MİMARİ ÇEVREDE FORM VE MEKANI OLUŞTURAN TEMEL ELEMANLAR Mimari formu oluşturan temel elemanlar, nokta, çizgi, düzlem ve hacim dir.
NOKTA: MEKAN İÇİNDE BİR POZİSYON BELİRLER. FİZİKSEL ÖZELLİKLER: POZİSYON/DURUM BELİRTİR. ÖRNEKLER: PLAN ÜZERİNDE KOLONLAR, KULELER, MİNARELER, GÖKDELENLER, KUBBELER, TAPINAKLAR. NOKTA, KAVRAMSAL OLARAK UZUNLUĞU, GENİŞLİĞİ VE DERİNLİĞİ OLMAMASI NEDENİYLE STATİK (DURAĞAN) OLMA, MERKEZİLİK VE YÖNSÜZLÜK ÖZELLİĞİ TAŞIR. NOKTANIN HERHANGİ BİR BİÇİMİ DE YOKTUR, ANCAK GÖRSEL DÜZLEM İÇİNDE VARLIĞI ALGILANABİLİR, HİSSEDİLEBİLİR. NOKTA, FORMUN OLUŞUMUNDA EN TEMEL ELEMANLARDAN BİRİDİR. BİR ÇİZGİNİN İKİ UCUNU BELİRLER. İKİ ÇİZGİNİN KESİŞTİĞİ YER OLABİLİR. BİR ALANIN MERKEZİNDE BULUNABİLİR.
BİR NOKTA, DÜŞEYDE BOYUT KAZANARAK MEKAN İÇİNDE VEYA ZEMİN DÜZLEMİ ÜZERİNDE BİR POZİSYON/DURUM BELİRLEMEK AMACIYLA KULLANILAN KOLON, DİKİLİTAŞ VEYA KULE GİBİ BİR DÜŞEY ÇİZGİSEL ELEMAN YARATIR. KOLON TİPİ BİR ELEMAN, DAİRE, SİLİNDİR VEYA KULE, PLANDA NOKTA OLARAK GÖRÜNÜR VE BU NEDENLE NOKTANIN GÖRSEL KARAKTERİSTİKLERİNİ SÜRDÜRÜR.
İKİ NOKTANIN BİRLEŞTİRİLMESİYLE, ÇİZGİ OLUŞUR. NOKTALAR BU ÇİZGİYE SINIRLI BİR UZUNLUK VERİR, ANCAK ÇİZGİ SONSUZA DEK UZATILABİLECEK BİR AKS/EKSEN ÜZERİNDEKİ BİR PARÇA DA OLABİLİR.
ÇİZGİ&ÇİZGİSEL ELEMANLAR: BİR NOKTA UZATILDIĞINDA VEYA İKİ NOKTA BİRLEŞTİRİLDİĞİNDE UZUNLUK, YÖN VE POZİSYON ÖZELLİKLERİ OLAN BİR ÇİZGİYE DÖNÜŞÜR. FİZİKSEL ÖZELLİKLER: POZİSYON/DURUM, UZUNLUK VE YÖN BELİRTİR. ÖRNEKLER: ÜÇÜNCÜ BOYUTTA KOLONLAR, KULELER, MİNARELER, GÖKDELENLER, KUBBELER, TAPINAKLAR; PLANDA DUVARLAR, BİR DİZİ KOLON, KÖPRÜ, VB.
BİR ÇİZGİ; DİĞER GÖRSEL ELEMANLARI BİRLEŞTİRMEYE, DESTEKLEMEYE, ÇEVRELEMEYE VEYA KESMEYE (İKİYE BÖLMEYE) HİZMET EDEBİLİR. BİR DÜZLEMİN KENARLARINI BELİRLEYEBİLİR VEYA BİR DÜZLEME BİÇİM VEREBİLİR. DÜZLEMLERİN YÜZEYLERİNİ NETLEŞTİREBİLİR.
