1 YÜZDE YÖNTEMİ İLE (Dikey) ANALİZ
Belli bir döneme ait mali tablolarda bulunan kalemlerin toplam veya grup içindeki oransal büyüklüğünü incelemek için dikey yüzde analizi yapılır. Bilançoların dikey yüzde yöntemi ile analizinde, bilanço toplamı 100 kabul edilerek her bir kalemin toplama oranı hesaplanmakta, istenirse benzer işletmelerin bilançoları ile karşılaştırma da yapılabilmektedir. Aynı analiz gelir tablosu için yapıldığında, net satışlar 100 kabul edilmekte ve gelir tablosu verilerinin net satışlara oranı hesaplanmaktadır. 2
Bu analiz yönteminde, bilançodaki sayısal verilerin bulunduğu sütunun yanına, bir grup toplamı için, bir de genel toplam (Aktif/Pasif) için sütun açılarak oranlar bu kısma yazılmaktadır. Kalemin Grup İçindeki Payı = (Kalem Tutarı/Grup Toplamı) x 100 Kalemin Bilanço Toplamı (Aktif/Pasif) İçindeki Payı = (Kalem Tutarı/Bilanço Toplamı) x 100 3
Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analizin Yorumu Hesaplanan yüzdelerin değerlendirmesi yapılırken; İşletmenin geçmiş dönem verileriyle, İşletmenin plânlanan verileriyle, Rakip işletmelerin verileriyle dinamik analiz şeklinde karşılaştırma yapılabilir. 4
5 BİLANÇO KALEMLERİ 31.12.2009 İşlem Grup İçindeki Aktifteki İşlem Hazır Değerler 20.000 (20/480)x100 4,17 (20/850)x100 2,35 Menkul Kıymetler 70.000 (70/480)x100 14,58 (70/850)x100 8,23 Ticari Alacaklar 180.000 (180/480)x100 37,50 (180/850)x100 21,18 Stoklar 210.000 (210/480)x100 43,75 (210/850)x100 24,71 Dönen Varlıklar Toplamı 480.000 100 (480/850)x100 56,47 Mali Duran Varlıklar 140.000 (140/370)x100 37,84 (140/850)x100 16,47 Maddi Duran Varlıklar 310.000 (310/370)x100 83,78 (310/850)x100 36,47 Birikmiş Amortismanlar ( ) ( ) 80.000 (80/370)x100 ( ) 21,62 (80/850)x100 ( ) 9,41 Duran Varlıklar Toplamı 370.000 100 (370/850)x100 43,53 AKTİF TOPLAMI 850.000 100 Grup İçindeki Pasifteki Mali Borçlar 63.000 (63/224)x100 28,12 (63/850)x100 7,41 Ticari Borçlar 147.000 (147/224)x100 65,63 (147/850)x100 17,29 Diğer Borçlar 14.000 (14/224)x100 6,25 (14/850)x100 1,65 Kısa Vad.Yab.Kay.Toplamı 224.000 100 (224/850)x100 26,35 Mali Borçlar 145.000 (145/171)x100 84,80 (145/850)x100 17,06 Ticari Borçlar 26.000 (26/171)x100 15,20 (26/850)x100 3,06 Uzun Vad.Yab.Kay.Toplamı 171.000 100 (171/850)x100 20,12 Ödenmiş Sermaye 300.000 (300/455)x100 65,93 (300/850)x100 35,29 Kâr Yedekleri 48.000 (48/455)x100 10,55 (48/850)x100 5,65 Dönem Net Kârı 107.000 (107/455)x100 23,52 (107/850)x100 12,59 Öz Kaynaklar Toplamı 455.000 100 (455/850)x100 53,53 PASİF TOPLAMI 850.000 100
Örnek: Y A.Ş. nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi Dönen varlıklarla, kısa vadeli yabancı kaynaklar karşılaştırıldığında, bilanço büyüklüğünün %56,47 sini oluşturan dönen varlıkların, toplam bilanço büyüklüğü içindeki payı %26,35 olan kısa vadeli yabancı kaynaklardan iki katından yüksek olarak %30, 12 daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olduğunu göstermektedir. Hazır değerlerin dönen varlıklar içindeki payının %4,17 ve aktif toplamı içindeki payının %2,35 olması işletmenin likit yapı açısından zayıf olduğunu göstermektedir. Ancak işletme nakit döngüsünü iyi ayarlayarak hiç atıl fon tutmuyor da olabilir. Örneğin menkul kıymet satın alarak gelirlerini artırıyor olabilir. Alacaklar ile stokların birbirine yakın yüzdelerde olması, işletmenin nakit satışlarının az kredili satışlarının yüksek olduğunu düşündürmektedir. 6
