Polonya Elektronik Sektörü Önemli bilgi ve veriler Polonya 13,8 milyar EUR 2014 çıktı değeriyle Avrupa nın en büyük elektronik ekipman üreticisidir. Elektronik sektörünün Polonya nüfusunun %37 den fazlasının 20 ila 44 yaşlarında olduğu ve bunun tam olarak yeni elektronik ürün taleplerindeki çoğunluğu teşkil eden yaş grubu olduğu düşünüldüğünde Polonya ekonomisinin en hızlı büyüyen segmentlerinden biri olacağı açıktır. Polonya dünyanın en büyük üçüncü LCD TV üreticisidir; Polonya 2014 yılında Avrupa nın toplam LCD TV çıktısının %78 ini üreten en büyük LCD TV seti üreticisi olup 18,4 milyonun üzerinde TV seti ve monitör ihraç etmiştir. 2014 yılında Devlet Hazinesi TV setlerini Polonya nın 9 ihracat kaleminden biri olarak kabul etmiştir. Polonya da elektronik piyasasının kısa tarihi Polonya da elektrik mühendisliği sektörünün geçmişi yüz yıldan daha eskiye dayanmaktadır. 2. Dünya Savaşı ndan önce Polonya da faaliyet gösteren 200 den fazla elektrik mühendisliği şirketi o zamanın yabancı sermaye payı yaklaşık %50 olmak üzere toplamda 20.000 den fazla kişiyi istihdam etmektedir. Savaştan sonra sektörel kalkınma temelde Elektronik ve Teleteknik Endüstrisi Üreticileri Birliği UNITRA olarak anılan devlet teşekkülü üzerinden yürümektedir. 1980 lerde UNITRA Varşova da bulunan Marcin Kasprzak Telsiz Tesisi, Gdańsk da bulunan Unimor ve Poznań da bulunan Tonsil dâhil olmak üzere yaklaşık 30 işletme ve araştırma kuruluşunu bir araya getirmiştir. Güncel ekonomi politikasının güvence altına altığı yabancı kredilere erişim çeşitli Batı ülkelerinden teknolojik hat ve lisanslar satın alınmasına ve bunların sevkine olanak tanımıştır (örn., Tonsil Japon Pioneer Corp. tan, Diora İsveçli Aga dan ve Fonica Alman Telefunken ve Thomson dan teknoloji hatttı ve lisans satın almıştır). 1990 yılında başlayan özelleştirme döneminde bu şirketlerden bazıları eski hat veya lisans tedarikçileri tarafından devralınmıştır. 1900 lar ve ekonomik dönüşüm Polonya da elektronik sektörü haritasını etkilemiştir. Devlet şirket ve kuruluşlarının çoğu likide edilmiş veya özelleştirilmiştir. Aynı zamanda Polonya yabancı şirketlerin de ilgisini çekmiştir. Bazı yabancı yatırımcılar Polonya daki faaliyetlerini hâlihazırda mevcudiyetini sürdüren bazı şirketleri edinerek başlatmıştır, örneğin Polkolor Thomson tarafından, Polam Philips tarafından alınmış ve bazı yatırımcılar kendi tesislerini açmıştır: Alcatel, Lucent Technologies, Siemens (telekomünikasyon); Philips, Thomson, Daewoo, LG (audio video); Flextronics, Kimball Electronics, Sofrel, Jabil (elektronik montaj).
