İli Tarım Makinaları Varlığında 10 Yıl İçinde Meydana Gelen Değişimler Yasemin VURARAK, Nigar ANGIN Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, yvurarak@hotmail.com Özet: Çalışma, 2000-2010 yılları arasında 10 yılı kapsayan bir süreç içinde ilindeki tarım makinaları sayısı ve çeşitlerinde meydana gelen değişimleri tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bir bölgede oluşan ürün deseni ve hayvancılık yatırımlarındaki değişimler, mekanizasyon yatırımlarını da etkiler. Ürün deseni içinde yer alan ayçiçeği ve soya ekim alanlarında artış, buğday ekim alanlarında ise daralmalar tespit edilmiştir. İldeki kültür sığırı sayısında %37.1, merinos koyunu sayısında ise %40.5 oranında artış bulunmaktadır. Çalışma sonunda sırasıyla anıza ekim makinası sayısında % 100, balya yapma makinası sayısında %73.3, traktörle çekilen çayır biçme makinası sayısında %148.0, damla sulama tesisi sayısında %494.8, mısır silaj makinası sayısında %640.0 oranlarında sayısal artışların bulunduğu tespit edilmiştir. Bu artışların yanı sıra diskli anız bozma pulluğu sayısında %7.2, ot silaj makinası sayısında %41, patates dikim makinası sayısında %11, patates sökme makinası sayısında %3.6 ve rotovatör sayısında ise %5.6 oranında azalma bulunmaktadır. Ayrıca 2000 yılında ilinde hiç kullanılmayan anıza ekim, çiftlik gübresi dağıtma, fide dikim, meyve hasat makinalarının 2010 yılı tarım makinaları envanter kayıtlarda yer aldığı da görülmektedir. geneline bakıldığında ise balya makinasında %57.9, traktörle çekilen çayır biçme makinası sayısında %82.8, damla sulama tesisi sayısında %323.3, mısır silaj makinası sayısında %387.8 oranında artışlar, üniversal ekim makinası sayısında ise %24.1 oranında azalma bulunmaktadır. Toplam ekilen alanlara bakıldığında ise ilinde son 10 yıl içinde %10.0, genelinde ise %9.6 oranında azalma tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Tarım alet ve makina sayıları,, Changes That Occur within 10 Years the Number of Agricultural Machines in Abstract: The study covering 10 years between 2000-2010 in a process of agricultural machinery in the province of was carried out to determine changes in the number and varieties. Investments and changes in crop pattern of farming in a region, the effects of mechanization investments. Product increases the areas of the pattern contained in sunflower and soybean seed has been detected. However, wheat growing areas are decreased. In, the number of cattle culture 37.1%, the rate has increased. In addition, an increase of 40.5% is the number of merino sheep. At the end of the study, the number of drill Stubble 100%, the number of Baler 73.3%, the number of Tractor-drawn mower 148%, the number of Trickle irrigation system 494.8%, the number of forage harvester Corn 640% increase in rates has been determined numerically. However, the number of disc type plow Stubble (oneway) 7.2%, the number of Forage harvester 41%, the number of potato planter 11%, the number of potato digger 3.6%, and has a 5.6% reduction the number of rotary cultivator. In addition, drill stubble was never used in in 2000, manure spreading machinery, transplanter, harvesting machinery for fruit Including agricultural machinery, inventory records observed in the year 2010. Turkey is at an aggregate level has increased the number of Baler 57.9%, the number of Tractor-drawn mower 82.8%, the number of Trickle irrigation system 323.3%, the number of Corn forage harvester 387.8%. However, 24.1% decrease in the number of drilling machine is universal. In terms of 115
