İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1 Dersin Konusu I Modern kanunlarımızın dayandığı fikir temeller... 3 H Toplumsal hayat 4 m Sosyoloji ve felsefe bakımından hukuk 5 2 Bibliyografya 6 K 1 T A P : I METODOLOJİ S timin konusu olarak hukuk I Hukukun mutat tetkik zaviyesi 8 n Temel kavramlar 8 I Pratik misal 9 IV Hukuk ilminin sahası 10 V Meslek olarak hukuk, ilim olarak hukuk 11 4 Klâsik hukuk ilmi I Hukuk ilmi hakkında meşhur tarifler 11 II Klâsik hukuk ilminin kolları 12 m Hukuk ilminin ödevi 13 IV İzah tffe ifade serbestisi (Terminoloji) 13 V İlimde sistem 14 5 Bilim kolu olarak hukuk dogmatiği I Hukuk dogmatiğinin ilmî vasfı 17 H Bilgi 17 * m Mim 18 IV "Kanun" ve "düzen" tâbirleri 21 http://d-nb.info/1008667382
VI c V Pascal ve Kirchmann'ın meşhur sözleri 24 VI Fikrimiz.: 25 6 Genel hukuk bilgisi I Hukuk sistemlerinin m çokluğu 27 II Genel hukuk bilgisinin gayesi 29 m Genel hukuk bilgisinin konusu 30 IV Genel hukuk bilgisinin ilmi vasfı 31 7 Hukuk kaidelerinin mahiyeti I Tasarım olarak hukuk kaidesi 34 II Emir önermesi olarak hukuk kaidesi 35 UT Yargı olarak hukuk kaidesi 37 IV Şartlı yargı olarak hukuk kaidesi 38 8 Hukuk normolojisi I Norm bilimleri 41 n "Normatif" kelimesi 42 m öz hukuk ilmi 45 IV Fikrimiz 47 9 Hukuki meseleler I Hukuka dair tarifler 49 n Hukuka dair klâsik eserler 50 m Tarihi eserler 52 IV Mukayeseli eserler 53 V Kanun taslak ve tasarıları 55 10 Hukuki problemcilik I Sabit ve değişmez unsur 56 II Problemler sistemi 58 m "Problemler sistemi" ve "hukuk sistemi" 59 IV Kelimenin asıl anlamında "hukuk ilmi" 61
vn K t T A P : H HUKUK FELSEFESİ B ö L Ü M: 1 FELSEFE < 11 Felsefenin konusu I "Felsefe" kelimesinin anlamı 64 n Fikir faaliyeti olarak felsefenin konusu 64 m Bilim kolu olarak felsefenin konusu 66 IV Felsefenin görevi 67 12 Bilgi ve değer I Esas i 68 H Bilgi yargılan 70 m Hareket teorisi (axiologie- değer kuramı) 71 IV Değer kuramı ve metafizik 75 13 İlkeler ilmi I Esas 76 XC Tasnif metodu 77 m Tipleştirme 78 IV Felsefe binası (Şema; 80 14 Bilgi kuramı S I Bilginin menşei 81 II Bilginin hudutları 83 m Bilginin konusu 86 15 Değer koramı I Kaidelerin menşei 88 1 Kaide koymanın (değer biçmenin) menşei 90
vm m Kaidelerin mahiyeti 91 16 Fizikötesi I İlkelerin sayısı 97 n İlkelerin niteliği 98 UZ Varlığın ve olguların değeri 99 IV Tanrı meselesi 100 V İrade serbestisi 100 Vİ Ruhun mahiyet ve niteliği 101 BÖLOH2 HUKUK FELSEFESİ MEKTEPLERİ Ç 17 Hukuku tefekkür meselesi 103 18 Tabiat felsefesine dayanan tabii hukuk 106 Ç 19 Din felsefesinin tesiri altındaki tabii hukuk 110 Ç 20 Tenevvür devrinde tabii hukuk 112 21 Tarihçi mektep I Tarihçi mektebin doğuşunu hazırlıyan sebepler 120 II Tarihçi hukuk mektebinin görüşü 123 UT Tarihçi mektebin tenkidi ve içtimai hukuk mektebinin doğuşu 126 22 İçtimaî hukuk mektepleri 129 23 Hukuki pozitivizm I Pozitivizmin çeşitli anlamları 133 n Pozitivizmin doğurduğu tepkiler: Tabu hukuk rönesansı 136
