DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE KATILIM MÜZAKERELERİ SÜRECİ Nilgün ARISAN ERALP
AB KATILIM MÜZAKERELERİ -müzakere sürecinde aday ülkelerin çok geniş bir alanı kapsayan ve ayrıntılı düzenlemeler içeren AB müktesebatını sınırlı bir zaman dilimi içerisinde üstlenmesi gerekmekte olup, nihai olarak müktesebata uymamak gibi bir seçenek bulunmamaktadır. -tek seçenek : geçiş düzenlemeleri -kapsamlı bir dönüşümü içeren müktesebata uyum, pek çok ekonomik ve sosyal nitelikli maliyeti de beraberinde getirmektedir.
AB KATILIM MÜZAKERELERİ ve DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ -katılım sürecinde aday ülkelerin bütçelerinde oluşabilecek uyum maliyeti baskısının asgari düzeye indirilebilmesi; -çeşitli sektörler/kesimler üzerinde ortaya çıkacak ekonomik ve sosyal maliyetlerin hesaplanabilmesi; -sağlıklı bir uyum takviminin belirlenebilmesi ve dolayısıyla AB ye katılımın olabildiğince sancısız bir şekilde gerçekleştirilebilmesi.
AB KATILIM MÜZAKERELERİ ve DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ -uyumun etkilerinin tahmin edilebilir ve ölçülebilir değerler cinsinden ortaya konması, müktesebat fasıllarına ilişkin olarak hazırlanan müzakere pozisyon belgelerinde talep edilecek geçiş düzenlemelerinin rasyonel gerekçelere dayandırılması; - özel sektörün ve sosyal kesimlerin kendilerini deişikliklere hazırlamaları ve süreç hakkında bilgilendirmenin sağlanması.
GEÇİŞ DÜZENLEMELERİ Geçiş dönemi ve istisnalar son derece sınırlıdır. Müktesebatın belirli alanlarda, üyelikle birlikte uygulanmasının Türkiye için ciddi sorunlar yaratacağının sağlam veri ve analizlerle gerekçelendirilmesi halinde elde edilebilir. En sağlıklı gerekçelendirmeler, düzenleyici etki analizi raporları ile yapılmaktadır.
AB NİN ESNEK OLDUĞU ALANLAR Aday ülke için ekonomik, siyasi, sosyal açılardan ciddi sıkıntı yaratması;üretim sürecini dolaylı etkilemesi ve uyum maliyetinin büyük yük getirmesi halinde (çevre, enerji, tarım, vb.). Aday ülkenin ulusal çıkarları ile çelişmesi ancak, AB açısından önemli sorun yaratmaması halinde (diğer AB üyesi vatandaşların gayri menkul edinimi, vb.).
AB NİN ESNEK OLMADIĞI ALANLAR Serbest piyasa kuralları ve iç pazarın işleyişi ile çelişmesi halinde (devlet yardımları,kamu alımları; fikri mülkiyet hukuku, vb.). Rekabeti bozucu ortam yaratması halinde (teknik mevzuata uyum, sosyal politikanın bazı alanları, vb.). Birliğin siyasi öncelikleriyle çelişmesi halinde (uluslararası örgütlü suçla mücadele, nükleer güvenlik, iltica ve göç kuralları).
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ RAPORLARI Aday ülkenin AB müktesebatına uyumunun ekonomik, mali, hukuki, siyasi ve sosyal etkilerini ölçen kapsamlı raporlar. Uyumun maliyetinin (devlet/özel sektör bütçesine) hesaplanması, Hangi alanlarda, ne kadar geçiş süresi ve istisna talep edileceğinin belirlenmesi, İlgili kesimlerin uyumun etkilerine hazırlanması için son derece önemli.
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ RAPORLARI Makro analizler: ulusal/bölgesel düzeyde bütçe, büyüme, gelir düzeyi, istihdam, vb. üzerindeki etkileri (siyasi karar alıcılar ve bürokrasi), Mikro analizler: sektör, alt sektör, firma düzeyinde etkileri (özel sektör temsilci kurumları, firmalar, vb.) incelemektedir
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ RAPORLARI Aday ülkenin AB müktesebatına uyumunun ekonomik, mali, hukuki, siyasi ve sosyal etkilerini ölçen kapsamlı raporlar. Uyumun maliyetinin (devlet/özel sektör bütçesine) hesaplanması, Hangi alanlarda, ne kadar geçiş süresi ve istisna talep edileceğinin belirlenmesi, İlgili kesimlerin uyumun etkilerine hazırlanması için son derece önemli.
