin olarak öğrenci
1338 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR görüģlerinin, çok düzeyinde olduğu ve öğrencilerin ĠTDÖP ü bu yönde etkili buldukları söylenebilir. Çizelge 6: Cinsiyete Göre Proje ve Performans Görevlerini Hazırlama Aşamasına İlişkin t Testi Sonuçları Cinsiyet n X ss sd t p Kız 482 3,91 0,50 Erkek 435 3,86 0,55 915 1,544 0,123 Çizelge 6 daki bulgulara bakıldığında proje ve performans görevlerinin hazırlanma aşamasına iliģkin öğrenci görüģleri arasında cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılaģmanın bulunmadığı görülmektedir [t (915) =-1,544; p>0,05]. Buna göre öğrencilerin proje ve performans görevlerini hazırlama aģamasına iliģkin görüģlerinin değiģmediği söylenebilir. Grupların aritmetik ortalamalarına bakıldığında hem kız ( X =3,91), hem de erkek öğrencilerin ( X =3,86) bu yöndeki görüģlerinin çok düzeyinde olduğu görülmektedir. Buna göre öğrencilerin proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin görüģlerinin olumlu olduğu söylenebilir. Çizelge 7: Sınıf Düzeyine Göre Proje ve Performans Görevlerini Hazırlama Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sınıf Düze yi 6. sınıf 7. sınıf 8. sınıf n X ss Varyan s Kay. 311 3,92 0,54 Gruplar Arası 289 3,98 0,54 Gruplar Ġçi Kar. Top. sd Kar.Ort. 6,903 2 3,452 245,12 6 317 3,77 0,48 Toplam 252,02 9 914 0,268 916 F p 12,870* 0,00 0 Çizelge 7 deki varyans analizi sonucu, sınıf düzeyi değiģkeni açısından öğrencilerin proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin görüģlerinin anlamlı biçimde farklılaģtığını göstermektedir [F (2-914) =12,870; p<0,05]. Scheffe testi Far k 6-8 7-8
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1339 farklılaģmanın 6. ( X =3,92) ve 7. ( X =3,98) sınıflar ile 8. sınıf ( X =3,77) öğrencileri arasında olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bu bulguya göre 8. sınıf öğrencilerinin proje ve performans görevlerinin verilme aģamasına iliģkin görüģlerinin daha az olumlu olduğu ifade edilebilir. Çizelge 8: Okulun Sosyoekonomik Düzeyine Göre Proje ve Performans Görevlerini Hazırlama Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sosyo Ekonomik Düzey n X ss Varyans Kay. Kareler Toplamı sd Kareler Ort. F p Fark Ġyi 336 4,02 0,54 Gruplar Arası 10,438 2 5,219 Orta 278 3,77 0,52 Gruplar 241,591 914 0,264 Ġçi Alt 303 3,85 0,48 Toplam 252,029 916 19,745* 0,000 1-2 1-3 Sosyoekonomik düzey değiģkeni açısından proje ve performans görevlerinin hazırlanma aģamasına iliģkin öğrenci görüģleri arasında istatistiksel açıdan farklılaģma belirlenmiģtir [F (2-914)=19,745; p<0,05]. Scheffe testi sonucuna göre farklılaģma iyi düzey okullar ile ( X =4,02) orta ( X =3,77) ve alt ( X =3,85) sosyoekonomik düzey okullar arasında gerçekleģmiģtir. Elde edilen bu bulguya göre sosyo-ekonomik açıdan iyi düzeydeki okullarda öğrenim gören öğrenci görüģlerinin daha olumlu olduğu söylenebilir. Proje ve performans görevlerini değerlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerine ait aritmetik ortalama ve standart sapma sonuçları Çizelge 9 da verilmiģtir. Çizelge 9: Proje ve Performans Görevlerini Değerlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonuçları Maddeler 25. ÇalıĢmalarım süreç boyunca öğretmenim tarafından takip edilir. Öğrenciler X ss 3,50 1,36
1340 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR 26. Elde ettiğim ürün (ödev) verilen dereceli puanlama anahtarına uygun Ģekilde değerlendirilir. 27. Değerlendirme sonucunda elde ettiğim ürün ve dereceli puanlama anahtarı bana teslim edilir. 