T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE FAALİYETLERİ

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE FAALİYETLERİ

Çakıt - Niğde

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Hedefimiz ormanlarımızı en kısa sürede iyileştirmek ve orman alanımızı Cumhuriyetimizin 100. yılında en az %30 düzeyine çıkartmaktır. Son yıllarda iklim değişikliğinin de etkisi ile gerek pek çok ülkede ve gerek ülkemizde kuraklık, çölleşme, erozyon ve buna bağlı olarak sel ve taşkınlarda bir artışın olduğu müşahede edilmektedir. Prof. Dr. Veysel EROĞLU Ülkemizde zirai alanların %59 unda, meraların %64 ünde, orman Orman ve Su İşleri Bakanı arazilerinin %54 ünde erozyon devam etmektedir. Ancak erozyonla mücadele ve ağaçlandırma faaliyetleri ile erozyonun kontrol altına alınması çalışmalarımız sürdürülmektedir. Bu çerçevede Dünyada pek çok ülkede orman varlığının azalmasına mukabil, 1963-1972 dönemi envanter neticesine göre 20,2 milyon hektar olan orman varlığımız, ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve iyileştirme çalışmaları neticesinde 2013 yılı sonu itibariyle 21.7 milyon hektara ulaşmıştır. Bugün Türkiye, Dünyada en fazla ağaçlandırma yapan ilk 3 ülke arasında yer almaktadır. Hedefimiz ormanlarımızı en kısa sürede iyileştirmek ve orman alanımızı Cumhuriyetimizin 100. yılında en az %30 düzeyine çıkartmaktır. Topraklarının büyük bir kısmı çölleşme ve erozyon tehdidi altında bulunan ülkemizde, ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarını hızlandırmak gayesiyle 2008-2012 yıllarını kapsayan Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Seferberliği Eylem Planı hazırlanmış, beş yılda 2 milyon 429 bin hektar alanda ağaçlandırma, erozyonla mücadele ve ormanların iyileştirilmesi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çölleşme, erozyonla mücadele ve ormancılık konularının daha etkin, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde yürütülmesini sağlamak, küresel çapta çölleşme ve erozyonla mücadele konularında ülkemizin tecrübelerini başta az gelişmiş ülkeler olmak üzere diğer ülkelere aktarmak Bakanlığımızın ana politika ve stratejileri arasında bulunmaktadır. Bu sebeple 2011 yılında Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Ülke genelinde çölleşme ve erozyonla daha etkin mücadele edilmesi, su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir yönetimiyle ilgili uzun vadeli kararlara ve yatırım programlarına rehberlik sağlamak ve farklı kurumlarca yürütülecek çalışmaların eşgüdümlü ve bütünleşik olarak gerçekleşmesi gayesiyle Ulusal Havza Yönetim Stratejisi ile Çölleşme İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi hazırlanmıştır. Bu çalışmaları daha da ileri götürmek gayesi ile Bakanlığımızın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını kapsayan Erozyonla Mücadele Eylem Planı, Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı, Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı ve Maden Sahaları Rehabilitasyon Eylem Planı hazırladık. Ayrıca Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (2013-2023) hazırlanmıştır. 2005 yılında hazırlanmış olan Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programının (ÇMUEP) yenilenmesi çalışmaları tamamlanmıştır. Eylem Planları ile toprak kayıplarını azaltarak ekolojik dengeyi yeniden sağlamak, çölleşme ve erozyonun sosyo-ekonomik etkilerini en aza indirmek gayesiyle çölleşme ve erozyonla mücadele eden kamu kurumlarının koordinasyonunu, kamu kaynaklarının verimli kullanımını ve çölleşme ve erozyonla mücadele çalışmalarının etkinliğini artırmak hedeflenmiştir. Orman ve su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği, çölleşme ve erozyon ile mücadele için Orman ve Su İşleri Bakanlığı yoğun çaba sarf etmektedir. Bu çalışmalarda emeği geçenbütün mesai arkadaşlarımı ve katkı sağlayan kurum ve kuruluşları gönülden kutluyorum. 1

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Doğubeyazıt - Ağrı 2

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Çölleşme, kurak, yarı kurak, yarı nemli alanlarda iklim değişmeleri ve insan faaliyetleri neticesinde oluşan arazi bozulumu olarak tanımlanmaktadır. Hanifi AVCI ÇEM Genel Müdürü Küresel ısınma, iklim değişikliği ve çölleşme başta bilim adamları olmak üzere pek çok çevrelerce günümüzün en ciddi küresel problemleri olarak görülmektedir. Çölleşme bütün dünyada, gıda güvenliği, göçler ve dünya barışının tehdidi gibi birçok problemi beraberinde getiren, sadece ülkemizin değil bütün dünyanın ortaklaşa mücadele etmesi gereken bir problem. Dünya çölleşme tehlikesi haritasında ülkemizin ehemmiyetli bölümü çölleşmeye hassas olarak gösterilmektedir. Türkiye, küresel iklim değişikliğine bağlı olumsuzluklardan en fazla etkilenecek ülkeler arasında bulunmaktadır. Türkiye içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topografya ve toprak şartlarından dolayı, çölleşme ve erozyona karşı hassas bir ülke konumunda bulunuyor. Erozyon ile taşınan toprakla birlikte organik madde de taşınıyor ve toprakların verimliliği azalıyor. Taşınan rusubat ile birlikte barajlar, belirlenen ekonomik ömürlerinden çok önce doluyor ayrıca meydana gelen sel ve taşkınlar can ve mal kayıplarına sebep oluyor. Ayrıca, eğitim ve bilgi eksikliği, sosyoekonomik ve politik faktörler çölleşmenin etkilerini arttırmakta. Çölleşmede sebepler çoklu ve karmaşık bir halde etkileşim halinde. Çölleşme ile mücadelede, çölleşmeye sebep olan faktörlerin ve bunların birbirleriyle etkileşimlerinin ortaya konulacağı uyumlu ve koordineli bir politika gerektiriyor. Ülkemizde toprağın korunması, tabii kaynakların geliştirilmesi, çölleşme ve erozyonla mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü faaliyetleri ile ilgili politika ve stratejiler belirlemek, plan ve projeler yapmak, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlamak maksadıyla 2011 yılında Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü kurulmuştur. ÇEM in görevi, çölleşme ve erozyonla mücadele ormancılık konularının daha etkin verimli ve sürdürülebilir bir şekilde yürütülmesini sağlamak, küresel çapta ağaçlandırma, ormanlaştırma, çölleşme ve erozyonla mücadele konularında ülkemizin tecrübelerinin başta az gelişmiş ülkeler olmak üzere diğer ülkelere aktarmaktır. ÇEM Genel Müdürlüğü Türkiye nin 2023 ve sonrası vizyonuna uygun olarak sadece Türkiye nin problemlerine değil bölgesel uluslararası problemlere de çözüm üretecek bir yapıda kurulmuştur. Bilgi birikimimiz ve tecrübelerimizi, özellikle bizimle ortak mirasa sahip olan az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle ortak çalışmalar yapıyoruz. Her yıl yurt dışından gelen yüzden fazla meslektaşımıza bilgi ve deneyimlerimizi aktarıyor, eğitimler veriyoruz. ÇEM Genel Müdürlüğü, mülga AGM nin tecrübesi, teknik birikimi ve kültürü üzerine kurulmuş bir Genel Müdürlük olarak mütevazi genç dinamik ve uzman kadrosuyla bugüne kadar olduğu gibi, bundan sonra da tüm kurum ve kuruluşlar, Akademisyenler, STK lar ve uluslararası kuruluşlar ile yürüttüğü işbirliğini daha da geliştirerek, Türkiye nin 2023 sonrası hedeflerine ulaşması için kendisine yüklemiş olduğu vazifeleri en iyi şekilde yürüteceğine olan inancımı belirtmek istiyorum. 3