Türkiye nin Müzakere Süreci Müzakeresi Açılan ve Geçici Olarak Kapatılan Fasıllar Konseyde Onaylanıp Açılış Kriteri Belirlenmeyen ve Müzakerelere Açılması Beklenen Fasıllar Konseyde Onaylanıp Açılış Kriteri Belirlenen Fasıllar Konseyde Görüşülmesi Süren Fasıllar Taslak Tarama Sonu Raporlarının Veriye Dayalı Bölümlerinin Türkiye ye İletildiği Fasıllar Taslak Tarama Sonu Raporlarının Henüz Türkiye ye İletilmediği Fasıllar 1.Bilim ve Araştırma Müzakeresi Açılan Fasıl 1. İşletme ve Sanayi Politikaları 1.Eğitim ve Kültür (Müzakere Pozisyon Belgesi gönderilmiştir) 2.Ekonomik ve Parasal Politika (Müzakere Pozisyon Belgesi gönderilmiştir) 3.İstatistik (Müzakere Pozisyon Belgesi gönderilmiştir) 4.Mali Kontrol (Müzakere Pozisyon Belgesi gönderilmiştir) 1.Kamu Alımları 2.Rekabet Politikası 3.Sosyal Politika ve İstihdam 4.Tarım ve Kırsal Kalkınma (Kıbrıs açılış kriteri) 5.Sermayenin Serbest Dolaşımı Bütün bu fasıllarda gerekli çalışmalar yapılmakta, Komisyonla görüşmeler sürdürülmektedir. 6.Fikri Mülkiyet Hukuku 7.Vergilendirme 8.Gümrük Birliği 1.Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 2.Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı 3.Enerji 4.Gümrük Birliği (Kıbrıs açılış kriteri) 5.İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi (Kıbrıs açılış kriteri) 6.Mali Hizmetler (Kıbrıs açılış kriteri) 7.Şirketler Hukuku 8.Tüketicinin ve Sağlığının Korunması 1.Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 1.Malların Serbest Dolaşımı (Kıbrıs açılış kriteri) 2.İşçilerin Serbest Dolaşımı 3.Bilgi Toplumu ve Medya 4.Balıkçılık (Kıbrıs açılış kriteri) 5.Ulaştırma Politikası (Kıbrıs açılış kriteri) 6.Trans Avrupa Şebekeleri 7.Yargı ve Temel Haklar 8.Çevre 9.Dış İlişkiler (Kıbrıs açılış kriteri) 10.Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası 11.Mali ve Bütçesel Hükümler Kıbrıs (Ek Protokolün) Uygulanması Tüm Fasıllar İçin Kapanış Kriteri Niteliği Taşımaktadır
Askıya Alınan Fasıllar Komisyonun önerisi üzerine Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartına bağlı olarak askıya alınan fasıllar; 1- Malların Serbest Dolaşımı 2- Gümrük Birliği 3- Balıkçılık 4- Taşımacılık 5- Dış İlişkiler 6- İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi 7- Mali Hizmetler 8- Tarım ve Kırsal Kalkınma
KAMU ALIMLARI Tarama Sonu Raporunda 3 açılış kriteri; 1- Yeknesak bir politika, politikaları belirleyecek ve uygulamaları izleyecek, bağımsız tek bir muhatap kurum 2- Kapsamlı bir strateji- Mevzuat Uyumunun tam olarak sağlanması (eşik değerler yüksek; su,enerji,ulaştırma ve posta sektörleri için mevzuat yok, yerli istekliler lehine sağlanan avantajlar) ve gerekli idare kapasitenin sağlanması konusunda 3-4734 sayılı Kamu İhale Kanunun kapsamının AB ile uyumu ve AB ile uyumsuz istisnaların kaldırılması
REKABET POLİTİKASI VE DEVLET YARDIMLARI Tarama Sonu Raporunda 6 açılış kriteri; 1-Şeffaflık:Devlet Yardımlarının kapsamlı envanteri 2-2001 den itibaren çelik sektörüne verilen devlet yardımları ve kapasite değişimi konusunda ayrıntılı bilgi (çalışmalar devam ediyor) 3-Devlet Yardımlarına ilişkin kanun (Devlet Yardımlarının Çerçevesi, İzlenmesi ve Denetlenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı Başbakanlıkta) 4- Bağımsız Devlet Yardımları Otoritesi 5- Uyumsuz olduğu belirlenen yardımların uyumu için açık takvim içeren Eylem Planı (çalışmalar devam ediyor) 6- Çelik sektöründe Ulusal Yeniden Yapılandırma Planı (hazırlandı, Komisyona sunuldu)
SOSYAL POLİTİKALAR VE İSTİHDAM Tarama Sonu Raporunda 2 açılış kriteri: - Sendikal hakların AB ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) normları ile uyumlu hale getirilmesi; - AB nin Sosyal Politika ve İstihdam müktesebatının geri kalan bölümüne uyum için bir strateji geliştirilmesi (kayıt dışı işçiler de dahil olmak üzere).