Dünya Elektronik Piyasası 2015 Küresel Tüketici Ürünleri Güçleri Deloitte raporuna göre dünyada en büyük tüketici elektroniği üreticileri Samsung Electronics Co. Ltd., ardından Apple Inc., Sony Corporation, LG Electronics ve Lenovo Group tur. 2014 yılına kadar Panasonic ve Nokia nın en büyük üreticiler arasında olduğu anca 2015 itibariyle pozisyonlarının TCL Corp (Çin menşeili lider bir cep telefonu tedarikçisi) ve Changhong (Çin menşeili en büyük TV seti üreticilerinden biri) tarafından devralındığı unutulmamalıdır. 3C (müşteri, iletişim, işleme) piyasaları olarak anılan geleneksel elektronik sektörü segmentleri (telekomünikasyon, veri işleme, audio-video ve ev aletleri) %66 ile hâlihazırda tüm dünyadaki üretimi domine etmektedir. Bu durum her yıl milyarlarca üretilen akıllı telefonlar, tabletler veya PC ler gibi ürünlere yönelik sürekli büyük talep ve en son BT altyapısı gereksinimleriyle bağlantılıdır. Fransız DECISION tarından hazırlanan Dünya Elektronik Endüstrileri: 2012 2017 adlı rapor yakın zamanda gerçekleşecek sektör kategorilerinin paylarındaki değişiklikleri ifade etmekte, telekomünikasyon ve veri işleme ekipmanlarının temel etkenler (%46) olmaya devam edeceğini ancak endüstriyel ve medikal ekipman elektroniği ve otomotiv sektörü (her iki kategori de küresel elektronik ekipman üretiminin %32 sini oluşturacaktır) taleplerinin artacağını ifade etmektedir. Polonya Elektronik Sektörünün Yapısı Elektronik sektörü (PKD 26) ulusal ekonominin en önemli endüstrilerinden biridir. Son yirmi GSYİH deki payı %1 ila %2 artmıştır. 2014 yılında sektörün toplam üretim satışı 33,7 milyar PLN tutarındadır (önceki yıla kıyasla %12 artış). Bu rakam Polonya da toplan endüstri üretimi satışlarının %3 üne tekabül etmektedir. Elektronik ekipman üretiminde yaklaşık 55.000 kişi istihdam edilmektedir. Polonya da bu sektörde toplam 5.500 unsur faaliyet yürütmektedir (üretim, ticaret ve hizmetler bir arada). Bunların çoğu (%85) mikro ölçekli işletmelerdir (9 kişiye kadar istihdam eden). Ayrıca sektörde 145 orta ölçekte ve 50 büyük şirket bulunmaktadır. Toplam 230 şirket tüketici elektroniği üretiminin parçasıdır. Polonya da elektronik piyasasının yapısı telekomünikasyon ve bilgisayar ekipmanının piyasa değerinin %60 tan fazlasını teşkil ettiğini göstermektedir. Economics and Management dergisine göre telekomünikasyon Polonya da elektronik piyasa değerinin %34 üne, bilgisayar donanımı %28 ine, elektronik bileşenleri %21 ine ve tüketici elektroniği %17 sine tekabül etmektedir. Polonya Avrupa nın en büyük elektronik ekipman üreticisi olup hesaplamalara göre 2014 çıktısı 13,8 milyar EUR değerinde olup Almanya 13 milyar EUR değerindeki çıktısıyla ikinci, İtalya 10,6 milyar EUR çıktıyla üçüncü ve Büyük Britanya 7 milyar EUR üretimiyle dördüncüdür. Çek Cumhuriyeti nin ardından Polonya Avrupa da geçtiğimiz yıllarda üretimde sürekli artışı koruyan tek ülkedir. Bu piyasa gelişim açısından yine de büyük bir potansiyele sahiptir. BMI öngörüleri itibariyle sektör 2019 yılına kadar yılda %3,1 büyümeye devam edecektir.6 Sektörel üretim geçtiğimiz on yılda %200 ün üzerinde artış sergilemiştir.
Rzeczpospolita tarafından hazırlanan 2015 Polonya da bulunan en büyük 500 şirket sıralamasına göre Pila menşeili Philips Lighting Polonya S.A. Elektronik sektöründeki en büyük şirkettir. Listedeki diğer büyük şirketler şunlardır: LG Electonics - Wrocław, LG Electronics - Mława, Polska Grupa Zbrojeniowa ve Indesit Polska. Üretilen teknolojilerin yüksek kalitesi, kalifiye personel ve coğrafi konumu Polonya yı elektronik üretim hizmetlerinde (EMS) kilit bir oyuncu kılmaktadır. Avrupa EMS piyasası Asya ve Pasifik in ardından en büyük ikinci piyasadır. Polonya da bulunan en büyük EMS tedarikçiler arasında Fideltronik, Flextronics, Jabil, Sowar ve Zamel