total sown areas, 10.0% in the last 10 years in the province of, Turkey were reduced by 9.6% in whole. Key words: Number of agricultural equipment and machinery,, Giriş Tarımsal faaliyetlerde, yatırımlarla ilgili en önemli karar aşamasını mekanizasyon giderleri ile ilgili karaların alındığı aşama oluşturmaktadır. Çünkü üretim girdi maliyetlerinin yarısından çoğunu bu girdiler oluşturur. Bir tarımsal işletmenin kaderini, o işletmede bulunan makina parkı niteliğinin oluşturduğunu söylemek hiç de yanlış olmayacaktır. Karar alma aşamasında tarımsal faaliyetin türü, makinanın kullanılacağı alan, fiyatı gibi etmenler önemli olmakla birlikte, uzun dönemde oluşan iklim değişiklikleri, iklim değişikliklerine bağlı olarak bölgedeki üretim desenindeki değişim ve tarım politikaları da etkilidir. Tarımsal mekanizasyon ve bilgi teknolojilerinin kullanımı, girdi kullanım etkinliğini değiştirdiği gibi birim alana düşen maliyetlere de etki etmektedir. AB uyum çalışmalarında, küresel rekabet imkanlarının artırılması için en önemli maddelerden biri alt yapı imkanlarının ve bu kapsamda değerlendirilebilecek mekanizasyon kriterlerinin iyileştirilmesi ile birim alana düşen maliyetlerin azaltılması büyük rol oynayacaktır. AB müktesebatının büyük bir bölümünü Ortak Tarım Politikaları oluşturmaktadır. Bu yüzden nüfusunun %32 sinin geçim kaynağı tarım sektörü olan için önemlidir. Amerika da bu oran %2.4, Avrupa Birliği ülkelerinde ise ortalama %4.2 oranındadır (Yalçınkaya ve Çılbant, 2006). Dokuzuncu beş yıllık kalkınma planına göre AB ne uyum süreci açısından 2013 yılına kadar tarımsal istihdamın %19 a (Çizelge 1) düşürülmesi hedeflenmektedir (Evcim ve Ulusoy, 2006; Gülçubuk, 2012). Tarımda çalışan istihdamın başka sektörlere kaydırılarak tarımsal işlerin insan işgücü kullanımından makina işgücü kullanımına doğru kaydırılması gerekliliği, tarımsal mekanizasyon yatırımlarında alınan kararlarının ne kadar önemli olacağının bir göstergesidir. Her ne kadar bazı desteklerle tarımsal mekanizasyon parkları yenilenmeye, büyütülmeye ya da yeni teknolojilerle donatılmaya çalışılsa da, mekanizasyon düzeyi kriterlerini etkileyen diğer unsurlarında (Arazi parçalılık durumu, tarımda çalışan nüfus oranı gibi) düzenlenmesi gerekmektedir. Çizelge 1. Tarımda istihdam edilen nüfus (TUİK, 2000, 2002, 2010; Gülçubuk, 2012) Ekonomik faaliyetlere göre Ekonomik faaliyetlere göre Ekonomik faaliyetlere göre Yıl istihdam dağılımı (%): istihdam dağılımı (%): istihdam dağılımı (%): Tarım sektöründe çalışan Tarım sektöründe çalışan Tarım sektöründe çalışan oranı erkek oranı kadın oranı 2000* 24.8 60.0 34.9 2010 18.3 42.4 25.2 2013 yılı için öngörülen 19.0 *TUİK 2002 yılı kayıtları kullanılmıştır., AB uyum süreci içinde Ortak Tarım Politikasına uyumu sağlayabilmek için, değişikliklere gitmek zorundadır. Bu durum rekabet gücünün her koşulda karlı düzeyde tutulması anlamına gelir. Yani, üretim maliyetlerini düşürmek ve bunun için işletme ölçeğini büyütmek, teknolojiyi etkin kullanmak gibi alt yapı sorunlarının giderilmesi gerekmektedir. 2001 yılında nin mekanizasyon düzeyi 1.67 kw/ha, 41.2 traktör/1000 ha, 24.3 ha/traktör, 4.9 ekipman/traktör olarak bildirilirken, aynı yıl ilinin mekanizasyon düzeyi 1.54 kw/ha, 37.8 traktör/1000 ha, 26.5 ha/traktör ve 6.2 ekipman /traktör olarak belirlenmiştir (Kocatürk ve Onurbaş, 2007). tarımı yüksek bir potansiyele sahiptir. Her bölge, hatta bölge içindeki her ilin kendine has üretim modelleri bulunmaktadır. Tarım 116
