KBUD 2014 Kamu Hastane Birlikleri Klinik Laboratuvar Modellemeleri ve Satın Alma Süreçleri Paneli Laboratuvar Hizmet Alım İhalelerine Ulusal Firmaların Bakışı Şeref ATİK Genel Müdür, BioDPC A.Ş.
Kamu Hizmetinin Tanımı Kamu hizmetine yönelik üzerinde uzlaşmaya varılmış genel bir tanıma varmak zordur. Ancak, günümüzdeki uygulamaları da dikkate alarak şu tanımı yapmak mümkündür (*); Kamu hukuku kurallarıyla kurulan, devlet tarafından veya onun denetim ve sorumluluğunda yapılan, kamu yararına yönelik, toplumun tamamına veya belli bir kısmına sunulan faaliyetler, kamu hizmeti olarak tanımlanabilir. * Türkiye de Hizmet Alımı İhaleleri, Eren Toprak (Mart 2012)
Kamu Hizmetinin Tanımı Tanımda dört önemli başlık dikkat çekmektedir; 1. Kamu hukuku kurallarıyla kurulmalıdır 2. Faaliyetin devlet tarafından ya da onun denetim ve sorumluluğunda yapılması gerekmektedir 3. Kamu yararını gözetmelidir 4. Toplumun tamamına ya da bir kısmına yönelen faaliyetlerden oluşmalıdır
İhale Kavramı Türkçe de kullanılan ihale sözcüğü, havale etme, bir işi birine devretme şeklinde tanımlanabilir. Ancak, ihale sözcüğünün batı dillerinde ( procurement, tender, bid, auction ) tam anlamıyla karşılık bulamadığını görüyoruz. Sonuçta, gerek batı dillerinde gerekse Türkçe de ihale sözcüğünü; devletin, kendi sorumluluğunda olan herhangi bir edimi, bir başka gerçek veya tüzel kişiye yaptırması olarak tanımlayabiliriz.
Hizmet Alımı İhalelerinin Uluslararası Boyutu Türkiye de, özelde hizmet alımı ihaleleri, genelde ise tüm kamu ihale politikası için, uluslararası örgütler önemli aktörlerdir. Özellikle 1980 sonrası süreçte ülkenin küreselleşme etkisiyle birlikte uluslararası örgütlerle yakınlaşması sözkonusudur. Bu nedenle, Türkiye nin kamu ihale politikasını belirleyen aktörler ( AB, Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, Birleşmiş Milletler) aynı zamanda hizmet alımı ihalelerini de kurgulamışlardır. Bu örgütlerin aynı zamanda belirgin biçimde yeni pazarlar yaratma kaygısı içinde oldukları da bir gerçektir.
Türkiye de Hizmet Alımı İhaleleri 1980 yılına kadar gelinen dönemde yapım işlerine yardımcı olarak tasarlanan, proje ve küçük çaplı onarım işlerinde hizmet alımları yapılmaktaydı. Ancak, bu dönemde ortaya çıkan gelişmeler sonucunda Hizmet Alımları hızla yayılmış ve özellikle 2000 li yıllarda hizmet alımlarının alanı genişlemiştir ( Sağlık Kurumlarında Temizlik, Güvenlik, Yemek ihaleleri) 4734 sayılı kanunda yeralan 62. maddenin (e) bendi de doğrudan hizmet alımı ihaleleriyle ilgilidir. Bu bentte;..idarelerce, kanun, tüzük ve yönetmeliklere göre istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması halinde, bu kanunda belirtilen hizmetler için ihaleye çıkılabileceği belirtilerek personel çalıştırılmasına dayanan hizmet alımı kavramının önü açılmıştır. Sonuç olarak; hizmet alımı ihalelerinin, kamu personel politikasındaki değişimle yakından ilgili olduğu ortadadır!
Kamu Hastane Birlikleri Laboratuvar Satın Alma Modelleri 1. Mal Alımları: Laboratuvarda çalışılan testlerin ana guruplar (Biyokimya, Hormon, Kan Sayımı, İdrar, Mikrobiyoloji vb) bazında bir veya birden fazla hastane için toplu olarak yapıldığı alımlardır. Halihazırda laboratuvar alımlarının çoğunluğu (yaklaşık %65) bu yöntemle yapılmaktadır. 2. Laboratuvar Hizmet Alımları: Laboratuvarda çalışılan tüm testlerin ve bu testleri çalışacak insan gücünün birden fazla hastane için numune transferi de dahil toplu olarak yapıldığı alımlardır. Halihazırda laboratuvar alımlarının %30 u bu yöntemle yapılmaktadır. 3. Dış Laboratuvar Hizmet Alımları: Genellikle az sayıda çalışılan özel testlerin, işletme maliyetlerinin yüksek olması, geri ödemelerin düşük olması, alt yapı ve kalifiye işgücü eksiklikleri gibi nedenlerle, dış laboratuvarlardan hizmet alınması türündeki alımlardır.
