İSTATİSTİKSEL SÜREÇ KONTROLÜNE GİRİŞ Prof.Dr.Nihal ERGİNEL Anadolu Üniversitesi İstatistiksel Süreç Kontrolü Bir üretim/ hizmet sürecinin kontrol altında olup olmadığına karar vermek için kullanılan teknikler bütünüdür. Girdiler Süreç Çıktılar KABUL ÖRNEKLEMESİ İSTATİSTİKSEL SÜREÇ KONTROLÜ KABUL ÖRNEKLEMESİ Problemlerin temel nedenleri değişkenliktir. Şansa bağlı değişkenlik (genel), Belirlenebilir nedenlere bağlı değişkenlik (özel),
Şansa bağlı değişkenlik (genel nedenler) Her üretim/ servis sektöründe bulunan, küçük etkiye sahip faktörlerden kaynaklanan ve genelde çevre şartlarının etkisinden oluşan değişkenliktir. Ortadan kaldırılması maliyetlidir. Ortam sıcaklığı, nem, toz, elektrik dalgalanmaları vb. Belirlenebilir nedenlere bağlı değişkenlik (özel nedenler) Süreçte değişkenliği oluşturan bir neden söz konusudur. Bu neden dolayısıyla süreç kontrol dışına çıkmıştır ve bu neden belirlenebilir. Bu neden ortadan kalkmadıkça değişkenlik giderilemez. Kesici ucun körelmesi, makine ayalarının değişmesi, malzeme değişikliği, kalıp değişikliği vb. Verileri analiz edip kullanmıyor isek, veri toplamanın bir faydası yoktur. Kullanılmayan verilerin toplanmasında problemler yaşanabilir. Nasıl olsa kimse farketmez, dünkü değeri yazıvereyim Topluyoruz da ne oluyor, hiçbir değişiklik yok Zaman kaybı... Verileri analiz etmek; problem(ler)in belirlenebilmesi için önemlidir.
Verilerin yorumlanması Red Kabul Red Alt sınır Üst sınır Bu yaklaşım bize, kontrol edilen ürünün ilgili karakteristiğin kabul/red durumunu gösterir. Zamana göre gidişatı veya bir sonraki ürün hakkında herhangi bir bilgi vermez. Kontrol Grafikleri Kontrol grafikleri, değişkenliklerin şansa bağlı mı, yoksa belirlenebilir nedenlerden mi olduğunu ayırt etmemizi sağlar. Kontrol Grafiklerinin genel gösterimi İlgili karakteristiğin aldığı değer Red bölgesi Üst kontrol sınırı Orta çizgi Alt kontrol sınırı Red bölgesi zaman
Kontrol Sınırlarının hesaplanması Y : ilgilenilen süreç karakteristiği Y : ortalama Y : standart sapma olmak üzere, ÜKS= Y + 3 Y OÇ = Y AKS= Y - 3 Y Minitab-Kontrol Grafikleri Stat>Control Charts>Variables Charts for Subgroups şeklindedir. Sınırlar Ölçüm Değeri 3 Sigma 2 Sigma 1 Sigma 1 Sigma 2 Sigma 3 Sigma ÜKL AKL ZAMAN
Kontrol Grafiklerinin Yorumlanması Bir nokta ÜKS veya AKS nin dışında ise, (3-sigma limit) Ardışık üç noktanın iki tanesi 2-sigma limitlerinin dışında ise, Ardışık beş noktanın dört tanesi 1-sigma limitlerinin dışında ise, Ardışık dokuz nokta orta çizginin bir tarafında ise, Yani noktalar belli bir düzen gösteriyorlar ise, süreç kontrol altında değildir. Minitab da kuralların tanımlanması Kontrol grafiğini ilk oluştururken; Alınacak örneğin süreci temsil etmesi gerekir (vardiya, malzeme, operatör vb. değişkenlikleri kapsaması, 100 örnek yeterlidir.) leme bir defada n birimlik örnek alınarak yapılır, (n=1 özel durumdur) Kontrol grafikleri için örnekleme, grafik seçimi, çizimi için bir öğrenme periyodu söz konusudur, başlangıç hataların ortadan kalkması beklenmelidir, büyüklüğü ve sıklığı değişkenliği yakalayabilecek şekilde seçilmelidir.
Sürekli iyileşme için; Üst yönetimin desteğini sağlayın, Gerçekten yarar sağlanabilecek süreçleri seçin, İyileştirilmesi yarar sağlayacak hedef karakteristikleri tanımlayın, Herbir süreç için Süreç İyileştirme Ekibi oluşturun, değişkenliklerin nedenlerini araştırın ve ortadan kaldırılmasını sağlayın, Ölçümleri kolay kullanılacak ve yeterli hassasiyeti sağlayacak cihazlardan seçin ve Ölçüm Sistemi Analizlerini yapın, Başlangıçta niteliksel kontrol grafiklerinin kullanımı fazla olsa bile, niceliksel kontrol grafikleri kullanımına geçin. Yapılabilecek büyük hatalar! Kontrol Grafiği üzerine Spesifikasyon sınırlarının işaretlenmesi ÜKS ve AKS nın Spesifikasyon sınırları olarak değerlendirilmesi Bunu yaptığınız zaman, grafik sadece bir muayene aracı olur. ÜKS / AKS müşteri kusurları ile doğrudan ilişkili değildir Bir anda çok fazla kontrol grafiği oluşturmak ve takip etmeye çalışmak. Hiçbir etkili sürekli iyileştirme programına sahip olmamak. Veri türleri Niteliksel Veriler - Ölçülemeyen ancak iyi/kötü, geçer/geçmez, hatalı/hatasız vb. olarak ayırt edilebilen verilerdir. Niceliksel Veriler - Veriler (ölçülebilir) süreklidir. Bir borunun çapı, elektrik direnci, bir aracın ağırlığı vb. karakteristiklerin ölçümünden kaynaklanır.
Kontrol Grafiklerinin Seçimi Kontrol Grafikleri Niceliksel Niteliksel büyüklüğü Kusurlu sayısı Kusur sayısı n=1 n<10 n>10 değiş. sabit sabit değiş. X birimler -R -S p np c u Önemli Kontrol Grafikleri Nicel Ölçüler İçin Kontrol Grafikleri Birimler ve Hareketli Değişim Aralığı. X-Ortalama ve R. X-Ortalama ve S. Nitel Ölçüler İçin Kontrol Grafikleri p-. np-. c-. u-. Kontrol sınırlarının yeniden hesaplanması Kontrol sınırları sürecin kendisinden türetilir. Yeniden hesaplama sadece uygun olduğunda yapılmalıdır. Genelde, aşağıdaki durumlarda yeniden hesaplama yapılır: Süreçte bilinen bir değişiklik söz konusudur ve değişikliğin, eski kontrol sınırları karşısındaki etkisi değerlendirilir, Süreçte bilinmeyen veya belirli olmayan bir değişiklik vardır. Eğer ölçüm değerlerinin 2/3 ü veya daha fazlası orta çizginin üstünde/altında ise, sonuçları değerlendirilerek yeni kontrol sınırları oluşturulabilir.