Nüfus Projeksiyonlarında Yaşlı Nüfus ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar Şebnem BEŞE CANPOLAT, PhD Dördüncü Nüfusbilim Kongresi 6 Kasım 2015 Ankara
Sunumun içeriği Nüfusun yaşlanması ne demek? Nüfus projeksiyonları Türkiye deki yaşlı nüfusun temel özellikleri Sosyal politikalar
Nüfusun Yaşlanması Doğurganlık ve ölümlülük hızlarının düşmesinin ve yaşam süresinin uzamasının kaçınılmaz sonucudur
Nüfusun Yaşlanması Gelişmiş ve ekonomik büyüme sağlamış ülkelerin demografik gerçeğidir..
Nüfusun yaşlanması nedir? Nasıl ölçülür? Hangi nüfus grubunu kapsadığına dair standart bir tanımı yoktur. 60+ 65+ 80+. Nüfus piramidinin yapısı Ortanca yaş Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı Yaşlı nüfus büyüklüğü Doğuşta beklenen yaşam süresi
Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Yapısı: Nüfus Piramitleri 1955-2014 1955 2014 Yaş Grubu Yaş grubu 85 + 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 8 6 4 2 0 2 4 6 8 Erkek-Male (%) Kadın-Female (%) 90+ 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 (%) 6 4 2 0 2 4 6 Erkek Kadın 6
Ortanca yaş Yıl Ortanca Yaş Kaynak 1950 20,1 1975 19,5 2000 24,8 Genel Nüfus Sayımları 2014 30,7 ADNKS 2023 34,0 2040 40,0 2050 42,9 Nüfus Projeksiyonları, 2013-2075 2075 47,4 Ortanca yaş, nüfusun yaş dağılımını iki eşit parçaya bölen yaştır. Nüfusun yaş dağılımı ve nüfusun yaşlanması ile ilgili bilgi veren bir göstergedir. Ortanca yaşın gelecekte yükselmesi ve nüfusun yaşlanmaya devam etmesi beklenmektedir. 7
Ortanca Yaş, 2013
2014 yılında Türkiye nin ortanca yaşı 30,7 Dünya nüfusunun ortanca yaşı 29,7 50 (%) 45 40 35 30 25 20 17,2 18,1 18,2 25,1 26,4 30,7 36,5 37,7 38,3 41,6 41,7 41,8 42,3 43,5 46,1 46,1 15 10 5 0 Kaynak: A.B.D. Nüfus Bürosu, Uluslararası Veri Tabanı. https://www.census.gov/population/international/data/
Doğuşta beklenen ömür (2014) 86 84 82 80 78 76 74 Avrupa Ülkeleri Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi(e 0 ) - Toplam 80.6 78.0 A.B.Ortalaması (28 Ülke) Toplam (e 0 ) 72 70 68 Avrupa Ülkeleri A.B. Ortalaması (28 ülke) - Toplam (e0) Toplam Erkek Kadın Türkiye (2014) 78,0 75,3 80,7 AB (28) 80,6 77,8 83,3
Demografik Durum Türkiye nüfusu: Hala genç bir nüfus yapısına sahip, Aynı zamanda yaşlanma eğilimi gösteren: yaşlı nüfus sayısının, oranının ve ortanca yaşın yükselmekte olduğu, Nüfus artışı azalarak seyreden, Demografik fırsat penceresinin henüz kapanmamış olduğu, (15-64 yaş çalışabilir çağ nüfusu halen artmaktadır) İç göç hareketlerinin kentlere yöneldiği, Ortalama yaşam beklentisinin yükselmekte olduğu, bir yapıdadır. 11
16.11.2015 12
Toplam Doğurganlık Hızı (Güncel Durum) 1976-2075 4.50 4.33 TDH (Toplam Doğurganlık Hızı) Türkiye 1976-2075 4.00 4.05 3.50 3.41 3.00 3.02 3.00 Senaryo 3 3.00 2.50 2.59 2.65 2.61 2.53 2.38 2.26 2.23 2.15 2.17 2.50 Senaryo 2 2.50 2.00 2.09 2.04 2.00 1.85 1.65 Temel Senaryo 1.85 1.50 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039 2042 2045 2048 2051 2054 2057 2060 2063 2066 2069 2072 2075 GNS NVİGM TNSA Temel Senaryo: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 1,65 ve 2075'te 1,85 Senaryo 2: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 2,5 ve sabit Senaryo 3: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 3 ve sabit 13