i sayılabilir. EMS şirketleri OEM (Orijinal Ekipman Üreticisi) tedarikçileriyle, yani diğer şirketlerin ürünlerini kendi marka adları üzerinde olmak suretiyle satan üreticilerle yakın iş birliği halindedir. Bu grup Dell, HP ve LG gibi büyük şirketlerin çoğunu da içermektedir. EMS alanının hızla geliştiği (tasarımdan montaj ve lojistiğe) gerçeği göz önünde bulundurulduğunda bu siparişlerin payının büyümeye devam edeceği açıktır. TV Setleri ve Monitör Piyasaları Polonya yeni nesil Avrupalı LCD ve plazma TV setleri üreticileri arasında lider konumdadır. Ülkede faaliyet gösteren en büyük üreticiler arasında LG ve Samsung gibi şirketler sayılabilir. 2014 yılında üretilen TV setlerinin sayısı 19,6 milyona ulaşmış olup bunun 13,7 milyon düz ekranlı alıcılardır (toplam çıktının %70 i); 2010 yılı fabrikalarda üretilen 26 milyon TV setiyle üretim açısından en başarılı yıl olmuştur. 15 yıl içinde TV seti ve monitör üretimi üç katına çıakrak 6,3 milyon setten (2000 yılında) 19,6 milyona (2014) ulaşmıştır. 2014 yılında Polonya monitör ve TV seti ihracatı 4 milyar EUR yi aşmıştır (18,5 milyon set). Önemli alıcılar toplam ihracatın %91 i olmak üzere Avrupa Birliği devletleridir (başta Almanya, Büyük Britanya, Fransa ve İtalya). Aynı dönemde Polonya ya 1,1 milyar EUR değerinde 10,5 milyon monitör ve TV seti ithal edilmiştir. PMR tarafından sağlanan bilgilere göre Polonyalılar yılda yaklaşık 23 milyar PLN değerinde 2,4 milyon TV seti satın almaktadır. TNS Polska tarafından gerçekleştirilen çalışmada 1.500 ila 3.000 PLN değerindeki 40 inç TV setlerinin en popüler ürün olduğu ifade edilmektedir. Piyasanın %30 dan fazlası Samsung a ve yaklaşık %20 si LG ye aitken Sony, Toshiba, Sharp ve Panasonic %10 u aşamamıştır. Ses Ekipmanı Piyasası 2014 yılında Polonya da radyo alıcısı üretimi 1,6 milyona ulaşmıştır (önceki yıla kıyasla %75 artış). Devlet İstatistik Dairesine göre 15 yıl boyunca çıktı hacmi 110.000 setten (2000 yılında) 1,6 milyon sete (2014) ulaşarak 15 kat artmıştır. Bilgisayar Ekipmanı Piyasası Dünya trendlerinin aksine Polonya da bilgisayar piyasası büyümeye devam etmektedir. 2015 yılının ilk çeyreğinde satışlarda %2 artış gözlenmiştir. Lenovo yaklaşık %35 pazar payıyla piyasanın lideridir. Temelde tabletler ve akıllı telefonlar olmak üzere mobil cihaz talebindeki artışa karşın masaüstü bilgisayarlar popülaritesini korumaya devam etmektedir. Bu durum temelde bilgisayar oyunu sektöründeki gelişimin oyunculara yönelik ekipman ihtiyacı doğurmasından ve şirketlerde ve devlet idari sektöründeki masaüstü bilgisayarlara yönelik talepten kaynaklanmaktadır.
Otomotiv Sektörüne yönelik Elektronik Otomotiv sektörü Polonya nın son dönemlerdeki asıl uzmanlığı haline gelmiştir (Polonya endüstri çıktısının %7,5 ini sağlamaktadır). Otomobil üreticileri alt tedarikçilerine yönelik yatırımlar büyük oranda bu alanda bulunmakta olup bu eğilim Polonya ve Avrupa da üretilen araçlara yönelik elektronik bileşenleri üreten işletmeler kurulmasına neden olmaktadır. Mlawa da bulunan LG tesisi tarafından Volkswagen için elektronik üretimine başlanması bu bağlamda bir örnek teşkil edebilir; hâlihazırda Polonya da bu fabrika sektörün en büyüğüdür. TV seti üretimi faaliyetine devam eden şirket, Alman otomotiv iş dünyasıyla yapılan iş birliği sayesinde üretim çeşitliliğini artırmaya çalışmakta ve tek tip ürüne bağlı olmaktan kurtulmaktadır. Emek Piyasası Polonya da elektronik sektörü hem alt hem üst düzeyde geniş kalifiye çalışan kaynağıyla desteklenmektedir. Makine fakülteleri mesleki okullarda en sık tercih edilenler arasında olup iyi üniversitelerde mühendislik fakülteleri her geçen gün daha popüler hale gelmektedir. 