TARIM VE KIRSAL KALKINMA Açılış Kriterleri : 1- Güvenilir, tutarlı resmi tarım istatistiklerinin geliştirilmesine yönelik strateji 2- Kırsal Kalkınma Ajansının kurulması ve akredite edilmesi (IPARD) 3- Çiftçilere doğrudan gelir desteği alanında AB uygulamalarına uyum (AB de üretimden bağımsız doğrudan gelir desteği-ürün bazlı değil)
TARIM VE KIRSAL KALKINMA 4- Arazi ve Ulusal Çiftçi Kayıt Sistemi geliştirilmesine yönelik bir Strateji Belgesi 5- AB den canlı hayvan, et ve et ürünlerindeki ithalat kısıtlamalarının kaldırılması (Deli Dana hastalığı) Kısa sürede yerine getirilmesi zor, zaman alıcı tedbirler, müzakerelerin kısa vadede açılması güç!!!!
SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI Tarama Sonu Raporunda 2 açılış kriteri -Sermaye hareketlerinin serbest dolaşımı alanında AB müktesebat uyumu ve uygulama kapasitesine yönelik kapsamlı strateji; -Kara paranın aklanması ile mücadele konusunda yasal uyum ve uygulamaya yönelik ayrıntılı eylem planı
FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU Tarama Sonu Raporunda 1 açılış kriteri; - Bu fasıl kapsamındaki mevzuatın yürütülmesini ve etkin uygulanmasını teminen, nihai tarihleri de içeren detaylı bir eylem planı hazırlanması. Göreli olarak kolay bir açılış kriteri olarak düşünülebilinir!!!!!!
VERGİLENDİRME Tarama Sonu Raporunda 1 açılış kriteri: - Alkollü içkiler, ithal tütün ve sigaradaki yerli ve yabancı ürünlere uygulanan yüksek vergi farklılıklarının düşürülmesi için önemli adımlar atılması ve vergi farklılıklarının ortadan kaldırılmasına ilişkin hedeflenen tarihleri de kapsayan bir plan hazırlanması. Göreli olarak kolay açılış kriteri olarak değerlendirilebilinir!!!!!!
GÜMRÜK BİRLİĞİ - Gümrük bölgesine giriş yapan yolculara gümrüksüz mağazalarda satılan ve 1/95 Ortaklık Konseyi Kararı kapsamındaki ürünlerde gümrük vergisi muafiyetininin kaldırılmasıdır. Göreli olarak kolay açılış kriteri olarak değerlendirilebilinir!!!!!!