Mal Alımları Yöntemin avantajları; Birden fazla tedarikçi ile çalışılması nedeniyle riskin dağıtılması Aynı ürün gruplarında deneyimli olan daha fazla sayıda firmanın katılımının sağlanması ile rekabetin artması Laboratuvarların mevcut altyapı ve ihtiyaçlarına göre daha esnek çözümler üretilmesi Yerli Malı tekliflerinde %15 e kadar fiyat avantajı sağlanması Yöntemin dezavantajları; Birden fazla tedarikçi ile çalışılması nedeniyle oluşacak ekstra iş yükü
Laboratuvar Hizmet Alımları Yöntemin avantajları; Tek bir yüklenici ile çalışmanın getirdiği rahatlık! Satın alma prosedürlerini azaltması Laboratuvarların ürettiği test sonuçlarının maliyetinin daha kolay hesaplanması Laboratuvarların personel ihtiyaçlarının giderilmesi Yöntemin dezavantajları; Tüm laboratuvar hizmetlerinin tek bir yükleniciye verilmesinin yarattığı işletme riski! İhalenin büyük olması ve rekabet oluşturma kaygısı ile cihaz ve kitlerin kalitesi, spesifik özellikleri, sonuçların doğruluğu ve en önemlisi firma hizmet kalitesi gibi kriterlerden ödün verilerek şartnamelerin oluşturulması Tedarikçi sayısının azalması ve sadece fiyata dayalı rekabet oluşmasından ötürü, spesifik ürünlerle hizmet veren daha küçük ölçekli firmaların doğrudan rekabete dahil olamaması ve var olma şanslarının azalması Ana yüklenicinin üstlendiği işin büyük bölümünün ( yaklaşık %60) alt yüklenici firmalara yaptırılma zorunluluğu ve bunun yarattığı riskler ve maliyet artışı Merkezi laboratuvar oluşturulması istenilen ihalelerde numunelerin transferinde meydana gelebilecek sorunlar
Dış Laboratuvar Hizmet Alımları Yöntemin avantajları; Maliyetlerin düşürülmesi Hızlı test sonucu alınması Test kapasitesinde artış Gereksiz cihaz ve ekipman kurulumu engellemesi Yöntemin dezavantajları; Numunelerin taşınmasında meydana gelebilecek sorunlar Testlerin dış laboratuvarda yapılması nedeniyle sonuçların doğruluğu konusunda oluşabilecek riskler
Laboratuvar Hizmet Alımları Genel Değerlendirmesi Hizmet alım uygulamalarında en çok karşılaşılan sorunları şu şekilde sıralayabiliriz; İhale hazırlık ve onay sürecinin uzun ve yorucu oluşu Teknik ve idari şartnameler arasındaki bazı uyumsuzluklar Sağlık Uygulama Tebliğinde 2007 yılından buyana önemli güncelleme yapılmamış olmasından ötürü; yeni geliştirilen testlerin çalışılamaması Şartnamelerde tedarikçilerden istenen malzeme ve alt yapı giderlerinin açık bir şekilde belirtilmemesi sonucu yaşanan olumsuzluklar Şartname yazım aşamasında uzmanlar arasında var olan farklı görüşlerin ihale sonrası firmaya negatif yönde yansıması Laboratuvar hizmet alımı ihalelerinde talep edilen mal ve hizmetlerin yaklaşık %90 ının girdi maliyetleri dövize endeksli olduğu halde, ihale ve sözleşmelerin Türk Lirası cinsinden yapılmasının yarattığı kur riski!