o IX BÖLÜ13 HUKUK HAVRAM KISIM 1 (CTTM I HjTT ı (TDİT J fil H?ı M 24 Hak ve hukuk tâbirleri I Giriş 139 n Hukuk kavramının önemi 140 IH "Hak" tâbiri 141 IV "Hukuk" tâbiri 142 V İlmî terminoloji 143 25 Kavram ve tamiri I Kısaltma 144 n Kavramdan maksat. 146 m Tarif 147 26 Hukuk kavramının kaplam ve içlemi I Kaplamın tahdidi 149 n Zaviye meselesi \ 150 m İçtimai olgu olarak hukuk 151 IV Kavramın içlemi 152 KISIM 2 ŞEKffLOfi TEOMLEE BAKIMIMDAN HUKUK KAVRAMI 27 "Hukuk ilâhî bir emirdir" fikri I En yüksek hâkimiyet sahibi olarak Tanrı fikri 151 II ^Teokratik görüşün ayırıcı vasıflar* 161
X m "Emir" kavramı 162 IV İlâhi emir 16a 28. "Hukuk en kuvvetli olanın İradesidir" fikri I "En kuvvetli olan" kavramı 164 II MUstebitler hakkındaki fikirler 167 m Mutlakıyetçi hukuk kavramı 169 29 "Hukuk milletin umumi İradesi» fikri I j. J. Rousseau'nun fikirleri 171 H İçtimai mukavele ("contrat social") nazariyesi 174 UZ "Maşeri irade" kavramının tahlili 178-30 "Hürriyet" kavramının tahlili I Hürriyet kavramının anlamları 184 n İrade 187 m Elindelik ("Libre arbitre") 189- IV Erkinlik ("Libertt") 190 V Yadgerekircilik ("lnd6terminisme") 191 VI Rousseau'nun fikirleri 193 Sİ Kant'ın hukuk kavramı hakkındaki fikirleri I Mukavele kuramı 199- II Hukuk kavramı 201 m Ebedi sulh 202" IV Bireycilik meselesi 203-' V Yadgerekircilik (indgterminisme) meselesi 205- VI özerklik (autonomie) ve yaderklik (h t ronomie) meselesi 206 VII Ahlâk ve siyaset meselesi 208: KISIM 3 ÖZGÜ TEORİLER BAKIMINDAN HUKUK KAVRAMI 32 Hukuk kaidelerinin zorlayıcı mahiyeti I "Cemiyet" kavramı 210)
XI II içtimaî nizamlar 213 m Zorlama 215 IV Cebir ve tehdit 216 V Zorlama kuramının bazı temsilcileri 218 33 Hukukun muayyen mefhumlara uygunluğu esasım arayan teoriler I "Uygunluk" mefhumu 221 II "Norm" mefhumu 222 m "Norm" nasıl elde edilir? 226 IV Hukukta en yüksek norm (şema) 232 34 Hukukun doğruluğa uygunluğu nazariyesi I Spinoza 233 n Hegel 235 m Hukuku bir kategori olarak kabul edenler 237 IV Netice I.. 238 35 Hukukun adalete uygunluğu nazariyesi I "Adalet" mefhumu 240 n Adaleti "fazilet" olarak kabul eden Aristo'nun fikirleri 243 m Adaleti "hukuk duygusu" mânasına kabul edenlerin fikirleri 249 IV Sokrates'in fikirleri 251 V Diğer görüşler 253 36 "Fert her şeyin ölçüsüdür" düsturu I Hukukta gaye 255 n Sofistler 257 IH Epikur : 259 IV Hobbes 261 37 "Fert değil* cemiyet esastır" düsturu I Stoacılık 265 II Hugo Grotius 269 m Pufendorf'un fikirleri 273 IV John Locke. 274 V Montesquieu'nün fikirleri 277 VI Jhering'in fikirleri 278
