Özgün Araflt rma Original Article 159 DOI: 10.4274/tpa.46.64 Samsun ilinde ilkö retim ça erkek çocuklarda testis ve penis boyutlar ve d fl genital organ anomali oranlar The testicles and penis sizes and rates of external genital organ anomalies in primary school boys in Samsun Serkan Varol, Ender Özden, Yakup Bostanc, Yark n Kamil Yakupo lu, Cihan Yalman, fiaban Sar kaya Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi, Üroloji Anabilim Dal, Samsun, Türkiye Özet Amaç: Bu çal flmayla Samsun il merkezinde ö renim gören ilkö retim ça erkek çocuklarda testis ve penis boyutlar n ölçerek yafla göre standartlar n belirlemek, fizik inceleme ile tan s konabilen d fl genital organ anomalilerinin görülme s kl n bulmak ve anomali saptanan çocuklar n ailelerine tedavi seçenekleri konusunda gerekli bilgilendirmeleri yapmay amaçlad k. Gereç ve Yöntem: Samsun Ondokuz May s Üniversitesi Etik Kurulu ndan onay (2009-79) al nd ktan sonra, Samsun il merkezinde basit rastgele örneklem yöntemi ile seçilen üç ilkö retim okulundan 6-11 yafllar aras nda (ortalama 8,67±1,51 y l) 977 erkek çocuk çal flmaya al nd. Testis ve penis boyutlar ölçüldü. Fizik incelemede saptanan d fl genital organ anomalileri kaydedildi. statistiksel analiz SPSS 15.0 program kullan larak yap ld. Bulgular: Testis boyutlar ve penis uzunluklar n n yafllara göre ortalama de erleri hesapland. Ö rencilerden 44 ünde (%4,5) 52 genital anomali saptand. nmemifl testis (%1,2) ve inguinal herni (%0,8) en s k görülen anomaliler aras ndayd. Çal flmam zda %3,9 oran nda ilkokul ça nda bile tedavi edilmemifl d fl genital organ anomalili çocuk saptand. Ç kar mlar: lkö retim ça çocuklarda yafla göre penis boylar ve testis boyutlar n n toplumumuzdaki normal de erlerinin bilinmesi d fl genital organlar n de erlendirilmesi ve anomalilerin belirlenmesine katk da bulunacakt r. Ayr ca çal flmam zda birço u ilkokul ça öncesinde saptan p tedavi edilmifl olmas gereken d fl genital organ anomalilerinin oldukça yüksek oranda oldu u saptand. (Türk Ped Arfl 2011; 46: 159-63) Anahtar sözcükler: Anomali, d fl genital organ, s kl k Summary Aim: To measure the sizes of testicles and penis to determine the standarts according to the age in primary school boys and to identify the rates of external genital anomalies and to inform patients families about treatment options. Material and Method: After confirmation of the Ethics Committee (2009-79) of Ondokuz May s University, 977 male students with a mean age 8.67±1.51 years from three primary schools which selected by simple random sampling method in Samsun were included. Testicles and penis sizes were measured. Observed abnormalities were recorded. Statistical analysis was performed using by SPSS 15.0. Results: Mean values for size of testicles and length of penis were calculated according to ages. In 44 students (4.5%), 52 genital abnormalities were detected. The most frequent anomalies were undescended testes 12 (1.2%) and inguinal hernia 8 (0.8%). Untreated external genital organs anomaly rates was 3.9% in primary school children. Conclusions: Recognizing the normal values of penis and testicles sizes in primary school children may contribute to better evaluation of external genitalia and detection of corresponding anomalies. Our study also revealed that the rates of external genital organ anomalies which had to be