ÇİZGİ, UZUNLUĞU OLAN, ANCAK GENİŞLİĞİ VE DERİNLİĞİ BULUNMAYAN BİR ELEMANDIR. NOKTA DOĞASI GEREĞİ STATİK (DURAĞAN) BİR ELEMANKEN, ÇİZGİ HAREKETİ, YÖNLENMEYİ, SÜREKLİLİĞİ VE GELİŞİMİ TEMSİL EDER. KOLONLAR, DİKİLİTAŞLAR, KULELER MİMARİ ÇEVREDE DÜŞEY ÇİZGİSEL ELEMANLARIN BAZI ÖRNEKLERİDİR VE BUNLAR MEKANDA ÖZEL NOKTALAR OLUŞTURURLAR. BAZEN GEÇİRGEN MEKAN HACİMLERİ TANIMLARLAR. KÖPRÜ İSE, MEKANLAR ARASINDAKİ HAREKETİ TEMSİL EDEN YATAY ÇİZGİSEL ELEMANLARDIR. BİNA FORMLARI PLANDA VEYA ÜÇÜNCÜ BOYUTTA ÇİZGİSEL OLABİLİRLER.
ÇİZGİNİN DOĞRULTUSU, ONUN GÖRSEL YAPIDAKİ ROLÜNÜ ETKİLER. DÜŞEY ÇİZGİLER (KOLON, DİKİLİTAŞ, KULE, VB.) MEKAN İÇİNDE BİR DURUM VE YERÇEKİMİNE KARŞI OLUŞMUŞ BİR DENGE BELİRLERKEN VE DİNAMİZMİ TEMSİL EDERLERKEN, YATAY ÇİZGİLER YER DÜZLEMİNİ, HAREKETSİZLİĞİ, DURAĞANLIĞI VE DİNLENMEKTE OLAN BİR VÜCUDU TASVİR EDERLER.
ÇİZGİ, MİMARİDE GÖRÜLEN DEĞİL, ALGILANARAK HAYAL EDİLEN BİR ELEMANDIR. AKS, MEKANDA İKİ NOKTANIN BİRLEŞTİRİLMESİYLE OLUŞAN DÜZENLEYİCİ BİR ÇİZGİDİR. BU AKS, AYNI ZAMANDA SİMETRİ AKSI OLABİLİR.
DAHA DAR BİR ÇERÇEVEDE, ÇİZGİLER DÜZLEM VE HACİMLERİN KENARLARINI VE YÜZEYLERİNİ BELİRGİNLEŞTİRİRLER. BU ÇİZGİLER YAPI MALZEMELERİNİN EKLEM YERLERİ, KAPI YA DA PENCERE AÇIKLIKLARINI SARAN ÇERÇEVELER YA DA KOLON VE KİRİŞLERİN STRÜKTÜREL GRİDİ OLABİLİR.
ÇİZGİ, KENDİ YÖNÜNDEN FARKLI BİR YÖN DOĞRULTUSUNDA UZATILDIĞI ZAMAN DÜZLEM HALİNE GELİR. İKİ PARALEL ÇİZGİ, GÖRSEL OLARAK BİR DÜZLEM İFADE EDEBİLİR. BİR DİZİ KOLON, BİNALARIN GİRİŞ CEPHELERİNİ TANIMLAMADA KULLANILABİLİR. UZAYAN VE GENİŞLEYEN BİR ÇİZGİ, UZUNLUK&GENİŞLİK, YÜZEY, BİÇİM, YÖNLENDİRME VE POZİSYON ÖZELLİKLERİYLE BİR DÜZLEM HALİNE GELİR.
BİR DİZİ PARALEL ÇİZGİ, TEKRARLANMALARI SAYESİNDE TANIMLADIKLARI DÜZLEMİN ALGILANMASINI PEKİŞTİRİRLER.