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü İÇİNDEKİLER Kurumsal Yapı... 5 2011 ÇEM in Kuruluşu... 6 ÇEM in Misyonu ve Vizyonu... 8 ÇEM in Görevleri... 9 Hedef ve Strateji... 10 İhtisaslaşma... 12 Çölleşme İle Mücadele... 12 Erozyon İle Mücadele... 26 Havza Rehabilitasyonu... 46 Yukarı Havza Sel Kontrolü... 67 Çığ Kontrolü... 77 Heyelan Kontrolü... 80 Uluslararası Faaliyetler... 83 Eğitim Tanıtım ve Yayın Faaliyetleri... 96 Erdemli - Mersin 4

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ KURUMSAL YAPI 5

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 2011 ÇEM İN KURULUŞU Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesinde; Toprağın korunması ve tabii kaynakların geliştirilmesi gayesiyle; havza bütünlüğü esas alınarak, çölleşme ve erozyonla mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü ile entegre havza ıslahı plan ve projelerini yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu faaliyetlere proje bazında destek sağlamak, bu iş ve işlemlerle ilgili politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlamak gayesiyle 2011 yılında Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM) kurulmuştur. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü; 645 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olarak yer alan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü nün kapatılması neticesinde, yeniden kurulan ve 04 Temmuz 2011 tarih ve 27984 sayılı Mükerrer Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname gereğince merkez teşkilatı hizmet birimleri içerisinde yer almıştır. 6

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Genel Müdür Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı 7 Genel Müdür Yardımcısı

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü ÇEM İN MİSYONU ve VİZYONU Misyon Tabii kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde; çölleşme ve erozyonla mücadele konularında, strateji ve politikalar oluşturmak, etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesini sağlamak, küresel çapta çölleşme ve erozyonla mücadele konularında, ülkemizin tecrübelerini diğer ülkelere aktarmak, uluslararası kuruluşlarla daha etkin işbirliği yapmak. Vizyon Bugünkü ve gelecek nesillerin; temel ihtiyaçlarının göz önüne alındığı, hayat kalitesinin artırıldığı, çölleşme ve erozyonu önlemeye yönelik faaliyetlerin akılcı yönetildiği, sağlıklı bir çevrede hayat hakkının teminine yönelik saygın ve öncü bir kurum olmaktır. 8 Altınova - Konya

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ ÇEM İN GÖREVLERİ Genel Müdürlük, Orman ve Su İşleri Bakanlığının ana hizmet birimidir. Merkez teşkilatından oluşur. Taşra teşkilatı bulunmamaktadır. 645 Sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 7 inci Maddesine göre Genel Müdürlüğün görevleri: a Toprağın korunması ve tabii kaynakların geliştirilmesi amacıyla; havza bütünlüğü esas alınarak, çölleşme ve erozyonla mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü ile entegre havza ıslahı plan ve projelerini yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu faaliyetlere proje bazında destek sağlamak, bu iş ve işlemlerle ilgili politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlamak. Su havzalarının geliştirilmesine yönelik ulusal ve bölgesel düzeyde planlama yapmak, politika ve stratejiler belirlemek. Görev alanına giren konularda etüt, araştırma, iş tanımı, analiz ve birim fiyat tespiti yapmak, yaptırmak, onaylamak, uygulama esaslarını tespit etmek. d b c Üniversiteler ve araştırmageliştirme kuruluşlarıyla birlikte araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütmek, eğitim, yayın ve tanıtım faaliyetlerinde bulunmak. 9

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü HEDEF VE STRATEJİ Temel Hedefler Çölleşme ve erozyonla mücadele konularında; Politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, ulusal ve bölgesel düzeyde planlama yapmak, izleme ve değerlendirme, araştırma ve geliştirme, etüt, envanter, iş tanımı, analiz ve birim fiyat tespiti, eğitim, yayın ve tanıtım faaliyetleri yapmak. Projeler; Çölleşme ve erozyonla mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü, entegre havza ıslahı konularında plan ve proje yapmak, proje bazında destek sağlamak. Uluslararası ilişkiler; Uluslararası teşkilatlarla etkili işbirliği yapmak, ülkelerle ikili ve çoklu işbirliği yapmak, projelere destek sağlamak. Aralık - Iğdır 10

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Stratejiler ve Öncelikler Orman alanlarını %27,6 dan % 30 a çıkarmak (OGM ile birlikte) Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarında Dünyadaki ilk üç sıradaki yerimizi korumak. Erozyon kontrolü çalışmalarında Dünya liderliğini devam ettirmek. Erozyonla taşınan rusubat miktarını 130 milyon ton/yıl seviyesine (altına) indirmek. Çölleşme ve erozyonla mücadelede uluslararası karar organlarında yer alarak uluslararası politikaya yön verilecektir. Çölleşme İle Mücadele Ulusal Strateji ve Eylem Planının UNCCD ile uyumlaştırılması, Türkiye Çölleşme ve Erozyon İzleme Sisteminin kurulması ve geliştirilmesi ve izlenmesi, Erozyonla Mücadele Eylem Planı, Yukarı Havza Sel Kontrolu Eylem Planı ve Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı uygulamalarının izlenmesi, Çölleşme ve erozyonla mücadelede ilgili bütün birimler arasında koordinasyon sağlanması, Uzaktan algılama ile arazi kullanımı, orman ve bitki örtüsündeki değişimin izlenmesi, Türkiye nin farklı bölgelerinde eğitim ve araştırma gayesi ile deneme alanları ve istasyonlarının kurulması, Ağaçlandırma, erozyon, sel, çığ potansiyel çalışma sahalarının tespiti ve öncelikli alanların belirlenmesi ve projelendirilmesi, Erozyon, heyelan, sel, çığ kontrolü model çalışmalarının yapılması, İklim değişikliğine dayanıklı ormanlar kurulması için çalışmalara devam edilmesi, Ülkemizin çölleşme ve erozyonla mücadeledeki bilgi birikimini, tecrübelerini ve deneyimlerini Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya, Afrika ve komşu ülkelerle paylaşılması, Kurak alan ormancılığı, İklim değişikliğine uyum, Türkiye Yukarı Havza Sel Modeli oluşturulması, Toprak Bilgi Sisteminin geliştirilmesi, Potansiyel Ormancılık Sahalarının belirlenmesi, Havza İzleme ve Değerlendirme Projesinin geliştirilmesi. 11 Aralık - Iğdır

