ÖZEL EGE LSES TEMZ BR HAYAT ÇN SZ DE DETERJANI KESN HAZIRLAYAN ÖRENC: Zeynep ÇALANDA 63 6B DANIMAN ÖRETMEN: Özgem Ayça BEKTUR ZMR (2011)
ÇNDEKLER Sayfa Konu, Özet, Giri.3 Projenin Amacı, Projenin Hedefleri 4 Gerçekletirilen faaliyetler, Yöntem, Elde Yıkama Denemeleri. 5 Çamaır Makinesinde Yıkama Denemeleri 6 Ulaılan Sonuçlar...7 Son söz, Faaliyet Takvimi, Proje Bütçesi.8 Resimler..9 Destek veren Kii ve Kurumlar, literatür taraması...10
TEMZ BR HAYAT ÇN SZ DE DETERJANI KESN Konu: Alerjik bünyeli insanlarda özellikle bebeklerde kullanılan deterjanların zararını en aza indirebilecek alternatif yıkama yöntemi gelitirilerek denenmesi Projenin özeti: 20x60 ölçülerindeki pamuklu kumalara leke ablonu yardımıyla eit leke yükü olacak ekilde 4 er leke yapıldı. Lekeler: bebek maması, meyveli yourt (böürtlenli), dondurma (çilekli) vine suyu Lekelemenin nasıl yapılacaını örenmek için Ege üniversitesi Tekstil Mühendislii bölümünden yardım alındı. Her yıkama denemesi için 3 örnek kumaımız oldu. Her örnek kumata bebek maması, meyveli yourt (böürtlenli), dondurma (çilekli), vine suyu lekeleri yapıldı. Çamaır makinesinde toplam 9 kuma ile 9 deneme yapıldı. Yıkama denemeleri, deterjanla, at kuyruu otu ile ve kül suyu ile yapıldı. Deterjanla yıkama kontrol grubu olarak kullanıldı. En iyi sonuç Atkuyruu otu ile alındı. Atkuyruu otu ile yıkanan kumaların mukavemet ve ph ölçümleri yapıldı. GR Bu projeye balamama eski yıkama tekniklerini ailemden duymam ve merak etmem sebep oldu. Okulda öretmenimle konutuumda bu yönetimlerin iyi sonuçlar verdiini örendim ve denemeye karar verdim. Ege Üniversitesi Tekstil Mühendislii Bölümünden okuluma yakın olması nedeniyle rahatlıkla destek alabildim. "Eit kir yükü ile lekeleme nasıl yapılır, hangi tür kumaları daha çok kullanıyoruz, hangi lekeler daha zor çıkar" gibi bilgileri bu bölümdeki öretim görevlilerinden örendim ve projemde yararlandım.
PROJENN AMACI: Alerjik bünyeli yetikinlerde ve çocuklarda deterjanın verdii zararları en aza indirmek, doaya ve cildimize zarar vermeden yıkama salayacak yöntem gelitirmek. PROJENN HEDEFLER: 1. Doal yollarla yıkamak için uygun materyalleri seçmek. 2. Deterjandan kaynaklanan çevre kirliliini azaltmak. 3. Hızla artan Dünya nüfusuna karı artan atık miktarı düünülerek doaya dost atıklar üretmek. 4. Eskiden kullanılıp artık unutulmu olan çevreci yöntemleri günümüz teknolojisine uyarlamak. 5. At kuyruunun halk arasında farklı temizleme kullanılma yönteminden hareket ederek yıkama ileminde faydalarımızı salamak. 6. Otomatik makineler için uygun bir yıkama düzenei gelitirmek. 7. lköretim 8. Sınıf Maddenin Yapısı ve Özellikleri ünitesi kazanım 4.3 ve 4.9 ve ilköretim 7. Sınıf nsan ve Çevre Ünitesi 1.9, 1.10, 1.11 den yardım alarak etkinlik tasarlayıp gelitirmek.