operated much earlier, were fairly high. () Key words: Anomaly, external genital organ, prevalence Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Yakup Bostanc, Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Üroloji Anabilim Dal, 55139 Kurupelit, Samsun, Türkiye E-posta: dryakupbostan@yahoo.com Tel.: +90 362 312 19 19/2872 Fax: +90 362 457 60 41 Gelifl Tarihi/Received: 17.08.2011 Kabul Tarihi/Accepted: 13.01.2011 Türk Pediatri Arflivi Dergisi, Galenos Yay nevi taraf ndan bas lm flt r. / Turkish Archives of Pediatrics, published by Galenos Publishing
160 Türk Ped Arfl 2011; 46: 159-63 Girifl D fl genital organ anomalileri gerek do ufltan gerekse sonradan kazan lm fl olsun oldukça s k görülen bozukluklardand r. Ülkemizde d fl genital organlara ait anomalilerle s k karfl lafl lmas na ra men bunlar n ço unun ya tan s ya da tedavisi uygun flekilde ve zaman nda yap lamamaktad r. Sa l kl bir nesil için anomalilerin uygun zamanda tan ve tedavilerinin yap lmas önem tafl maktad r. Penis boylar ve testis boyutlar ndaki anormalliklerin erken tan s da hem t bbi hem de psikolojik aç dan önem tafl maktad r. Örne in mikropenis bazen hipotalamik ya da hipofizer hormonal yetersizli in en önemli erken dönem göstergesi olabilir (1). lkö retim ça çocuklarda yafla göre penis boylar ve testis boyutlar n n toplumumuzdaki normal de erlerinin bilinmesi d fl genital organlar n de erlendirilmesine, geliflim anomalilerinin saptanmas na ve d fl genital organlar n geliflimini etkileyebilecek altta yatan hastal klar n tedavilerinin izlemine katk da bulunacakt r. Ülkemizde ayr nt l d fl genital organ anomali oranlar n gösteren genifl alan çal flmalar bölgesel ve s n rl say dad r. Ayr ca bildi imiz kadar yla, ülkemizde ilkokul ça ndaki çocuklarda testis boyutlar ve penis boylar ölçümleri ile ilgili yap lan bir çal flma da bulunmamaktad r. Dolay s yla elimizdeki rakamlar genellikle yurt d fl ndan yap lan çal flmalara aittir. Oysa bu de erler aç s ndan ülkeler ve hatta bölgeler aras farkl l klar n olabilece i bir gerçektir. Biz bu çal flmayla Samsun il merkezindeki ilkö retim ça erkek çocuklar nda testis ve penis boyutlar n ölçerek yafla göre standartlar n belirlemek, fizik inceleme ile tan s konabilen d fl genital organ anomali görülme s kl n bulmak ve anomali saptanan çocuklar n ailelerine tedavi konusunda gerekli bilgilendirmeleri yapmay amaçlad k. Gereç ve Yöntem Mart 2009-Haziran 2009 tarihleri aras nda Samsun il merkezinde basit rastgele örneklem yöntemi ile üç ilkö retim okulu belirlendi. Seçilen okullarda okul idarecileri ve rehber ö retmenlerle görüflüldü, çal flma hakk nda bilgi verildi ve planlama yap ld. Rehber ö retmenlerle birlikte s n flar gezilerek çocuklara yüz yüze bilgilendirme yap ld ve ailelerine verilmek üzere onam formlar da t ld. Ailelerinden onam al nan 977 erkek çocuk çal flmaya al nd. Çocuklar n yafllar onluk yafl tablosu kullan larak hesapland. Tüm çocuklar, kendi okullar nda haz rlanan uygun bir muayene odas nda, oda s cakl nda, ayakta ve ayn doktor taraf ndan muayene edildi. Genital muayene s ras nda, Tanner s n flama sistemi (2) kullan larak pubik bölgede k llanma olmayan ve testis volümleri 4 cc den az olan erkek çocuklar prepübertal (Tanner 1), di er çocuklar ise pübertal olarak grupland r ld. Testis boyutlar Prader orflidometrisi (3) kullan larak (Resim 1), penis boyu ise glans