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü İHTİSASLAŞMA İhtisas Grupları ÇEM Genel Müdürlüğü nün faaliyet alanları ile ilgili olarak proje üretmek üzere; Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve diğer bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanlardan oluşan ihtisas grupları oluşturuldu. İhtisas Grupları 1- Çölleşme 2- Erozyon 3- Havza 4- Sel ve Heyelan 5- Çığ 6- Kurak ve Yarı Kurak Alanlar Çalışma Grupları ÇEM Genel Müdürlüğü nün faaliyet alanları ile ilgili olarak ihtisas grupları dışında Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve diğer bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanlardan oluşan çalışma grupları oluşturuldu. Çalışma Grupları 1. Ar-Ge Çalışma Grubu 2. Dağlık Alanlar Çalışma Grubu 3. Eğitim Çalışma Grubu 12

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE 13

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü TÜRKİYE VE ÇÖLLEŞME Çölleşme Çölleşme; kurak, yarı-kurak ve yarı nemli alanlarda, iklim değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden (fiziksel, kimyasal, biyolojik, siyasi, kültürel, ekonomik vb.) kaynaklanan arazi bozulmasını ifade eder Kurak, yarı-kurak ve yarı nemli alanların toplamı yeryüzündeki arazi yüz ölçümünün büyük bir bölümünü oluşturmaktadır ve bu alanlar dünya nüfusunun büyük bir kesiminin yaşam alanı ve geçim kaynağıdır. Dünyada 250 milyondan fazla insan doğrudan çölleşme ve kuraklıktan etkilenmektedir ve 4 milyar hektardan fazla arazi çölleşme tehdidi altındadır. Buna ek olarak 110 dan fazla ülkede yaklaşık 1,2 milyar insan çölleşme tehtidiyle karşı karşıyadır. Türkiye de Çölleşmenin Genel Değerlendirmesi Dünyamızın üçte biri çölleşmenin etkisi altındadır. Dünyada Her yıl 12 milyon hektar verimli alan yanlış kullanma sebebiyle insan eliyle oluşturulmuş çöller haline gelmektedir. Türkiye de tabii çöl bulunmamakla birlikte; coğrafi konumu, iklimi, topografyası ve toprak şartları ülkenin toprak bozulmasına ve kuraklığa karşı hassasiyetini artırmakta, bu durum çölleşme ve kuraklıktan en fazla etkilenen ülkeler arasında yer almasına sebep olmaktadır. Türkiye de çölleşme sahalarının oluşumunda; toprak erozyonu özellikle, yarı kurak iklim şartlarının etkili olduğu alanlarda hatalı arazi kullanımı ve hatalı tarım uygulamaları, yanlış sulama teknikleri sonucu tuzlanma, bitkilerin yetişmesini engelleyen tuzlu, jipsli ve aşırı alkali reaksiyon gösteren ana materyaller, ormansızlaşma, aşırı otlatma ve üst toprağın kirlenmesi sayılabilir. Fakat asıl sebep, her geçen gün çoğalan nüfusun tabii kaynaklara gittikçe artan talebi ve baskısıdır. Genel olarak bakıldığında ülkemiz topraklarının %65 i kurak, yarı kurak ve yarı nemli iklim özelliklerine sahiptir. 14 Ekolojik olarak hassas olan bu alanlarda başta bitki örtüsünün tahribi ile tabii dengenin bozulması, toprak ve bilahere ana materyalin aşınmasına yol açmaktadır. Başta Konya, Iğdır İlleri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmak üzere Türkiye nin bütün bölgelerinde arazi bozulumuçölleşme görülmektedir. ORMAN % 27,6 Türkiye de Arazi Kullanımı TARIM % 31,1 DİĞER ALANLAR % 21,3 SU %1,4 MERA % 18,6

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Türkiye de Çölleşme ile Mücadele Çalışmaları Türkiye de toprak ve su kaynaklarını koruma çalışmalarının geçmişi; ülkenin çölleşme ve kuraklığa karşı olan hassasiyetinin farkında olarak cumhuriyetin ilk yıllarında başlamıştır. 1998 yılında BM Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesine resmen taraf olunduktan ve sözleşmenin uygulanmasında ana araç olan ve sözleşme kapsamında kaydedilen gelişmelerin raporlanması için ana belge niteliği taşıyan 9 Mart 2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan genelge ile yürürlüğe giren Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı (UEP) nın hazırlanması ile çalışmalar hızlanmıştır. Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı ülkemiz için çölleşme ile mücadelede önemli başlangıç teşkil etmektedir. 4 Temmuz 2011 tarih ve 645 sayılı kanun hükmünde kararname ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM) dünyada çölleşme adıyla kurulan ilk genel müdürlük olmuştur. Genel Müdürlüğün kurulması ile ulusal ve uluslararası düzeyde çölleşme ile mücadele çalışmaları ve koordinasyon daha etkin bir şekilde yapılmaya başlanmıştır. 15 Karapınar - Konya

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Toprağın korunmasından ve sürdürülebilir kullanımından hepimiz sorumluyuz. Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD), kapsamında hazırlanan On Yıllık Stratejik Plan (2008-2018) ile uyumlaştırmak gayesiyle Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (2013-2023) ilgili kurum, kuruluşlar, akademisyenler ve STK lar ile birlikte katılımcı bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Ulusal çölleşme kriterler göstergelerin ve belirlenmesine yönelik olarak TÜBİTAK ile ortaklaşa; ulusal düzeyde bir izleme ağı ve veri bankası oluşturulması çalışmalarına başlanmış, elde edilen verilerin değerlendirilmesi ve çölleşmeye hassas alanların tespit edilmesiyle çalışmaların bu alanlarda yoğunlaşması sağlanacak, çölleşme ile daha etkin biçimde mücadele etmenin yolu açılmış olacaktır. Bütün bu çalışmaların yanında; Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan Çölleşme İle Mücadele Çalışma Grubu üniversiteler ile işbirliği kapsamında çölleşme kriter ve göstergeleri ile potansiyel çölleşme alanlarının tespiti ve izlenmesine yönelik çalışmaları başlatmıştır. Yapılan iş planları ve oluşturulan çalışma paketleri ile faaliyetler yürütülmektedir. İklim Parametresine Göre Türkiye Çölleşme Risk Haritası 16