28. ÇalıĢmam sonucunda yanlıģlarım ve eksiklerim hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim. 4,15 1,15 3,18 1,52 3,99 1,25 Toplam X = 3,71 Süreç odaklı ölçme ve değerlendirme araçlarından olan proje ve performans görevleri ilköğretim öğrencilerinin öğretmenleri tarafından doğru ve zamanında yönlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Türkçe dersi öğretim programında değerlendirme yalnızca öğrenme ürünü değil, öğrenme sürecinin izlenmesi ve gerekirse sınıf etkinliklerinin değiştirilmesini temel alır (Belet Girmen, 2007: 2). Bu nedenle öğrencilere; Çalışmalarım süreç boyunca öğretmenim tarafından takip edilir maddesi yöneltilmiģtir. Bu maddeye iliģkin olarak öğrenciler çok ( X =3,50) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durumdan hareketle ilköğretim öğrencileri proje ve performans çalıģmalarını gerçekleģtirirken öğretmenleri tarafından yeterli oranda takip edildikleri söylenebilir. ĠTDÖP e göre proje ve performans görevlerinin değerlendirilmesi sürecin baģında öğrencilere dağıtılan dereceli puanlama anahtarına göre yapılmalıdır. Bu tür bir değerlendirme sadece elde edilen ürünün değil, aynı zamanda sürecin de değerlendirilmesine imkân tanıyacaktır. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Elde ettiğim ürün (ödev) verilen dereceli puanlama anahtarına uygun şekilde değerlendirilir maddesi yöneltilmiģtir. Öğrenciler ilgili maddeye iliģkin olarak çok ( X =4,15) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durumdan hareketle proje ve performans görevlerinin ĠTDÖP te belirtildiği gibi dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirildiği söylenebilir. ĠTDÖP, proje ve performans görevleri değerlendirildikten sonra ürün ve kullanılan dereceli puanlama anahtarının öğrenciye iade edilmesini gerekli kılmaktadır. Bu sayede öğrencilerin çalıģma sürecinde yaptıkları hatalar ve eksikleri konusunda bilgilendirilmeleri sağlanmıģ olacaktır. Bu nedenle araģtırmaya katılan öğrencilere; Değerlendirme sonucunda elde ettiğim ürün ve dereceli puanlama anahtarı bana teslim edilir maddesi yöneltilmiģtir. Ġlgili maddeye öğrenciler biraz ( X =3,18) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. Bu durumdan hareketle proje ve performans görevleri değerlendirildikten
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1341 sonra ürün ve dereceli puanlama anahtarının öğrencilere yeterli düzeyde teslim edilmediği söylenebilir. Proje ve performans görevleri değerlendirildikten sonra ilköğretim öğrencilerine yanlıģlarını ve eksiklerini göstermek, geriye dönük bilgilendirici yeni açıklamalarda bulunmak bilginin yapılandırılması açısından son derece önemlidir: Türkçe dersinde değerlendirme öğrencilerin öğrenme düzeyini belirlemeye ve öğrenme sürecinde yaşanan eksikliklerin ve aksaklıkların belirlenip aşılmasına yönelik olarak yapılmaktadır (Belet Girmen, 2007: 2). Bu nedenle araģtırmada öğrencilere; Çalışmam sonucunda yanlışlarım ve eksiklerim hakkında öğretmenim tarafından bilgilendirilirim maddesi yöneltilmiģtir. AraĢtırmaya katılan öğrenciler bu madde ile ilgili olarak, çok ( X =3,99) düzeyinde görüģ belirtmiģlerdir. AraĢtırma ortaya koymuģtur ki öğrenciler öğretmenleri tarafından yeterli oranda bilgilendirilmektedirler. Proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerinin toplam aritmetik ortalaması 3,71 olarak belirlenmiģtir. Buna göre bu aģamaya iliģkin olarak öğrenci görüģlerinin çok düzeyinde olduğu ve öğrencilerin ĠTDÖP ü bu yönde etkili buldukları söylenebilir. Çizelge 10: Cinsiyete Göre Proje ve Performans Görevlerini Değerlendirme Aşamasına İlişkin t Testi Sonuçları Cinsiyet n X ss sd t p Kız 482 3,70 0,94 Erkek 435 3,71 0,95 915 0,241 0,810 Çizelge 10 daki bulgulara bakıldığında proje ve performans görevlerinin değerlendirme aşamasına iliģkin öğrenci görüģleri arasında cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılaģmanın bulunmadığı görülmektedir [t (915) = 0,241; p>0,05]. Buna göre öğrencilerin proje ve performans görevlerini değerlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin değiģmediği söylenebilir. Grupların aritmetik ortalamalarına bakıldığında hem kız ( X =3,70), hem de erkek öğrencilerin ( X =3,71) bu yöndeki görüģlerinin çok düzeyinde olduğu görülmektedir. Buna göre öğrencilerin proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin olumlu olduğu söylenebilir.
