Fatih TOSUNOĞLU Su Kaynakları Ders Notları, Prof.Dr. Ercan KAHYA, İTÜ Su Kaynakları Ders Notları, Prof. Dr. Recep YURTAL, Çukurova Üniversitesi Su Kaynakları Ders Notları, Yrd.Doç.Dr. Selim ŞENGÜL, Atatürk Üniversitesi
Ders Hakkında Genel Bilgiler Görüşme Saatleri:---------- Tavsiye edilen kitaplar: 1- Su Kaynakları Mühendisliği-Prof.Dr. Cevat ERKEK, Prof.Dr. Necati AĞIRALİOĞLU 2-Su Kaynakları Mühendisliği Uygulamaları- Prof.Dr. Cevat ERKEK, Prof.Dr. Necati AĞIRALİOĞLU Web sayfası: http://www.erzurum.edu.tr/personeldetay/142/3012/fatihtosunoglu Ortalama:Vizeler %50 Final %50 2
Konu Başlıkları 1-Su Kaynaklarının Geliştirilmesi (Önemi, Kapsamı, Hedefler.) 2-Akarsu Düzenleme Yapıları ve Hesapları 3-Taşkın Kontrolü 4-Taşkın Kontrolü Yapıları 5-Bağlamalar ve Hesapları 6-Barajlar ve Baraj Hazneleri 3
BÖLÜM 1 SU KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ
Su kaynakları bir akarsu havzası, bir bölge veya bir ülkedeki yerüstü ve yeraltı suiarının toplamıdır. Su kaynaklarını miktar ve kalite olarak bir genel plan çerçevesinde belirlemek, korumak, kontrol etmek ve en verimli şekilde kullanmak gibi amaçlara yönelik olarak yapılan mühendislik çalışmalarına "su kaynaklarının geliştirilmesi " denir.
Geliştirme Kapsamı 1) Tek proje planlaması, 2) Dar bölge planlaması, 3) Bölge çapında planlama, 4) Ülke çapında planlama, 5) Ülkelerarası planlama.
Geliştirme Planının Kademeleri Su kaynaklannı geliştirme projesi, 5 kademeli bir çalışma sonucu gerçekleştirilir. 1. Ön Çalışmalar (İstikşaf) 2. Planlama 3. Proje 4. İnşaat 5. İşletme ve Bakım
Table 2. Summary of information on Dams and HEPPs in the basin Name Current station Energy (GWh/year) Laleli Dam and HEPP (1) Feasibility report ready 240 Ispir Dam and HEPP (2) Feasibility report ready 359 Güllübağ Dam and HEPP(3) In operation 281 Aksu Dam and HEPP (4) Feasibility report ready 383 Arkun Dam and HEPP (5) Under construction 719 Olur Dam and HEPP (6) Under construction 170 Ayvalı Dam and HEPP (7) Under construction 324 Yusufeli Dam and HEPP (8) Under construction 1705 Altıparmak Dam and HEPP (9) Feasibility report ready 200 Artvin Dam and HEPP (10) Under construction 1026 Deriner Dam and HEPP (11) In operation 2118 Bağlık Dam and HEPP (12) Feasibility report ready 238 Bayram Dam and HEPP (13) Feasibility report ready 265 Borçka Dam and HEPP (14) In operation 1039 Muratlı Dam and HEPP (15) In operation 444
Geliştirme Hedefleri Su kaynakları çok amaçlı planlamaya en elverişli doğal kaynaklardan biridir. 1) Milli ekonominin geliştirilmesi, 2) Çevre şartlarının düzeltilmesi, 3) Sosyal adaletin gerçekleştirilmesi, 4) Bölgesel kalkınmanın sağlanması, 5) Bölgedeki can güvenliğinin sağlanması.
Geliştirme Amaçları Su kaynakları geliştirmenin amaçları: (1) suyun zararlarından korunma, (2) sudan faydalanma ve (3) su kalitesinin kontrolü Biraz daha detay ile, su kaynaklarını geliştirmenin ana amaçları: - su temini; - atık suların uzaklaştırılması; - elektrik üretimi; - sulama; taşkın kontrolü; - iç su yolu taşımacılığı; - yağmur suyu drenajı; - akarsu geçişleri (köprü ve menfez gibi); - kirlilik kontrolü.