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ ULUSAL STRATEJİ VE EYLEM PLANI Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi nin 2007 yılında yapılan Sekizinci Taraflar Konferansı nda, 10 Yıllık Strateji Belgesi kabul edilmiş ve 195 taraf ülkeden bu belgeyi esas alarak ulusal strateji belgesi hazırlamaları kararlaştırılmıştır. Bu kapsamda Türkiye ve İspanya nın diğer ülkelere öncü olmaları istenmiştir. Bu bağlamda Türkiye Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi hazırlamıştır. Ulusal Strateji Belgesi hazırlık çalışmaları kapsamında, 8-9 Kasım 2012 tarihlerinde Ankara da ve 20-21-22 Kasım 2012 tarihlerinde Afyonkarahisar da, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, üniversitelerden çok sayıda temsilcinin katıldığı iki çalıştay düzenlenmiştir. 2014-2023 Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi projesinde katılımcı bir süreçle ufuk (vizyon) belirlenmiştir ve bunun altında 4 adet stratejik hedef, 9 adet beklenen etki, 12 adet gösterge bulunmaktadır. Ardından temel vazife (misyon) belirlenmiş ve burada da 7 adet uygulama hedefi, 23 adet çıktı ile uygulama çerçevesi oluşturulmuştur. Vizyon: Sürdürülebilir çevre ve tabii kaynak yönetiminde, koruma, geliştirme ve faydalanma dengesi içinde kuraklığın olumsuz tesirlerinin ve çölleşmenin (arazi bozulumu) azaltıldığı ve etkilenen arazilerin iyileştirildiği, kırsal kalkınmanın sağlandığı ve uluslararası işbirliğinin geliştirildiği önder bir Türkiye. Stratejik Hedefler: 1. Etkilenmiş ve etkilenmesi muhtemel ekosistemlerin şartlarının iyileştirilmesi 2. Etkilenmiş ve etkilenmesi muhtemel nüfusun hayat şartlarının iyileştirilmesi. 3. Çölleşme ile mücadele yanında biyolojik çeşitliliğin korunması ve iklim değişikliği ile mücadele alanlarında da ulusal ve küresel faydaların sağlanması. 4. Ulusal ve uluslararası aktörler arasında etkili bir ortaklık oluşturarak Sözleşmenin uygulanmasını desteklemek için gerekli kaynakların harekete geçirilmesi; bu doğrultuda Türkiye nin ikili, bölgesel ve küresel düzeyde işbirliğinde öncülük etmesi, bilgi ve deneyimini diğer taraflarla paylaşması 17

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Misyon: Bilinçlendirme, kapasite ve teknoloji gelişimi, mali kaynak tahsisi vasıtasıyla, kuraklığın olumsuz etkilerini ve çölleşmeyi azaltan, bozulan arazilerin iyileştirilmesine yönelik ve kırsal kalkınmaya katkı sağlayan, yerel katılımcılığı ve uluslararası diyaloğu geliştiren politika ve programları uygulamak. Uygulama Hedefleri: 1. Kamuoyu oluşturma, bilinçlendirme ve eğitim 2. Ulusal ve uluslararası eşgüdüm ve işbirliği 3. Politik çerçeve 4. Bilim ve teknoloji, izleme ve değerlendirme 5. Yönetsel yapılanma ve kurumsal kapasite geliştirme 6. Finansman 7. Sürdürülebilir arazi yönetimi Erdemli - Mordağ Bunun yansıra çölleşme ile mücadele ilgili kurumlar ve sektörler arasında etkin bir eşgüdüm, işbirliği ve dayanışmayı gerektirmektedir. Bu bağlamda Türkiye ye özgü politika ve tedbirlerin ilgili paydaşların katılımıyla belirlenmesi ve elbirliğiyle hayata geçirilmesi için hazırlanan bu belge koordinasyonu sağlayıcı vazife görecektir. Çölleşme İle Mücadele Ulusal Eylem Planı Ülkemiz, üyeliğinin bir gereği olarak BM Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirmekle yükümlü olduğu çalışmaları Çölleşme ile Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı kapsamında belirlemiş ve bu programı 2005 yılında uygulamaya başlamıştır. Ancak, o günden bu yana gelişen şartlar ve UNCCD Sekretaryasının BM 10 Yıllık Stratejisi kapsamında üye ülkelere olan tavsiyeleri doğrultusunda, strateji belgesinin ve eylem planının uyumlaştırılması çalışmaları tamamlanmış olup, Yüksek Planlama Kurulu kararı beklenmektedir. FAO ve GEF ile işbirliği yapılarak ilgili kurum ve kuruluşların katılımlarıyla hazırlanmış ve Çölleşme ile Mücadele Ulusal Stratejisi doğrultusunda BM 10 Yıllık Stratejisiyle uyumlaştırılmıştır. Hazırlanan Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Planı (ÇMUEP) ulusal çalışmalarımızı yönlendirecek ve izlemeye imkan sağlayacak olup 2014-2018 yıllarını kapsayacaktır. 18

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME İZLEME SİSTEMİ Çölleşme ile etkili bir mücadele için öncelikle çölleşmeye hassas alanların tespiti ve değişimlerin izlenmesi buna göre ulusal planlama ve mücadele tedbirlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu maksatla Türkiye Çölleşme İzleme Sistemi kurma çalışmaları başlatılmıştır. İzleme sistemi için ilk olarak Türkiye Çölleşme Kriter ve Göstergeleri tespit edilmiştir. Türkiye Çölleşme Kriter ve Göstergelerinin Tespiti Çalışmaları Türkiye nin çölleşme kriterleri ve göstergeleri; Genel Müdürlüğümüzce TUBİTAK-BİLGEM ile işbirliği içerisinde yürütülmekte olan Havza İzleme ve Değerlendirme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi kapsamında Türkiye Çölleşme Modeli ve Risk Haritasının Oluşturulması iş paketi yer almaktadır. Söz konusu iş paketi kapsamında çölleşme kriter ve göstergeleri, ülkemize uygun çölleşme modeli ve ulusal ölçekte çölleşmeye duyarlı alanlar tespit edilecektir. Projede gelinen noktada çölleşme kriter ve göstergeleri tespit edilmiş olup, çölleşme modelinin oluşturulması çalışmaları devam etmektedir. Kategori Adı Değişken/ (kriterler) Parametre/ İndis/Gösterge Sayısı 1. İklim 11 2. Toprak 11 3. Bitki örtüsü ve Arazi Kullanımı 3 4. Topografya ve Jeamorfoloji 5 5. Su 3 6. Sosyo-ekonomi 9 7. Yönetim 11 Toplam 7 kriter 53 gösterge Çölleşme İzleme Sistemi Coğrafi olarak Türkiye iklimini ve kurak bölgelerini en iyi temsil eden, en türdeş, uzun süreli ve güncel klimatolojik verilere dayanarak Türkiye nin çölleşmeye eğilimli alanlarını gösteren Aridite İndisi (Aİ) temelli çölleşmeden etkilenebilirlik haritasını hazırlamak ve Türkiye de çölleşme etmen ve süreçlerini denetleyen iklim, iklimsel değişkenlik ve kuraklık özellikleri ve koşullarını dikkate alarak Türkiye nin Klimatolojik Olarak Çölleşme Potansiyeline Sahip Olan Çölleşmeye Duyarlı ya da Açık Arazilerinin Çölleşmeden Etkilenebilirlik Şiddet Sınıflarını tespit etmek ve haritalamak maksadıyla çalışma yapılmıştır Çalışma neticesinde, Türkiye nin çölleşmeye duyarlı kurak (yarıkurak, kurakça-yarınemli ve nemlice-yarınemli) arazilerinin iklim açısından çölleşmeden etkilenebilirlik (ya da çölleşme duyarlılık) şiddet sınıfları tespit edilerek risk haritası oluşturulmuştur. Tespit edilen çölleşme kriter ve göstergeleri kapsamında çölleşme risk haritası geliştirilecek ve geriye yönelik verilere gore çölleşmedeki değişim ortaya konulacaktır. 19

