4. GÜNLÜK DÜZENLEME HAZNESİ TASARIMI 4.1. Düzenleme İhtiyacı: a. Şebekeden çekilen debiler, iletimden gelen debilerden günün bazı saatlerinde daha büyük, bazı saatlerinde ise daha küçüktür. b. Gerek pompajlı iletimde, gerekse yerçekimiyle iletimde genellikle kent haznesine sabit bir debi derlenerek iletilir (Qil). c. 24 saatten daha kısa bir sürede kent ihtiyacının iletilmesi halinde iletim debisi pompaj süresiyle ters orantılı olarak arttırılmak zorundadır. d. Pompaj süresi 24 saatten küçükse, pompaj saatleri hazne hacmini minimum kılacak şekilde tespit edilmelidir. *** Pompaj süresi küçültüldükçe, Q pom artar. Buna bağlı olarak da terfi merkezi ve iletim hattı yatırım masrafları yükselir. e. Gerekli hazne düzenleme hacmi: ΔP ΔP max ΔP min
İşletme çalışmasından elde edilen bu değer, arızalanma olasılıkları da göz önünde tutularak aşağıdaki koşullar sağlanacak şekilde uygulanır. İller Bnk. Yön. Pompajlı iletimde: Yerçekimiyle iletimde: Düzenleme İhtiyacı Eklenik Gelen Su Eklenik Çekilen Su
Eklenik Farklar ardışık max ve min ler toplamı
4.2. Yönetmeliğe göre asgari hazne hacmi Pompajlı iletimde: Yerçekimiyle iletimde: m 3 lt/s 4.3. Yangın hacmi N n (kişi) Adet Süre V y (m 3 ) Q y,ana N n 10 000 1 2 36 5 10 000 N n < 50 000 2 2 72 10 N n 50 000 2 5 360 20 4.4. Faydalı toplam hazne hacmi 4.5. Faydalı toplam hazne hacmi Yarı gömme, iki gözlü içmesuyu haznelerinde göz ebatları, ekonomik açıdan Lx/Ly = 3/4 oranı esas alınarak saptanır. Faydalı yükseklik 3,0 ile 6,0 m arasında olup, faydalı hazne hacmi ile orantılı alınabilir. Bir gözün hacmi olduğundan, a değeri; şeklinde elde edilebilir.
Hazne taban konumu: Hazne tabanı asgari işletme seviyesinden min 0.75 Dşb + 15~20 cm aşağıda olmalıdır. *** Hazne içindeki kolonlar sebebiyle Lx, Ly hesap değerleri dm mertebesine yuvarlatılmalıdır. İsale borusunun başına takılan krepin, çapı ana boru çapının 1,5 misli olan, üzerinde ince yarıklar bulunan özel bir parçadır. Krepin ve dipsavak boruları genellikle özel olarak tertiplenmiş, hazne tabanından daha düşük kotda bir çukur hacminde yer alırlar. Hazne tabanına, silt, ince kum gibi
çökelebilen maddelerin birikmemesi amacıyla, bu çukura doğru %1 civarında bir eğim verilir. Ayrıca çukur bölge tabanına da dip savak ağzına doğru eğim verilir.
4.6. Uygun hazne yerinin tespiti Haznenin yerinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken en önemli unsurlar: a. Yerleşim bölgesinin konumu b. Derleme (varsa terfi merkezinin) tesislerinin konumu c. Hazne inşa edilebilecek yerlerin topoğrafik ve jeolojik özellikleri d. Dağıtım şebekesinde asgari ve azami işletme basınçları e. Maliyet (ekonomi) f. İşletme Bakım kolaylıkları 4.7. Kente uygun giriş yerinin tespiti Suyu hazneden kente ileten isale (ana boru) hattının kente giriş noktası mümkün olduğunca yüksek kotlardan ve ana cadde niteliğindeki yollardan yapılmalıdır. Dağıtım şebekelerinde ana boru hattından abone bağlantısı yapılmaz. Ayrıca ters (geri) besleme yapılmaması istenir. 4.8. Azami ve asgari şebek basınçlarına kaba yaklaşım Azami basınçlar genellikle, 24-05 saatleri arasında ve şebekenin en düşük topoğrafik kota sahip olduğu bölgelerinde oluşur. Azami basınçların 70-80 m ss nunu aşmaması gerekir. Aksi halde şebekenin basınç katlarına ayrılması gerekir. Asgari basınçlar, şebekeden pik çekimin yapıldığı 7-8, 17-19 saatlerinde; şebekenin giriş noktasına en uzak, yüksek kotlu bölgelerinde meydana gelen dinamik haldeki basınçlardır. Bu tür basınçların tahkikinde hazne minimum işletme seviyesi dikkate alınır. Abone bağlantılarından üst katlara yeterli miktarda ve basınçta su temin edilebilmesi için asgari işletme basıncının 20-25 m civarında bulunması istenir. Şebeke basınçlarının çok yüksek tutulması (60-80 m gibi), isale hattının gereksiz yere uzatılmasına ve su kaçaklarının artmasına sebep olur. Bu nedenle, mümkünse, şebekede işletme basınçlarının 25-50 m gibi bir aralıkta kalması esas alınarak en uygun hazne konumu belirlenir.
4.9. Asgari işletme basıncına yaklaşım a. Şebeke ana borusu için uygun çap seçimi: AÇB boru: 1 < V şb < 1.3 m/s arasında kalacak şekilde D şb için standart bir çap seçilir. Standart çaplar (mm): 40, 50, 60, 80, 100, 125,, 250, 300,, 600, 700,, 1000. b. Kent girişinde piyezometrik kot: Hidrolik eğim (AÇB için)
c. Asgari işletme basıncı açısından kritik noktadaki piyezometrik kota bir yaklaşım: Dağıtım şebekesi hidrolik hesabı henüz yapılmamış olmakla birlikte, şebeke borularında hidrolik eğimin ortalama 0.006 civarında olacağı kabul edilerek, L G-K hattı boyunca oluşacak enerji kaybı; şeklinde hesaplanabilir. Buna göre, K noktasındaki işletme basıncı yaklaşık olarak: şeklinde bulunabilir. 25 Z P,K 30 m ise seçilen hazne yeri uygun kabul edilebilir. *** Asgari işletme basınçları şebeke geçkisine, akış yönlerine, dağıtım şebekesindeki boru çaplarına ve topoğrafyaya son derece bağlıdır. Bu nedenle, asgari işletme basınçlarının gerçek (kesin) değerleri, ancak dağıtım şebekesi hidrolik hesapları yapılarak elde edilebilir. 4.10. Hazne taban kotu ve su kotları Hazne yerine karar verildikten sonra, olacak şekilde hafriyat yapılır.
Hafriyattan çıkan toprak depo önünün dolgusunda ve depo üstünü (ısı izolasyonu sağlamak amacıyla) örtmede kullanılır. Yüzey sularının drenajı için hazne çevresi boyunca çevre hendeği, sızıntı sularının drenajı için ise taban seviyesinin hemen altında ɸ150~200 m lik büzlerle teşkil edilen bir drenaj sistemi inşa edilir.