penis gerilerek simfizis pubisten glans ucuna kadar olan uzunluk ölçülerek hesapland (Resim 2). Muayene s ras nda ö rencilerin testislerinin skrotuma inip inmedi ine, hipospadiyas, hidrosel, gömük penis, inguinal herni ve fimozis olup olmad na bak ld. nmemifl testis ve/veya inguinal herni saptanan çocuklar yat - r larak, öksürtülerek ve anamnezle do rulanarak; hidrosel saptanan çocuklar ise karanl k bir odada transillüminasyon yöntemiyle de kontrol edilerek muayene ifllemleri tamamland. Önceden opere olup muayene s ras nda patoloji olmayan çocuklar da anomali s kl na dahil edildi. Yap lan fizik inceleme sonucu saptanan bulgular formlara kaydedildi. Çal flma sonunda; patoloji saptanan çocuklar n aileleri tedavi konusunda bilgilendirildi, tedavi için baflvuranlar n tedavileri yap ld. statistiksel analiz SPSS 15.0 program kullan larak yap ld. Penis boyu için ortalama ±2,5 standart sapma, testis hacmi için ortalama ±2 standart sapma kullan ld. Samsun il merkezinde ö renim gören 6-11 yafl (ortalama 8,67±1,51 y l) ilkö retim ça erkek çocuklarda testis ve penis boyutlar n ölçerek yafla göre standartlar n belirlemek ve d fl genital organ anomalisi görülme s kl n belirlemek için Ondokuz May s Üniversitesi Etik Kurulu ndan onay (2009-79) al nd. l Milli E itim Müdürlü ü nden de resmi izin al narak Resim 1. Orflidometrik yöntemle testis hacminin ölçümü Resim 2. Penis boyu ölçümü
Türk Ped Arfl 2011; 46: 159-63 161 Bulgular Çal flmaya al nan üç ilkö retim okulunda yafllar 6-11 aras nda de iflen toplam 977 erkek çocuk muayene edildi. Çocuklar n 785 inin (%80,3) sünnetli, 192 sinin (%19,7) sünnetsiz oldu u saptand. Bu çocuklardan fizik inceleme bulgular normal olanlardan alt s n n öykü ve muayenesinde saptanan kesi yerlerinin sorgulanmas ile daha önceden ameliyat geçirmifl olduklar ö renildi ve anomali s kl na eklendi (iki orfliyopeksi, bir varikoselektomi, bir hipospadiyas onar m ve iki inguinal herni onar m ). Prepübertal ve pübertal çocuklar n yafl gruplar na göre gerilmifl penis uzunluklar ve testis boyutlar Tablo 1 de gösterilmektedir. D fl genital organ incelemesi yap lan toplam 977 erkek çocuktan 44 ünde (%4,5) 52 anomali saptand. Çocuklarda inmemifl testis 12 olguda (%1,2) ve inguinal herni sekiz olguda (%0,8) en s k saptad m z patolojilerdi. Di er d fl genital organ sorunlar s ras yla; befl hidrosel (%0,5), befl gömük penis (%0,5), dört retraktil testis (%0,4), dört hipospadiyas (%0,4), dört varikosel (%0,4) ve iki yüksek skrotal yerleflimli testis (%0,2) idi. Yap lan fizik inceleme sonucunda belirlenen d fl genital anomalilerin s kl klar Tablo 2 de gösterilmifltir. Tart flma Erkek çocuklarda, testis hacimlerinin ölçümü normal pübertal geliflimin de erlendirilmesi için önemlidir (4,5). Testiküler hacim ölçümü de iflik tipteki orflidometreler (3,6) kumpas (kaliper) (7,8) ve ultrasonografi gibi de iflik yöntemler kullan larak yap labilmektedir. Halen kullan lan orflidometrelerden en bilineni; Prader taraf ndan gelifltirilen, hacimleri 1-25 ml aras nda de iflen, testis flekli verilmifl 12 adet ard fl k testis örnekleri dizisi olup, plastik veya tahta gibi de iflik gereçlerden yap labilmektedir (3). Testis hacmi ölçümü yap lmak istenildi i zaman, orflidometredeki örneklerle Tablo 1. lkö retim ça çocuklarda testis boyutlar ve penis uzunluklar Yafl Püberte durumu n Testis hacim ±2 SS (cm 3 ) Penis