B Ö L Ü M 4 HUKUK İDESİ 38 Gaye, ideal, ide I Mesele 279 n Benlik ile dünya tefriki 280 HI ölçü mefhumları olarak "gaye" ve "ide" 283 IV Misal 286 V Hukukta gaye, ide, ideal ve ideoliji 28T 39 Hukuk idesi 29a 40 Eflâtun I Giriş 296 n Eflâtun'un devlet telâkkisi, 298- m Eflâtun'un hukuk telâkkisi 300; IV Adalet mefhumu 302 BÖLÜM5 EN YÜKSEK ÖLÇÜ 41 İlliyet ve gaye I Varsayım olarak illiyet prensibi 30T n Tabiat plânı 308. m Tabiat kanunları 309 IV İlliyet ve gaye 3-10 42 Barışta yarış I Hukukun son hedefi 312- n En yüksek ölgil 315 m Adalet 316 IV Yaşama hakkı 317 V Yarış ve barış 319
SİTAPm HUKUK SOSYOLOJİSİ BÖLÜMl GENEL MÜLÂHAZALAR 43 Kargaşalığın eseri olarak hukuk. I İde ve gerçeklik 325 n "Sosyoloji" adını taşıyan bilim kolunun kökleri 328 44 Hegelyanlznt I Giriş 330 n Tekâmül kanunu 331 III Muhafazakârlar 333 IV İhtilâlci cereyan - 334 45 Comte ve Spencer I August Comte'nin fikirleri 337 n Herbert Spencer'in fikirleri 340 III Tenkid 342 46 Sosyolojinin ilmî mahiyeti I İçtimaî felsefe olarak "sosyoloji" 344 II Toplumbilim olarak "sosyoloji"! 348 İÜ Sosyolojinin esas meseleleri 349 47 Modern ilim zaviyesinden sosyoloji I Mesele 352 II İhtimali kanunlar 354 m Dalgalar sistemi 355 IV İlliyet ve hürriyet 358 V İçtimai hayatta ikicilik (dualisme) 359
XIV BÖLÜH2 MÜSBET İLİM KOLU OLARAK HUKUK SOSYOLOJİSİ 48 Hukuk sosyolojisinin İlmî mahiyeti I Hareket notamız 362 'n Diğer görüş tarzları 364 49 Hukuk sosyolojisinin ödev, konu ve metodu I ödev 365 H Konu 368 m Konunun tahdidi 373 IV Metod 377 BÖL6H3 SAF (NAZARİ) HUKUK SOSYOLOJİSİ 50 Temeller I Görüş zaviyesi 379 II Hukuki mekanizma ve içtimai organizma 380 m Terminoloji 382 IV Tipoloji 382 V Düşünüş boyutu (eb'adı) 384 Sİ Hukuk gerçekliği I İnsanlararası münasebet sistemlerinin çokluğu 386
XV n Ayırma teşekkülleri 389 III İçtimaiyatçı gözu ile hukuk nedir? 391 52 içtimai hayattaki sabiteler I Sabite ne demektir? 393 n Hukuk - dışı ruhi unsurlar 394 m Hukuk - içi ruhi unsurlar... 396 53 Hukuki teşkilâtlandırma I Cevher ve şekil 397 II Meşru kılma fenomeni 399 m Hukuka bağlılık fenomeni 403 IV İntibak (uyma) fenomeni 405 V İdare eden gurup 409 54 İçtimaî hayattaki değişkenler I Değişken ne demektir? 412 II Muhit farkları 414 m Muhit farklarından doğan neticeler 415 IV Değişkenler arasındaki mütekabil tabiiyet 416 55 Siyasi değişkenler İ Kuvvet (cebir) ve hukuk 418 II Esas teşkilât ve anayasa 420 UT İktidar ve nüfuz 424 IV Zor ve cebir 426 V Netice 427 56 Diğer değişkenler I İktisadi değişkenler 428 n Kültürel değişkenler 429 İÜ Hukukî değişkenler 433
BÖLÜM4 57 Pratik (tatbik!) hukuk sosyolojisi I Teşkilâtlandırılmış içtimaî hayat 435 H "Siyaset" 436 in Amme menfaati. 438 IV Siyasetin istikameti 439 Ad ve kavram indeksi 443 Yanlış - Doğru cetveli 463