2014 yılında 65.000 in üzerinde öğrenci mühendislik fakültelerine (elektronik, telekomünikasyon, mekatronik) devam etmiş ve o yıl 4.500 mezun verilmiştir. Polonya da Yatırım Rekabetçiliği FDI Markets a göre 2003 yılından itibaren Polonya da elektronik sektöründe 7,5 milyar EUR değerinde toplam 201 yatırım projesi gerçekleşmiş ve 48.000 kişiye iş sağlanmıştır. Polonya da elektronik sektöründeki en büyük yatırımcılar ABD, Hollanda, Güney Kore, Japonya ve Almanya dır. Küresel şirketler Avrupa daki yeni yatırımlarının konumu için her geçen gün artarak Polonya yı tercih etmektedir. Polonya nın yatırım potansiyeli yatırım ortamını izleyen kuruluşlarca birçok uluslararası değerlendirmeyle doğrulanmıştır: Yabancı doğrudan yatırımlara ilişkin en önemli rapor; UNCTAD tarafından yayınlanan 2015 Dünya Yatırım Raporunda Polonya 13,9 milyar USD ye ulaşan yabancı doğrudan yatırımlarıyla en büyük 20 alıcı arasında yer almaktadır. Polonya-Almanya Ticaret Odası (AHK) tarafından gerçekleştirilen yoklamaya göre Polonya art arda üçüncü kez Orta ve Doğu Avrupa da en cazip lokasyona sahip olduğunu ispatlamıştır. Bloomberg 2014 değerlendirmesine göre Polonya bölgede faaliyet yürütmek için en uygun ülkedir. FDI Intelligence raporunda Polonya, Çin ve ABD den sonra tüm dünyada üretim yatırımları için en uygun lokasyon olarak gösterilmiştir. Polonya endüstrisinin rekabetçiliği, Polonya endüstrisinin 2008-2014 yıllarında %20 nin üzerinde üretim hacminde AB deki en yüksek artışa sahip olduğunun vurgulandığı Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan 2014 Avrupa Rekabetçilik Raporunda belirtilmiştir. Diğer yandan E&Y tarafından hazırlanan Avrupa Yatırım Cazibesi Raporu bir kez daha Polonya nın Orta Avrupa da yatırım lokasyonu olarak en cazip ülke olduğunu göstermiştir. Polonya da ticari faaliyet yürütmeye yönelik bu uygun koşullar ayrıca Polonya nın 25. Ülke olarak listelendiği 2016 Faaliyet Yürütme değerlendirmesinde Polonya nın şimdiye kadarki en iyi pozisyonda olduğunu doğrulamaktadır. Cazip bir yatırım ortamı Polonya da elektronik sektörü gelişimini etkileyen temel etkenlerden biridir.
Mevcut Kamu Yardımı Alternatifleri Polonya da elektronik sektörüne yeni yatırımlar yapan yatırımcılar kamu yardımlarından istifade edebilmektedir. Bu yardımlar devlet hibeleri şeklinde ulusal düzeyde ve özel sanayi bölgelerine yönelik yatırım teşvikleri şeklinde bölgesel düzeyde sunulmaktadır. Özel koşullarla faaliyet yürütülmesi için tahsis edilmiş ayrı alanlar olan Özel Sanayi Bölgelerinde girişimciler tam teçhizatlı bölgelerden, yasal ve idari prosedürlere yönelik desteklerden ve gelir vergisi muafiyetlerinden faydalanabilmektedir. Bölgesel yardımın tutarı yatırımın yapıldığı bölgeye, tahakkuk eden yatırım harcamalarının miktarına ve yardım için başvuran işletmenin boyutuna göre değişiklik arz etmektedir. Otomotiv sektörüne yatırım yapmayı planlayan girişimciler ayrıca 2011-2020 Polonya ekonomisi için kayda değer öneme sahip yatırımlara yönelik destek programı olarak anılan devlet programından yararlanabilmektedir. Programda yeni yatırımlara finansal katkı (yatırım hibesi) ve yeni iş yaratma maliyetlerine katkı (istihdam hibesi) sunulmaktadır. Fonlar yatırımcı ve Ekonomi Bakanlığı arasında yapılan sözleşmede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilme derecesine göre ödenmektedir. Program çerçevesinde alınabilen yardımlar diğer destek formlarıyla birleştirilebilmektedir. Ayrıca emlak vergisi oranında muafiyet tesis etme yetkisine sahip olduklarından komünler de girişimcilere teşvik sunabilmektedir. İletişim bilgileri: Polonya Enformasyon ve Yabancı Yatırım Ajansı (PAIiIZ) Polonya, Polonya ekonomisi ve ayrıca Polonya ya yabancı yatırım akışının iyileştirilmesini amaçlayan bir yatırım teşvik ajansıdır. Adres: ul. Bagatela 12, 00-585 Varşova Web sitesi: www.paiz.gov.pl Tel.: 00 48 22 334 98 75 Faks: 00 48 22 334 9889 E-posta: invest@paiz.gov.pl