uzunlu u Sa testis Sol testis ±2,5 SS (mm) 6,0-6,9 7,0-7,9 8,0-8,9 9,0-9,9 10,0-10,9 11,0-11,9 Prepübertal 84 2,50±1,10 2,49±1,10 53,5±6,6 Pübertal 0 - - - Prepübertal 143 2,84±0,74 2,83±0,74 56,6±17,1 Pübertal 0 - - - Prepübertal 119 2,86±0,79 2,89±0,63 57,9±16,7 Pübertal 105 4,31±1,13 4,30±1,18 59,2±17,2 Prepübertal 59 2,94±0,61 2,98±0,28 59,9±18,9 Pübertal 139 4,38±1,12 4,37±1,17 63,9±20,0 Prepübertal 29 2,96±0,38 3,00±0,00 61,5±23,7 Pübertal 162 4,86±2,18 4,85±2,31 66,9±18,4 Prepübertal 1 3,00±0,00 3,00±0,00 55,0±0,0 Pübertal 136 6,26±3,84 6,24±3,91 70,1±20,8 Tablo 2. lkö retim ça erkek çocuklarda d fl genital organ anomalileri ve görülme oranlar Hastal k n Yayg nl k (%) Özellikler nmemifl testis 12 1,2 4 sa 3 sol 5 bilateral Retraktil testis 4 0,4 3 sa 1 bilateral Yüksek skrotal yerleflimli testis 2 0,2 1 bilateral 1sa Hipospadiyas 4 0.4 1 proksimal 1 midflaft 2 glandüler Hidrosel 5 0,5 3 sa 2 sol Gömülü penis 5 0,5 ngüinal herni 8 0,8 4 sa 3 sol 1 bilateral Varikosel 4 0,4 4 sol
162 Türk Ped Arfl 2011; 46: 159-63 gerçek testisler yan yana getirilip ç plak gözle k yaslan r ve testis hacmine karar verilir. sviçre, srail ve Japonya dan Prader orflidometresi kullan larak yap lan testis hacim ölçümleri incelendi inde ülkeler aras nda belirgin etnik farkl l klar n oldu u gözlenmektedir (9-11). Testiküler geliflimde oldu u gibi penis boyu da endokrin hastal klarda önem kazanmaktad r. Bu yafl grubunda doktorlar, çocuklar n penis gelifliminin normal olup olmad konusunda s kça sorularla karfl laflmaktad r. Bunu yan tlamak için önce yaflad m z toplumun normallerini bilmemiz gerekir. Ancak ülkemizde penis boyu ölçümünü içeren ve eriflkinlerde yap lm fl olan s n rl say da çal flma yay mlanm flt r (12-14). Çocuklarda penis boylar ile ilgili yine ülkemizden yap lan bir çal flmada ise 0-5 yafl grubundaki çocuklar de erlendirilmifllerdir (15). Bildi imiz kadar yla, ilkokul ça ndaki çocuklarda testis boyutlar ve penis boylar ölçümleri ile ilgili ülkemizden yap lan bir çal flma bulunmamaktad r. Ülkemizde ayr nt l d fl genital organ anomali oranlar n gösteren en genifl çal flma 1996-1997 y llar nda Köro lu ve ark lar n n (16) Türkiye genelinde 0-16 yafl grubundaki çocuklar üzerinde gerçeklefltirdi i ve 50 000 çocu u içine alan Çocuklarda kronik hastal klar n s kl tarama çal flmas d r. Ancak bu çal flmada d fl genital anomalileri olarak yaln zca inmemifl testis ve hipospadiyas araflt r lm fl olup di er genital anomaliler taranmam flt r. Ülkemizde yap lan tarama çal flmalar nda inmemifl testis en çok üzerinde durulan anomali olmufltur. Çal flmam zda; inmemifl testis oran %1,2, retraktil testis %0,4, yüksek skrotal yerleflimli testis ise %0,2 olarak bulunmufltur. Patoloji saptanan çocuklar n gerek kendilerinden gerekse de ailelerinin tümünden yeterli güvenilir bilgi elde edilemedi i için bunlardan ne kadar n n do ufltan, ne kadar n n edinsel oldu u konusunda yorum yap lamamaktad r. Köro lu ve ark lar n n (16) çal flmas nda genel olarak inmemifl testis oran %2,5 olarak verilmifltir. Bu de er, literatüre göre oldukça yüksek bir orand r. Bunun nedeni yazarlar n da belirtti i gibi taraman n uzman bir hekim taraf ndan yap lmamas olabilir. Remzi ve ark lar (17) taraf ndan 1980 y l nda Ankara da ilkokul ça ndaki 1000 erkek çocuk üzerinde yap lan çal flmada inmemifl testis saptanma oran %3,7 olarak