EMNİYET EKONOMİSİ, DİSİPLİNİ VE POLİTİKASI Merhaba; Bu ayki yazıma başlamadan önce hepimize sağlıklı ve emniyetli günler diliyorum. Geçen yazımda elimden geldiği kadar iş güvenliği-insan sağlığının (EMNİYET-SAFETY) ne anlama geldiğini anlatmaya çalışmıştım. Bu yazımda da esas konuya girmeden önce emniyet(safety) kimler için gereklidir, yada en fazla kimlere lazımdır bunlardan bahsetmek istiyorum. Benim emniyet konuları ile ilgilenmem yaklaşık 30 yıldır devam etmektedir. Edindiğim bilgilerden faydalanarak elde ettiğim sonuçlara göre; emniyet konusu işvereni ne kadar ilgilendiriyorsa çalışanları da, yöneticileri ne kadar ilgilendiriyorsa yönetilenleri de, şöförü ne kadar ilgilendiriyorsa yolcuları da, diğer bir deyimle en uçtaki vatandaşımızdan Sayın Cumhurbaşkanımıza kadar herkesi ilgilendirmektedir. Bu konunun istisnası yoktur. Diğer taraftan konuya kazaların önlenmesi, faaliyetlerin emniyetle yapılması açısından bakıldığında en büyük sorumluluk eğitim kurumlarımıza düşmektedir. 6331 sayılı kanun sanayi bakanlığımızın koordinatörlüğünde olan bir kanundur. Sanayi bakanlığımızın esas faaliyet sahaları göz önüne alındığında ve bu sahalarda da icra edilen faaliyetlerin emniyetle yapılabilmesi için üniversitelerimizde ve özellikle meslek yüksek okullarında verilen eğitimler büyük önem kazanmaktadır. Bana göre emniyet konuları üniversitelerimizin bütün fakültelerinde ve tekrar vurguluyorum meslek yüksek okullarının tüm programlarında ders konusu olarak okutulmalıdır. EKONOMİSİ En küçük aileden en büyük ve gelişmiş teşkilatlara kadar, bütün kurum ve kuruluşlar gerçek maliyetlerini hesaplamak istiyorlarsa emniyeti tesis etmek için harcadıkları para ile emniyetsizlikten dolayı uğradıkları kayıpların maliyetlerini de hesaplamak zorundadırlar. Emniyetin sağlanması için icra edilen her faaliyet hem işin (görevin- faaliyetin) yapılması
bakımından hem de ekonomik fayda yönünden incelenmelidir. Maliyet müessiriyet hesapları da ancak bu şekilde ortaya konabilir. Bir faaliyet her zaman emniyetle yapılmaya çalışılmalıdır. Diğer taraftan emniyetin sağlanması, problemin altında ezilmek de değildir. Emniyet ile ilgili kurallar bir anlamda ekonomik fayda demek olup,kuralların uygulanması ile ilgili olarak harcanan para, kural ihlallerinden dolayı meydana gelen zarardan fazla ise emniyetiniz var demektir. Aksi durumlarda ise emniyetten bahsedilemez. Herhangi bir teşkilatta bir sorunun giderilebilmesi için belirli bir paranın harcanması gerekir. Harcanan para; karşılığında kurtaracağınız mal ve hizmetlerin değerinden az ise hemen hemen bütün yöneticiler bu yönde para harcanmasını teşvik ederler. Temel prensip; harcanan her liranın emniyet konusunda size bir liralık fayda sağlamasıdır. Ne kadar çok para harcarsanız karşılığında o kadar emniyet elde edersiniz. Ancak; burada ekonomideki azalan verim kuralına dikkat edilmelidir. Belli bir noktadan sonra fazladan harcanan para size emniyet getirmez. Diğer taraftan, her teşkilatın icra ettiği faaliyetlerinden dolayı bir riski vardır. Meydana gelen riskler belirli bir bedel karşılığı başka şirketlere veya şahıslara devredilebilmektedir. Hepimizin bildiği gibi buna sigorta diyoruz. Teşkilatınız, kurumunuz kaza yapmadıkça sigorta masraflarınız giderek azalır ve zamanla minimuma düşerek sabit bir değerde kalır. Yaptığım araştırmalardan elde ettiğim bilgilere göre; sigorta konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli husus; sigortalanmamış maliyetlerdir. Genel olarak yapılan bir hata da; sigortalanmamış maliyetlerin göz önüne alınmamasıdır. Sigortalanmamış maliyetler nedir? Sanırım terimin daha detaylı açıklanmasına ihtiyaç vardır. Diyelim ki arabanızda herhangi bir nedenden dolayı bir hasar meydana geldi. Meydana gelen hasarı sigortanız veya karşı tarafın sigortası ödeyecektir. Buraya kadar sizin açınızdan maliyet sorunu yoktur. Ancak arabanızın tamiri için geçecek süre zarfında arabanızı kullanamayacak ve başka çözüm yolları aramak zorunda kalacaksınız. Zaman kaybının yanı sıra ilave harcamalar olacaktır. Ayrıca arabanız hasar görmüş olması nedeniyle değerinden de bir miktar kaybedecektir. Örneğin, kaza yapan bir uçak şirketi; bu maliyeti hesaplamış ve sigortalanmamış maliyetin 70 kat daha fazla
olduğunu hesaplamıştır. Çoğunlukla sigortalanmamış maliyetlerin hesaplanmasının zorluğu nedeniyle düşünülmemektedir. Ayrıca; bütün kazaların, olayların sigortalanmamış maliyetlerinin de hesaplanması gerekmez. Ancak; büyük olaylarda gerçek kayıplarımızı doğru bir şekilde hesaplamak istiyorsak bunları bilmek zorundayız. Bir büyük kaza sonucu ortaya çıkabilecek tipik sigortalanmamış maliyetler şunlar olabilir: Prestij kaybı Zaman kaybı Fazla mesai İnceleme ve tetkik masrafları Yeni personeli işe alma Eğitim masrafları Eğitilmiş personelin üreticiliğinin kaybolması Malzeme ve araç kaybı Aynı malzemenin yeniden alınması veya kiralanması İşletme maliyetlerinin artması Yedek veya özel malzeme kaybı Cezalar veya tazminat ödenmesi Artan sigorta maliyeti İşin bozulması İşleri yeniden yoluna koymak için harcanacak para Faaliyeti daha az araba, uçak vs. ile yapma durumu.