havzaları ile ilgili yapılan çalışmalarda bu durum kendini daha da belirgin hale getirmiştir. Kimi bölgeler birbirine çok benzerlikler göstermekle birlikte, kimi bölge ya da havzalarda özel değişikliklerin olduğu bilinmektedir. Bu illerden biri de ilidir. ili ilkim ve toprak yapısının tarla tarımına uygun olması bakımından pek çok ile göre şanslıdır. Özellikle II. ürün, narenciye, tıbbi bitkilerin üretimi için uygun koşullar olmasına rağmen, uzun yıllardan beri sulu tarımın uygulanıyor olması ile bölge zararlı ve hastalık popülasyonu bakımından ciddi sıkıntılar yaşamıştır. Bu durum zaman içinde bazı ürünlerin üretilmesini kısıtlamış, ya da tamamen ortadan kaybolmasına neden olmuştur. 1966 1970 li yılları arasında üretim desenine bakıldığında, de susam üretiminde ilk sırada yer alan il, 2010 yılında susam üretiminde kendi bölgesinde bile ilk sıralarda yer alamamaktadır. Aynı durum pamuk içinde geçerlidir. 10 yıllık bir süreç içinde ildeki yalnızca tarım makinaları parklarında meydana gelen farklılıkları incelemek, tarımsal değişimle ilgili yaklaşımlarda bulunmak için doğru bir yol olmayacaktır. Bu yüzden dönem içinde oluşan tüm tarımsal değişimleri ve göstergeleri bir arada inceleyerek, makina parklarında oluşan değişimleri yorumlamak daha sağlıklı olacaktır. Materyal ve Yöntem Çalışmada Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, İstatistik Kurumunun kayıtlarından yararlanılmıştır. Elde edilen veriler oran, oranlı ve yüzde olarak değerlendirilmiştir. Tarım makinaları sayıları irdelenirken TUİK verilerinin bazı makinalarda 2000 yılı verilerinin olmadığı, bu makinalarda ilk sayımların 2002 yılından itibaren alınmaya başlandığı görülmüş olup, 2000 yılı verileri değerlendirilirken bazı makinalarda 2002 yılı verileri kullanılmıştır. Araştırma Bulguları Kurum ve kuruluşlardan elde edilen veriler değerlendirilerek, iline ait bazı tarım makina ve aletlerin sayıları tespit edilmiş ve 2000 yılı verileri ile 2010 yılı verileri karşılaştırılarak hangi tarım alet ve makinalarında sayısal değişimlerin olduğu oransal olarak verilmiştir. verileri, geneli için hesaplanmış olan verilerle karşılaştırılarak, farklılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Çizelge 2 de ilinin 2000 ve 2010 yıllarında üretim deseninde yer alan bazı ürünler verilmiştir. Son 10 yıl içinde da ayçiçeği ekim alanlarında artışın %3334.7 oranında olurken, hıyar üretim alanları %516.2, domates üterim alanları %375.2, soya üretim alanları ise %116.4 oranlarında arttığı tespit edilmiştir. 2000 yılında üretim deseninde yer almayan fiğ bitkisinin 2010 yılında 62384 da alanda üretilmekte olduğunu görülmektedir. ilinde üretim alanlarında artış olan ürünlerin yanı sıra daralmaların yaşandığı ürünlerde bulunmaktadır. Fasulye üretim alanında %83.0, patlıcan üretim alanlarında %38.3, buğday üretim alanlarında ise %33.0 oranında azalmalar tespit edilmiştir. 117