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü MADEN SAHALARI REHABİLİTASYONU EYLEM PLANI Önemli tabii kaynaklarımızdan olan madenlerin ülke kalkınmasındaki yeri ve ekonomiye yaptığı katkılar hiç bir şekilde inkâr edilemez. Madenlerimizi yer altından çıkarmaktan ve işlemekten vazgeçilemeyeceği gibi orman sahalarında maden işletmeciliğinden kaynaklanan menfi tesirlerin azaltılması, ekolojik dengede meydana gelen bozulmanın azaltılması ve önlenmesi çalışmaları büyük ehemmiyet arz etmektedir. Bozulan alanların ıslahındaki esas gaye, madenciliğe bağlı olarak bozulan ve etkilenen alanlara ekolojik ve ekonomik değerlerini mümkün olduğu ölçüde geri kazandırmaktır. Islah edilecek sahada; yeniden sahanın kazanılması, arazinin güzel bir peyzaj görünümüne sahip olması yanında bu sahalardan ekonomik olarak faydalanmak da hedeflenmektedir. T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI MADEN SAHALARI REHABİLİTASYON EYLEM PLANI 2014-2018 Bu sebeple madencilik faaliyetlerinin sona erdiği sahaların rehabilitasyonu gayesiyle Maden Sahaları Rehabilitasyon Eylem Planı (2014-2018) hazırlanmıştır. Eylem Planı kapsamındaki faaliyetler ÇEM, OGM ve DKMP işbirliği ile yürütülecektir. 1.628 adet maden sahasında 5.805 hektar sahanın rehabilite edilmesi planlanmaktadır. Rehabilitasyon faaliyetleri için 5 yıllık yaklaşık yatırım maliyeti 174.150.000 TL dir. YILLAR Eylem Planı Kapsamında Yapılacak Çalışmalar Sayısı (Adet) Çalışılacak Saha Alanı (Hektar) Birim Maliyet (TL) Maliyet (TL) 2014 163 581 30.000 17.430.000 2015 244 871 30.000 26.130.000 2016 326 1.161 30.000 34.830.000 2017 407 1.451 30.000 43.530.000 2018 488 1.741 30.000 52.230.000 TOPLAM 1.628 5.805 30.000 174.150.000 ÖNCESİ SONRASI İSTANBUL Maden Sahası Rehabilitasyonu 20

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE KAPSAMINDA ÖRNEK MODEL PROJELER Bir tür içindeki genetik çeşitlilik; bozulan toprak ve değişen çevre şartlarına uyabilmesi için o türe yeni bir potansiyel sağlar. Orman ekosistemleri de dahil olmak üzere,içinde bulundukları bütün ekosistemlere direnç ve istikrar, güç ve canlılık, renk ve güzellik katar. Çölleşme ile mücadelede biyolojik çeşitliliğin korunmasının son derece önemli olduğunun farkında olarak örnek model projeler yapılmıştır. Baraj Gölü Altında Kalacak Endemik ve Nadir Bitkilerin Tespiti Nakli ve Yetiştirilmesi Projesi Gelecekte su tutulmaya başlanılacak alanlarda, baraj gölü altında kalacak risk altında olan veya ekonomik değeri olan, endemik, lokal endemik, nadir ve nesli tehlikede olan türlerin tespiti, uygun yetişme ortamına nakledilmeleri ve yetiştirilmesi sağlanarak nesillerinin devamına ve ekonomiye kazandırılmasına yönelik bir projedir. Projenin hayata geçirilmesi ve uygulanması gayesiyle Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü tarafından İşbirliği Protokolü imzalanmıştır. İlk olarak Artvin Deriner ve Malatya-Yoncalı Baraj Gölleri Altında Kalacak Endemik ve Nadir Türlerin Tespiti, Nakli ve Yerleştirilmesi projesi yapılmıştır. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Çoruh Vadisi-Deriner Barajı Altında Kalacak Endemik ve Nadir Bitkilerin Tesbiti, Nakledilmesi ve Yetiştirilmesi Projesi www.ormansu.gov.tr www.cem.gov.tr 21 Deriner Barajı - Artvin

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Posof-Sarıkamış Yaban Hayatı Koridoru Artvin- Ardahan Bölümü Ağaçlandırma Uygulama Projesi Projenin gayesi, Kars Sarıkamış tan başlayarak, Erzurum, Artvin ve Ardahan dan geçerek Gürcistan a kadar uzanan orman hattının parçalanmış blokları arasında ağaçlandırma faaliyetleri yaparak bağlantılar oluşturmak, Kuzey Anadolu daki ormanlardan ayrı kalmış olan Sarıkamış Ormanları ile Allahuekber Dağları Milli Parkı ndaki Kurt, Ayı, Vaşak, Yaban kedisi, Karaca gibi yaban hayvanlarının popülâsyonlarını, Karagöl- Sahara Milli Parkı ve Gürcistan ın sınırındaki Borjomi Milli Parkı ndaki popülâsyonlarla birleştirilmesi ve geniş ormanlara ulaşmasını sağlayarak, bölgedeki genetik çeşitliliği arttırıp, insan-yırtıcı çatışmasını azaltmaktır. Proje alanı, yaban hayatı koridorunun, Artvin ile Ardahan illeri sınırında kalan bölümünü kapsamaktadır. Yaban hayatının hareket alanını genişletmek, yaban hayvanı geçiş güzergahında orman bütünlüğünü oluşturarak, ülke içinde ve Gürcistan ile aramızda yaban hayatı sirkilasyonunu, sağlanacak, projenin uygulanması ile birlikte yaban hayvanları insan tehdidinden uzak rahatça yer değiştirebileceği bir koridor oluşturulacaktır. 22