Kısaltma Açıklaması: TK= Taşkın Kontrolü, YS= Yağmur Suyu Drenajı, AG= Akarsu Geçişi (Köprü ve Menfezler), K= Kanalizasyon, ST= Su Temini, S= Sulama, EÜ= Elektrik Üretimi, AT= Akarsu Taşımacılığı, KK= Su Kalitesi Kontrolü.
Yapı Sistemleri 1. Su Temini: İçme ve kullanma suyu, endüstri suyu, ticari işlerde veya kamu işlerinde kullanılan su, nükleer ve termik santrallarda soğutma suyu gibi çok farklı miktar ve kalitede su ihtiyaç vardır. 2. Atık Suların Uzaklaştırılması: Yerleşim ve endüstri bölgelerinden kullanılan atık suların emniyetle taşınması, depolanması ve temizlenmesi gerekir. 3. Hidroelektrik Enerji Üretimi: Tükenmez doğal kaynaklarından biri olan düşen suyun enerjisi, bugün ve gelecekte en önemli elektrik enerjisi kaynağıdır.
4. Sulama: 5. Taşkın Kontrolü: Taşkınları çeşitli önlemler ile kontrol altına alarak zararlarından korunmak için yapılır. 6. İç Su Yolu Taşımacılığı: Akarsularda, göllerde ve baraj göllerinde yük ve yolcu taşımak amacıyla gemilerin çalıştırılabilmesi için gerekli şartların, özellikle yeterli bir su derinliği sağlanmasına yönelik projelerdir. 7. Mesire Yeri Oluşturulması:
8. Arazi Drenajı ve Bataklık Kurutulması: Tarımda verimi artırmak, toprak yapısını iyileştirmek, yeni tarım arazisi kazanmak, halk sağlığını korumak gibi amaçlara yönelik olarak yeraltı su seviyesinin düşürülmesine ve/veya arazi yüzeyinde su birikmesinin önlenmesine yönelik projelerdir. 9. Su Ürünlerinin Geliştirilmesi: Ticari balıkçılık ve sudaki canlıların hayatlarını sürdürmek için geliştirilen projelerdir. 10. Havza Düzenlemesi: Yüzeysel akışı yavaşlatmak veya geciktirmek. bitki örtüsünü ve tarımsal şartları geiiştirmek, mera kontrolü sağlamaktır. 11. Katı Madde Kontrolü: Akarsu, hazne ve iletim kanalındaki katı madde birikmelerini önlemek veya azaltmak için yapılır.
12. Jeotermal Suların Değerlendirilmesi: Yeraltından çıkan sıcak sulardan yararlanmak için geliştirilen projelerdir. 13. Halk Sağlığının Korunması: Sinek kontrolü, kötü kokunun ve görüntünün önlenmesi için yapılan çalışmalardır. 14. Kirlilik Kontrolü: Su kaynaklarının kalitesini korumak ve iyileştirmek için yapılan çalışmalardır. - Yağış sularının korunması, - Akarsuyun kendi kendine temizlenmesi, sedimentasyon, oksidasyon 15. Tuzluluk Kontrolü: Suyun tehlikeli derecede tuzlanması veya deniz suyunun kara içine doğru ilerlemesini önlemek için geliştirilen projedir. 16. Bölge Koşullarının İyileştirilmesi: Soğuk ve kurak iklimlerin yumuşatılması, doğa güzelliklerinin korunması için geliştirilen projelerdir. 17. Yapay Yağmur: Meteoroloji ile ilgili sınır şartları gözönüne alınarak yapay yağışların oluşumunu sağlamaktır.
1.1.7. Su Bütçesi Su bütçesi, bir bölgedeki toplam su kaynakları ile su ihtiyaçlarının karşılaştırılması, bunların şimdiki ve gelecekteki dengelerinin kurulmasıdır. Bu dengeleme 5, 30 ve 50 yıl sonrası için miktar ve kalite dikkate alınarak, ortalama yıl, kurak yıl ve kurak periyod için ayrı ayrı yapılmalıdır. Bütün kullanılabilen su miktarı, su kaynakları potansiyeli planında, su ihtiyaçları ise toplam su ihtiyacı planında toplu halde gösterilerek su kaynaklarının en uygun kullanma durumu ortaya konur.
TÜRKİYENİN SU KAYNAKLARI SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ
AKARSU DÜZENLEMESİ
KORUMA YAPILARI