Çizelge 2. ili bazı ürünlerin ekim alanı değişimleri (da) (TUİK, 2000,2010) Ürün Yıl Fark 2000 2010 (%) Ayçiçeği(yağlık) 10 800 376 675 3 348.7 Buğday 3 246 130 2 176 246-33 Soya 72 770 157 508 116,4 Mısır (dane) 846 170 860 354 1.6 Mısır (silaj)* 34 428 Pamuk 449 260 479 200 6.6 Fiğ 0 62 384 Yonca(yeşil ot) 8 700 7 170 17.6 Domates 28 607 135 964 375.2 Hıyar 3 584 22 086 516.2 Karpuz 641 246 833 955 30.0 Patlıcan 49 270 30 435-38.3 Marul 26 124 36 796 40.8 Ispanak 1 775 2 797 57.5 Fasulye 17 663 3 007-83.0 *Kayıt yok Çizelge 3 de ilinde 2000-2010 yılları arasında büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde yerli ırkların giderek azaldığı, yerini kültür ırklarının aldığı görülmektedir. Ancak genel bir değerlendirme yapıldığında toplam sığır ve koyun sayılarında azalmalar tespit edilmiştir. Çizelge 3. ilinin büyük-küçükbaş hayvan varlığına ait değişimler(adet) (TUİK, 2000, 2010) Hayvan varlığı Yıl Fark 2000 2010 (%) Sığır kültür 13 010 17 841 37.1 Sığır yerli 36 830 19 915-46.0 Top. sığır sayısı 49 840 37 756-24.3 Koyun yerli 27 719 000 22 003 299-20.7 Koyun merinos 773 000 1 086 392 40.5 Top. koyun sayısı 28 492 000 23 089 691-19.0 Çizelge 4 de 2000 ve 2010 yıllarına ait bazı iklim verileri yer almaktadır. Bu veriler incelendiğinde, 2010 yılı yağışlarının 2000 yılına göre azaldığı, yıllık ortalama sıcaklık değerlerinin arttığı ve yıllık ortalama nemin de azaldığı görülmektedir. Çizelge 4. iline ait yıllık bazı iklim verileri (DATAEM, 2000, 2010) İklim verileri 2000 2010 Toplam yağış (mm) 649 500.5 Ortalama sıcaklık ( o C) 18.6 20.0 Ort.min sıcaklık ( o C) 13.4 14.5 Ort.max.sıcaklık ( o C) 24.8 25.6 Ortalama nem (%) 69.0 62.5 Çizelge 5 de ve iline ait bazı tarım makinaları sayıları ile 2000 ve 2010 yılı arasındaki makina sayılarının yüzdelik olarak değişimi verilmiştir. Ayrıca çizelgede tarım alanlarındaki değişimlerde verilmektedir. 2000 yılından 2010 yılına kadar olan süreç içinde hem genelinde hem de ilinde tarım arazilerinde daralmalar görülmektedir. Tarım alanlarının bir kısmının tarım dışı alanlara kayması, mera alanlarının daralması gibi 118
nedenlerle tarım arazilerinde bir daralma söz konusudur. Bu daralma 2010 yılına kadar 2 milyon hektar araziyi kapsamaktadır(olhan, 2012). Çizelge 5. ve iline ait tarım makinaları varlığı ve değişimler (adet) (TUİK, 2000,2010) Tarım Alet ve Makinaları Anıza ekim makinası (1) 2 139 633-70.5 8 16 100 Balya makinası 8 423 13 303 57.9 90 156 73.3 Çiftlik gübresi dağıtma mak. 1 373 2 282 66.2 48 49 2.0 Damla sulama tesisi (1) 58 069 245 823 323.3 175 1 041 494.8 Diskli anız pulluğu (Vanvey) 38 291 43 642 13.9 1 247 1 157-7.2 Diskli tır(diskaro,gobledisk vb) 184 048 213 909 16.2 4 865 5 010 2.9 Fide dikim makinası (1) 10 191 13 270 30.2 6 55 816.6 Kimyevi gübre dağıtma mak. 295 921 366 781 23.9 11 682 13 497 15.5 Kombine hububat ekim mak. 151 869 187 459 23.4 1 462 2 062 41.0 Kombine patates hasat mak. 312 766 145.5 1 5 400.0 Kulaklı anız pulluğu 21 367 36 797 72.2 662 968 46.2 Kulaklı traktör pulluğu 903 007 1 014 188 12.3 17 815 19 635 10.2 Kuyruk milinden harek. pulv. 216 525 278 761 28.7 5 296 6 325 19.4 Kültüvatör 402 145 479 972 19.3 19 211 20 415 6.2 Meyve hasat makinası (1) 89 1 535 1 624.7 0 1 Mısır hasat makinası 472 863 82.8 205 256 24.8 Mısır silaj makinası 3 408 16 627 387.8 15 111 640.0 Ot silaj makinası 1 744 3 471 99.0 22 13-41.0 Pamuk toplama makinası 17 595 3 400 1 86 8 500 Patates dikim makinası 10 553 14 006 32.7 238 212-11.0 Patates sökme makinası 14 920 18 679 25.1 253 244-3.6 Pnömatik ekim makinası (1) 15 770 25 390 61.0 879 1 415 60.9 Rototiller (1) 6 708 10 760 60.4 22 50 127.2 Sap parçalama makinası 11 232 16 685 48.0 1 433 1 995 39.2 Sap top. saman yap. mak. (1) 9 532 13 662 43.3 40 181 352.5 Set yapma makinası (1) 11 308 15 032 32.9 115 181 57.3 Süt sağma makinası (Sabit) 6 093 7 280 19.4 21 22 4.7 Toprak frezesi (Rotovatör) 32 497 41 685 28.2 342 315-7,9 Toprak