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE KAPASİTE GELİŞTİRME Çölleşme ile Mücadele Kapsamında Yapılan Çalıştaylar Kurak ve Yarı Kurak Alan Yönetimi Çalıştayı. 5-8 Aralık 2011 Nevşehir. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi İkinci Uluslararası Çalıştayı. 25-28 Şubat 2013 Senegal. Uzman Yönetim Sistemi Çalıştayı. 12-13 Mart 2013 Ankara. 4 yabancı 76 yerli katılımcı AIGK/CICA Çölleşme İle Mücadele 2. Uzmanlar Çalıştayı: 18-19 Haziran 2013 Konya. 27 ülke 44 yabancı uzman. Çölleşme İle Mücadele Ulusal Eylem Programı I. Çalıştayı 25-27 Kasım 2013 tarihleri arasında Antalya ÇMUEP un UNCCD 10 Yıllık Stratejisi ve Raporlama Sürecine Uyumlaştırılması Projesi nin Nihai Çalıştayı 2 Haziran 2014 Ankara II. Uluslararası Katılımlı Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Eylül 2014 Konya Raporlar Kurak Yarı Kurak Alan Ağaçlandırma Rehberi İklim Verileri Kullanılarak Türkiye nin Çölleşme Haritası Dokümanı Hazırlanması Raporu UNCCD PRAIS Sistemine girilen Çölleşme ile Mücadele Ulusal Raporu TÜİK e verilen Çölleşme İstatistikleri Raporu Çölleşme İhtisas Grubu Çölleşme İhtisas Grubu 16 kişi Genel Müdürlüğümüz personeli, 14 kişi akademik personel, 13 kişi diğer kamu kurum ve kuruluşları temsilcisi olmak üzere toplam 43 kişiden oluşmaktadır. Kurak ve Yarı Kurak Alanlar İhtisas Grubu Kurak ve Yarı Kurak Alanlar İhtisas Grubu 12 kişi Genel Müdürlüğümüz personeli, 19 kişi akademik personel, 14 kişi diğer kamu kurum ve kuruluşları temsilcisi olmak üzere toplam 45 kişiden oluşmaktadır. 23

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Eğitim Faaliyetleri Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Kurumsal Kapasite Geliştirme Toplantısı. 29 Eylül-1 Ekim 2011 Çölleşme ile Mücadele Hizmetiçi Eğitimi. 4-6 Nisan 2012 16-18 Ekim 2012 Tarihinde Afyonkarahisar da Kurak Mıntıka Ağaçlandırmaları Eğitimi düzenlenmiştir. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele (ÇEM) Genel Müdürlüğü Erozyon Kontrolü Dairesi tarafından 24-27 Nisan 2013 tarihinde Konya İl inde Kurak ve Yarı kurak Alan Eğitimi düzenlenmiştir. 03-06 Aralık 2013 Afyonkarahisar Çölleşme İle Mücadele Eğitimi Çölleşme ile Mücadele Hizmetiçi Eğitimi. 3-6 Aralık 2013 17-19 Şubat 2014 Antalya da yapılan Çölleşme ve Erozyon Yönetimi Temel Esasları 05-08 Mayıs 2014 Iğdır- Iğdır Yöresi Rüzgâr Erozyonu ve Çölleşme Konulu Hizmet İçi Eğitim 26-29 Mayıs 2014 tarihlerinde Kurak ve Yarı Kurak Alanlar Konulu Hizmet İçi Eğitim Programı Nevşehir de yapıldı. Uluslararası Eğitim Faaliyetleri 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında Çin de 4 uzmanımız çölleşme ile mücadele eğitimi almıştır. 31 Ekim 4 Kasım 2011 tarihlerinde Eskişehir ve Manisa da düzenlenen Tohum ve Fidan Üretim Tekniklerinin Geliştirilmesi Eğitimi ne 14 ülkeden 26 kişi tarafından katılım sağlamıştır. 13-18 Haziran 2012 tarihleri arasında Ankara ve Konya da gerçekleştirilen Çölleşme ile Mücadelede Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü konulu uluslararası eğitim programına Orta Asya, Balkanlar ve Afrika dan toplam 17 ülkeden 26 yabancı STK temsilcisi ile ülkemizden ise 11 yerli STK dan 13 temsilci katılım sağlamıştır. 11-17 Haziran 2013 tarihleri arasında Mersin ve Konya da Çölleşme İle Mücadele Uluslararası Eğitim programına Orta Doğu ve Afrika dan, 24 ülkeden 44 temsilci katılım sağlamıştır. 16-20 Eylül 2014 tarihleri arasında tarihlerinde Mersin ve Konya da Çölleşme ile Mücadele konulu uluslararası eğitim programına, Orta Doğu ve Afrika dan 17 ülkeden 29 kişi katılım sağlamıştır. 24

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Tanıtım Faaliyetleri: Özel Günler ve Gösteriler Dünyada olduğu gibi Türkiye de de çölleşme tehlikesine karşı kamuoyunun dikkatini çekmek, bilgilendirmek ve farkındalık meydana getirmek gayesi ile 17 Haziran Dünya Çölleşme ile Mücadele Günü her yıl çeşitli etkinliklerle gerçekleştirilmektedir. 2012 yılında Ankara da Çölleşme ile Mücadelede Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü konulu uluslararası çalıştayın ardından tertiplenen Dünya Çölleşme ile Mücadele Gününde, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek hazırlamış olduğu Çölleşme ile Mücadelede Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü Deklarasyonu sunulmuştur. 2013 yılında Konya da gerçekleştirilen etkinlikler kapsamında, Kum Sanatı Gösterisi ile Konya Mustafa Necati İlköğretim Okulu Öğrencileri tarafından Geleceğimizi Kurutmayalım isimli tiyatro gösterisi sergilenmiştir. 2014 yılında Ankara da gerçekleştirilen etkinlikler kapsamında, açılışı Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr.Veysel Eroğlu tarafından yapılan bir resim sergisi ve ayrıca Orman ve Su İşleri Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Lütfi Akça moderatörlüğünde bir panel düzenlenmiştir. Panel de; Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı, tarım alanlarında çölleşme, Türkiye çölleşme modeli ve risk haritasının oluşturulması, çölleşme kriter ve göstergeleri, çölleşme ile mücadelede eğitimin ve STKların Rolü konulu sunumlar yapılmış, katılımcılardan gelen sorulara cevap vermişlerdir. 25

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Türkiye nin Topoğrafik Yapısı EROZYON İLE MÜCADELE 26

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ TÜRKİYE DE EROZYON Türkiye de Erozyonun Genel Değerlendirmesi GENEL BİLGİLER Türkiye nin içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topografya ve toprak şartları, ülkemizin erozyona karşı hassasiyetini artırmaktadır. Türkiye açısından erozyonun sebeplerini incelediğimizde insan faktörü ön plana çıkmaktadır. Ülkemizin coğrafi konumu, topoğrafik yapısı, iklim şartları ise erozyonu arttırıcı etki yapmakta, erozyonla mücadeleyi zorlaştırmaktadır. Erozyon ile taşınan topraklarla birlikte organik madde taşınmakta, toprakların verimliliği azalmakta, taşınan rusubat ile birlikte barajlar belirlenen ekonomik ömürlerinden çok önce dolmakta, Türkiye nin Topoğrafik Yapısı meydana gelen sel ve taşkınlar can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Türkiye de deniz, göl ve barajlarımıza en çok toprak taşıyan akarsular arasında Fırat, Çoruh, Yeşilırmak ve Kızılırmak ilk sıralarda yer almaktadır. En az miktarda toprak taşıyan akarsular ise, Dalaman Çayı ve İyidere dir. Bu akarsularımızın çok az toprak taşımasının asıl sebebi, havzalarının ormanlarla kaplı olması ve güçlü tabii bitki örtüsünün toprağı korumasıdır. Erozyona bağlı olarak toprağın verimsizleşmesi neticesinde zirai ve hayvancılık üretiminde önemli azalmalar meydana gelmekte bu da kırsal alanlardan şehirlere göçü arttırmaktadır. Bu durum önemli sosyo-ekonomik meselelere yol açmakta, milli ekonomimize önemli zararlar vermektedir. Toprakların korunması, tabii kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve gıda güvenliğinin sağlanması için erozyonla mücadele edilmesi zorunludur. Ülkemizde erozyon ile bilimsel temele dayalı daha etkin mücadele için akademisyenler, araştırma kuruluşları, STK lar, ilgili kurum ve kuruluş uzmanlarından oluşan Erozyon İle Mücadele İhtisas Grubu kurulmuştur. 27 Erdemli - Hacıalanı - Mersin