GERÇEKLETRLEN FAALYETLER: Eskiden kullanılan yıkama yöntemleri ile ilgili kaynak taraması yapıldı. Pamuklu kumalar alındı. Leke ablonu kullanılarak 20x60 ölçülerinde kesilen pamuklu kumalara, - bebek maması, -meyveli yourt (böürtlenli), -dondurma (çilekli), -vine suyu lekeleri yapıldı. Bütün denemeler aynı çeit kumalara eit leke yükleri yapılarak denendi. Üniversiteden edindiimiz fırça ve leke ablonu yardımıyla lekelerimizdeki kir yüklerinin eit olması salandı. Her yıkama denemesi leke yapıldıktan bir gün sonra yapıldı. Lekeli kuma olarak anılan kumalar aynı ölçülerde 4 leke bulunan kumalar olması salandı. Kontrollü deney yöntemi kullanıldı. YÖNTEM 20x60 ölçülerinde 15 adet pamuklu kuma kesildi. Her kumaa fırça ve ablon yardımıyla 4 adet leke yapıldı. Bu kumalardan 3 tanesi kül ile; 3 tanesi ise atkuyruu otu ile olmak üzere 6 tanesi elde yıkama denemelerinde kullanıldı. Kalan 9 kuma 3'e ayrılarak 3 tanesi kontrol grubunu oluturmak üzere deterjanla, 3 tanesi kül ile, 3 tanesi ise atkuyruu otu ile ayrı yıkama denemelerinde yıkandı. 1. ELDE YIKAMA DENEMELER: A) KÜL DENEMELER: Odun alınarak yakılıp kül haline getirildi. 1 saat bekletildi. Kül dibe çöktü. Üstteki su dikkatle alınarak biriktirildi. Lekeli kuma bu suda 1 gün bekletildi; yıkandı. Sonuç: Lekenin çıktıı ancak külden kaynaklanan renk deiimi gözlendi. Sadece suyla tekrar yıkandıında renk deiiminin azaldıı ancak, kumaın beyazlıının kaybolduu, az da olsa koyulatıı görüldü. B) AT KUYRUU OTU LE ELDE YIKAMA: Aynı denemeler yapıldı. Atkuyruu otu küçük parçalara ayrılarak suda 3 gün bekletildi. Üstteki su alınarak yıkama tekrarlandı. Sonuç: Suyla tekrar yıkamaya gerek kalmaksızın lekelerin çıktıı gözlemlendi. Kumaın beyazlıının kaybolmadıı, aksine çok daha aardıı gözlemlendi.
2. ÇAMAIR MAKNESNDE YIKAMA DENEMELER: Lekeler 1 gün bekletildi. 20x60 ölçülerinde kesilen kumalardaki aynı lekeler Frigidaire marka çamaır makinesinde 40 0 C sıcaklıkta kısa programda yıkandı. Hatayı önlemek ve tesadüfe ye bırakmamak amacıyla her deneme 3 tekrarlı yapıldı. Yıkama topu olarak kullanmak amacıyla pamuklu kumalardan keseler yapıldı. Bu keselerin içerisine yıkama denemesinin özelliine göre ve her birinden 150 gram olmak üzere atkuyruu otu veya kül konuldu. Bu keseler yıkama esnasında malzemenin deterjan gözüne deil çamaırın "kalbine" yani çamaırların arasında konuldu. Kumaın mukavemetinin ölçülmesi amacıyla kullanılmak üzere, her yıkamada 1X1m ölçülerinde lekesiz kumalar da makineye eklendi. Bu kumalarla üniversitenin ilgili bölümünde mukavemet testleri yapılması planlandı. A) DETERJANLA YIKAMA DENEMELER (KONTROL) Yıkama topu olarak belirlenen keselerin içerisine 150 gr deterjan kondu. 20x60 cm ölçülerinde kesilen kumalara yapılan 4 çeit leke çamaır makinesinde 40 0 C sıcaklıkta yıkandı. Tesadüfe yer bırakmamak amacıyla her bir kuma bir kez olmak üzere toplam 3 ayrı kumala 3 ayrı yıkama yapıldı. B) ATKUYRUU OTU VE KÜL LE YIKAMA DENEMELER (DENEY) - Yıkama topu olarak belirlenen keselerin içerisine 150gr. ufalanmı atkuyruu otu koyuldu. Deterjanla yıkamada olduu gibi yine 20x60 cm ölçülerinde kesilen kumalara yapılan 4 çeit leke çamaır makinesinde 40 0 C sıcaklıkta yıkandı. Tesadüfe yer bırakmamak amacıyla her bir kuma bir kez olmak üzere toplam 3 ayrı kumala 3 ayrı yıkama yapıldı. - Keselerin içerisine 150 gram toz haline getirilmi kül koyuldu. 20x60 cm ölçülerinde kesilen kumalara yapılan 4 çeit leke çamaır makinesinde 40 0 C sıcaklıkta yıkandı. Tesadüfe yer bırakmamak amacıyla her bir kuma bir kez olmak üzere toplam 3 ayrı kumala 3 ayrı yıkama yapıldı.