bildirilmifltir. Ancak bu çal flmada tüm toplumu yans tacak flekilde bir çal flma planlanmam fl olup, çocuk poliklini ine baflvuran hastalar da çal flmaya al nm flt r. Dolay s yla oran n bu kadar yüksek ç kmas n n nedenini sadece bölgesel farkl l klarla aç klamak mümkün de ildir. Olgular n seçilmifl olmas n n bunda daha büyük rol oynad - n düflünmekteyiz. Diyarbak r dan Akay ve ark lar n n (18) çal flmas nda bu oran %1,85, Altunoluk ve ark. lar (19) taraf ndan Kahramanmarafl ta yap lan çal flmada %1,37, fiimflek ve ark lar (20) taraf ndan zmit te yap lan çal flmada %1,4 olarak bulunmufl olup yine de literatüre göre yüksektir. Kay kç ve ark. lar (21) taraf ndan Düzce ilinde inmemifl testis oran %1,1, nan ve ark. lar (22) taraf ndan Edirne de yap lan çal flmada %0,73, Semerciöz ve ark lar (23) taraf ndan yap lan stanbul genel sa l k taramas nda ise bu oran %0,78 olarak bulunmufltur. Çal flmalardaki bu de iflkenliklerin bölgesel farkl l klardan da kaynakland n düflünmekteyiz. nmemifl testis s kl na bak ld nda okul ça dönemde %0,76-0,96 aras nda de iflmektedir (24). Ancak Türkiye de ilkokul ça çocuklar aras nda yap lan çal flmalar n hemen tümünde bu oran literatüre göre yüksek bulunmufltur. Bu da inmemifl testisin saptanma oranlar nda ülkeler aras nda da farkl l klar olabilece ini göstermektedir. Retraktil testis; skrotuma indirilebilen, kendili inden burada belirli bir süre kalan ve kremaster kaslar n n kas lmas yla inguinal kanala do ru kaçan testisleri tan mlamak için kullan lan ancak s kl kla yanl fl tan mlanabilen ve inmemifl testisle kar flabilen bir anomalidir. Bu yüzden birçok çal flmaya ra men retraktil testisin tan s ve do al olarak yayg nl konusunda belirsizlik vard r. Retraktil testis s kl ülkemizde %0,22-3,9 aras nda bulunmufltur (19,22,25). Çal flmam zda retraktil testis s kl % 0,4, yüksek skrotal yerleflimli testis s kl ise %0,2 olarak bulundu. Penil anomalilerden biri olan hipospadiyas, her 250-300 do umda bir görülen do ufltan bir bozukluktur (24). Türkiye de yap lan taramalarda hipospadiyas görülme oran Köro lu ve ark lar n n (16) çal flmas nda %0,2, Remzi ve ark. lar n n (17) çal flmas nda %0,4, Akay ve ark lar n n (18) çal flmas nda %0.45, Altunoluk ve ark lar n n (19) çal flmas nda %1,45, Kay kç ve ark. lar n n (21) çal flmas nda %0,39 olarak verilmektedir. Bizim çal flmam zda ise bu oran %0,4 olarak hesapland. Hidrosel s kl Remzi ve ark lar n n (17), Akay ve ark lar - n n (18), Altunoluk ve ark lar n n (19) Kay kç ve ark. lar n n (21) çal flmalar nda s ras yla %0,7, %0,40, %1,11, %0,19 olarak saptanm flt r. Bizim çal flmam zda ise %0,5 olarak bulundu. Gömük penis; penis kökünde uygun olmayan cilt birleflmesi, penis cerrahisi sonras nedbe ve afl r fliflmanl k gibi farkl anatomik bozukluklar sonucunda ortaya ç kan ve özellikle aileler taraf ndan s kl kla mikropenisle kar flt r labilen bir durumdur. Gerçek görülme oran bilinmemektedir. Ülkemizde de görülme s kl ile ilgili ulaflabildi imiz tek veri Adayener ve ark lar na (26) ait çal flmad r. Bu çal flmada 13-15 yafl aras ergen çocuklarda gömük penis görülme oran %0,25 olarak verilmifltir. Bizim çal flmam zda ise bu oran %0,5 olarak bulunmufltur. Fizik incelemede bu hastalardaki mevcut gömük penis etiolojisinden fliflmanl n sorumlu oldu u görüldü. nguinal herni s kl Remzi ve ark lar (17) taraf ndan %2,3, Akay ve ark lar (18) taraf