tesviye makinası (1) 12 690 17 301 36.3 75 115 53.3 Traktörle çek. çayır biç. mak 33 504 61 248 82.8 25 62 148.0 Traktör 941 835 1 096 683 16.4 19 696 20 922 6.2 Üniversal ekim makinası 80 914 61 487-24.1 1 895 1 994 5.2 Ürün kurutma makinası (1) 171 675 294.7 0 54 Yağmurlama tesisi 178 870 229 691 28.4 3 881 4 378 12.8 Yem hazırlama makinası 19 728 22 140 12.2 69 80 15.9 Toplam ekim alanları (da) Toplam ekilen alan 182 067 260 164 598 614-9.6 5 072 110 4 566 273-10.0 Çizelge 6 ve 11 arasında makina kullanım konularına göre gruplandırılarak yıllara göre oluşan değişim % olarak verilmiştir. Buna göre ekim ve dikim makinaları grubunda genelinde 2000-2010 yılları arasında anıza ekim makinası sayısının %70.5, üniversal ekim makinası sayısının ise %24.1 oranında azaldığı görülmektedir (Çizelge 6). Ancak Anıza ekim makina sayısındaki azalma nedeninin, 2000 yılında yapılan envanter hatası olduğunu düşünmek gerekebilir. 2000 yılında yapılan sayımlarda anıza ekim makinası olmadığı halde bu kategoride değerlendirilen başka tip ekim makinalarının olduğunu tahmin edilmektedir. Bu yıllardan itibaren anıza ekim tekniği çalışmalarının hız kazanmış, ancak makinaların ilk edinim fiyatlarının yüksek olması nedenleri ile üretici elindeki bazı ekim makinalarını modifiye 119
edilerek kısmen anıza ekim makinası haline dönüştürülmüş ve bu makinalarda anıza ekim makinası olarak kayıtlara geçmiş olabileceği düşünülmektedir. 2010 yılında ise orijinal hali anıza ekim makinası olarak piyasaya sürülen makinalar kayıt altın alınmış olduğu varsayımı yapılabilir. genelinde üniversal ekim makinalarının geçmiş yıllara göre tercih edilmediği de görülmektedir. Bu makinalar için ili verilerine bakıldığında anıza ekim makinası sayısının %100.0 oranında arttığı, üniversal ekim makina sayısının ise %5.2 gibi çok önemsenmeyecek düzeyde artışla edinildiği görülmektedir. ilinde anıza ekim sisteminin 10 yıllık süreç içinde yayılmaya başladığı, ancak makina sayısının her ne kadar %100.0 oranında artmış olsa bile diğer ekim makinalarının alımını olumsuz yönde etkilemediği de söylenebilir. Sebze tarımının özellikle domates, hıyar ve karpuzun (Çizelge 2) 2000 yılına nazaran daha geniş alanlarda yapılamaya başlaması fide dikim makinasına olan talebin %816,6 oranında artmasına sebep olmuştur. geneline bakıldığında bu rakam %30.2 oranında kalmıştır. genelinde olduğu gibi ilinde de ikinci ürün ekilişlerinin artması ile pnömatik ekim makinalarının sayısal olarak artışının da olduğu çizelgeden görülmektedir(çizelge 6). Bu oran ve için hemen hemen aynıdır. Çizelge 6 da görüldüğü üzere ekim ve dikim makinaları arasında ili için 10 yıllık süreçte en fazla fide dikim makinasının talep edildiği söylenebilir. Patates dikim makinası ediniminin ise %11. 0 oranında ilinde azaldığı görülmektedir. Çizelge 6. geneli iline ait ekim ve dikim makinaları edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK, 2000, 2010) Ekim ve dikim makinaları Anıza ekim makinası (1) 2 139 633-70.5 8 16 100.0 Fide dikim makinası (1) 10 191 13 270 30.2 6 55 816.6 Kom. hububat ekim mak 151 869 187 459 23.4 1 462 2 062 41.0 Patates dikim makinası 10 553 14 006 32.7 238 212-11.0 Pnömati ekim makinası (1) 15 770 25 390 61.0 879 1 415 60.9 Üniversal ekim makinası 80 914 61 487-24.1 1 895 1 994 5.2 (1) 2002 yılından itibaren kapsama alınmıştır. Çizelge 7 de toprak işleme makinalarından bazıları için ve için 2000-2010 yılları arasında meydana gelen değişimleri verilmiştir. Çizelge