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Türkiye de Erozyon Kontrolu Çalışmaları 1946 yılından bu yana ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu ve mera ıslahı çalışmaları hız kazanarak devam etmiştir. Türkiye de 2014 yılı sonuna kadar 7.887.402 hektar alanda ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu, mera ıslahı, enerji ormanı tesisi, suni gençleştirme ve özel ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmaların 1.186.044 hektarı erozyon kontrolü çalışması olup, diğer çalışmalar ise dolaylı olarak erozyonu önlemeye katkı sağlamıştır. Beş yılda 2 milyar fidan... Topraklarının büyük bir kısmı çölleşme ve erozyon tehdidi altında bulunan ülkemizde, ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarını hızlandırmak gayesiyle 2008-2012 yıllarını kapsayan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı hazırlanm ış, b eş yılda 2.429.604 hektar ağaçlandırma, erozyonla mücadele ve ormanların iyileştirilmesi çalışmaları gerçekleştirilerek 2 milyar adet fidan dikilmiştir. Seferberliğe kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra şirketler, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, öğrenciler, kısaca toplumun bütün kesimleri katılmışlardır. Beş yılda 2.429.604 hektar ağaçlandırma, erozyonla mücadele ve ormanların iyileştirilmesi çalışmaları gerçekleştirilerek 2 milyar adet fidan dikilmiştir. 600 500 400 300 200 100 0 Erozyonla Taşınan Toprak Miktarı Milyon/Ton 500 168 1970 2014 28 TÜRKİYE DE EROZYON AZALIYOR Türkiye de erozyonla deniz ve göllere taşınan toprak miktarı 1970 li yıllarda 500 milyon ton/yıl iken; yapılan erozyon kontrolü, ağaçlandırma, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu, mera ıslahı, enerji ormanı tesisi, suni gençleştirme ve özel ağaçlandırma çalışmaları ile tarım alanlarında sulama teknolojilerindeki gelişmeler ve meralarda yapılmaya devam eden ıslah çalışmaları sonucu taşınan toprak miktarı yaklaşık 168 milyon ton/yıla inmiştir. (DSİ 2014)

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Türkiye, Dünya da orman varlığını artıran nadir ülkelerden biridir. Türkiye de yapılan ağaçlandırma, erozyon kontrolu, bozuk ormanların rehabilitasyonu mera ıslahı, enerji ormanı tesisi, suni gençleştirme ve özel ağaçlandırma çalışmaları ile orman varlığımız sürekli artmaktadır. Orman alanımız 1972 yılında 20,2 milyon hektar iken, 2012 yılı itibarıyla 21,7 milyon hektara ulaşmıştır. İlk düzenli envanter kayıtlarının tutulduğu 1972 yılından bu yana orman alanımız 1,5 milyon hektar artmıştır. Bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu ile %49 olan verimli orman alanı 2012 yılı itibarıyla %53,3 e çıkarılmıştır. 22 20 18 Orman Alanı Artışı Milyon/Hektar 21,7 20,2 1972 2012 Tarım ve mera alanlarında erozyon azalıyor Erozyonun asıl kaynağı olan tarım ve mera alanlarıdır. Yapılan çalışmalar ile bu alanlarda erozyon azalmaya devam etmektedir. Meralarda erozyonu azaltıcı teraslama, münavebeli otlatma, mera rehabilitasyonu gibi çalışmalar ile erozyon azaltılmaktadır. Tarım alanlarında ise; tarım havzalarına göre üretim desenlerin oluşturulması, ekonomik ve erozyon oluşturmayan modern sulamalara geçiş, çiftçilerin parsel bazında desteklenmesi, teraslama, yeşil gübreleme, ekolojiye göre münavebe, çiftçi kayıt sisteminin devreye girmesi gibi önlemler ile tarım alanlarında erozyon giderek azalmaktadır. 29 Altınova - Konya

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü İhtisas Grubu 18.12.2012 tarih ve 2012/8 sayılı Genelge kapsamında Genel Müdürlüğümüz bünyesinde 1 adet İhtisas Heyeti 6 adet İhtisas Grubu kurulmuştur. İhtisas Gruplarında Genel Müdürlüğümüz personeli yer almakla birlikte, Üniversiteler tarafından bildirilen isimlerden oluşturulan akademik personel listesinde yer alan akademik personelden uzmanlık alanlarına göre katkı alınmaktadır. Erozyon Kontrolü İhtisas Grubu Erozyon Kontrolü İhtisas Grubu 14 ü ÇEM personeli, 14 ü akademik personel ve 19 u diğer kurumlardan olmak üzere 47 kişiden oluşmaktadır. İhtisas Grubu 2013 yılında beş toplantı düzenlenmiş, Konya ve Mersin illerinde arazi inceleme değerlendirmesi yapılmıştır. 4 Eylül Barajı - Sivas Erozyonla Mücadeleye Devam: Yeni eylem planları uygulamaya konuldu Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planının 2012 yılı sonunda hedefler aşılarak bitirilmesini müteakip Bakanlığımızın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını kapsayan Erozyonla Mücadele Eylem Planı, Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı ve Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı hazırlandı. Erozyonla Mücadele Eylem Planı kapsamında 5 yılda 1.400.000 hektar alanda erozyonla mücadele gayesiyle ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü, mera ıslahı çalışmaları ile geçmişte yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü sahalarında 2.287.379 hektar bakım çalışmaları yapılacaktır. Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı ile 25 ana nehir havzasında, 227 adet öncelikli çalışılacak sel havzasında 4.155.000 hektar genel alanda sel önleme çalışmaları yapılacaktır. Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı ile işletmede, inşaat halinde ve proje aşamasında olan 1073 adet baraj ve göletin 400 ünde ağaçlandırma, erozyonun ve sedimantasyonun önlenmesi, su miktarının ve kalitesinin artırılması, yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluşturulması maksadı ile ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. Bütün bu çalışmalarla, ülke genelinde erozyona maruz alanlarda daha etkin bir şekilde erozyonla mücadeleye devam edilecektir. Orman ve su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği için Orman ve Su İşleri Bakanlığı yoğun çaba sarf etmektedir. 30