ndan %0,85, Altunoluk ve ark. lar (19) taraf ndan %1,85, Kay kç ve ark lar (21) taraf ndan %0,45, Semerciöz ve ark. lar (23) taraf ndan ise %0,11 olarak bulunmuflt r. Bizim çal flmam zda ise bu oran %0,8 olarak bulundu. Varikosel, spermatik kordon içinde pleksus pampiniformisin genifllemesidir. Ülkemize ait bölgesel çal flmalarda ilkokul ça ndaki çocuklarda varikosel görülme oran %0,15 ile %3,22 aras nda de iflmektedir (17,18,21,26). Bizim çal flmam zda ise bu oran %0,4 olarak bulunmufltur. Oranlar n bu kadar genifl aral kta olmas tan da kullan lan ölçütlerin farkl l ndan kaynaklanabilir.
Türk Ped Arfl 2011; 46: 159-63 163 Ülkemiz gibi geliflmekte olan ülkelerde d fl genital organ anomalilerinin tan ve tedavisinde gecikmelerle karfl lafl labilmektedir. Çal flmam zda %3,9 oran nda ilkokul ça nda bile tedavi edilmemifl d fl genital organ anomalili çocuk saptanmas bu tezi do rular niteliktedir. Sonuç olarak çal flmam zda birço u ilkokul ça öncesinde saptan p tedavi edilmifl olmas gereken d fl genital organ anomalilerinin oldukça yüksek oranda oldu u saptand. Bu bulgular çocuklarda genital anomalilerin erken tan ve tedavisini sa layacak bir sa l k kontrol sisteminin gereklili ini ortaya koymaktad r. Basit ve dikkatli bir fizik incelemenin tan için yeterli oldu u düflünüldü ünde tedavi ve geç komplikasyonlardan sak nmak için ailelerin yönlendirilmesinde çocuk ve kad n do um uzmanlar baflta olmak üzere özellikle birinci basamak sa l k hizmeti veren kurumlarda çal flan sa l k çal flanlar na büyük görevler düflmektedir. Toplumun bu konularda bilgilendirilmesi, e iticilerin sa l k konusunda da e itilmesi ve tüm hekimlerin genital muayeneye önem vermesinin gereklili i kaç n lmazd r. Erken tan, erken tedavi flans verdi i gibi özellikle çocuklarda organlar n normal geliflimi için de vazgeçilmezdir. Ayr ca ilkö retim ça çocuklarda yafla göre penis boylar ve testis boyutlar n n toplumumuzdaki normal de erlerinin bilinmesi d fl genital organlar n de erlendirilmesine, geliflimde anomalilerin saptanmas na ve d fl genital organlar n geliflimini etkileyebilecek altta yatan hastal klar n tedavilerine ve izlemine katk da bulunacakt r. Bu konularda ülke çap nda yap lacak ayr nt l genifl alan çal flmalar na gereksinim oldu unu düflünmekteyiz. Ç kar çat flmas : Bildirilmedi. Kaynaklar 1. Tuladhar R, Davis PG, Batch J, Doyle LW. Establishment of a normal range of penile length in preterm infants. J Paediatr Child Health 1998; 34: 471-3. 2. Tanner JM. The development of the reproductif system. In: Tanner JM (ed). Growth at Adolescence. Second edition. Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1962; 28-39. 3. Prader A. Testicular size: assessment and clinical importance. Triangle 1966; 7: 240-3. 4. Takihara H, Cosentino MJ, Sakatoku J, Cockett ATK. The significance of testicular size measurement in andrology correlation of testicular size with testicular function. J Urol 1987; 137: 416-9. 5. Daniel WA, Feinstein RA, Howard-Peebles P, Boxley WD. Testicular volumes of adolescents. J Pediatr 1982; 101: 1010-2. 6. Takihara H, Sakatoku J, Fujii M, Nasu T, Consentino MJ, Cockett At. Significance of testicular size measurements in andrology: a new orchidometer and its clinical application. Fertil Steril 1983; 39: 836-40. 7. Lambert B. The frequency of mumps and mumps orchitis and the consequences for sexuallity and fertility. Acta Genet Stat Med 1951; 2: 1-166. 