ŞEKİL, DÜZLEMİN BİR BAŞKA TANIMLAYICI KARAKTERİSTİĞİDİR. DÜZLEMİN KENARLARINI OLUŞTURAN ÇİZGİLERİN HATLARI TARAFINDAN BELİRLENİR. DÜZLEMİN GERÇEK ŞEKLİ, ANCAK ONA ÖNDEN BAKILDIĞINDA ALGILANABİLİR. DÜZLEMİN YÜZEY ÖZELLİKLERİ, RENGİ VE DOKUSU, ONUN GÖRSEL ÖZELLİKLERİNİ (AĞIRLIK VE DENGE) ETKİLER.
MİMARLIKTA DÜZLEMLER, MEKANIN VE FORMUN ÜÇ BOYUTLU HACİMLERİNİ TANIMLARLAR. HACMİ OLUŞTURAN HER DÜZLEMİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ VE DÜZLEMLERİN BİRBİRLERİYLE İLİŞKİLERİ, OLUŞTURDUKLARI MEKANIN VE FORMUN GÖRSEL ÖZELLİKLERİNİ BELİRLER. BU NEDENLE MİMARİDE DÜZLEM, ANAHTAR ELEMANDIR.
MİMARİ ÇEVREDE DÜZLEMLER, ÜÇ TEMEL BİÇİMDEDİR: YATAY TAVAN DÜZLEMİ Binanın çatısı, mekanı iklimsel etkilerden koruyan temel koruyucu eleman) DÜŞEY DUVAR DÜZLEMİ Mekanı tanımlar, binaya genel biçimini ve hacmini veren, iklimsel koşulları dengeleyen eleman) YATAY YER DÜZLEMİ Mimari strüktürü destekleyen, üzerinde yürünen zemin.
ZEMİN DÜZLEMİ,MİMARİDE TÜM ORGANİZASYONU ETKİLER. ARAZİNİN İKLİM VE DİĞER ÇEVRESEL KOŞULLARI İLE BİRLİKTE, TOPOĞRAFİK KARAKTERİ ÜZERİNDE YÜKSELECEK YAPININ FORMUNU ETKİLER. BİNA ARAZİNİN ÜZERİNDE OLABİLİR, ONUNLA BÜTÜNLEŞEBİLİR YA DA ALTINDA YER ALABİLİR.
HACİM KENDİ DOĞRULTUSUNUN DIŞINDA BİR YÖNE DOĞRU UZATILAN BİR DÜZLEM, HACİM HALİNE GELİR. KAVRAMSAL OLARAK HACİM, ÜÇ BOYUTLUDUR (UZUNLUK- GENİŞLİK-DERİNLİK). MİMARİDE HACİM, ÇEŞİTLİ DÜZLEMLER TARAFINDAN ÇEVRELENMİŞ MEKAN DIR.
BÜTÜN HACİMLER, NOKTA, ÇİZGİ VE DÜZLEMLERDEN OLUŞUR. HACİMLERİN TEMEL BELİRLEYİCİ ELEMANI BİÇİMDİR. HERHANGİ BİR HACİM, KENDİSİNİ OLUŞTURAN DÜZLEMLERİN BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİ VE İLİŞKİLERİ SONUCUNDA ORTAYA ÇIKAR.
BİÇİM VE MEKANI OLUŞTURAN ELEMANLAR MİMARİ ÇEVRENİN OLUŞUMU VE TASARLANMASI SÜRECİNDE, NOKTA, ÇİZGİ, DÜZLEM VE HACİM ŞEKLİNDEKİ GEOMETRİK ELEMANLAR MEKAN OLUŞTURMAK ÜZERE ORGANİZE EDİLİRLER. MİMARLIK ÖLÇEĞİNDE BU TEMEL ELEMANLAR DÜŞEY ÇİZGİSEL KOLONLAR, YATAY ÇİZGİSEL/DÜZLEMSEL KİRİŞLER, DÜŞEY DÜZLEMSEL DUVARLAR VE YATAY DÜZLEMSEL YER VE TAVAN ŞEKLİNDEDİRLER.