1342 M.N. GÖMLEKSİZ- A.T. SİNAN- S. DEMİR Çizelge 11: Sınıf Düzeyine Göre Proje ve Performans Görevlerini Değerlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sınıf Düzeyi n X ss Varyans Kay. 6. sınıf 311 3,84 0,91 Gruplar Arası 7. sınıf 289 3,86 0,90 Gruplar Ġçi Kar. Top. sd Kar. Ort. 37,659 2 18,830 784,007 914 0,858 8. sınıf 317 3,43 0,97 Toplam 821,667 916 F p Fark 21,952* 0,000 Çizelge 11 deki varyans analizi sonucu, sınıf düzeyi değiģkeni açısından öğrencilerin proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin anlamlı biçimde farklılaģtığını göstermektedir [F (2-914) =21,952; p<0,05]. Scheffe testi farklılaģmanın 6. sınıf ( X =3,84) ve 7. sınıf ile ( X =3,86) 8. sınıf ( X =3,43) öğrencileri arasında olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bu bulguya göre 8. sınıf öğrencilerinin proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin daha az olumlu olduğu ifade edilebilir. Okulun sosyoekonomik düzeyine göre proje ve performans görevlerini değerlendirme aģamasına iliģkin öğrenci görüģlerine ait varyans analizi sonuçları Çizelge 12 de verilmiģtir. 6-8 7-8 Çizelge 12: Okulun Sosyoekonomik Düzeyine Göre Proje ve Performans Görevlerini Değerlendirme Aşamasına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Ait Varyans Analizi Sonuçları Sosyo- Ekon. n X ss Varyans Kay. Ġyi 336 3,77 1,05 Gruplar Arası Orta 278 3,57 0,87 Gruplar Ġçi Kar. Top. sd Kar. Ort. 6,883 2 3,442 814,784 914 0,891 Alt 303 3,75 0,88 Toplam 821,667 916 F p Fark 3,861* 0,021 1-2 Çizelge 12 deki varyans analizi sonucu, sosyoekonomik düzey değiģkeni açısından proje ve performans görevlerinin değerlendirme aģamasına iliģkin görüģlerinin anlamlı bir Ģekilde farklılaģtığını göstermektedir [F (2-914) =3,861; p<0,05]. Scheffe testi
İlköğretim Türkçe Dersi Proje ve... 1343 iyi ( X =3,77), orta ( X =3,57) ve alt ( X =3,75) sosyoekonomik düzeyler arasında farklılaģmanın olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bu bulguya göre sosyoekonomik düzeye göre orta düzeydeki öğrencilerin görüģlerinin daha az olumlu olduğu söylenebilir. Sonuç ve Tartışma Ülkemizde 2004-2005 eğitim-öğretim yılı ile birlikte uygulanmaya baģlanan yapılandırmacılık anlayıģı bilginin aģama aģama inģa edilmesini ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin her anına yayılmasını esas alır. ĠTDÖP ile birlikte Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme yöntem ve araçları değiģmiģtir: Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımında ölçme ve değerlendirme, öğretim sürecinin bir parçasıdır ve sadece öğrenmenin başında ve sonunda değil, öğrenme süreci boyunca her önemli noktada yer alır (Gelbal Kelecioğlu, 2007: 136). Bu anlayıģ değiģikliği ile öğretim, öğrenme, ölçme ve değerlendirme uygulamaları aynı noktada birleģmiģ; proje ve performans görevleri ile de kendisine uygulama alanı bulmuģtur: Proje çalışmaları öğrencilerin inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüş geliştirme, yeni bilgilere ulaşma, özgün düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma gibi becerileri geliştirmesi açısından oldukça önemlidir (Tay Tokcan Oruç: 2-3). Alternatif ölçme ve değerlendirme araçları ile sadece bilgiye ulaģma düzeyini ölçmek amaçlanmamalı, bu süreç eğitim-öğretim faaliyetlerinin bir parçası olarak düģünülmelidir. Proje ve performans görevleri sadece öğrenci-öğretmen ekseninde ele alınan ölçme ve değerlendirme araçları değildir. Sürece aile ve çevreyi de dâhil eden uygulamalardır. Ancak aile ve çevrenin öğrenci performansına dayalı bu alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarına dâhil edilmemesi bilginin yapılandırılmasını olumsuz yönde etkileyecektir: Ayrıca proje ve performans ödevlerinde öğrenci çalışmalarının yürütülmesine yardımcı olması beklenen ailelerin yetersiz kalması ve okulların sahip olduğu imkânların yetersizliği bu tür metotların kullanımını olumsuz yönde etkilemektedir (Arslan Kaymakçı Arslan, 2009: 5). Bu bağlamda okul-aile iletiģimi kuvvetlendirilmeli, proje ve performans görevlerinin verimliliği artırılmaya çalıģılmalıdır. Bir diğer önemli engel de eğitim-öğretim faaliyetlerindeki zaman yetersizliğidir. Özellikle programın yoğunluğu, SBS ye yönelik çalıģmalar ve kalabalık sınıflar önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır: Öğretim programında yer alan alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin uygulanmasını olumsuz yönde etkileyen temel nedenlerin başında zaman yetersizliği, sınıfların mevcudu ve ilgili metotlar hakkında yeterli bilgiye ulaşamama gelmektedir (Arslan Kaymakçı Arslan, 2009: 5).