16.11.2015 14
Nüfus Piramitleri 2013-2023 97 91 85 79 73 67 61 55 49 43 37 31 25 19 13 7 1-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2023 Females Females-2023 16.11.2015 15
Nüfus Piramitleri 2013-2050 97 91 85 79 73 67 61 55 49 43 37 31 25 19 13 7 1-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2050 Females-2013 Females-2050 16.11.2015 16
Nüfus Piramitleri 2013-2075 97 91 85 79 73 67 61 55 49 43 37 31 25 19 13 7 1-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2075 Females-2013 Females-2075 16.11.2015 17
Türkiye de ortanca (medyan) yaştaki değişim 60 Toplam Erkek Kadın 50 40 30 30,1 29,5 30,6 34,0 33,3 34,6 42,9 41,8 44,0 47,4 46,0 48,7 20 10 0 2012 2023 2050 2075
YAŞLI NÜFUS ORANI 2014 - %8 DANİMARKA 5.569.000 İRLANDA 4.833.000 FİNLANDİYA 5.269.000 19
16.11.2015 20 SURİYE 22 530 000 AVUSTRALYA (2014) 22,5 MİLYON
65 ve Üzeri Yaştaki Nüfus Oranı En Yüksek Olan İlk 5 İl 2012-2023 2012 % Sinop 16,3 Kastamonu 15,5 Çankırı 14,2 Giresun 13,9 Artvin 13,9 2023 % Sinop 21,4 Kastamonu 20,4 Giresun 19,6 Artvin 18,9 Yozgat 18,8 23
Yaşlı nüfusun özellikleri
Yaşlı nüfus ve eğitim Eğitim durumu ve cinsiyete göre yaşlı nüfus, 2014 (Bin Kişi) Doktora mezunu Yüks. lisans mezunu Yüks. veya fakülte mezunu Erkek Kadın Lise veya dengi mezunu Ort. veya dengi mezunu İlköğretim mezunu İlkokul mezunu O-Y bilen fakat bir okul bitirmeyen Okuma yazma bilmeyen 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000
Yaşlı nüfusun medeni durumu Medeni durum ve cinsiyete göre nüfus, 2014 (%) Erkek Kadın 90 83 80 70 60 50 40 30 43,2 51,2 20 13,2 10 0 1,1 2,5 2,7 3,0 Hiç evlenmemiş Evli Boşanmış Eşi ölmüş
Yaşlı nüfusun gelir kaynakları TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Faaliyet gelirleri Sosyal transferler Diğer sosyal transferler Menkul kıymet Emekli ve dul-yetim aylıkları 100,0 90,0 89,188,5 80,0 70,0 75,8 74,774,1 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 21,120,0 19,5 10,0 0,0 3,1 5,8 7,5 Toplam nüfus Erkek (65+) Kadın (65+) 3,4
SOSYAL POLİTİKALAR Nüfusun nicel büyüklüğü yanında nitel özelliklerin güçlendirildiği, Sürekli ve sürdürülebilir bir kalkınma ile Yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlamalı. İşgücü- İstihdam Sosyal Güvenlik Sistemi Sağlık Sistemi
Nüfusun Yaşlanması Ekonomik büyüme, İstihdam ve emeklilik, Emeklilik maaşı, Sağlık sistemi ve Sosyal destek hizmetleri
Sosyal Güvenlik Sistemi Yaşlı Bağımlılık oranı, ekonomik bakımdan aktif sayılan birey başına düşen yaşlı sayısını ölçmektedir. 2014 2050 2075 30
31 Senaryolara göre 2075 Yılı
32 Senaryolara göre 2075 Yılı
Bu değerlere göre 2075 yılında Senaryo 1 2050 TDH=1,65 Senaryo 3 2050 TDH=3 15-64 yaş grubundaki 10 kişi 5 yaşlıya 3 çocuğa 15-64 yaş grubundaki 10 kişi 3 yaşlıya 5 çocuğa Bakacaktır..