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Erozyonla Mücadele Eylem Planı (2013-2017) Ülkemizde erozyona maruz alanlarda Bakanlığımızın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını kapsayan Erozyonla Mücadele Eylem Planı hazırlanmıştır. T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Plan kapsamında 5 yıllık süre içerisinde 1.400.000 hektar alanda erozyonla mücadele gayesiyle ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü, mera ıslahı çalışmaları ile geçmişte yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü sahalarında 2.287.379 hektar bakım çalışmalarının yapılması planlanmıştır. YILI Tesis (Hektar) Bakım (Hektar) Maliyet 2013 281.000 470.000 372.730.000 2014 281.000 462.000 375.283.000 2015 281.000 457.000 375.786.000 2016 279.000 448.000 383.498.000 2017 278.000 450.000 383.584.000 TOPLAM 1.400.000 2.287.000 1.890.881.000 EROZYONLA MÜCADELE EYLEM PLANI 2013-2017 Eylem Planında öngörülen faaliyetler Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın ilgili birimleri tarafından, proje yapımı ÇEM ve OGM tarafından izleme ve değerlendirmesi ÇEM tarafından yapılmaktadır. 31 Pötürge - Malatya

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı (2013-2017) Baraj havzalarının önemli kısmı, bitki örtüsünden yoksun, yüksek eğimli arazilerden oluşmaktadır. Bitki örtüsüyle kaplı olmayan havzalarda, yüksek sediment taşınmasından dolayı barajlar hızla dolmaktadır. T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Baraj havzalarının ağaçlandırılması gayesi ile ÇEM, OGM, DSİ Genel Müdürlükleri tarafından işletmede, inşaat halinde ve proje aşamasında olan 1.077 adet baraj ve göletin 400 nde çalışılması kararlaştırılmıştır. Bu tespitlere göre 2013 2017 yıllarını kapsayan Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı hazırlanmıştır. Eylem Planı ile zaman zaman su altında kalan ve baraj koruma alanında bulunan arazilerin değerlendirilmesi, erozyonun ve sedimantasyonun önlenmesi, su miktarının ve kalitesinin artırılması, yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluşturulması, yaban hayatı için yeni yaşam alanları meydana getirilmesi, yapılacak olan ağaçlandırmalarda gelir getirici türler kullanılarak yöre halkı ekonomisine katkıda bulunulması hedeflenmektedir. BARAJ HAVZALARI YEŞİL KUŞAK AĞAÇLANDIRMA EYLEM PLANI 2013-2017 Baraj havzalarının ağaçlandırılması gayesi ile ÇEM, OGM, DSİ Genel Müdürlükleri tarafından işletmede, inşaat halinde ve proje aşamasında olan 1077 adet baraj ve göletin 400 nde çalışılması kararlaştırılmıştır. Bu tespitlere göre 2013 2017 yıllarını kapsayan Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı hazırlanmıştır. Proje yapımı ÇEM ve OGM tarafından, proje uygulamaları ise OGM tarafından yapılmaktadır. Recai Kutan Barajı - Malatya 32

T Ü R K İ Y E Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E F A A L İ Y E T L E R İ Erozyon Kontrolü ve Ağaçlandırma Projeleri Türkiye, içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topoğrafya, jeolojik yapı ve toprak şartları sebebi ile erozyona karşı oldukça hassastır. Bu yüzden insanların tabiata olan yanlış müdahaleleri ve tabii varlıkları aşırı kullanımı erozyonu daha da artırmaktadır. Erozyon ile taşınan topraklarla birlikte organik madde taşınmakta, toprakların verimliliği azalmakta, taşınan rusubat ile birlikte barajlar belirlenen ekonomik ömürlerinden çok önce dolmakta, meydana gelen sel ve taşkınlar can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Toprakların korunması, tabii kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve gıda güvenliğinin sağlanması için erozyonla ve çölleşme ile mücadele edilmesi zorunludur. Türkiye nin toplam alanın %46 sı, %40 tan fazla eğime, %62,5 den fazlası da %15 ten büyük eğime sahiptir. Türkiye de zirai alanların %59 u, orman alanlarının %54 ü, mera alanlarının %64 ünde aktif erozyon bulunmaktadır. Erozyon Kontrolu ve Ağaçlandırma projeleri; toprak verimliliğinin arttırılması, gıda güvenliğinin sağlanması, şehirlerin etrafında yeşil alanlar ve şehir ormanları kurulması, hava ve gürültü kirliliğinin azaltılması, toz taşınımının, sel ve taşkınların önlenmesi, su kaynaklarının muhafaza edilmesi, barajların ömrünün uzatılması, ülkemizin odun hammaddesine olan ihtiyacının temin edilmesi, halkın rekreasyon ihtiyacının karşılanması, biyolojik çeşitliliğin korunması gayelerine hizmet edecektir. Ağaçların önemli bir karbon yutağı olması da dikkate alındığında küresel ısınma ve iklim değişikliğinde ağaçlandırmanın ne derecede önemli olduğu ortadadır. 2011-2012 - 2013 Erozyon Kontrolü ve Ağaçlandırma Uygulama Projeleri Proje Adı General Eşref Akıncı Kışlası Erozyon Kontrolü Projesi İli Ana Havzası Proje Net Alanı (hektar) Yatırım Gideri (TL) Ankara Sakarya 1081 2.559.000 Çumra Gökhöyük-Okçu Tarla Kenarı Ağaçlandırma Projeleri Konya Konya Kapalı Havzası 27 554.000 Yoncalı Baraj Gölü Altında Kalacak Endemik ve Nadir Türlerin Tesbiti, Nakli ve Yetiştirilmesi Projesi Iğdır Aralık Rüzgar Erozyonu Projesi Polatlı Konya YHT Güzergahının Ağaçlandırılması Malatya Fırat-Dicle 487 - Iğdır Aras 930 2.088.000 Konya Konya 120 3.231.000 Ağın(Elazığ) Erozyon Kontrol Projesi Yapımı Çorum Çamdağ/Tekçam Çok Amaçlı Uygulama Projesi Tokat Reşadiye Çok Amaçlı Uygulama Projesi Elazığ Fırat-Dicle 4.260 15.200.000 Çorum Yeşilırmak 5.171 13.719.165 Tokat Yeşilırmak 3.872 4.231.457 TOPLAM 11.692 41.582.622 33

Ç Ö L L E Ş M E V E E R O Z Y O N L A M Ü C A D E L E G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Projeleri Bitki örtüsünün yetersiz olduğu baraj ve gölet havzalarında, rusubat taşınmasının daha hızlı ve yoğun olmasından dolayı barajlar ve göller hızla dolmaktadır. Büyük emek ve paralar harcanarak tesis edilen baraj ve göllere toprağın taşınmasını önlemek, ömrünü artırmak ve su havzalarının korunmasını sağlamak için baraj havzalarında ağaçlandırma ve erozyon kontrol çalışmaları yapılması gerekmektedir. Yapılan projeler ile baraj ve gölet koruma alanında bulunan arazilerin değerlendirilmesi, erozyonun ve rusubat taşınmasının önlenmesi, su miktarının ve kalitesinin artırılması, yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluşturulması, yaban hayatı için yeni barınma alanları meydana getirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca yapılacak olan ağaçlandırmalarda gelir getirici türlerin kullanılması önerilerek yöre halkı ekonomisine katkıda bulunulması da hedeflenmektedir. Erdemli - Hacıalanı Göleti 34