Örnek: Y A.Ş. nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi (devam) Duran varlıklarla öz kaynaklar karşılaştırıldığında, %43,53 oranında olan duran varlıkların tamamının %53,53 olan öz kaynaklarca finanse edildiğini göstermektedir. Bu durum işletme açısından olumludur. Maddi duran varlıkların yüzdesine göre amortisman yüzdesinin düşük olması, işletmenin maddi duran varlıklarının yeni olduğunu ve kısa vadede maddi duran varlıklarda yenileme gereksiniminin olmadığını göstermektedir. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamının, öz kaynak toplamından az olması işletmenin finansal yapısının güçlü olduğunu, işletmeye borç verenler açısından emniyet marjının yüksek olduğunu göstermektedir. Kâr yedekleri ile birlikte dönem net kârı yüzdelerinin toplamının grup içindeki payının %34, pasif içindeki payının %18 civarında oluşu işletmenin oto finansman yönünün yeterli olduğu şeklinde yorumlanabilir. 7
Gelir Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ile Analizi Gelir tablosunda dikey yüzdeler hesaplanırken; sayısal verilerin bulunduğu sütunun yanına, iki sütun açılarak kalemlerin; Net Satışlar İçindeki Payı; (Kalem Tutarı/Net Satışlar)x100 oranı 1. sütuna, Grup İçindeki Payı; (Kalem Tutarı/Grup Toplamı)x100 oranı 2. sütuna yazılır. 8
Örnek: Y A.Ş. nin 2009 Yılı Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi GRUP / HESAP İSMİ 01.01.2009-31.12.2009 İşlem Satışlar İçinde A- Brüt Satışlar 450.000 (450/443)x100 101,58 B- Satış İndirimleri ( ) 7.000 (7/443)x100 1,58 C- NET SATIŞLAR 443.000 (443/443)x100 100 İşlem Grup İçinde D- Satışların Maliyeti ( ) 164.000 (164/443)x100 37,02 (164/164)x100 100 1- Satılan Mamuller Maliyeti 54.000 (54/443)x100 12,19 (54/164)x100 32,93 2- Satılan Ticari Mallar Maliyeti 110.000 (110/443)x100 24,83 (110/164)x100 67,07 BRÜT SATIŞ KÂRI 279.000 (279/443)x100 62,98 E- Faaliyet Giderleri ( ) 97.000 (97/443)x100 21,90 (97/97)x100 100 1- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid. 21.000 (21/443)x100 4,74 (21/97)x100 21,65 2- Genel Yönetim Giderleri 76.000 (76/443)x100 17,15 (76/97)x100 78,35 FAALİYET KÂRI 182.000 (182/443)x100 41,08 F- Diğer Faal.Olağ.Gelir ve Kârlar 18.000 (18/443)x100 4,06 (18/18)x100 100 1- İştiraklerden Temettü Gelirleri 7.000 (7/443)x100 1,58 (7/18)x100 38,89 2- Faiz Gelirleri 11.000 (11/443)x100 2,48 (11/18)x100 61,11 G- Diğ. Faal.den Ol. Gid.ve Zararlar ( ) 4.000 (4/443)x100 0,90 (4/4)x100 100 1- Karşılık Giderleri 1.000 (1/443)x100 0,22 (1/4)x100 25 2- Diğer Olağan Gider ve Zararlar 3.000 (3/443)x100 0,68 (3/4)x100 75 H- Finansman Giderleri ( ) 63.000 (63/443)x100 14,22 DÖNEM KÂRI 133.000 (133/443)x100 30,02 K- Dön. Kârı Vergi ve D.Yas.Yük. Karş ( ) 26.000 (26/443)x100 5,87 9 DÖNEM NET KÂRI 107.000 (107/443)x100 24,15
Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analizinin Yorumu Satış indirimlerinin oransal büyüklüğünün %1,58 olması etkisinin düşük olduğunu, satış hâsılatından büyük bir kayıp olmadığını göstermektedir, Satışların maliyetinin %37,02 oluşu, net satış hâsılatı karşısında oldukça düşük olup, işletmenin brüt satış kârı oranının (%62,98) yüksekliğini gösteren olumlu bir durumdur, İşletmenin faaliyetleri ile ilgili giderlerinin yüzdesi normal sınırlarda olup, izleyen dönemlerde satış ve faaliyet hacminin artırılmasına yetecek düzeydedir, Dönem net kârı her 100 liralık satışın 24,15 lirasının işletmede ortaklara dağıtılacak veya oto finansmanda kullanılacak tutarını göstermekte olup, bulunulan sektöre göre yeterli veya düşük olarak nitelenebilir. 10
Örnek: Merter A.Ş. nin 2013 yılı bilanço kalemleri aşağıdaki gibidir. Dikey Yüzdeleri hesaplayın ve yorumlayın 11 AKTİFLER 2013 İşlem Hazır Değerler 12.000 Menkul Kıymetler 54.000 Ticari Alacaklar 83.000 Stoklar 52.000 Diğer Dönen Varlıklar 18.000 Dönen Varlıklar Toplamı 219.000 Maddi Duran Varlıklar 101.000 Birikmiş Amortismanlar ( ) ( ) 10.000 Duran Varlıklar Toplamı 91.000 AKTİF TOPLAMI 310.000 PASİFLER Mali Borçlar 20.000 Ticari Borçlar 26.000 Diğer Borçlar 14.000 Borç ve Gider Karşılıkları 41.000 Kısa Vad.Yab.Kay.Toplamı 101.000 Mali Borçlar 28.000 Uzun Vad.Yab.Kay.Toplamı 28.000 Sermaye 8.000 Sermaye yedekleri 29.000 Kâr Yedekleri 6.000 Dönem Net Kârı 138.000 Öz Kaynaklar Toplamı 181.000 PASİF TOPLAMI 310.000 Satışlar İçinde İşlem Grup İçinde