ULAILAN SONUÇLAR: Deterjanla Yıkama Lekeleri çok iyi bir ekilde çıkardı. 3 tekrarda da aynı sonuca ulaıldı. Örnek kumalardaki 4 leke de sorunsuz bir ekilde çıktı. Atkuyruu ile yıkama Örnek kumalardaki lekeleri çok iyi bir ekilde çıkardı. 3 tekrarda da aynı sonuca ulaıldı. Atkuyruunun çok iyi bir aartıcı olduu fark edildi. Lekeli kumaları daha beyaz yaptı. Kül ile yıkama Örnek kumalardaki lekeleri iyi bir ekilde çıkarmadı. Fakat kumaları az da olsa koyulatırdıı görüldü. 3 tekrarda da aynı sonuca ulaıldı. Kül ile yıkamadan sonra sadece su ile de yıkadıımızda biraz da olsa karartısı geçti fakat lekelerin yeri belli oldu. Amacımız özellikle alerjik bünyeli insanlarda ve çocuklarda deterjanın verdii zararları en aza indirmek olduundan kumaların deriye zarar verip vermediini anlamak için yıkama yapılan kumalarda ph ölçümleri yapıldı. Sonuçlar: Deterjanla yıkanan kumaların ph ı: 6,8 Atkuyruu otu ile yıkanan kumaların ph ı: 6,8 Kül ile yıkanan kumaların ph ı: 6,8 Tekstil mühendisliinden piyasada kullanılan deterjanların çounun ph larının bu aralıkta olduunu örendik. Derimizin ph ı 5,5 olmasına karın 6,8 nötre yakın bir deerdedir ve deriye zarar vermeyecektir. Atkuyruu otunun ph ının 6,8 çıkması ve çok iyi bir aartıcı olması temizlikte kullanmamızda bir sakınca olmayacaı sonucuna ulamamızı saladı. Kullanılan külün ve atkuyruunun kumaa zarar verip vermediini anlamak için Ege Üniversitesi Tekstil mühendislii bölümünde kumaların mukavemet testleri yapıldı. Sonuçlar: Ege Üniversitesinden destek aldıımız öretim üyeleri sonuçları benim için yorumladı. Sonuçlar aaıdaki gibi yorumlanmıtır. Deterjanla yıkanan kumaların mukavemeti: çok iyi Atkuyruu otu ile yıkanan kumaların mukavemeti: iyi Kül ile yıkanan kumaların mukavemeti: iyi Atkuyruuotunun kumaa az da olsa zarar verdii gözlemlenmitir. Uzun süreli yıkamalarda kumaın mukavemetinin iyi olmamasından dolayı yıprandıı görülmütür.
Son söz: Atkuyruu otu aktarlardan duyduum kadarıyla aartıcı olarak kullanılan bir ot. Ancak, daha önce bulaıklarda temizleyici olarak kullanılmı. Ben bu proje ile çamaırlarda, özellikle beyazlarda kullanılabilecek doal bir materyali hatırlatmı oldum. Bu proje gelitirilebilir ve makinelerde rahatlıkla kullanılabilecek bir ürün haline getirilebilir. Böylece hem anneler çocuklarına güvenle kullanabilir hem de allerjik bünyeli insanlar rahatlıkla kullanabilir. Faaliyet Takvimi: EYLÜL: Literatür taraması EKM: Materyal toplama KASIM: Denemelere balama ARALIK: Çamaır makinesi denemeleri OCAK: Yazım aaması PROJE BÜTÇES: Bebek maması: 3,50TL Meyveli yourt: 1,75TL Meyve suyu: 4 TL Dondurma: 1,25 Atkuyruu otu: (1 çuval) 25TL Kül: para ödenmedi
! "#$%&!$'$ "#$%&!$'$ " (&$)) )*)$ $ "#$%&+)($ "& $#$) )*
,$ $)),$ $&!&&%&$)) PROJE HAZIRLIKLARINDA DESTEK VEREN K VE KURUMLAR Ege Üniversitesi Tekstil Mühendislii Tekstil Kimyası Ana Bilim Dalı Doç. Dr Esen Özdoan, Yrd. Doç.Dr. Tülay Gülümser, Literatür taraması: http://tasarrufurunleri.com/deterjan.asp http://www.deterjaninzararlari.org/ http://www.karsid.org.tr/taxonomy/term/5250 http://www.palmiye.tk/deterjan-nedir-deterjanin-tarihi-uretimi-katki-maddeleri-zararlari-nelerdir,