DİSİPLİNİ Emniyet faaliyetlerinin bir önemli konusu da DİSİPLİN dir. Her geçen gün icra edilen faaliyetler daha karmaşık hale geliyor ve yoğunlaşıyor. En önemlisi faaliyetlere etki eden tehditlerin risk seviyeleri yükseliyor. Böyle bir ortamda faaliyet göstermek, iş yapmak gerçekten zor olmaktadır. Diğer taraftan zor diye faaliyetleri yapmaktan vazgeçecek miyiz? İnanıyorum ki hepinizin cevabı benim de düşündüğüm gibi hayır olacaktır. Bu konuda fazla endişelenmeye de gerek yoktur. Yapılması gereken tek şey; konulmuş kurallara uymaktır. Konulmuş kurallara, emir ve direktiflere ve teknik emirlere vs. uymak, faaliyetlerin büyük bir olasılıkla emniyetle amacına uygun olarak yapılmasını sağlar. Çünkü söz konusu kurallar, birden bire ortaya çıkmış alelade kurallar olmayıp, yaşanmış olaylara dayanan ve bedeli kanla, canla ödenmiş kurallardır. Ayrıca emniyet disiplininin bir başka özelliği daha vardır. Emniyet disiplininde zorlama olmayıp, her bireyin kurallara uymasının. Öncelikle kendi ve en yakın sevdiklerinin menfaatine olduğu bilinci ile bir isteklilik, bir gönüllülük esası vardır. Bir insanın kendi emniyetini düşünerek kurallara uyması başkalarına da emniyet sağlar. Kısacası kendi emniyetini sağlamaya çalışmayan başkalarına da emniyet sağlayamaz. Kaza yapmamanın, emniyeti sağlamanın en kestirme ve sağlam yolu kurallara uymaktır. EMNİYET POLİTİKASI Emniyet faaliyetlerinin olumlu yada olumsuz bir şekilde etki eden önemli konulardan biride uygulanan emniyet politikalarıdır. Uygulanan emniyet politikaları hakkında yazılı fazla doküman yoktur. Bu eksiklik hemen hemen her yerde hissedilmektedir. Emniyet politikasını; özet olarak insanların çalışanların emniyet faaliyetlerine hangi gözle baktıklarının yada hangi gözle bakmaları gerektiği olarak açıklayabiliriz. Hiçbir yönetici, karar verici veya amir, kendisine emanet edilmiş personelin kaybını, kendisine tahsis edilmiş malzeme ve teçhizatın zarar görmesini, hele hele ağır yaralanmış veya vefat etmiş bir personelin kaybını ailesi, ne bildirmek istemez. İcra edilen her faaliyetin kendine özel bir risk seviyesi vardır. Söz konusu
riskin değeri her zaman ve her ortamda daima (+) bir değer taşır ve hiçbir zaman sıfır olmaz. Yapmamız gereken şey faaliyetlerin kabul edilebilir risk seviyeleri içerisinde oluşmasını sağlamak olmalıdır. Bunun için de emniyet faaliyetleri göz ardı edilmemeli, görevin veya işin amacına uygun ve zamanında yapılmasına gösterilen öncelik emniyet ile yapılması içinde gösterilmelidir. Bunları yaptığımız zaman kaza olmayacak mı? Tabii ki olacak. Ancak; yönetici olarak her olay meydana geldiğinde arayacağımız ilk şey; kurallara uyulup uyulmadığına bakmak olmalıdır. Emniyet faaliyetlerinin önemini ve zorluğunu herkes bilmektedir. Bu nedenle yöneticiler kurallara uyularak icra edilen her faaliyetin olumlu sonuçlarında olduğu gibi olumsuz sonuçlarında da personelin arkasında olmalıdır. SON SÖZ, EMNİYET (SAFETY) KELİMESİNİN GÜNÜMÜZDEKİ ANLAMI MALİYETLERİN KONTROL EDİLMESİDİR. FAALİYETLERİN EMNİYETLE YAPILMASINA ETKİ EDEN EN ÖNEMLİ HUSUS DA İYİ BİR EMNİYET EKONOMİSİNE, DİSİPLİNİNE VE POLİTİKASINA SAHİP OLMAKLA MÜMKÜNDÜR. Yılmaz ÜÇER (E)Hv.Plt.Tuğg. Safety Uzmanı