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? KAMU KESİMİNİN GÖREVİ : MAKRO ANALİZ -Eğitim Seminerleri 1.22-23 Haziran 2005 (ABGS) 2. 19-21 Nisan 2005 (Başbakanlık, Devlet Planlama Teşkilatı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği)
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) - İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi - Sermayenin Serbest Dolaşımı -Rekabet (Devlet Yardımları) - Fikri Mülkiyet Hukuku
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) 1. İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi -Posta sektörünün rekabete açılması ve sektörü düzenlemek ve denetlemekle görevli operasyonel olarak bağımsız bir otoritenin oluşturulmasının yaratacağı etkiler. Sorumlu Kuruluş : Özelleştirme İdaresi - Belli mesleklerin icrasında Türk vatandaşlığı şartının kaldırılması.belli mesleklerin icrasında Türk vatandaşlığı şartının kaldırılmasının, gerek o mesleği icra edenler gerekse hizmetten faydalananlar acısından etkilerinin değerlendirilmesi. Öncelikli olarak sağlık sektörü ile ilgili değerlendirmenin yapılması. Sorumlu Kuruluş : Sağlık Bakanlığı
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) 2. Sermayenin Serbest Dolaşımı - Deniz, hava ve kara kabotajının yabancılara açılmasının yaratacağı etkiler. Sorumlu Kuruluş : Ulaştırma Bakanlığı -Altın Hisse uygulaması konusunda AB ye uyumun yaratacağı etkiler. Sorumlu Kuruluş : Özelleştirme İdaresi
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) 3. Rekabet (Devlet Yardımları) Devlet Yardımları alanında AB ye uyum : Demir-çelik sektörüne verilen devlet yardımları ile çevre korumaya yönelik devlet yardımlarının ve işletme giderlerini azaltmaya yönelik devlet yardımlarının AB sistemi ile uyumlaştırılması; kurtarma ve yeniden yapılandırmaya yönelik devlet yardımı uygulamalarının ve devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesini içerecek şekilde AB ye uyum sağlanmasının, mevcut sistemimizde yaratacağı değişim ve bu değişimin özel sektör ve kamu açısından etkilerin belirlenmesi. Sorumlu Kuruluş : Hazine Müsteşarlığı
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) 3. Rekabet (Devlet Yardımları) Özel ve İnhisari hakların piyasada rekabeti bozucu etkileri : Ülkemizde sağlanan özel ve inhisari hakların envanterinin çıkarılması ve sonrasında söz konusu alanda rekabet kurallarına uyumun ortaya çıkaracağı etkilerin değerlendirilmesi. Sorumlu Kuruluş : Özelleştirme İdaresi
KAMU KESİMİ NE YAPIYOR? PİLOT ETKİ ANALİZLERİ (23 Mart 2006) 4. Fikri Mülkiyet Hukuku İlaç ve bitki koruma ürünlerine ve pediyatrik ürünlere ek koruma belgesi verilmesi Sorumlu Kuruluş : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ANA İLKELERDEN BİRİ : Şeffaflık ilkesi gereğince, etki değerlendirmeleri gerçekleştirilirken, uyum neticesinde etkilenmesi muhtemel tüm tarafların görüşleri alınmalı, taraflarla danışmalarda bulunulmalı ve sürece katılım artırılmalıdır
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE ÖZEL SEKTÖR -Yerel Yönetimler; -Özel sektör Temsilci Kuruluşları; -Sivil Toplum Örgütleri; -Şirketler.
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE ÖZEL SEKTÖR ÖZEL SEKTÖR : MİKRO ANALİZ Sektörün, alt sektörün ya da şirketin : -Genel olarak katılım sürecinden; -Spesifik olarak bir direktif, tüzük vb. Düzenlemeye uyumdan nasıl etkileneceğini belirliyor.
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE ÖZEL SEKTÖR Mikro Etki Analizi Hangi Sorulara Cevap Arıyor? Sektörün, alt sektörün, firmanın faaliyetlerini etkileyen ulusal mevzuat nedir? AB ye uyum bu mevzuatı ne şekilde ve hangi takvimle değiştirecek? Değişen mevzuat, sektörün/firmanın iş yapma ortamını nasıl etkileyecek? Sektörün/firma yeni ortama hazır mı? / yeni ortama uyum için yapması gerekenler neler? Rekabet gücü korunabilecek mi? Bu değişimin maliyeti nedir? KArşılama kapasitesi var mı? Katılımla birlikte uyum sağlamak mümkün değilse, ne kadar süreli bir geçiş dönemine ihtiyaç vardır?
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE ÖZEL SEKTÖR Etki Analizlerine İhtiyaç Duyulan Konular : Mevzuatın yoğun ve karmaşık olduğu, uyum güçlükleriyle karşılaşılan ve ciddi yatırım yapılması gereken alanlar : Tarım Gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı Çevre Bölgesel Politika Enerji Sosyal Politika
DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ VE ÖZEL SEKTÖR Mikro Etki Analizi Hangi Sorulara Cevap Arıyor? Sektörün, alt sektörün, firmanın faaliyetlerini etkileyen ulusal mevzuat nedir? AB ye uyum bu mevzuatı ne şekilde ve hangi takvimle değiştirecek? Değişen mevzuat, sektörün/firmanın iş yapma ortamını nasıl etkileyecek? Sektörün/firma yeni ortama hazır mı? / yeni ortama uyum için yapması gerekenler neler? Rekabet gücü korunabilecek mi? Bu değişimin maliyeti nedir? KArşılama kapasitesi var mı? Katılımla birlikte uyum sağlamak mümkün değilse, ne kadar süreli bir geçiş dönemine ihtiyaç vardır?