Hizmet Alımlarında Karşılaşılan Sorunların Çözümüne Yönelik Öneriler Hizmet sunucusunun hakedişlerinin tam ve zamanında yapılması ve sadece LIS üzerinden takip edilmesinde zorluk yaşanan bazı testlerin cihaz çıktıları da dikkate alınarak gerçek rakamlar üzerinden oluşturulması Şartname ve sözleşmelerin karşılıklı olarak kurum ve tedarikçinin haklarını gözetecek biçimde oluşturulması ve buna riayet edilmemesi durumunda uygulanacak yaptırımların sözleşmelerde net ve açık biçimde ifade edilmesi İhale sözleşmelerinde, en çok kabul edilen yabancı para birimleri (Euro, USD) cinsinden kur değişimine bağlı fiyat farklarının yansıtılmasının sağlanması İhale şartnamelerindeki taleplerin açık, net ve ölçülebilir olması (gerekli görüldüğü miktarda, talep edilmesi halinde v.b. Muğlak ifadeler!) İhale listelerinde yer alan kalemlerin miktarlarının daha gerçekçi biçimde tespit edilmesi ve kalemler arasında yapılması muhtemel değişiklikler için limit konulması
Torba Yasa (6552) ve Hizmet Alımları! Madde 10: Kamu kurumları açısından taşeron çalıştırılabilecek yardımcı hizmetlerin hangileri olduğu yargı kararları da dikkate alınarak işçi, işveren ve kamu görevlileri konfederasyonları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecektir. Ancak, belediyeler kendi özel kanunları ve diğer kanunlarda yer alan özel hükümler doğrultusunda da hizmet alımı yapabileceklerdir.
Laboratuvar Alımlarının Geleceği... Şehir Hastaneleri ve Kamu Özel Ortaklığı Projeleri KHB lerinin orta ve uzun vadedeki stratejileri SGK ve Özel Sağlık Sigorta Sistemi
OECD 2013 Sağlık Raporu
Sağlık Sektöründe Harcama Artışından Verim Artışına Global ekonomik kriz nedeniyle sağlık sektöründe kısıtlamalar yapılmakta Sağlık harcamalarındaki kesintiler ve yapılan sağlık reformlarının etkileri sağlık ve nüfusun refahı hakkında belirsizliklere yol açmıştır! Senede ortalama 4% büyüyen sağlık harcamaları 2009-2013 arasında sadece 0.2% büyümüştür Bu kısıtlamalar; tıbbi ürün fiyatlarında kesintiler, hastane harcamalarında kesintiler (maaş kesintileri) ve önleyici uygulamalarda kesintiler ile mümkün olmuştur Önleyici uygulamalar sağlık açısından daha maliyet-etkin olmasına rağmen önleyici uygulama giderlerinde 2009 yılından beri azalma olmuştur! Önleyici uygulamalar toplam sağlık harcamalarının sadece % 3-4'ünü oluşturuyor Böyle küçük kalemlerdeki kesintilerin uzun vadede etkileri çok büyük olacaktır! Daha verimli ve sürdürülebilir sağlık hizmeti sunmak daha kaliteli sağlık hizmeti vermekten geçer, bunun da katlanılabilir maliyeti vardır! Editorial: FROM EXPENDITURE GROWTH TO PRODUCTIVITY GROWTH IN THE HEALTH SECTOR, HEALTH AT A GLANCE 2013: OECD INDICATORS OECD 2013 The Crisis Stefano Scarpetta
OECD Ülkeleri Toplam Sağlık Harcamalarının GSMH ya oranı Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
OECD Ülkeleri IVD Harcamaları ( Milyon Euro) Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
OECD Ülkeleri Kişi Başı Ortalama IVD Harcamaları Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
SONUÇ? Hastalıkların %80 inin teşhisinde, bir veya daha fazla laboratuvar tetkiki istenmektedir! OECD ülkelerinde; Kişi başı yıllık ortalama IVD gideri 20.8 Euro iken Türkiye de 4.8 Euro dur! Laboratuvar giderlerinin toplam sağlık harcaması içindeki payı ortalama % 0.8 dir TSG nin GSMH ya oranı ortalama %10.1 iken, Türkiye de bu oran %5.8 dir Türkiye nin toplam Sağlık Harcamaları 27.6 Milyar Euro ( 80 Milyar TL) iken toplam IVD giderleri 363 Milyon Euro (900 Milyon TL) dır! Etkinliği ve gerekliliği düşünüldüğünde maliyeti bu denli düşük bir unsur üzerinden daha fazla tasarruf elde etmek için yapılacak hamlelerin Sağlığımız üzerinde uzun vadede ne tür etkileri olacağının çok dikkatli biçimde değerlendirilmesi gerekir!.. Kaynak: EDMA 2012 European IVD Market Report & T.C. Sağlık Bakanliği, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012
İnsanlar önce para kazanmak için sağlıklarını, sonra da sağlıklarını korumak için paralarını harcarlar (Johan Wolfgang von Goethe)