8. Cendron M, Huff DS, Keating MA, Snyder HM 3rd, Duckett JW. Anatomical, morphological and volumetric analysis: A review of 759 cases of testicular maldescent. J Urol 1993; 149: 570-3. 9. Zachmann M, Prader A, Kind HP, Hafliger H, Budliger H. Testicular volume during adolescence: cross-sectional and longitudinal studies. Helv Paediatr Acta 1974; 29: 61-72. 10. Zilka E, Laron Z. The normal testicular volume in Israeli children and adolescents. Harefuah 1969; 77: 511-3. 11. Matsuo N, Anzo M, Sato S, Ogata T, Kamimaki T. Testicular volume in Japanese boys up to the age of 15 years. Eur J Pediatr 2000; 159: 843-5. 12. Ekmekçio lu O, Nas H, Demirci D, Y lmaz U, Gülmez. Bölgemizde penis boyutlar. Türk Üroloji Dergisi 1999; 25: 66-71. 13. Kuzgunbay B, Turunç T, Güvel S, Özkardefl H. Türk erkeklerinde ortalama penis boyu ve erkeklerin penis boyu hakk ndaki düflünceleri. Türk Üroloji Dergisi 2007; 33: 290-3. 14. Aslan Y, Atan A, Ayd n Ö, Nalçac o lu V, Tuncel A, Kad o lu A. Türkiye de sa l kl genç erkeklerde co rafik bölgelere göre penis boyu: 1132 vakan n ölçüm bulgular. Türk Üroloji Dergisi 2010; 36: 43-8. 15. Çamurdan AD, Öz MÖ, lhan MN, Çamurdan OM, fiahin F, Beyazova U. Current stretched penile length: cross-sectional study of 1040 healthy Turkish children aged 0 to 5 years. Urology 2007; 70: 572-5. 16. Köro lu E, Karaaslan Y, Yöneyman F, Gürvit G, Yusuf M. Ro-CODEC Çocuklarda kronik hastal klar n s kl tarama çal flmas. Roche ad na Yöneyman F, Gürvit G, Yusuf M, Köro lu E, Karaaslan Y. Ankara, MedicoGrafics, 97-100. 17. Remzi D, Çakmak F, Erol D, ve ark. lkokul ça ndaki erkek çocuklar nda d fl genital organ anomalileri ve geliflim bozukluklar insidans. Hacettepe T p Cerrahi Bülteni 1980; 13: 269-73. 18. Akay AF, fiahin H, Em S, Kuru AF, Ayçiçek S, Bircan MK. Diyarbak r il merkezindeki ilkokul ça erkek çocuklar nda d fl genital organ anomali oranlar. Türk Üroloji Dergisi 2002; 28: 76-9. 19. Altunoluk B, Bakan V, Özer A, ve ark. Kahramanmarafl ilkö retim okullar na devam eden erkek ö rencilerde d fl genital organ anomali prevelans. Türk Üroloji Dergisi 2010; 36: 87-90. 20. fiimflek F, Hayran O, Tarcan T, lker Y, Akdafl A. Social and medical aspects of undescended testes in Turkey. Eur Urol 1995; 28: 161-4. 21. Kay kç MA, Çam K, Akman RY, Erol A. Düzce ilinde ilkö retim ça ndaki erkek çocuklarda d fl genital organ anomali oranlar. Türk Üroloji Dergisi 2005; 31: 79-81. 22. nan M, Ayd ner CY, Tokuç B, et al. Prevalence of cryptorchidism retractile testis and orchiopexy in school children. Urol Int 2008; 80: 166-71. 23. Semerciöz A, Aslantürk F, Ergenekon E, Müslümano lu A, Saporta L. Genel sa l k taramas stanbul ili de erlendirme raporu. T.C. Sa l k Bakanl stanbul l Sa l k Müdürlü ü 1990; 453-5. 24. Schneck FX, Bellinger MF. Abnormalites of the testes and scrotum and their surgical management. In: Walsh PC, Retik AB, Vaughan ED, Wein AJ, (eds). Campbell s Urology. Philadelphia: W.B. Saunders, 2007: 3774-5. 25. Yücesan S, Dindar H, Olcay I, et al. Prevelance of congenital abnormalites in Turkish primary school children. Eur J Epidemiol 1993; 9: 373-80. 26. Adayener C, Atefl F, Soydan H, Türk L, fienkul T, Baykal K. Türkiye de 13-15 yafl aras ergen erkek çocuklarda d fl genital organ hastal oranlar. Türk Üroloji Dergisi 2010; 36: 155-9.