Demografik Fırsat Penceresi (15-64) Yaş Çalışma Çağı Nüfusu 70 000 000 65 000 000 60 000 000 15-64 Yaş Nüfusu 2041; 60 905 326 55 000 000 2023; 57 768 287 50 000 000 2012; 51 088 202 2075; 51 472 952 45 000 000 40 000 000 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 2052 2054 2056 2058 2060 2062 2064 2066 2068 2070 2072 2074 Türkiye için bir avantaj olarak görülebilecek olan demografik fırsat penceresinin, 15-64 yaş çalışma çağı nüfusunun 2041 yılında azalışa geçmesi öngörüsüyle kapanacaktır. Oransal açıdan ise 2023 yılından itibaren azalışa geçmesi beklenmektedir. Bu azalış, bağımlılık oranlarını da etkilemektedir. 34
Sosyal Güvenlik Sistemi Toplam aktif sigortalı sayısı 20.296.879 (SGK-Temmuz 2015) Türkiye Geneli Aktif/Pasif Oranı 1,93 15-64 yaşta her iki kişiden birinin çalışmıyor olması Çalışanların önemli bir bölümünün kayıt dışı çalışması, Geçmişte gerçekleştirilen erken emeklilik uygulamaları
Sosyal Güvenlik Sistemi Politika Önerileri İKO İşgücüne katılım oranının (özellikle kadınların ve gençlerin işgücüne katılımları artırılarak) yükseltilmesini teşvik eden tedbirlerin alınması Teşvik Yaşlıların daha uzun süre işgücünde kalmalarına imkan veren ve teşvik eden düzenlemelerin hayata geçirilmesi, Kayıt dışı Kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınmasını sağlayacak politikalar ile aktif sigortalı sayısının arttırılması,
Sağlık Sistemi Nüfusun yaşlanması ile birlikte; Sağlık hizmeti talebi artarken Sağlık hizmetinin niteliği de değişecektir, Alzheimer, Kanser, Osteoporosis, Diyabet, Hipertansiyon, Astım
Alzheimer hastalığından ölen yaşlı nüfus oranı (%) TÜİK Ölüm Nedenleri Yıl Oran 2010 2,7 2011 2,9 2012 3,4 2013 3,6 2014 4.0
Genel sağlık durumum kötü ve çok kötü şeklinde beyanda bulunan bireylerin oranı (2014) 60,0 Toplam Erkek Kadın 50,0 44,7 45,3 51,1 40,0 37,4 32,4 40,2 36,7 30,0 27,9 23,1 20,0 10,0 11,5 8,1 14,8 0,0 Türkiye (15+) Yaşlı (65+) 65-74 75+ 2014 Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK
Sağlık Sistemi Politika Önerileri Özellikle yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan hastalıklar için sağlık kurumlarının tekrar tasarlanması Sağlık personelinin uzmanlık eğitiminin gözden geçirilmesi Geriatri bilim dalı geliştirilerek kuvvetlendirilmeli, bu alandaki uzman ve hizmet birimleri arttırılmalıdır.
Vücut kitle endeksine göre yaşlıların oranı-2014 42,2 15+ 65+ 35,3 36,2 33,7 Yaşlı nüfusun %62,4'ü fazla kilolu ve obez 19,9 26,2 4,2 2,3 Düşük kilolu Normal kilolu Fazla kilolu Obez 2014 Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK
Sağlık Sistemi Politika Önerileri Kapsamlı koruyucu sağlık politikalarının ön plana çıkarılması: yaşam tarzı ve tüketim kalıplarının değiştirilmesi Türkiye de uzun süreli bakım hizmetlerine ilişkin ülke şartlarına uygun modellerin geliştirilerek bu modellerin sosyal hizmetlerle bağının kurulması
Yaşlı nüfusun bakım ihtiyacı Kurumsal bakım Yaşlının fiziksel ve zihinsel kapasitesine, Yaşlının parasal durumuna, Sosyal güvenlik durumuna ve Ülkelerin yaşlı hasta bakım politikalarına Yerel yönetimler, SHÇEK, dernek ve vakıflar, özel /kamu huzur evleri, Türkiye deki kurumsal bakım 2014 yılında toplam huzurevi sayısı : 333 Toplam kapasitesi: 26 205 Bakılan kişi sayısı: 21 281 Huzurevlerinin doluluk oranı : % 81,2
Kurumsal bakımın Pahalı olması, Evde bakım hizmeti Stres faktörü olması, Depresif semptomların artışına yol açması, Yaşlı bireyin toplumsal hayattan soyutlanması nedeniyle Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi evde bakım hizmetinin güçlendirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Özetle. Demografik değişimin sunduğu fırsatların değerlendirilebilmesi veya yaratacağı güçlüklerin bertaraf edilebilmesi için politikalar bir bütünlük ve eş güdüm içinde hayata geçirilmelidir.
Sonuç Tedbirler bugünden alınırsa, sosyal ve ekonomik yaşam gelecekteki demografik kompozisyona göre yeniden kurgulanırsa, yaşlı nüfusun artışı bir sorun olmaktan ziyade bir fırsata dönüşebilecektir.
16.11.2015 47 TEŞEKKÜR EDERİM.