incelendiğinde, da diskli anız pulluğu sayısının %7.2, rotovatör sayısının da %7.9 oranında azaldığı görülmektedir. Yine da özellikle rototiller sayısının %127.2, set yapma makinası sayısının da %57.3 oranında arttığı görülmektedir. Özellikle ikinci ürün üretiminin yaygınlaşması ile hem zamanında ikinci ürün ekebilmek hem de uygun tohum yatağı hazırlığı yapabilmek için bu makinalara yönelim olması kaçınılmazdır. geneline bakıldığında ise kulaklı anız pulluğu sayısının %72.2 oranında arttığı görülmektedir. Bunu %60.4 ile rototiller izlemektedir. 120
Çizelge 7. geneli iline ait toprak işleme makinaları edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK, 2000,2010) Toprak işleme makinaları Diskli anız pulluğu (Vanvey) 38 291 43 642 13.9 1 247 1 157-7.2 Diskli tır.(diskaro, Gobledisk vb) 184 048 213 909 16.2 4 865 5 010 2.9 Kulaklı anız pulluğu 21 367 36 797 72.2 662 968 46.2 Kulaklı traktör pulluğu 903 007 1 014 188 12.3 17 815 19 635 10.2 Kültüvatör 402 145 479 972 19.3 19 211 20 415 6.2 Rototiller (1) 6 708 10 760 60.4 22 50 127.2 Sap parçalama makinası 11 232 16 685 48.0 1 433 1 995 39.2 Set yapma makinası (1) 11 308 15 032 32.9 115 181 57.3 Toprak frezesi (Rotovatör) 32 497 41 685 28.2 342 315-7.9 Toprak tesviye makinası (1) 12 690 17 301 36.3 75 115 53.3 Çizelge 8 incelendiğinde, hasat ve silaj makinaları sayılarında 10 yıl içinde meydana gelen değişimleri görmek mümkündür. Çoğu üründe hasat işlemi insan iş gücüne dayalı bir şekilde yapılmakta iken, maliyetlerin azaltılması, hasadın uygun iklim şartlarında yapılabilmesi, kayıpların azaltılması gibi nedenlerle hasat işleme her yıl biraz daha mekanize olmaya başlamıştır. ilinde özellikle pamuk hasat makinası sayısındaki %8500.0, kombine patates hasat makinası sayısındaki %400.0 oranlarındaki artış tespit edilmiştir. geneli içinde aynı değişimden bahsetmek mümkündür. Pamuk hasat toplama makinası sayısında %3400.0, meyve hasat makinası sayısında %1624.7 oranlarında artışlar vardır. genelinde olduğu gibi ilinde de özellikle hasat mekanizasyonunda meydana gelen bu değişim iş gücü kullanımı konusunda ciddi sıkıntıların çekildiğini ve mekanize olma yolunda da ciddi adımlar atıldığının bir göstergesi olarak söylenebilir. Ayrıca adana ilinde ot silaj makinasın sayısında %41.0, patates sökme makinası sayısında ise %3.6 oranında bir azalmanın da tespit edildiği çizelgede görülmektedir. Çizelge 8. geneli iline ait hasat ve silaj makinaları edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK, 2000,2010) Hasat ve Silaj Makinaları Kom. patates has mak 312 766 145.5 1 5 400.0 Meyve hasat makinası (1) 89 1 535 1 624.7 0 1 Mısır hasat makinası 472 863 82.8 205 256 24.8 Mısır silaj makinası 3 408 16 627 387.8 15 111 640.0 Ot silaj makinası 1 744 3 471 99.0 22 13-41.0 Pamuk toplama makinası 17 595 3 400 1 86 8 500 Patates sökme makinası 14 920 18 679 25.1 253 244-3.6 Traktörle çek çay. biç. mak. 33 504 61 248 82.8 25 62 148.0 Çizelge 9 da ilinde hayvancılık mekanizasyonu kapsamında değerlendirilebilecek makinalar için durum tespiti yapılmıştır.çizelgeye göre ilinde sap toplamalı saman yapma makinası sayısında %345.5, mısır silaj makinası sayısında ise %640.0 oranında artışlar tespit edilmiştir. Ot silaj yapma makinası sayında ise %41.0 oranında azalma bulunmaktadır. genelinde ise mısır silaj makinası sayısında %387.8, ot silaj makina sayısında ise %99.0 oranında artış bulunmaktadır. genelinde hayvancılık Çizelge 3 de de görüldüğü gibi yerli ırklardan kültür ırklarına doğru bir geçiş bulunmaktadır. Bu durum hayvanlar için besleme koşullarının daha iyi olması anlamına geldiği ve hayvan yemlerinin hazırlanmasında 121
farklı çeşit ve hazırlama tekniklerinin uygulanması anlamına da gelir. Dolayısı ile hayvansal üretimde kullanılması gereken mekanizasyon alet ve makina sayılarında da artışlar olacağı şüphesizdir. Çizelge 9. geneli iline ait hayvan yetiştirme kapsamında kullanılan makinaları edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK, 2000, 2010) Hayvancılık mekanizasyonu Balya makinası 8 423 13 303 57.9 90 156 73.3 Mısır silaj makinası 3 408 16 627 387.8 15 111 640.0 Ot silaj makinası 1 744 3 471 99.0 22 13-41.0 Süt sağma makinası (Sabit) 6 093 7 280 19.4 21 22 4.7 Traktörle çek. çay. biç. mak 33 504 61 248 82.8 25 62 148.0 Yem hazırlama makinası 19 728 22 140 12.2 69 80 15.9 Sap topl. saman yap. mak (1) 9 532 13 662 43.3 40 181 352.5 Çizelge 10 da sulama tesislerinde meydana gelen değişimler görülmektedir. genelinde ve ilinde de özellikle damla sulama tesislerinin yağmurlama tesislerine göre daha hızlı yayıldığı tespit edilmiştir. da damla sulama tesislerinde %494.8, yağmurlama tesislerinde ise %12.8 oranında artış olduğu görülmektedir. Çizelge 10. geneli iline ait sulama tesisi edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK,2000, 2010) Sulama tesisleri Damla sulama tesisi (1) 58 069 245 823 323.3 175 1 041 494.8 Yağmurlama tesisi 178 870 229 691 28.4 3 881 4 378 12.8 Çizelge 11 de gübreleme ve tarımsal savaş mekanizasyonunda ilinde meydana gelen değişimler yer almaktadır. Çiftlik gübresi dağıtma makinası sayısında %2.0, kimyevi gübre dağıtma makinası sayısında %15.5 oranında artışlar bulunmaktadır. Pülverizatörlerde ise %19.4 oranında artış mevcuttur. Ancak genelinde özellikle çiftlik gübresi dağıtma makinası sayısındaki artış daha belirgindir. Çizelge 11. geneli iline ait bazı bakım ve gübreleme makinaları edinme durumu ve değişimi (adet) (TUİK, 2000, 2010) Gübreleme ve tarımsal savaş mekanizasyonu Çiftlik gübresi dağıtma mak 1 373 2 282 66.2 48 49 2.0 Kimyevi gübre dağ. Mak. 295 921 366 781 23.9 11 682 13 497 15.5 Kuyruk milinden har. pulv. 216 525 278 761 28.7 5 296 6 325 19.4 Tartışma ve Sonuç Küresel rekabetin artması ve tarımla uğraşan kırsal nüfusun azalması sonucunda tarımsal mekanizasyonun tarım sektörü içinde önemi katlanarak artacaktır. Tarımsal üretimde birbirini destekleyici bitkisel/hayvansal bütünlüğü içindeki tarımsal üretimde çiftçinin ana hedefi Net Gelir Maksimizasyonu dur (Ulusoy ve Ediz, 2006). Üretici bu nihai hedefe varmak için hangi bitkileri üreteceğini ya da hangi hayvanları besleyeceğine karar verirken en pahalı girdisi olan mekanizasyon yatırımlarına ayıracağı bütçe birim maliyetlerini doğrudan etkilediğinden, bu aşamada verilen kararlar en kritik kararlar olacaktır. 122
2000 ve 2010 yılına ait tüm veriler değerlendirildiğinde, ili tarımsal yapısında değişimlerin olduğunu söylemek mümkündür. Tarla tarımında ikinci ürün, sebze üretiminde ise domates ve hıyar üretim alanlarındaki artışla beraber anıza ekim, fide dikim ve pnömatik ekim makinaları sayılarındaki artış birbiri ile örtüşmektedir. Ayrıca tohum yatağı hazırlığında kullanılan rototiller sayısındaki artış ikinci ürün ekimi için uygun hazırlığın yapılabilmesinde kullanılıyor olduğunu söylenebilir. Ayrıca sulamaların daha verimli hale getirilebilmesi içinde tesviye makinalarının kullanımının arttığı da görülmektedir. üreticilerinin damla sulama sistemlerini kullanma yönünde taleplerinin 2000 yılına göre arttığını da çizelgelerden görmek mümkündür. Hasat makinaları içinde özellikle pamuk hasat makinasında, mısır silaj makina sayısında ve kombine patates hasat makinası sayılarının artışı dikkat çekicidir. Bu artış, hasat işçiliği masraflarının fazla olduğu ürünlerde insan işgücü kullanımının yaratmış olduğu olumsuzlukların daha az yaşanması anlamında olumlu bir adım olarak görülebilir. Veriler incelendiğinde, hayvancılık sektöründeki hareketliliğin, hayvansal üretimde kullanılan alet ve makina sayılarına da yansıdığı görülmektedir. Özellikle sap toplamalı saman yapma makinası, mısır silajı yapma makinası ve çayır biçme makinalarının sayısal artışından, hayvancılıkla geçimini sağlayan üreticilerin kendi ihtiyacı olan silajlık, yeşil ya da kaba yemlerini kendilerinin hazırladıkları yorumu yanlış bir yorum olmayacaktır. Tüm tarımsal faaliyetler birbirleri ile organik olarak bağlı oldukları ve birbirlerini direkt olarak etkiledikleri için, tarımsal faaliyetler bir bütün olarak ele alınmalıdır. Tarımda politik yaklaşımlar, iklim verilerindeki değişim, yıllar içinde yapılan tarımsal desteklerin niteliğine kadar, o bölgenin tarımsal yapısını değiştirmekte etkilidirler. Özellikle AB uyum süreci içinde tarım politikalarında olması beklenen değişimlerin içinde önemli yer tutan ekonomik faaliyetlere göre istihdam dağılımında, tarım istihdamına düşen payın azaltılması maddesi, uygulamaya aktarılması ile birlikte pek çok değişimi de yanında getirmektedir ve bu süreç de başlamış durumdadır. Öyle ki 2000 yılında tarımla uğraşan nüfus ortalama %34.9 iken, 2010 yılında bu rakam %25.2 ye düşmüş olup, 2013 yılında ise %19.0 a gerilemesi beklenmektedir. Tarımla uğraşan işgücünün başka sektörlere kaymasıyla, tarım alanlarında kullanılan makinaların hem sayısal hem de fiziki büyüklüklerinin artmasına neden olacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Sonuç itibariyle 2000 yılında 2010 yılana kadar olan süreç içinde bu dönüşümün olmaya başladığı, ancak hızının istenen düzeyde olmadığı söylenebilir. Tarım makinaları sektörü bakımında dönüşümün daha hızlı olabilmesi için en önemli adımlardan birinin arazi büyüklüklerinin ve parçalılık durumunun yeniden düzenlenmesi olacaktır. Literatür Listesi DATAEM, Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. www.cukurovataem.gov.tr, 2000, 2010 yılı verileri Evcim, Ü., Ulusoy, E., 2006. Dokuzuncu Kalkınma Planı ve Tarım Kanunu Çerçevesinde Tarımsal Mekanizasyona Bakış. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 2(1), 1-11, Ankara. Gülcubuk, B., 2012. Tarımda İstihdam ve İşgücü. Tarım ve Mühendislik Dergisi, Sayı: 97-98/2011-2012, ISSN-1300-0071, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. Kocatürk, D., Onurbaş, A., 2007. de Bölgelere ve İllere Göre Tarımsal Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 2007/3(1), 17-24, Ankara. Olhan, E., 2012. de Son 10 Yılda Tarımsal Destekler. Tarım ve Mühendislik Dergisi, Sayı: 97-98/2011-2012, ISSN-1300-0071, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. TUİK, İstatistik Enstitüsü Müdürlüğü. www.tuik.gov.tr, 2000, 2002, 2010 verileri Yalçınkaya, N., Yalçınkaya, H., Cılbant, C., 2006. Avrupa Birligi ne Yönelik Düzenlemeler Çerçevesinde Türk Tarım Politikaları ve Sektörün Geleceği Üzerine Etkisi. Celal Bayar Üniversitesi, İ.İ.B.F., Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2006/13-2, Manisa. 123